Alþýðublaðið - 12.10.1955, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 12. okt. 1955
Alþýðublaðift
og
FÁAR Evrópuþjóðir hafa
fram tíl síðustu ára skeytt
minna um verndun fornra
siða og minja en vér íslending-
ar, öðrum þræði meir sakir
þess að þjóðin bjó við sérstaka
einangrun og kyrrstöðu, að
hinum vegna ræktarleysis við
forfeður og fortíð, eins og enn
vill við brenna.
Nú blandast samt engum
hugur um, að Sigurður málari
Guðmundsson er einri af merk
ustu brautryðjendum og nýt-
ustu sonum ættlands vors, en
hann átti manna mestan 'þátt í
stofnun þjóðminjasafnsins, Býr
það enn í dag að hugsjónum
hans og starfi.
Þótt þjóðminjasafnið eigi
miklu hlutverki að gegna, sem
varðar landið allt, orkar ekki
tvímælis, að hreyfing sú, sem
hafizt hefur á síðustu árum í
þá'átt að stofna til minjasafns
innan einstakra héraða, á full-
an rétt á sér.
Á þessari öld hefur orðið
bylting í lífi þjóðarinnar. Vér
” lifum að kalla nýju lífi í nýju
' landi. Öll tækni er gjörólík því,
• sem áður var, alls staðar hafa
, ný tæki leyst hin gömlu af
hólmi. Jáfnframt er bygging-
arstíllinn nýr og byggingarefn-
in önnur en áður. Jafnvel hús-
munir hafa tekið á sig nýja
mynd. Torfbæir hafa þokað fyr
ir steinhúsum, — ýtur, bílar og
dráttarvélar með alls konar til-
heyrandi tækjum, útrýmt að
mestu eða öllu orfum og ljá-
um, reiðingum, kvörnum, —
jafnvel reipum og kerrum, já,
beizlum og hnökkum, svo eitt-
hvað sé nefnt, sem voru dag-
legustu hlutirnir á hverju
heimili fyrir fáum árum.
Ef til vilí kemur ekkert af
þessu aftur í almenn not, og
nöfn og notkun týnist úr minni
og máli almennings. En þetta
á sína aldagömlu sögu, og víst
mun framtíðinni þykja mikill
fengur í því, bæði sakir sögu
og menningar, að eiga sem flest
ar og sem víðast minjar hinna
fyrri tíða. Til þess að sannfær-
ast um það, þurfum vér ekki
annað en minnast þess, hve vér
hörmum nú allt, sem glatast
hefur af fræðum fyrri tíða, svo
að oss þykir nú mikilsvert ef
eitt skinnblað finnst, hvað þá
dysir með einhverjum munum.
Nokkur héruð hafa þegar
með góðum árangri hafizt
handa um að bjarga undan sjó
og úr hafróti breytinganna
ýmsu úr farkosti fyrri tíðar
ALLT A SAMA STAÐ.
svampagummi
er nota má í staðinn
fyrir gólfteppafílt, út-
vegum vér frá Eng-
landi. — Gerir teppið
þykkt og mjúkt. Eykur
endinguna stórlega.
H.f. Eglll
Vilhjálmsson
Laugaveg 118
Sími 81812
manna, sem svo að segja hefur
verið kastað á glæ. Enda eru
nú síðustu forvöð að hirða
margt, sem er að glatast í grasi
eða grafast í sand.
Húnavafnssýsla er eitthvert
sögufrægasta hérað landsins að
fornu og nýju. Þar hafa einn-
ig orðið hvað mestar breyting-
ar á byggingum og búnaði öll-
um. Öss virðist því ærin nauð-
syn að sinna þar þessu máli,
héraðinu til sæmdar og nytja í
jnútíð og framtíð. Þeim mun
1 sjálfsagðara líka, sem riú erú
. fyrir hendi góðir og örúggir
1 geymslustaðir fyrir fornminjar
' bæði í Héraðshælinu á Blöndu
| ósi og Héraðsskólanum á Reykj
iUm I Hrútafirði. Vér höfum
| þegar hafizt lítillega handa,
gert nokkrar eftirgrennslanir í
þá átt hvað til sé af merkum
fornmunum í sýslunni, og hvort
einstaklingar v æru ekki fúsir
að láta þá af hendi til byggða-
safns. Þetta hefur komið í ljós:
A. Mikið er til af alls konar
sjaldgæfum og merkum mun
um og tækjum, sem nauðsyn
ber til að varðveita og bezt eru
geymdir í vörzlu og á kostnað
byggðasafns.
B. Þeir einstaklingar, sem
þegar hefur verið leitað til,
hafa yfirleitt brugðizt ági
lega við tilmælum vorum og
ýmist afhent muni eða heitið
að það yrði gert eftir sinn dag.
Kom það skýrt í ljós, et sendi
maður af vorri hálfu fór um
úti á Skaga nýlega. En þar eru
bændur enn hvað fornbýlastir
og' geymnastir, en einnig örlát-
ir og höfðinglyndir.
Húnvetningar búsettir utan
sýslunnar, einkum í Reykjavík,
hafa sýnt máli þessu einna
mestan skilning frá upphafi.
Húnvetningafélagið í Reykja-
vík átti raunar drjúgan þátt í
að koma verulegu skriði á mál
ið bæði með nefndarskipun og
fjárframlögum. Þar hafa og
nokkrir einstaklingar lagt fram
góðan skerf, svo sem frú Gunn
fríður Jónsdóttir myndhöggv-
ari.
Sýslunefndirnar í A.- og V.-
Húnavatnssýslu hafa á síðast-
liðnu vori kosið nefndir í mál-
ið, lagt fram húsnæði og heit-
ið frekari stuðningi.
Nú eru það tilmæli vor, að
allir Húnvetningar innan
sýslu og utan, sem og vestan
hafs, gefi máli þessu gaum og
leggi því lið m. a. á eftirfar-
andi hátt:
1. Menn athugi hvort þeir eigi
ekki í fórum sínum muni,
tæki, myndir o. s. frv., sem
þeir telja bezt geymt á
byggðasafni. (Munið að
skrifa nöfnin aftan á gaml-
ar myndir og láta helzt sögu
hlutanna fylgja, ef hún er
sérstök og þið þekkið hana.
2. Þeir gefi þessi muni til
safnsins eða ánafni þá því
eítir sinn dag.
3. Þeir, sem selja vildu slíka
muni sanngjörnu verði, láti
einhvern undirritaðan vita
af því.
Framar öllu leggjum vér þó
ríka áherzlu á að hver einstak-
lingur gæti þess, að ekkert glat
ist að óþörfu, sem hefur menn-
ingarlegt og þjóðlegt gildi, en
varðveiti það, ef ekki á þenn-
an hátt, þá á annan veg,
Munið, þegar þið rífið .gömlu
bæina, takið til í geymslúnum.
flytjið búferlum o. s, frý. að
henda ekki hlutunum fviTr það
eitt, að þeir eru gamlir bg úr-
eltir.
Gefið oss fremur kost á
varðveita gamalt tæki ef það
telst þess vert en láta það fúna
niður eða ryðga sundur. Jafn-
vel örsmár og lítilfjörlegur
hlutur, meira að segja úr lagi
genginn, getur haft mikið gildi,
ef hann er torfenginn eða á sér
staka sögu.
Gætum þess líka, að hérað
vort lifir kynslóðirnar og í
eigu byggðasafnsins eru munir
af húnvetnskum toga spunnir
og úr eigu Húnvetninga, verð-
mætari og þeim betur borgið
en á flækingi annars staðar,
lausir úr tengslum við upp-
runa sinn og sögu.
Látum þennan vísi, sem nú
er að spretta, verða einn þeirra
meiða, sem hæst ber í Húna-
vatnssýslu. Geruin byggðasafn
ið að héraðsprýði og þjóðar-
að |Um
honum
gróða. Það tekst, ef hver legg-
ur fram sinn skerf.
Bvggðasafnsnefnd
Húnavatnssýslna.
Jósefína Helgadóttir.
Hulda Stefánsdóttir.
Kristín Gunnarsdóttir.
Gísli Kolbeins.
Jón ísberg.
Páll Kolka.
Byggðasafnsnefnd
Húnvetningafélagsins í Rvík.
Guðrún Sveinbjörnsdóttir.
Finnbogi Júlíusson.
Gunnar Árnason.
Jóhann Briem.
Opmberir sfarfsmenn
(Frh. af 8. síðu.)
að frá ársbyjun 1956 yrði geidd
full verðlagsuppbót á laun op-
inberra starfsmanna. Síðan
hafa, eins og fyrr Segir, fast-
launamenn í þjónustu einka-
fyrirtækja bætzt í hóp þeirra
launþega, sem fá greidda fulla
verðlagsuppbót á laun, og er
réttmætt, að opinberir starfs-
menn fái verðlagsuppbót eftir
sömu reglum og aðrir launþeg-
ar.
ENDIR Á MISRÆMI.
Með frv. þessu, ef að lögum
verður, er bundinn endir á mis-
ræmi það, sem verið hefur um
greiðslu verðlagsuppbótar nú
um sinn, á laun starfsmanna
ríkisins og flestra annara laun-
þega.
tökum og Orðið
minnisstæðastar.
Upphafssagan í safninu Á
veraldar vegum, „Læknis-
hjálp“, er prýðisgóð saga, en
meiri snilldarbragur er þó á
næstu sögunni, „Samvizku-
semi“, sem er gerð af mikilli
nærfærni og er ágætt dæmi
þess, hvernig Þórir Bergsson
sér hið stóra og almenna í hinu
smáa og hversdagslega, að ann-
arra dómi. „Silfurbúin svipa“,
þó gjörólík sé um efni, er einn-
ig áætlega sögð saga, hnútur
atburðaþráðanna í sögulok leyst
ur á eftirminnilegan hátt.
í sögunni „Dagstund á Grjót-
eyri“, er brugðið upp svipmynd,
sem hittir markið vel, og „Hjálp
í viðlögum“ er bæði prýðisvel
sögð saga og skemmtileg; „Mála
gjöld“ er einnig mjög sniðug
saga, en „Listin að lifa“ samt
stórum listrænni að gerð og
svipmerkt næmleik tilfinning-
anna og djúpu innsæi.
Upphafssagan „Ást“ í safn-
inu „Frá morgni til kvöids“ er
ágætlega gerð, og „Að lokum“
ber hugkvæmni höfundar gott
vitni, en frumlegri er þó sagan
„Sendibréf“, þó örstutt sé.
Kemur þá að þeirri sögunni,
sem mestur meistarabragur er
á af öllum hinum ágætu og at-
hvglisverðu sögum í
bókum höfundar, en
Nefndarkosningar
ÍFrh. ftf 1. sfðtt.)
Sjávarútvegsnefnd:
Guðm. í. Guðmundsson (A),
Bernharð Stefánsson (F), Vil-
hjálmur Hjálmarsson (F), Jó-
hann Jósefsson (S), Ingólfur
Flygenring (S).
Iðnaðarnefnd:
Guðm. í. Guðmundsson (A),
Fáll Zóphóníasson (F), Herm.
Jónasson (F), Gísli Jónsson (S),
Jóhann Jósefsson (S).
Heilbrigðis- og félagsmálancfn.
Haraldur Guðmundsson (A),
Karl Kristjánsson (F), Vilhjálm
ur Hjálmarsson (F), Gísli Jóns-
son (S), Ingólfur Flygenring S.
Menntamálanef nd:
Haraldur Guðmundsson (A),
Andrés Eyjólfsson (F), Bern-
harð Stefánsson (F), Ingólfur
Flygenring (S), Sigurður Ó. ÓL-
afsson (S).
I sameinuðu þingi:
Fjárveitinganefnd:
Hannibal Valdimarsson (A),
Karl Kristjánsson (F), Halldór
Ásgrímsson (F), Helgi Jónas-
son (F), Pétur Ottesen (S), Jón-
as Rafnar (S), Magnús Jónsson
!(S), Lúðvík Jósefsson (K), Jón
það er Kjartansson (S).
„Frá morgni til kvölds“. Hún ■ Alls’nerjarnefnd:
Þórir Bergsson
(Frih. af 5. síðu.)
aldarvegum og Frá morgni til
kvölds, sem eru bæði á titil-
blaði talin til ársins 1953, en
komu samtímis á bókamarkað-
inn í fyrra haust. í söfnum þess
um eru alls 22 smásögur, sam-
tals 504 blaðsíður að stærð. Eru
sögur þessar, að vonum, nokk-
uð misjafnar að gæðum oggildi,
en bera eigi að síður allar vitni
hugkvæmni höfundar, hagleik
hans í sagnagerðinni, og þá ekki
sízt þeim hæfileika hans, að
gera sögur sínar þannig úr
garði, að þær haldi huga les-
andans föstum. Og mjög er það
Þóri Bergssyni til sæmdar, og
sínir það, hve prýðilega hann,
heldur í horfinu um ritstörfin,
að ágætu sögurnar í þessum
bóltum hans eru fleiri en hinar,
sem minna kveður að. Er það
einnig mála sannast, að í fyrri
flokknum eru sumar snjöllustu
sögur hans.
Rúm leyfir eigi að geta hverr
ar sögu fyrir sig í þessum víð-
tæku og harla fjölskrúðugu bók
um höfundar, því að vissulega
kennir þar margra grasa eigi
síður en kjarngóðra. Verður því
að nægja að vekja athygli á
nokkrum þeim sögum, er tekið
hafa hug greinarhöfundar föst-
er afburðasnjöll að gerð, og hin
mikla og hjartnæma harmsaga,
sem er þar sögð, er túlkuð af
fágætum sálrænum skilningi,
og stíllinn er að sama skapi hnit
miðaður, svo að þar stendur allt
í föstum ksorðum.
Þrjár sðustu sögurnar í bók-
inni, „Auga fyrir auga“, „Fjall
ganga“ og „Þorpið“, eru fram-
haldskaflar af sögunni „Útverð
ir mannheima“, er prentuð er í
Nýjum sögum. Allar þessar
þrjár sögur eru prýðisvel samd
ar, og á það þó einkum við um
söguna „Fjallöngu", sem er ó-
venjulega markviss saga, þar
sem tilfinningalíf sögupersón-
anna er túlkað á skilningsríkan
og snjallan hátt.
Með sagnasöfnum þessum
hefur Þórir Bergsson því enn á
ný sýnt það og sannað, að hann
er vel að þeim virðingarsessi
kominn, er hann skipar í nú-
tíðarbókmenntum vorum fyrir
smásögur sínar sérsaklega,
enda munu hinar beztu þeirra
áreiðanlega verða langlífar, því
að þar haldast í hendur listræn
frásögn, bæði um söguform og
samræmt málfar, og djúp-
skyggn innsýn inn í sálarlíf
þeirra manna og kvenna, sem
höfundur leiðir fram á sjónar-
sviðið.
Söngkennsla
(Frh. af 8. síðu.)
ast söngmálum erlendis a.m.k.
hálft ár áður en hann tekur hér
við störfum.
Þetta kostar sjálfsagt nokk-
uð, en það tr menningu okkar
dýrara að una lengur við þetta
óf remdarástand“.
í stjórn Söngkennarafélags
íslands eru Guðrún Pálsdóttir,
form., Helgi Þorláksson ritari,
Ingólfur Guðbrandsson, gjald-
keri, Páll Kr. Pálsson og Helga
Magnúsdóttir.
Emil Jónsson (A), Bernharð
Stefánsson (F), Eiríkur Þor-
steinsson (F), Jóhann Jósefs-
son (S), Jón Sigurðsson (S), Sig
urður Ágústsson (S), Karl Guð-
jónsson (K).
Þingfararkaupsnefnd:
Jón Pálmason (S), Andrés
Eyjólfsson (F), Jónas Rafnar
(S), Eiríkur Þorsteinsson (F),
Gunnar Jóhannsson (K).
U tanríkismálanef nd:
Gylfi Þ. Gíslason (A), Herm.
Jónasson (F), Jörundur Bryn-
jólfsson (F), Jóhann Jósefsson
(S), Ólafur Thors (S), Bjarni
Benediktsson (S), Finnbogi R.
Valdimarsson (K).
Kjörbréfanefnd:
Lárus Jóhannesson (S), Her-
mann Jónasson (F), Einar Ingi-
mundarson (S), Gísli Guð-
mundsson (F), Sigurður Guðna-
son (K).
HELZTU BREYTINGAR.
Helztu breytingar, sem orð-
ið hafa við þessar nefndarkosn-
ingar frá í fyrra eru þær, að
kommúnistar hafa misst alla
sína fulltrúa til Alþýðuflokks-
manna í ED nema í landbún-
aðarnefnd. í neðri deild eru
breytingarnar þær, að Karl
Guðjónsson tekur sæti í sam-
göngumálanefnd í stað Emils
Jónssonar og Gísli Guðmunds-
son í landbúnaðarnefnd í stað
Hannibals Valdimarssonar, en
Gils Guðmundsson tekur sæti
í menntamálanefnd í stað Karls
Guðjónssonar.
Auglýsið í
Alþýðublaðinu
KVEIKJARAR
Steinar í kveikjara
og lögur.
viS AmarhóL