Alþýðublaðið - 22.12.1955, Qupperneq 5

Fimmtudagur 22. des. '1955
A 1 þ ýS u b1að i5
;v

FORNIR SKUGGAR. Utgeí’
andi Sigurður Arnalds. Fé- |
lagsprentsmiðjan h.f. 1955. !
i'
AÐ undanförnu virðist áhugi j
almennings fyrir ýmsum þjóð-
legum fróðleik og frásögnum í
iiútímabúningi hafa farið vax- 1
andi, og bendir það til þess að
ekki sé yngri kynslóðin svo úr
tengslum við fortíð þjóðarinn- I
ar og uppruna, sem margur vill
vera láta. Enda má með sanni ,
segja að æsifrásagnir þær, er
náð haía miklum metum erlend |
is og flutzt hér inn eins og ann I
að, þoli þar ekki samanburð
hvað „spenningu“ snertir, þótt J
sleppt sé öðrum yfirburðum ís-1
lenzku sagnanna samanborið
við hina útlendu tízkureyfara,
og eru það þó þeir yfirburðir,
sem fyrst og fremst veita þeim
gildi.
í bókinni „Fornir skuggar"
segir frá 9 atburðum á liðnum
öldum. er merkilegar sögur hafa
af orðið. Eru sumir atburðirnir
miðaldra mönnum alkunnir,
aðrir síður, enda þótt þeir séu
hinir sögulegustu. Segja kafla-
fyrirsagnir nokkuð til um at-
fourðina: Leyndarmál öræfanna
(Reynistaðabræður); Sér grefur
gröf —; Dauðs manns bein við
Blönduós; Hermdarverk á Vest
fjörðum; Slys á Hellisheiði;
Makt myrkranna; Sjöundár-
málin; Feðginin á Hvassafelli
og heilög kirkja; Einkennilegur
örlagadómur. Eru heimildirnar
raktar í nútímastíl, líkt og um
blaðafrásögn væri að ræða af
dómsmálum, nema hvað málið
er mun betra en maður á að
venjast á þeim vettvangi. Fyrir
slíkan frásagnarhátt nýtur hið
æsilega sín sem bezt má vera,
án þess þó að kunnum heimild-
um sé í nokkru haggað, og enda
þótt ekki sé um neina sagnfræði
að ræða, eru víða greinagóðar j
lýsingar á umhverfi og aldar- J
anda svo að lesandinn verður
margs fróðari. Fyrir þá, sem
kjósa sér spennandi lestrarefni.
til hugarhvíldar, er því þarna !
um ólíkt meiri feng að ræða en
erlendar leynilögreglusögur,
sem að vísu geta dreift og dreg
ið úr hversdagsþrevtunni, en
skilja ekkert eftir að lestri lokn
um. Og ekki þætti mér ólíklegt
að margur kynni að kjósa að
kynnast ýmsu úr fortíð þjóðar-
innar nánar að lestri loknum,
svo að enginn skyldi halda að
slíkar frásagnir geti eltki einn-
ig haft menningarlegu hlut-
verki að gegna.
Lengd hvers kafla er mjög í
hóf stillt í samræmi við þann
tíma. sem menn yfirleitt hafa
aflögu til lesturs og er það kost
ur. Prófarkalestur og annar
frágangur er í bezta lagi og
bókin öll hin smekklegasta.
L. Guðmundsson.
Heill og sæll, hollvinur.
EKICI MÁ það minna vera,
en að ég þakki þér fyrir bréf
in, sem þú hefur að undan-
Eörnu sent mér í blaði þínu.
Þau eru mér kærkomin, þótt
þau safni glóðum elds að
höfði mér. Já, auðvitað varð
ég einhverntíma að svara
þeim á sama vettvangi. Og
nú hristi ég úr mér hrollinn.
Hér í dreifbýlinu er það
eitt mesta yndi okkar, eink-
um í skammdeginu, að lesa
bréf, sem okkur berast frá
góðvinum okkar. Vinurinn
virðist þá kominn í kallfæri
eða jafnvel nær, eftir því,
hvert efni bréfsins er. Frétta
bréf eru að sjálfsögðu alltaf
kærkomin, nema þau flytji
einhverja harmfregn. Sum
bréf gefa tilefni til hugleið-
inga og krefjast þess, að efni
þeirra sé krufið til mergjar.
Bréf þín hafa þá góðu kosti,
að þau eru bæði fréttabréf
og hugleiðingarefni.
Síðasta bréf þitt, dags. 13.
f.m., hefi ég lesið mér til ó-
blandinnar ánægju, þótt mér
virðist þú þar djarfmæltur.
En nú hef ég lesið svar frá
Stefáni Karlssyni í Frjálsri
þjóð, og þykir mér þá, sem
þú hafir sízt verið of djarf-
Blindingsleikur með bókmennti
UNDIRRITAÐUR hefur orð-
Ið fyrir því mótlæti að skrifa
ritdóm, sem ágætur blaðamað-
ur við Þjóðviljann, Magnús
Torfi Ólafsson, vill ekki sam-
þykkja. Slíkt myndi maður þó
sennilega umbera, ef vanþókn-
unin væri ekki af annarlegum
hvötum sprottin. Magnús Torfi
fordæmir ferðabók Vilbergs
Júlíussonar, „Austur til Ástral
íu“, og að því er virðist vegna
þess, að henni var borin vel
sagan í Alþýðublaðinu! Það er
vandlifað eins og fyrri daginn.
Við því er ekkert að segja, þó
að Helgi Sæmundsson og Magn
ús Torfi Ólafsson eigi ekki
skap saman í bókmenntalegum
skilningi. Þetta er heldur ekki
nýtilkomið. Magnús Torfi rit-
dæmdi. á dögunum ljóðaþýðing
ar Helga Hálfdanarsonar og
snupraði mig fyrir að kalla
hann verðugan arftaka Magn-
úsar heitins Ásgeirssonar.
Finnst honum, að ég hafi þar
með lagt Helga og Magnús að
líku. Slíkt hefur mér þó aldrei
dottið í hug, enda eru vinnu-
forögð þessara tveggja manna
gerólík, þó að báðir kunni frá-
foærlega vel til verka. Hitt mun
óvefengjanlegt, að Helgi Hálf-
danarson sé aflcastamesti og
snjallasti ljóðaþýðandi okkar í
dag og sjálfkjörinn til þeirrar
forustu, sem Magnús Átgeirs-
son hafði á hendi. Ég vék að
þessari staðreynd í ritdómi um
„Á hnotskógi“ og breyti naum
ast um skoðun, þó að Magnús
Torfi eða aðrir vilji hafa ein-
hver„ja sérstöðu. Þeir um það
— og skulu fá að vera í friði
mín vegna.
En víkjum aftur að „Austur
til Ástralíu11. Magnús Torfi seg-
ir um hana, að hún sé „lýsing
utanfrá en ekki lifandi reynsla
innanfrá“. Ég hef hins vegar
enga reynslu af Ástralíu inn-
anverðri og myndi varla mað-
ur fyrir þvílíkri svaðilför. Aft-
ur á móti orkaði ferðabók Vil-
bergs því, að mér fannst ég þátt
takanai í siglingunni austur og
kynnast með skemmtilegum
hætti andhælingum okkar á
hnettinum, landi þeirra, menn-
ingu, atvinnulífi og þjóðhátt-
um. Þess vegna taldi ég bókina
ærinn viðburð og lét það álit í
ljós. Magnús Torfi finnur henni
ekkert til gildis. Kannski hef-
ur hann rétt fyrir sér, en ég
rangt, og þá er að taka því. Eng
inn mun óskeikull, og bóka-
dómar geta brugðizt til beggja
vona eins og önnur mannanna
verk. En Magnúsi Torfa nægir
ekki sú stórmannlega afstaða
að telja sig dómbærari og vit-
urri vesaling mínum, sem h,on
um er þó sannarlega ekki of
gott. Hann revnir að skilgreina
Glæsilegt úrval af þýzkum
Poplin kvenrykfrökkum
Egill Jacobsen
Austurstræti 9 — Sírni 1116—1112
fyrirbærið, og þá fyrst kastar
tólfunum. Ég á að hafa birt rit
dóm um „Austur til Ástralíu“
í flokksblaði höfundar. Þar með
er gefið í skyn, að ég viður-
kenni Vilberg Júlíusson sem
rithöfund af velþóknun a
stjórnmálaskoðunum hans. Mér
kemur ekki á óvart, þó að
Magnúsi Torfa Ólafssyni detti
sú skýring í hug, og Freud sál-
ugi hefði víst ekki verið í vand
ræðum að finna orsökina. En
gott fólk verður að hafa mig
afsakaðan — í þetta skipti að
minnsta kosti. Ég þekki ekki
stjórnmálaskoðanir Vilbergs
Júlíussonar, enda miklu ókunn
ugri honum en til dæmis Magn
úsi Torfa. Maðurinn hefur ekk
ert fengizt við stjórnmál, svo
að ég viti, og mér er fyrirmun-
að að kíkja á kjörseðlana í
Hafnarfirði. Magnúsi til afsök-
unar er samt skylt að geta þess,
að bróðir Vilbergs er kunnur
jafnaðarmaður, en skvldleiki
Iblóðsins og samsinni hugarfars
ins þarf ekki að vera eitt og
sama eins og sumir Þjóðvilja-
menn geta hæglega um borið.
Skýringin er kurteisleg í garð
okkar Vilbergs, en sýnir ámæl-
isverða léttúð í umgengni við
sannleikann, ef Magnús Torfi
vill, að hún sé tekin alvarlega.
Mér verður iðulega á að gleðj-
ast yfir bókum skálda og rit-
höfunda, sem aldrei hafa kom-
ið við í Alþýðuflokknum. Bók-
menntir og stjórnmál eru
tvennt ólikt. Og það ætti annar
eins efnismaður og Magnús
Torfi Ólafsson að gera sér
ljóst, ef hann vill láta sér líða
vel í sálinni.
Magnús Torfi hugleiðir þann.
möguleika, að ég hafi alls ekki
lesið „Austur til Ástralíu“,
heldur farið eftir sögusögnum.
óhlutvandra manna. Ég full-
yrði hins vegar, að hann hafi
lesið bókina, þó að sumar á-
lyktanir hans séu einkennileg'-
ar. Hann staðhæfir, að Vilberg
mæltur. Grein hans er vissu
lega laglega rituð og einarð-
lega. En einmitt vegna þess,
að þú ert opinskár í bréfi
þínu, færð þú hressilegt svar.
Þið eigist þarna við, gráir
fyrir járnum, á ritvellinum,
en við lesendurnir erum ein-
vígisvottar, sem ekki sjáum
enn ástæðu til þess að. bera
klæði á vopnin.
Stórfurðuleg þykir mér
frásögn þín af rithöfundin-
um Indriða G. Þorsteinssyni.
Ég hef lesið allmargar sögur
eftir hann, sem fæstar bera
vitni slíku hugmvndaflugi
og fram keniur í þessu við-
tali,, sem þú minnist á, að
hann hafi átt við Þjóðvilj-
ann. En sjálfsagt verður gam
an að lesa næstu ritverk
hans. Vonandi kemst hann
þá í einn þessara hærri
flokka við úthlutun styrks
til skálda og rithöfunda. —
En vel á minnzt. Þú munt
vera einn þeirra, sem út-
hluta þessum styrk. Mörgum
skilst þetta vera nokkurs
konar árleg „Nóbelsverð-
laun“ íslenzku þjóðarinnar
til skálda sinna og rithöf-
unda. En oft hef ég heyrt
menn minnast á þennan
styrk með ýmsum athuga-
semdum, sumum kjarnyrt-
um. En það sem einna helzt
virðist vera tilefni til athuga
semdanna er það, hvers
vegna þessi eða hinn hafi
hlotið háan eða lágan styrk.
Mér vitandi hefur lítið verið
gert að því að hálfu þeirra,
sem styrk þessum hafi út-
hlutað, að láta einhverja
greinargerð fylgja úthlutun-
inni. Einhverjar forsendur
hljóta að vera fyrir hinum
misjöfnu styrkveitingum.
Gaman væri að fá eitthvað
um þær að heyra eða sjá. Það
gæti sennilega orðið góður
leiðarvísir um val bóka núna
fyrir jólin. En nú er bóka-
flóðið byrjað að streyma út
á landsbyggðina. Ritdómar
ykkar, bókagagnrýnenda,
eru okkur mikils virði og
vissir megið þið vera um
það, að mikið mark er tekið
á þeim við val bóka. Miki-
um mun minna virðist nú
gefið út af „gróðabókum",
en t.d. fyrstu árin eftir stríð,
þótt þær auðvitað kunni að
fljóta með.
Enn nálgast jólin. Og ekki
er skortur á auglýsingum í
blöðum og útvarpi. Sem bet-
ur fer, virðist ekki vera nein
þurrð á „jólavörum". Og það
ætti að mega teljast góð
skammdegisskemmtun fyrir
ykkur í höfuðborginni að
ganga um skrautlýst strætin
og skoða varninginn í glugg-
um verzlananna. Svo þurfið
þið ekki annað en ganga í
peningastofnanirnar næsta
dag, taka ofurlítið af inni-
stæðunum og kaupa svo það,
sem hugurinn girnist. Þann-
ig lítur þetta út fyrir mörg-
um hér í dreifbýlinu, því að
þeir flykkjast til höfuðborg-
Sirinnar, þar sem þeir telja
vera uppsprettu atvinnu og
auðs. Og mörgum verður
þetta staðreynd. En við, sem ;
heima dveljum, horfum á ’
eftir vinum og vandamönn- ;
um með söknuði, því að okk ;
ur er lióst, að ekki lenda þeir
allir í „lukkupottinum". Við
vitum, að sumir lenda jafn-
vel í „jólakettinum“. — En
það voru eiginlega jólin, sem
ég ætlaði að minnast ofurlít-
ið meira á. Ég las einu sinni
grein, sem mig minnir að
kæmi í skólablaði fyrir rúm-
uín 20 árum. Mér varð sér-
staldega minnisstæð fyrir-
sögn greinarinnar, en hún
var: „Hvort ber meira á
Kristi eða kaupmanninum?"
Þetta mun hafa verið skrif-
að rétt fyrir jól. Þegar líður
að jólum, kemur mér alltaf
í hug þessi fyrirsögn. En
auðvitað má nú bæta kaup-
félögunum við hana, þar sem
þau eru nú orðin einn aðal
vörudreifandinn út um
byggðir landsins. Spurning-
in er vissulega athyglisverð
fyrir almenning. Þangað er
henni fyrst og fremst stefnt,
en ekki til verzlananna, sem
þjóna kröfum almennings.
Jólagjafirnar eru ekki leng-
ur að verða gjafir, heldur
nokkurs konar kröfur. Fái
ég gjafir fyrir 500 krónur
fyrir þessi jól, er það nokk-
urs konar krafa um það, að
ég endurgjaldi þær með 600
króna virði næstu.jól. Það
er vissulega fagur siður að
gleðja nákominn ættingja
sinn eða vin með jólagjöfum,
en öfgar í þeim sökum sem
öðrum, eru hreinasta firra.
— En um þetta mál hefur þú
og ýmsir aðrir mætir menn
fjallað, svo að vonandi fer
að sjást árangur af því. Þó
langar mig til þess að bæta
ofurlitlu við í þessu sam-
bandi. Jólin eru fyrst og
fremst haldin meðal krist-
inna manna til minningar
um fæðingu Jesú Krists. Þau
eru eins konar afmælishátíð.
En þó vill fara svo, að sums
staðar láti nærri að sjálft af-
mælisbarnið gleymist í
glaumi og vegna ýmis konar
glingurs. — Mig langar til
þess að rifja upp stutta frá-
sögn, sem mér hefur orðið
eftirminnileg, og vafalaust
mörgum fleiri. Ung hjón áttu
. barn í vöggu. Þeim þótti ákaf
lega vænt um barnið sitt. Á
aðfangadagskvöldið svaf
barnið vært í vöggunni sinni.
Foreldrarnir vildu ekki
vekja það, en röðuðu jóla-
gjöfum ofan á sæng þess.
Barnið vaknaði ekki aftur til
þessa lífs — það kafnaði und
ir jólagjöfunum. — Þetta er
átakanleg saga. En vill ekki
stundum fara svo, að jóla-
barnið — barnið í jötunni —
„kafni“ undir fargi jólagjaf-
anna, eða nánar sagt, gleym
ist vegna jólagjafa-fargsins?
Ég læt þetta nægja að
sinni. Skrifa þér sennilega
síðar, og þá um önnur mál,
sem kann að bera á góma.
Þér og þínum óska ég af
alhug gleðilegra jóla.
í des. 1955.
Jón,
ur geti varla talizt sendibréfs-
fær, eftir að hafa rekið augun
í örfáar prentvillur og nokkur
pennaglöp. — Svona fullyrð-
ingar eru ósköp hæpnar. Vil-
bergur Júlíusson var nógu rit-
fær til þess hér á árunum að fá
verðlaun fyrir grein í Þjóðvilj-
anum. Enn skrifar hann mun
betur sumum þeim, sem veg-
samaðir eru af sálufélcgum
Magnúsar Torfa. Ég endurtei .
að „Austur til Ástralíu“ haíi
(.Frh, á 7. síðu.) „