Alþýðublaðið - 24.08.1955, Blaðsíða 5

MiSvikudagur 24« ágúst 1955
ALÞtÐUBLAÐEÐ
PLESTIR munu á einu málj
«um 'það. að Genfarfundurinn
inarki siraumhvörf í kalda
stríðinu, — upphaf nýs tíma-
fcils í samibúð austur- og vest-
nrvéldanna. Ekki eru breyting
ar þær,, sem orð'-ð hafa á sam-
fcúð hinna vesirænu þjóða ó-
jnerkijegri, og sýnjr þetta hvort
tveggja hvernig allt hefur
gengið á víxl í veröldinni.
Áætlanirnar, varðandi þá
sambúð komu bezt í ]jós í yfir-
lýslngu utanríkismálaráðherra
fcinna þriggja leiðandi vestur-
Velda, í lok fundar þeirra í
Washington fyrir því nær fjór
iim árum. Þar gera þeir ráð
fyrir eins konar æðsta banda-
lagi sex helztu ríkja á megin-
landi Evrópu, og að Bretland
yrði nátengt því bar,da]agi, og
yrðj þetta bandalag eins konar
aukin og bætt útgáfa af Atlants
fcafsJbandalaginu.
Þessi áætlun hefur tekið
anikium brej'tingum að undan-
förnu. í fyrsta lagi hefur At-
lantshafsbandalagið ekki tekið
meinum breytjngum frá því,
sem það var, — hernaðarlegt
fcandalag, — og að Noregi og
Kanada undanskyldu hafa eng
in sambandsríkjanna verið
þess hvetjandi að auka vald
þess og áhrlf. í öðru lagi, —
©g það er ef til vil] vegna þess,
að allt hefur staðið í stað með
Atlantshafsbandalagið, hefur
evrópsk samv]nna orðið lítið
tneira en kola- og stálfram-
leiðslusamband, en það var
stofnað 1951. Hugmyndin um
evrópskt varnarbandalag var
að engu gerð í fyrra, og þá um
leið hugmynd.n um Bandaríki
Evrópu.
Breíland varð að heíjast
lianda uro að ibjarga Atlants-
Jiafsbandajaginu, þegar Frakk-
ar neituðu aðiid að Evrópu-
liernum. í fyrra haust var svo
<gfnt til bandalags með vestur-
evrópskum ríkjum, Iþar sem
Bretar í fyrsta skipti tóku sér
skuldbindingar á herðar á frið
artímum, varðandi megfnland
Evrópu, án þess að Bandaríkja
nenn tækju um leið á sig sams
konar skulbindingar. Um líkt
leyíi gerðust Þjóðverjar aðjlar
að Atlantshafsbandalaginu. en
því höfðu Frakkar staðið í
gegn, á meðan Evrópuherinn
var-enn á döfinn'i.
Þegar Vesturevrópska banda
lagið var stofnað, var margt
það rætt, hvort Bretland
anur.di nú ekki láta af einangr
,un sinnj og gerast aði]i að sam-
tökum Evrópu, — eða ef til
vill taka forustuna um sam-
é.ningu Evrópu. í byrjun virt-
ist Bretland álíta þetta nýja
fcandalag fyrst og fremst nauð
Synlegt til þess að koma á end-
urvopnun Vestur-Þýzkalands.
Eden neitaði öllum tilraunum
til að víkka starfsemi banda-
Ný viðhorf í heimsmálunum
lagsins, þegar sleppt var her-
væðingareitir]it.nu, sem sam-
þykkt hafði verið á Lundúna-
ráðstefnunni, í septembermán-
uði. Frönsk tillaga um vopna-
framleiðslueftjrlit var felld í
ve.ur. Og um le.ð varaði Eden
við því, að fleiri ríki gerðust
aðilar að bandalaginu, kvað
tengsl Bandaríkjanna við Evr-
ópu í hætiU, ef allir evrópskjr
aðilar að Atlantshafsbandalag-
inu gerðu með sér nýtt banda-
lag, án að.ldar Kanada og
Bandarikjanna. Þetta bandalag
varð því eiginlega ekki annað
en samkomulag sex Evrópu-
ríkja um eftirlit með hervæð-
ingu Þýzkalands.
Vonbrigðjn verða afstöðu
Breta og fall Mendés-France, ;
varð til þess að Frakkar fóru
enn að hyggja á bandalag með
ríkjunum á meginlandi Evrópu j
en þá voru Þjóðverjar búnir
að glata öljum áhuga, hvað það
snerti. Engu að síður lýstu ut-
anríkisráðherrar sex þeirra
ríkja sig því fylgjandi á fundi
sínum í Mesínu í vor, að stofna j
framleiðslufoandalög á víðari
grundvelli, en hvað snerti járn
og stál. Og Bretar kváðu sig
þá fúsa 1.1, — ef úr því yrði,
— að hefja samvinnu á því
sviði, á sama hátt og varðandi
Schumannsáætlunina. Ekki ber
þó að taka mikið mark á slíku. j
Svo virðist sem Frakkar hafi
í hyggju, að-vinna á móti sinni'
eigin tillögu í framkvæmd. Og '
samvinna Breta vjð Schumanns ;
' ríkin er aðeins í því fólgin, að .
sjá hagsmuni sínum borgið. |
En málin hafa tekið nýja
stefnu síðan Macmillan tók við
af Eden sem forsætisráðherra.
Enda þótt hann vjlji ekki frem
ur en Eden skerða áhrifavald
Breta á nokkurn hátt, hefur
hann sínar eigin hugmyndir,
varðandi hlutverk þeirra í
Evrópu. Hann hefur alltaf ver
ið því mjög mótfallinn að þeir
Iétu Bandaríkjamenn eina um
forustuna í kalda stríðinu. Og
hann hefur alliaf álitið miklar
líkur á því, að Bretar gætu aft
ur orðið forustuþjóð Evrópu,
og staðið Bandaríkjamönnum
Ijafnfætis á því svlði.
j Hvort slíkt tekst, fer að
miklu leyti eftir samkomulag-
inu við Sovétríkin. Það er aug
ljóst mál, að sovélleiðtogarnir
kjósa nú að draga sem mest úr
hervæðingunni, t'.l þess að
leysa hin hernaðarlegu tengsl
Evrópu og Bandaríkjanna, og
munu þá jafnvel reynast til-
leiðanlegir að gera einhverjar
j sýndarráðstafanir til að draga
!úr sinni éigin hervæðingu. Ef
úr því yrði, mundi skip/tin;g
Evrópuríkjanna í tvær heildir
S >
^ GREIN þessa ritar DenisS
j Healey, Lundúnafréttaritari S
S Arbejderblaðsins norska, og S
S ræðir nýjar leiðir í heims- S
S stjórnmálunum. Hanu full- S
S yrðir, að Macmillan, utan- S
S ríkisráðherra Breta, sé hrif- ^
• i«n af hugmyndinni um Ev-^
) rópu sem „þriðja stórve]dið“ (
^ milli austurs og vesturs. Má v,
( þá eygja möguieika á því, S
( aVí Sovét-samveldið ogS
S Bandaríkin dragi inn klær S
S sínar frá Evrópu, en um leið S
S hefjist nánari samvinna S
SVesíur- og Austur-Evrópu. S
S Enn sem komjð er má þó ^
*]teija óvarlegt a'ð framfylgja^
^ þessari stjórnarstefnu, svo ^
• að öryggi Vesíurlanda sé^
ekki teflt í hætíu.
ekki verða jafn gagnger, auk
þess sem lítil líkindl eru t]l að
nokkurt samkomulag náist um
sameiningu Þýzkalands að öðr-
um kosii.
Þá virðast tveir möguleikar
fyrir hend]. Hið fyrsta er ein-
hvers konar bandalag með aust
ur- og vesturevrópskum þjóð-
um. Þann 6. júlí spurði Mac-
millan í Evrópuráðinu í Strass
burg, hvort verið gæti, að of
miki]li þröngsýni réðt um það,
hvaða ríki gætu gerst aðilar
að ráðinu, og þá spurningu eru
menn enn að íhuga. Hann kvað
ráðið hina einu le'.ð til að skapa
einingy með Evrópuríkjunum,
og gerði það að tillögu sjnni, að
Júgóslavíu yrði leyfð aðild að
því. ! ■ ;» I ! :i 1
i Júgóslavar hafa teklð þeirri
tillögu með fögnuði, og það er
mikilvægt þegar tekjð er tillit
til þess, að Júgósjavar voru
ófáanlegir til að gerast aðilar
að Átlantshafsbandalagtnu.
Sumir hafa viljað túlka orð
Mácmillans þannig, áð hajnn
hefði ekkert á móti því, að lepp
ríkin yrðu þátttakendur í Evr-
ópuráðinu, — með öðrum orð-
um, ef stórveldin tvö, Banda-
ríkin og Sovétríkin, láti minna
til s:n taka, opnast leið til
samvinnu með austur og vest-
urhejld Evrópu.
! Hið sama er uppi á teningn-
um, varðandi samelningu
Þýzkalands. Það er augljóst,
að sovétleiðtogarnir láta ekki
frjálsar kosningar fram fara á
Þýzkalandi, get] það orðið til
þess,- að sameinað Þýzkaland
gerist aðlli að Atlantshaís-
bandalaginu. Þýzkir jafnaðar-
menn hafa hins vegar grun
um, að Rússar myndu verða
tiljeiðanlegri, varðandj sameiji
i inguna, ef þeir hefðu trygglngu
fyrir því, að Þýzkaland myndi
ekki gerast aðili að hernaðar-
bandalagi,, sem lýtur forustu
Band'aríkjamanna, enda þóit
það tæki þátt í evrópsku banda
lagi.
j En hvað sem þessu líður, þá
er það víst, að vesturveldi
Evrópu eru fyrir alvöru tekin
að hugleiða þá hugmynd um
„þriðja valdaaðilann“, sem ekki
mátti mjnnast á ' fyrir nikkr-
um árum, og má af þessu sjá
hvílíkum breytingum v'.ðhorf-
ið hefur tekið.
Væri unnt að slaka eitthvaS
til, án. þess að öryggi Evrópu
væri þar. með í hættu teflt,
mundj sHk évrópsk blökk ekki
aðelns reynast möguleg, helct-
ur og mjög svo æskileg. Hinss
1 vegar er hættulegt að ræða þá
hugmynd í einstökum atriðum,
á meðan óvíst er með öllu,
jhvort fyrrnefnt skilyrði verður
fyrir hendi, því að það gæti oríí
Ijð tll þess, að draga til munat
úr áhrifum Atlantshafsbanda-
lagsins, og ef til vilj að koma.
iþví fyrir katlarnef. Samvinna
ÍEvrópu og Bandaríkjsnna á við
' nógu mikla og margvíslega
örðugleika að stríða. þótt ekkik
sé reynt að vínna henni slíkt
ómetanlegt tjón, á meðan evr-
ópsk samvinna er ekki orðin.
'nei',t raunhæfara en almennar
bollaleggingar.
I Aðeins fá af aðildarríkjunv
. Atlantshafsbandalags n.s sý na.
|við]eitnj íil eflingar þess.
Kanada og Noregur börðust
fyrir því að koma á fundi þing
manna bandalagsríkjanna, en
þeir reyndust ófúsir til að taka
nokkra bindandi afstöðu tjl
sameiginlegra vandamála þess.
Fundur sá stóð í París í sumar,
og var að litlu leyti opinber.
Hins vegar Hggur í augum
uppi að svo fremj, sem ekki
tekst að efla bandalagið stjórrv
málalega, er það úr sögunni
fyrr en varir sem bernaðar-
bandalag. Og á meðan það
byggir tilveru sína að miklu.
leyíi á notkun kjarnorkuvopna,
eru lítll likindj til, að evrópste
ríki vilii styðja það og efla.
Sov'étleiðtcgarnir þurfa þá
engu að fórna, — þeir gefa,
horft brosandi á þaS, er slitnar
upp úr samvjnnunni með vest-
urvelduE um.
p
I
Skrifsfof uslúEka
r
Iðnaðarmálastofnun Islands
óskar eftir skrifstofustúlku
Skrifleg umsókn með upplýsingum um menntun og
fyrri störf sendist stofnuninni fyrir 1. sept. n.k.
Iðnaðarmálastofnun íslands
Iðnskólahúsinu við Skólavörðutorg.
Símar: '82833 og 82834.
Laugardaginn 20. ágúst. j teíldi hann útvarpsskók við J
í GÆR var skákmönnunum Danann Björn Nielsen og j
boðið að skoða ráðhús borgar- vann. .Taflmennska Haaves í
innar og síðar til siglingar um þeirri skák var með afbrigðumi
fjörðinn. ■ Náttúran lék við þróttmiki]. og skemmtileg,
hvern sinn fingur, og það gérðu enda vakíi skákln óvenjulega
menii ósjálfrátt líka, nutu veð athygli um öll Noröurlönd, var
urblíðunnar og náttúrufegurð- birt í skákblöðum hvarvetna
arjnnar, en gleymdu taflinu og í Noregi var skrifaður um
um stund, enda veitti ekki af hann heill bæklingur. Haave
að jafna sig eftir erflðasta dag fórnaði tvejmur peðum gegn
mótsins, fimmtudaginn með Inga og náði hættulegri sókn.
sínar tvær umferðir, 10 stunda í blðstöðunni stanfla leikar
strit. j svo, að Ingi á hrók, biskup og
Svo mjkið hefur safnazt sam peð gegn drottningu, og er lík-
an af biðskákum úr þremur legast að skákin verði jafnteflj.
síðustu umferðunum, sem | Guðjón tefldi einkennilega
tefldar hafa verið í elnum,' skák við Vestöl, hann hafði yf-
rykk, að erfitt er að átta sig á irhöndina lengst af, en kóngur
stöðunni. Allir íslendingarnir hans er kom]nn á bersvæði, og
eiga biðskákjr, eina eða flelri, hafi Vestöl ratað á réttan bið-
nema Friðrik, og eru nýfarnir. leik, heldur hann jafntefli með
af stað til að tefla þær, þegar þráskák.
þetta er ritað. | í þessari umferð gerði Kahra
í .fimmtu umferðinni varð sá jafntefli vlð Hildebrand, en
atburður sögulegastur, að Axel Síernar á biðskák við N]emela.
Nielsen vann Bent Larsen í,í meistaraflokki vann Arin-
harðr] skák og hratt honum þar (björn Bror Ahlbáck, en Ingvar
með úr fyrsta sætinu, sem , fékk óvænt frí. Hann átti að
hann hefur skipað fyrstu fjór- tefla við elzta þátttakandann í
ar umferðirnar, ýmist jafn mótinu, Norðmanninn H. G.
Friðriki eða einn. jHansen, sem er 73 ára að a]dri.
Friðrik vann Norðmanninn En gamli maðurinn var lasinn
Gustav Mart jnsen auðveldlega J og hafði hætt, bann er því strik
og-er þá í bili éinum vinhlng aður ut.
'ofan Við Bent.
GLÆFRALEG SKÁK
Skákum Guðjóns og
lauk ekki fyrir bið, Ingi hafði
svart gegn Haave. Varð sú
skák all glæfraleg og átti Norð
maðurinn upptökin að því,
enda er hann snarpur sóknar-
maður. Fyrir nokkrum árum
Jón Pálsson tefldi við ungan
Norðmann, Per Lindbl'om, sem
er einn af efnilegustu skák-
Inga mönnum Norðmanna. Hann
var í norsku sveitinni á ólymp-
íumótinu í Amsterdam í fyrra
haust og er nýorðinn Noregs-
meistari í bréfskák. Þessa skák
tefldi Jón ágæta vel, óg þótt
allmikið væri óteflt, þegar
skákin fór í bio, hafði hanrt
bæði tögl og hagldir, svo að
lítill v.afi er á því að hann vinn
ur, 'ef rétt er teflt áfram. Ert
svo tók Lindiblom upp á því að
veikjast líka, svo að hann verð
ur að hætta. Jón fær því foók-
aðan vinning án frekari tefli-
ingar, en við missum af lok-
unum á ágætrl skák.
Lárus tefldi við Heilimo og
varð sú skák jafntefli.
Þessi umferð var tefldi frá
kl. 9.30 til 2.30. Svo var veitt
þriggja stunda hlé, en síðan
tekið tll við sjöttu umferð og
hún tefld frá 5.30 til 10.30.
Þar áttust við Ingi og Frið-
rik. Ingi valdi fjögra riddara
tafl, skákin haggaðist lítið úr
jafnvægj og varð jafntefli án
mikilla viðburða.
Guðjón hafði svart gegn
Niemela. Þar urðu mikil
mannakaup og lauk skák nni i
jafntefli alllöngu áður en tafl-
tíminn var útrunnjnn.
Axel Nielsen gerði jafntefli
við Kahra, en hinar skákimar
fóru í bið. Ég fylgdist ekki með
þeim, nema skák Benís Lar-
sens við Vestöl. Vestöl skipti
upp mönnum efiir megni, en
Bent tókst samt að ginna h&nn
undir ]okin og á nú hættujegt
frípeð, sem ekki er ólíklegt að
nægi til vinnings. |
GÓÐUR ÁRANGUR • 1
í MEISTARAFLOKKI r
í meistaraflokki gekk okkar
mönnum yfirleitt vel í þessari
umferð. Arinbjörn átti svart
gegn Börge Andersen frá Dan-
(Frh. á 7. síðu.) j