Alþýðublaðið - 03.01.1956, Blaðsíða 5

Þríðjudagur 3. janúar 1933
Al þý^ u bIa ð i ð

r r
Aramótarœoa forseta Istands:
Góðir íslendingav! og ömmur, langafar og lang-
_ , i ömmur. Sumir fá um leið áhuga
Samkvæmt goðri venju, jafn fvrir aQ rekja fengra frarn
gamaili lyðyeldmu, avarpa eg Það er aman að sj4] hvernig
yður heðan fra Bessastoðum nu |slandskortið lítur þá út! Það
á nyársdag. Nytt ar er geng- eing Qg fœrist meira líf yfir
Ið i garð, og við hjonm flytj- ]andið; og það verður skyldara
™ yður ollum °S Þioðmm , okkur persónulega. Við fáum
ieild innilegar nyarskveðjur meiri áhu á því að vita hvar
°S blessunaroskir. Þessum frændur okkar séu niður koran
timamotum fylgja goðir asetn- h% leiðbeining umþað,
angar um að ganga a Guðs vcg- hverj. sumarferðunum skuii
“ °§ bæn um hans hand’ stefnt. Sá verður aldrei rót-
leiðslu. 'laus, sem rekur ætt sína á
Jafnframt þokkum við hjart- kynnisför úr einu héraði f
anlega gamla arið, sem nu ei ^ annað_ Qg allt sem tengir okk-
iiðið i skaut aldanna og kemur ættjarðarböndum við land j
aðeins til baka i endurmirm- I samlanda er þjóðerninu,
Ingunm og sprettu þe.irra þjóðfélaginu og hinu unga lýð_
þökk til fortíðarinnar og á-
minning til vor sjálfra. En á
feðranna frægð einni saman,
lifir engin þjóð til lengdar. Tii
þess þarf þjóðararfurinn að
verða lifandi afl í oss sjálfum
og börnum vorum. Og hann má
ekki standa í stað, heldur verð
ur hann að bera ávöxt og gefa
arð á líðandi stund í lífi þjoð-
arinnar. Hvöt er bezt í ljóði.
og kvæðin mega ekki falla í
gleymsku og ný verða að bæt-
hugsun í kristalskál, gjarnan
vera forspjallsvísindi allrar
sérfræði í hærri skólum. En
lifandi þarf það nám að vera,
•ogi-enginn þulufróðléikur, hvar
sem það er stundað.
Þekking á landi og þjóð, sögu
og bókmenntum er ein styrk-
asta stoð stjórnarfarsins, og þá
ekki sízt hjá þjóð, sem halda
vill uppi lýðræði og lýðveldi í
framhaldi langrar, samfelldrar
sögu. En það skipulag er fá-
frækorna, sem tengja framtíf
við fortíð. Fortíðin fylgir okk-
veldi til styrktar.
Lýðveldið á sér langa söeu.
;ar> °g 1 Því eru fólSnlr ein’ Það hefur ekki sprottið' eins
Ihverjir mestu fjarsjoðir \s-
lenzku þjóðarinnar, að hún
og Aþena, albrynjað úr höfði
Seifs. Ef ekki væri íslenzkt
meíur varðveitt sogu sma og þjóðerni með sínum sérkenn_
endurminnmgar fra upphaf^ máli og sogU) þá væri
vega, ymist ti! fagnaðar og heldur gkkert íslenzkt ríki.
Jhvatnmgar fyrir komandi kyn Þjóðernið er fjöreggið) sem
sloðir eða viðvorunar. Sagan
og reynslan er góður skóli fyr-
áir þjóð og þegna.
Eitt af því, sem við þökk-
tam eru viðtökur og leiðsaga á
hver kynslóð fram af annairi
þarf að eignast og varðveUa.
Það hefur sjaldan hátt um sig,
og þekkist ekki af skrumi né
stígvélabrokki. Þeir sem
m
engan ágang sýna, og unna
öðrum sannmælis verða oft
langlífar í landinu. Sést það
m. a. á Norðurlandaþjóðum,
sem sumar eru einhver elzru
ríki álfunnar. En saga þeirra
íerðum okkar um landið Það sliku beita og kenna sig við
var hugsun mín að Ijúka á þjóðerni, eru yfirgangsseggir
jþessum fjórum árum yfirreið j og ofbeldisþjóðir, sem unna
uim öll lögsagnarumdæmi, og engum öðrum sjálfstæðs þjoð-
er það í sjálfu sér engin cf- | ernis og réttar. Það verður
setlun. eins og samgöngum erjjafnan sfutt í þeirra þúsur.d-
3nú háttað. Það sem áður var árariki- En smáþjóðir,
vikuferð er nú dagleið á þjóð- '
vegum eða stundarflug í lofti.
En bæði varð fyrsta sumarið
ódrjúgt, og eins hefur tíðar-
jfarið í sumar sem leið hindr-
að, að svo gæti orðið. Og er
ekki fleira um það að tala. En j á hinum síðari tímum er um
Þó einhverjum hafi þótt full-jmargt til fyrirmyndar.
jraíkið um mín ferðalög, þá vil'
ég nota þetta tækifærið til að
hvetja alla, og ekki sízt hina
umgu kvnslóð. sem vex nú upp
i bæjum og borgum, til að
íerðast sem mest um sitt eigið
land, sjá fegurð þess og tign,
íkynnast fólki í mörgum byggð-
arlögum, þjóðmenningu og
Ixamtaki á öllum sviðum. Mér
segir svo hugur um, að slík
landkönnun og viðkynning, sé
ein af þeim stoðum, sem vort
uinga lýðveldi þarf helzt, sér
til styrktar og þroska.
Islandslýsing og landafræði
er góð, en hún verður ■ fyrst
Ijóslifandi á ferðalögum, land-
:Ið er ekki tóm jarðfræði, held-
urr örnefni og minningar og
iólkið, sem býr þar, grónar
grundir, fjöll og fossar og allir
Tegnbogans litir. Og í landi
ihínna miklu fólksflutninga eiga
Vér Islendingar erum sjálf-
ir ein þessara þjóða að stofni
til, erfðavenjum og hugsun-
arhætti. Vér höfum endur-
heimt sjálfstæði vort fyrir
langa baráttu, án vopnaburðar
og' blóðsúthellinga með vorum
sögulega og náttúrlega rétti.
Megum vér gjarnan minr.ast
vorrar gömlu sambandsþjóð-
ar fyrir það með virðingu cg
vinsemd. Og sérstaklega get-
I um vér mimizt hinna síðari
! konunga vorra með þakklæti.
Ríkisstjórn hvers þeirra um
sig táknar stóra áfanga í sjálf-
stæðismálinu. Eg veit, að Frið-
rik Danakonungur og drottn-
ing hans munu glöggt finna
vorn góða hug, þegar þau
heimsækja ísland í vor, enda
er sú heimsókn merkur atburð-
ur mikillar sögu og til fyrir-
Forseti íslands
allir skyldmenni og kunningja |
í sveitum og bæjum á víxl.
Heimsókn á æskustöðvar er
sálubót, og yngra fólkið, sem
lítið hefur af öðru að segja en
jkaupstaðnum, þar sem það er
lætt og fóstrað, á einnig æsku-
Stöðvar og bólstaði forfeðra
ginna um land allt. íslending-
ar eru allra þjóða ættfróðast-
ir, en áhuginn á þeim fræðum
kemur hjá flestum fyrst þegar
aidurinn færist yfir. Eg vildi
ráðleggja 3rkkur, sem yngri
eruð, að kaupa íslandskort, og
marka á það hringa, þar sem
! myndar ‘öðrum um samskipti
þjóða á þessari brösóttu öld.
Þjóð sem hefur sótt sín mál
með sögulegum rökum og
sigrað mátt þjóðernis og mann
dóms forustumanna 'sinna, má
sízt afrækja fjöregg sitt, hina
þjóðlegu menningu. Það verða
ungir og gamlir að skilja. Og
sem betur fer sjást þess ýms
merki í íslenzkum fræðum,
listum og bókmenntum að ís-
lenzk þjóðmenning er ekki á
fallanda fæti. Það var vel til
fallið að Þjóðminjasafnið nýja
skyldi reist í tilefni af lýð-
íoreldrar ykkar hafa búið, afar veldisstofnuninni. Það var
ast við. Iiinar fornu sögur eru
mikið keyptar, og heimilin og
hinir mörgu skólar verða að
sjá til þess, að hin upprenn-
andi æska fari ekki á mis við
Egil og Gretti, Gunnar og
Njál, Bergþóru og Ásdísi á
Bjargi. i Nýleg söguefni eru
næg, ef ekki brestur sagna-
menn. f hinu mikla bókaflóði
þykist ég sjá þess ríkan voít,
að mikil grózka er í þjóðlífinu.
Þar eru innanum listaverk sem
f lifa, þó margt falli til botns.
Og þess ber að minnast með
þjóðarþökk, að á hinu liðna ári
hlaut íslendingur hinn mesta
heiður, sem rithöfundur getnr
J hlotið, Nobelsverðlaunin. Má
öllum þjóðum skiljast, bæði sf
rökstuðningi Akademlunnai'
sænsku og hátíðarræðu skálds-
ins, að hér er ekki að ræða um
stakan drang í miðju Atlants-
hafi, heldur einn hæsta tindinn
á miklu eylandi, þar sem fá-
menn og fátæk þjóð, hefur um
aldir lagt stund á bókvísi. í
sagnfræði höfum vér og eign-
ast ágæt rit, og er fátt nauð-
synlegra en að fylkingar ald-
anna blasi við nútíð og fram-
tíð. Af eigin reynslu og for-
dæmi þeirra, sem á undan eru
gengnir, lærist stjórnvísin
bezt. Þessum arfi þurfum vér
^ að lofta, og mætti saga lands-
I ins, bókmenntir og íslenzkt
mál, sem geymir rnannvit og
mennri þjóð, með vorri rót-
grónu menningu, bæði eðlilegt
og sjálfsagt. Lögrétta, Lögberg
og Álþingi eru gömul orð og
gild. Þeirra helgi hefur aldrei
liðið úr minni þjóðarinnar. Og
þó hinn almenni atkvæðisrétt-
ur sé nýr, þá voru goðarnir um
margt háðir sínum þingmönn-
um og höfðu ríkar skyldur við
þá. Með endurreisn Alþingis
kom endurreisn sjáfstraustsins.
Sngum öðrum trúum vér til að
stýra vorum eigin málum en
öss sjálfum, og fullt jafnrétti
áskiljum vér oss í öllu sam-
starfi við aðrar þjóðir. Þjóðin
er fámenn, en lýðveldið stend-
ur á breiðum grunni. Hinum
einstaka þegn er falið úrslita-
vald í málefnum þjóðarinnar. í
þessu öllu er fólgið mikið
sjálfstraust, í góðri merkingu,
og traust á samþegnunum. Og
vér skulum ekki láta það sér
til skammar verða! Slíkt skipu-
lag, sem byggist ‘á trausti á
manneðlinu, eða að minnsta
kosti trausti á þroska og menn-
ingu vorrar eigin þjóðar, ætti
nokkuð að milda innanlandsá-
tökin. En eftir sambandsslitin
höfum vér við oss eina að berj-
ast. Og vísast eru þó hin stóru
orð, sem stundum eru notuð,
ekki eíns sterk og ókunnugum
kann að virðast. Þau hafa öfugt
eðli við ísjakann, því mestur
hlutinn stendur upp úr, en rista
grunnt. Lýðræði byggist að
vísu á góðri forustu, eins og altt
stjórnarfar, forustu margra
manna. sem hæfir séu til a'ö
taka við hver af öðrum, en það-
byggist ekki síður á dómgreind
og ihugun hins almenna kjós-
anda. Við hann á að tala einii
og hygginn mann með fullri
kurteisi. Að öðrum kosti er lýð
ræðið í hættu. Áróðurstæknin
víða um heim á síðari tímum
er ekki til fyrirmyndar, en þar
er fámennri þjóð, sem á mikla
sögu að baki, minni hætta búin
en mörgum öðrum.
Vér höfum mikið hlutverk,
íslendingar, sem nú lifum, og
ábyrgð: að grundvalla nýtt ríld
og gefa því festu. Því fylgja
ýms ný vandasöm viðfangsefn.i.
ekki sízt í utanríkismálum og
fjármálum ríkis og atvinnú-
vega. Vér skulum vpna að vel
rætist úr hverjum vanda. Öltl-
urnar rísa oft býsna hátt og
sýnast geigvænlegar, þegar
horft er faman í þær, en lá-
dauðar þegar litið er aftur um
stafn. Það er oft hávaðasamt á
hinum haslaða velli stjórnmála
baráttunnar og. þó kyrrlátara
utan marka meðal; almennings.
Aðferð vor er þessi: frjálsai-
umræður og óskoraður íillögu-
rétturj, þeirri trú, að beztu úr-
ræðin finnist með því móti, þeg
ar til lengaar lætur, og nægilegt
fylgi við þau. Það er eina að-
ferðin til að kopiast hjá því, að
láta afiið ráða úrslitum og
stjórna vitinu. Þetta hefur geí-
izt vel. Og ekki skulum vér i
hita baráttunnar gleyma öilu
því, sem áunnizt hefur frá bvt
að alþingi var endurreist fyrir
rúmum hundrað árum. Saman ■
burður á upphafi og endi þeirr
ar aldar ber lýðræðinu gött
vitni. Það væri mikil skamm -
sýni að meta allt það lítils, sem
áunnizt hefur um lífskjör og
stjórnarhætti. Vér erum á réttri
leið, þó brautin sé ekki þráð-
bein, og jafnan þurfi að ryðja
hana fram í tímann.
I Eg hef lagt höfuðáherzlu á
nauðsyn þjóðlegrar menningar.
bæði fyrir göfugt þjóðlíf og gott
j stjórnarfar. Það .er að vísu sjáli
sagt að fylgjast með tímanum
og nauðsynlegt að skilja rétti’-
lega rás viðbúrðanna með öðr-
um þjóðum. En í tímans
1 straumi er vort litla þjóðfélag
1 sjálfstæð hringiða, á manngild-
inu byggjum vér allar framtíð-
arvonir og því, hvernig það
birtist í bókmenntum, listum.
landsstjórn og atvinnulífi á
hverjum tíma. Þeir hafa sumir
orðið skammlífari, sem bvggðu
allt sitt traust á vopnum. LTm
manngildið stöndum vér ekld
verr að vígi en aðrar þjóðir og
metum Snorra Sturluson, Hall
grím Pétursson, Jón Sigurðsson
og marga fleiri til jafns við
beztu menn heimsins. í sam-
bandi við fornbókmenntir ís-
lendinga segir Thomas C-arlyle
í bók sinni um „Hetjurnar“:
„Mikils hefði heimurinn miss't,
ef Islandi hefði ekki skotið upp
úr sænum.ý Vér óskum þess og
biðjum, að ísland geti sér þan:n
orðstír, að hið endurreista lýð-
veldi hnígi aldrei aftur í sjá.
Að svo mæltu óska ég öllum
árs og friðar, og bið Guð að
blessa þjóð vora og fósturjörð,