Alþýðublaðið - 28.01.1956, Blaðsíða 5

Alþýðublaðið - 28.01.1956, Blaðsíða 5
Laugardagur 28. janúar 195(>. AiþýSubiaSig Menningarástand Einars Braga ÞRIÐJUDAGINN 10 janúar s.l. birtist í Þjóðviljanum grein eftir Einar Braga Sigurðsson, er nefnist Holtsnúpur og Helgi Sæmundsson. Grein þessi er einstaklega rætin og illkvittnis- leg, og er næsta furðulegt, að maður eins og Einar Bragi, sem fengið hefur dágóða menntun Innan lands og utan og vill láta líta á sig sem bókmenntafræð- ing og skáld, skuli leggjast svo lágt að setja saman jafn lág- kúruleg níðskrif og nefnd grein er. Þó að ritstjóra Alþýðublaðs- ins verði sjálfsagt ekki skota- skuld úr því að svara níðskrif- nm E. B. — ef hann telur hann þá svaraverðan — er ekki úr vegi að taka hér lítillega til at- hugunar nokkur atriði úr nefndri grein og sýna almenn- íngi fram á, hve mikil sann- .girni og haldgóð rök eru í mál- ílutningi þessa lærða bólc- menntagagnrýnanda og „list- fræðings“ og í hvaða „menning arástandi“ hann er um þessar mundir. Tilefni ritsmíðar Einars Braga mun vera það, að Helgi Sæmundsson hafði birt grein eftir sig í Alþýðublaðinu 3. janú ar um tímaritið Birting, en Einar Bragi er ritstjóri þess sem kunnugt er. Lauk H. S. frekar lofsorði á fyrsta árgang tímaritsins, en vék lítillega að ýmsum misfellum, sem honum þóttu vera á ritdómum sumra nngra manna, er í Birting hafa skrifað, en á því hefur nokkuð viljað bera, að sumir þessara ungu manna hafi verið haldnir svipaðri hneigð og ýmsir rit- dómarar, er í Þjóðviljan hafa skrifað, sem fátt hafa séð nýti- legt í verkum sumra þeirra skálda og rithöfunda, er ekki liafa aðhyllzt kommúnistískar fræðikenningar og gert hafa jhéldur lítið úr verkum þeirra, en hins vegar hælt á hvert reipi ritverkum kommúnist- iskra skálda, þótt sum þeirra liafi fremur lítið listagildi haft. Hefur þessi pólitíska hneigð jafnvel gengið svo langt, að rit- dómarar kommúnista hafa far- íð niðrandi orðum um sum ágæt skáldverk, að því er virðist ein- ungis af því, að farið hefur ver- íð viðurkenningarorðum um þau í Alþýðublaðinu! Má öllum ljóst vera, hve mikið mark er (takandi á ritdómum slíkra manna, jafnvel þótt fínir og lærðir þykist vera. Er íslenzkri (bókmenningu auðvitað hið : mesta tjón að slíkum málflutn- ingi. Sérhver skáldverk ber ' sjálfu sér vitni og á að dæm- 1 ast út frá því sjónarmiði einu, hvort það hefur listrænt gildi eða ekki, en ekki eftir því, hvaða pólitíska skoðun höfund- ur þess kann að hafa. Þetta mættu Einar Bragi og fylgifisk ar hans gjarnan hafa í huga. Þau ummæli H. S. í grein- inni um Birting, að kvæði Ein- ' ars Braga, haustljóð á vori 1951, beri nokkur merki áhrifa frá ljóðum Jónasar Hallgrímssonar, | virðast sérstaklega hafa farið í taugarnar á E. B. og komið hon um úr andlegu jafnvægi. Gríp- ( ur E.B. til þess ráðs í bræðisinni að birta nokkrar sundurlausar ljóðlínur úr æskuljóðum Helga Sæmundssonar, Sól yfir sund- um, en ljóð þessi orti Helgi í skóla 16-—17 ára, og reyna með j því að sanna, að H. S. hafi stælt Ijóð Stefáns frá Hvítadal og Davíðs Stefánssonar og jafnvel stolið orðum og orðasambönd- um úr ljóðum þessara skálda og fleiri til þess að skreyta ljóð sín með. Já, jafnvel heiti bókar- j innar á H. S. að hafa stolið frá Stefáni frá Hvítadal. Það var aldrei að hnífur hins fróma fag urkera, Einars Braga, komst í feitt! Helgi Sæmundsson mun hafa I ort flest ljóðin, sem birtust í Sól yfir sundum, þegar hann 'var nemandi í gagnfræðaskóla 16—17 ára, og má það teljast allvel af sér vikið að yrkja svo á þeim aldri, þó að ekki sé um stórbrotinn né gallalausan kveð skap að ræða. Auðvitað bera mörg kvæðanna þess merki, að lítt þroskaður unglingur hefur ort þau og að höfundurinn hef- ur orðið fyrir áhrifum frá öðr- um skáldum. En er það svo á- mæíisvert eða einstakt fyrir- bæri, þótt skáldlega þenkjandi og hrifnæmur unglingur sé ekki fullkomlega sjálfstæður í verk- um sínum og að ljóðagerð hans beri nokkurn blæ af ljóðum annarra eins snillinga og Stef- áns frá Hvítadal og Davíðs j Stefánssonar? Hefur það ekki i hent margan ungan höfund, MOZART 200 ARA NÚ þekkja hann flestir, þeir sem eyru hafa til að heyra. Suðrænn, austurrískur, en þó «iginlega ítali í sinni list, — var hann sem undrabarn hyllt- -tir af konungum og keisurum. Hann er síðan fyrsta tón- skáldið, sem gerir tilraun til að lifa eingöngu fyrir tónsmíðar sínar og af þeim. Sískrifandi ■dag og nótt með slíkum hraða að jafnvel nótnaskrifarar hafa ekki við honum kastar hann frá sér einu stórvirkinu á eftir öðru, —- en tilraunin mistókst. Þegar hann semur sitt fræg- asta verk, „Töfraflautuna“, innilokaður í timburkofa í 4 mánuði (húsið er nú til sýnis fyrir forvitna), þá er leikhöf- undurinn Schikaneder aðalper- sónan á leikskránni, en neðst má lesa dálitla athugasemd xneð smáletri um að hljóm- sveitarstjórinn Mozart haíi góðfúslega samið tónlistina við leikinn. Mozart er fullur af óbilandi fjöri og gáska. Astarbréfin til sem síðar varð góðskáld, að vera í æsku undir áhrifum eldri skálda? Má í þessu sam- bandi benda Einari Braga á ummæli Tómasar Guðmunds- sonar skálds í formála þeim, sem hann ritaði fvrir ljóðum Stefáns frá Hvítadal, er þau voru gefin út í heildarútgáfu, en Tómas segir svo orðrétt á einum stað (bls. 12) um áhrifa- vald ljóða Stefáns í Söngvum förumannsins: „Einkum varð nýstárleikinn í formi þeirra (þ. e. kvæðanna) hættuleg freist- ing mörgum býrjanda, sem ekki gat varazt, að höfundurinn hafði sjálfur merkt sér þau slíkum persónuleika, að naum- ast hafa aðrir mátt taka upp hætti þeirra, sér að vítalausu“. En jafnvel sjálfur Ijóðsnilling- urinn Stefán frá Hvítadal, hafði ekki komið fyrst fram á sjónarsviðið sem fullþroska skáld, er stokkið hafði út. úr höfði skáldgyðjunnar. Tómas Guðmundsson segir orðrétt á öðrum stað í formálanum: „Á unglingsárum hans (þ.e. Stef- áns) á ísafirði hófu „nokkrir ungir menn“ þar á staðnum út- gáfu bókmenntablaðs, sem hét Aftanskinið. Það átti sér skamm an aldur og mun nú flestum gleymt, en til fróðleiks má geta þess, að Stefán var talinn á- byrgðarmaður blaðsins í upp- hafi, og þar er að finna, undir dulnefni, fyrstu ljóðin, sem hann mun hafa birt eftir sig á prenti. Kvæði þessi eru harla viðvaningslegur skáldskapur og minna lítið á elztu ljóðin í Söngvum förumannsins svo sem Vorsól og Skuggabjörg, sem ort eru fáum árum síðar.“ Þá er og alkunnugt, að meðan Stefán dvaldist í Noregi, kynnti hann sér mjög nýrri ljóðabók- menntir Norðurlanda og tók sérstöku ástfóstri við bragar- hátt einn og orti mörg sín beztu kvæði undir honum, þó að hátt- urinn tæki ýmsum breytingum í meðferð Stefáns. Er ekki enn fullrannsakað, hve víðtæk á- hrif norsk ljóðlist hefur haft á Stefán og verk hans og þar með DRATTAn V i.i. f'JtCAMTli)AKIJNJMAK. Þessi dráttarvél, sem myndin sýnir, er af nýrri gerð dráttar véla, sem farið er að smíða í Bretlandi. Hún er kölluð dráttar- vél framtíðarinnar, sökum þess, að hún hefur ýmsa kosti, sem talizt geta til nýjunga. Tilraunir með vél þessa hafa farið fram um árabil, með mikilli leynd. Myndin sýnir vélina í reynslu, Hæstaréttarmál í Bar»darík]unum; Verða atvinnurekendur, sem ekkí skyldaðir til að sýrta bókhaíd sitt WASHINGTON — Hæstirétt ur Bandaríkjanna hefur sam- þykkt að dæma í máli um það, hvort vinnuveitandi, sem held- ur því fram, að hann hafi ekki efni á að hækka laun starfs- fólks síns, sé skyldur til þess að sýna bókhald sitt verkalýðs- félagi því, sem hann á í deilu við. Er héraðsdómstóll í Banda- ríkjunum hafði kveðið upp þann úrskurð, að fyrirtækjum bæri ekki skvlda til að gera grein fyrir fjárhags- afkomu sinni, ákvað verka- lýðsmálaráð Bandaríkjanna að leggja málið skurð hæstaréttar. stendur. Það þýði aðeins, ao hann semji með þá einlægu ósk í huga, að samningar takist“. Verkalýðsmálaráðið áfrýjað.i. þessum úrskurði og lét m.a. svo ummælt í áfrýjun sinni: „Vinnu. veitandi, er neitar kröfu ura launahækkun og ber við efna- hagslegum orsökum, sem verka lýðsfélagið hefur ekki heimilrl til að kynna sér, hindrar frek- ari samninga um málið . . . Ei! verkalýðsfélagið hefur ekki ao- gang að nauðsynlegum sönnun- argögnum i málinu, hefur það ekki aðstöðu til þess að vita, hvort kröfur þess séu ósann- fyrrir úr- gjarnar og hvort afstaða vinnu- Héraðs-, veitandans byggist á full u konu hans eru óþrjótandi gam- | ansemi, svo að jafnvel orðin eru atkvæði eingöngu án ann- arrar merkingar en „dídelídad- ! elídúm“. Skrifandi sína eigin dánar- messu deyr hann úr örbirgð og fátækt 35 ára. Ekkjan tekur ' tónsmíðar hans nánast í umbúð ir eða uppkveikju og giftist síðan dönskum heildsala, án þess að finna til grunsemdar um að hafa verið gift „geni“. Mozart var grafinn eins og óþekktur hermaður vorra tíma eftir loftárás í fjöldagröf með 16 öðrum fátæklingum, — eng inn veit hvar. Ef honum skyldi þóknast að líta til okkar nú ofan úr himna ríki, mundi hann samt enn vera fullur af sama gáska og sömu gleði og áður og segja sem svo: „Skiptir engu máli, góðir hálsar — dídelídadelídúm.“ Ást hafðir þú meyja, eitt sinn skal hver deyja.“ Reykjavík, 27. 1. 1956. J. L. á íslenzkar bókmenntir, en víst j dómurinn byggði úrskurð sinn trausti beggja aðila.“ er, að þau eru talsverð. En eng- j á því, að hægt væri að þvinga inn mun hafa dirfzt að ásaka fyrirtækið til þess að ganga að óðsnillinginn frá Hvítadal, þótt óréttmætum launakröfum af hann hafi í æsku orðið fvrir á- hrifum erlendra góðskálda, enda mun það hafa verið ís- lenzkri ljóðagerð frekar til á- vinnings en hitt. Hvað því viðvíkur, að nafn ljóðakvers H. S., Sól yfir sund- um minni á setningu Stefáns frá Hvítadal, „það er sól yfir sundum“, má minna Einar Braga á það, að fylla mætti dálka Þjóðviljans með dæmum, sem sýndu og sönnuðu, að fjöl- mörg skáld hafa fvrr og síðar gefið bókum sínum heiti, sem Framhald á 7. síðu. ótta við að þurfa að birta upp- lýsingar um fjármál og rekst- ur fyrirtækisins, svo sem fram- leiðslukostnað, sem annars væri venja að halda leyndum. Deilan stendur um skilgrein- ingu á þeirri skyldu að „semja í fullu trausti“, eins og tekið er til orða í Taft-Hartleylögunum. Héraðsdómstóllinn í Richmond í Virginíu úxskurðaði, að ákvæð ið um að „semja í fullu trausti þýði ekki að samningsaðili verði að leggja fram sönnunar- gögn fyrir því, sem hann hef- ur sagt meðan á samningum Bjúpstæ® stétfa- RAMSINGH VARMA, ind- verskur verkalýðsleiðtogi, sagði nýlega í Nýju Dehli, eftir för sína til Ráðstjórnarríkjanna, að þar „ríki djúpstæð stétta- skipting“. enda þótt Ráðstjórn in haldi því fram, að hún hafi „komið á fót heimi jafnrétti;. og þjóðfélagsréttlætis“. Varma er einn af leiðtogum indverska alþýðusambandsin:; Hann sagði, að ófaglærður rúsa neskur verkamður ynni fyrir 250 til 500 rúblum á mánuði, en opinber embættismaður flokksins, sem starfar í sömu I verksmiðju, fengi 2,500 til 5,000 rúblur á mánuði. Varma bætti því við, að þessar tölur væru. sérlega athyglisverðar, þegar þess er gætt, að skór kostuðu 150 til 250 rúblur, og karlmanna föt kostuðu jtxulli 1,200 og 1,500 rúblur. í Ráðstjórnarríkjunúm, sagði hann, eru engir verkalýðs dómstólar, engir áfrýjunardóm stólar né heldur lög um uppbæt ur eða ágóða, eins og tíðkast í Indlandi. Þessi ummæli Varma voru birt í blaðinu Hindustan. Standard, sem gefið er út Þetta er rússneskur landbúnaðarhelikopter, útbúinn til að sá. Nýju Dehli og Kalkútta.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.