Alþýðublaðið - 23.10.1956, Blaðsíða 4

4
AlþýS ublaBEð
ÞriSjudagur 23. októfaer 1956
Útgefandi: Alþýöuflokkurlna.
Hitstjóri: Helgi Sæmundsson.
Fréttastjöri: Sigvaldi Hjálmamoo.
Blaðamenn: Björgvin Guðmundison og
Loftur Guðmundsson.
Auglýsingastjóri: Emilía Sai RÚelsdóttir.
Ritstjómarsímar: 4901 og 4902.
Afgreiðslusími: 4900.
Alþýðuprentsmiðjan, Hrerfisgötu 8—10.
\
\
S
\
\
i
<
s
\
s
V
V
V
s
s
s
s
s
s
s
s
s
V
s
s
s
s
s
s
s
s
s
$
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
V
s
s
s
s
s
s
I
;<
s
V
s
s
s
s
V
s
s
s
s
s
s
s
N
S'
s
Viðleitni forheimskunnar
MORGU'NBLAÐIÐ skýrði
Erá því á dögunum, að hing-
að væri komin nefnd frá
Austur-Þýzkalandi til að
semja um það við íslenzku
ríkisstjórnina, að hún við-
urkenni hlutaðeigandi ríki.
Jafnframt var fréttin auð-
vitað send til útlanda, enda
sá megintilgangur athafnar-
innar. Morgunblaðið hafði
sitthvað um þetta að segja.
íslendingar voru með þess-
ari afstöðu að skipa sér í
sveit með leppríkjum Rússa
austan járntjaldsins og fram
koma ríkisstjórnarinnar um
leið hneykslanleg móðgun
við dr. Konrad Adenauer og
Vestur-Þýzkaland. Alþýðu-
blaðið birti gögn þessa máls
á sunnudag, og þau eru óve-
fengjanleg. Ófrægingarstyrj
öldin heldur áfram.
Hverjar eru svo stað-
reyndirnar í þessu sam-
bandi? Þær eru í fáum
orðum sagt þessar: Hér eru
staddir nokkrir kaupsýslu-
menn frá Austur-Þýzka-
landi þess erindis að reyna
að selja hingað togara.
Menn þessir eru á engan
hátt komnir að undirlagi
íslenzku ríkisstjórnarinnar
og heldur ekki neins kon-
ar fulltrúar austur-þýzkra
stjórnarvalda. Þeir eru hér
staddir á vegum fyrirtækis,
sem Eggert Kristjánsson
stórkaupmaður kvað aðal-
maðurinn í, en hann er
einn af máttarstólpum
Sjálfstæðísflokksins og
Morgunblaðsins. Hneyksl-
ið, sem skipar okkur í hóp
leppríkja Rússa, og móðg-
unin við Adenauer og
Vestur-Þýzkaland er þann
ig fólgið í því, að Eggert
Kristjánsson vill hagnýta
sér austur-þýzk viðskipta-
sambönd til að bæta af-
komu sína.
Áreiðanlega eru það eins-
dæmi á Vesturlöndum, að
blaði, sem vill láta taka mark
á sér, verði á annað eins og
þetta. Og skýringin er sú, að
íhaldið hefur misst alla
stjórn á sér. MorgunblaðiÖ
fer með fullyrðingar, sem
eru staðlausir stafir. Hér er
hins vegar ekki um misskiln-
ing að ræða heldur vísvit-
andi falsanir. Morgunblaðið
hefur skýrt rétt frá erindi
Austur-Þjóðverjanna og
vissi þess vegna mætavel, að
staðhæfingar þess voru fleip
ur. En íhaldið varðar ekkert
um staðreyndir í hatri sínu
og ofsa. Það lýgur upp frétt-
um til að geta haldið áfram
ófrægingarherferðinni er-
lendis. Slíkt athæfi dæmir
sig sjálft sem blaðamennska
á lægsta hugsanlegu siðferð-
isstigi. Hér er um að ræða
viðleitni forheimskunarinn-
ar.
Heimtufrekir stúdentar
ÞJÓÐVILJINN greinir á
sunnudag frá athyglisverð-
um tíðindum austan af Ung-
verjalandi. Stúdentar þar
krefjast þess, að hætt sé að
skylda þá til að æfa vopna-
burð og vilja, að rússneska
sé felld niður sem skyldu-
námsgrein í háskólanum.
Ungversku stúdentarnir eru
svo heimtufrekir að mælast
til þess, að þeir fái sjálfir að
velja þá erlendu tungu, sem
þeir stundi nám í. Þetta eru
engar stórfréttir, en samt at-
hyglisverð vísbending um á-
standið í löndunum bak við
járntjaldið.
Rússar og Ieppríki þeirra
leggja ríka áherzlu á nauð
syn friðar í heiminum. Orð
þeirra í því sambandi eru
vissulega tímabær boðskap
ur. Hitt er furðulegt, að
stúdentar og aðrir æsku-
menn þar skuli skyldaðir til
að æfa vopnaburð mun
lengur en tíðkast í ríkjurn
kapítalismans. Og sannar-
lega er sú afstaða of-
ríki, að rússneska eigi að
vera skyldunámsgrein í há-
skólum Ieppríkjanna. Minn
ir þetta ekki óþægilega á
þá nýlendustefnu, sem
Þjóðviljinn fordæmir ein-
arðlega í fari vestrænna
ríkja?
Heimtufrekja ungversku
stúdentanna er harla skilj-
anleg. En hvað kemur til
þess, að hennar gerist þörf í
þeim ríkjum alsælunnar,
sem kommúnistalöndin eiga
að vera? Er ekki ástæða til
að Þjóðviljinn reyni að gefa
einhverja skýringu á öðru
eins fyrirbrígði? Og hvað
myndi hann segja, ef Bretar
eða Bandarikjamenn ætluðu
að ráða skyldunámsgreinum
í háskólum annarra landa?
Þá þyrfti víst ekki að bíða
afstöðunnar lengi!
Lesseps,
MARGIR HALDA að „höf- ‘ og vígður með miklum hátíða-
undur“ Súezskurðarins hafi ver
ið verkfræðingur að mennt og
atvinnu, en því fer fjarri.
Ferdinand Lesseps var af gam-
alli, franskri aðalsætt og einn
föðurbræðra hans var þekktur
stjórnarerindreki í lok 17. ald-
ar. Sjálfur gekk Lesseps líka
í þjónustu utanríkismálaráðu-
neytisins aðeins tvítugur að
aldri — hann var fæddur árið
1805 — og var sendur til Lissa-
bon. Hann gegndi síðan sendi-
ráðsstörfum í mörgum löndum
og gat sér mikinn orðstír fyrir
lægni og dugnað í störfum fyr
ir land sitt. í ítölsku frelsisstyrj
öldinni hneigðist hann mjög til
samúðar með hinu nýja lýð-
veldi; hins vegar kaus franska
ríkisstjórifin að páfinn héldi sín
um veraldlegu völdum auk
þeirra kirkjulegu og vann að
því á bak vlð Lesseps. Þegar
hann komst að raun um það,
reiddist hann og sagði af sér
utanríkisstörfum aðeins 44 ára
að aldri. Eftir það gekk hann í
innanríkisþjónustuna. Árið
1954 hélt hann til Egyptalands
og þar fékk hann þá hugmynd
að grafa skurð um Súezeiðið og
tengja þannig saman Miðjarðar
hafið og Rauðahafið. Árið 1956
— fyrir öld síðan — lagði hann
áætlanir sínar opinberlega
fram. Þær vöktu mikla at-
hygli, en um leið sterka and-
stöðu, einkum af Breta hálfu.
Brezka verzlunareinveldið taldi
stöðu sinni í Indlandsviðskipt-
unum ógnað, og vann gegn fram
kvæmd áætlunarinnar með öll-
um ráðum og brögðum. Samt
sem áður heppnaðist Lesseps
að fá nægilegt fjármagn, tvö
hundruð milljónir franka, sem
var gífurleg upphæð í þann
tíð, og árið 1859 hófust fram-
kvændir. Örðugleikarnir voru
hinir ótrúlegustu, fyrst og
fremst fyrir legu landsins og
loftslag. Öll vinna fór fram á
eyðimörkinni, þar sem ekki var
um neinar flutningaleiðir að
ræða og engin matvæli að fá.
Til þess að sjá verkamönnun-
um fyrir jafn sjálfsögðum lífs-
nauðsynjum og vatni varð að
grafa vatnsveituskurð úr Níl
til Súez, sem raunar er eina
vatnsveitan þangað enn þann
dag í dag. Aðrir örðugleikar
komu og brátt í Ijós. Brezka
verzlunarvaldið hafði Egypta
í hendi sér að vísikóngurinn
egypzki bannaði þeim inn-
fæddu að vinna að framkvæmd
unum og Lesseps varð að fá
verkamenn frá Evrópu. Þetta
höldum og alþjóðlegri þátttöku
og Guiseppi Verdi samdi eina
af sínum frægustu óperum
„Aida“ til frumsýningar í sam-
bandi við hátíðahöldin.
Þegar skipaskurðurinn var
fullgerður var hann talin með
„heimsfurðuverkunum sjö“.
Hrúgað var heiðursmerkjum og
hrósyrðum á Lesseps, jafnvel af
hálfu Breta sem unnu þó af öll
um mætti gegn því að skurður-
inn yrði grafinn — þeir létu sig
ekki muna um að gera hann
heiðursborgara í Lundúnum.
Ævilok Lesseps urðu hins veg-
ar dapurleg. Um 1870 lagði
hann fram áætlun að skurði
milli Atlantshafs og Kyrrahafs
um Panamaeiðið og árið 1889
hélt hann sjálfur vestui- þangað
og stakk fyrstu skólfustunguna.
tán hunduð milljónir franka
voru upp urnar bar Lesseps
fram að gerðir yrðu skipastigar
í skuðinn þar sem hæst var, en
þá reyndist það of seint séð.
Tveim árum síðar varð hluta-
félagið gjaldþrota og fjöldi
auðmanna um víða veröld varð
öreiga í einu vetfangi. Orsökin
hefur aldrei verið fyllilega rann
sökuð, en vitað er að Lesseps
hafði orðið fyrir barðinu á
svindlurum sem hugsuðu fyrst
og fremst um að auðgast á fyr-
irtækinu en létu framkvæmdir
sitja á hakanum. Þessu fjár-
málahneyksli fylgdu svo réttar-
höld sem leiddu margt furðu-
legt í ljós. Þar þótti sannað að
traust hluthafanna hefði verið
skammarlega misnotað, að hin
ótrúlegasta sóun og eyðslusemi
hefði átt sér stað og að verk-
Ár i síðar tókst honum að stofna , fræðingarnir hefðu sýnt hirðu-
hlutafélag Um framkvæmdirnar
og fékk f járfúlgur miklar til um
ráða í því sambandi. En hann
var orðinn of gamall til að hafa
eftirlit með svo stórfelldum
framkvæmdum. Gert hafði ver-
ið ráð fyrir að ekki yrðu neinir
skipastigar í skurðinum, með
tilliti til þess að þeir myndu
telja umferðina og kynnu auk
þess að raskast þar eð jarð-
skjálftar eru tíðir á þessum slóð
um, en brátt kom í ljós að und-
irstöðurannsóknirnar höfðu
ekki verið nógu nákvæmar og
að þær sjö hundruð milljónir
franka, sem Lesseps hafði feng
ið til verksins myndu hvergi
nægja. Auk þess létust verka-
mennirnir hópum saman vegna
hins óheilnæma loftslags. Þeg-
ar unnið hafði verið að fram-
kvæmdunum í átta ár og fjór-
leysi og gert furðulegustu skyss
ur. En ekki var öllu þar með
lokið — það kom nefnilega i
ljós að stjórnmálamönnum og
blaðamönnum hafði verið mút-
að og það ekki með neinum smá
upphæðum. Hver ábyrgð Less-
eps var persónulega varðandi
öll þessi mistök varð ekki ljóst,
en hann var dæmdur í fimm
ára fangelsi. Hann var nú 88
ára að aldri og tekinn að sljóvg
ast, og engum þótti takandi í
mál að hann, sem auk þess
naut heimsfrægðar fyrir Súez-
skuiðarafrekið, afplánaði þessa
hegningu. Hann lifði aðeins eitt
ár eftir að dómurinn féll. Tutt-
ugu árum eftir andlát hans var
Panamaskurðurinn opnaður til
skipasiglinga, en það voru
Bandaríkjamenn sem fullgerðu
verkið.
DAGAR LÍÐA
1 BORGINNI Jakarta á Jövu
féll 15. þ. mán. dómur í máli
Holiendingsins H. Schmidt, er
áður var höfuðsmaður í her
Hollendinga í Austur-Indíum.
Mál þetta hefur verið fyrir rétti
í tvö ár, og hefur Schmidt all-
an þann tíma setið í dýflissu,
en hann var ákærður fyrir að
hafa „hjálpað óvinum Indónes-
íu á ófriðartímum". Við þetta
síðasta réttarhald krafðist op-
inberi ákærandinn þess, að
Schmidt yrði dæmdur í 15 ára
fangelsi fyrir að hafa verið í
félögum, sem í eðli sínu væru
uppreisnarfélög. Jafnframt tók
hann frarh, að engar sannanir
hefðu komið fram fyrir því,
seinkaði verkinu og jók á allan . sem var aðalkæran, að hann
kostnað. Lesseps tók stórvirk-
ar vinnuvélar í notkun og gerði
ýmsar ráðstafanir um vinnu-
sparnað. Að tíu árum liðnum
var skipaskurðurinn fullgerður
hefði aðstoðað óvini á ófriðar-
tímum. En dómarinn kvað hins
vegar svo á, að þó ekki þyrfti
að efa, að þeir, sem höfðu bor-
ið sakborningnum vitni, héldu
Á fmœlissýning Þorvaldar
UM ÞESSAR mundir heldur
Félag íslenzkra myndlistar-
manna yfirlitssýningu á verk-
um Þorvalds Skúlasonar list-
málara, í tilefni af fimmtugs-
afmæli hans. Á sýningu þess-
ari getur að líta yfirlit yfir
verk Þorvaldar frá upphafi til
þessa dags.
Sýning þessi verður að telj-
ast ekki aðeins sérstaklega
gott yfirlit yfir starf Þorvalds,
heldur einnig að nokkru
leyti yfirlit yfir þróun-
arsögu íslenzkrar málaralistar
undanfarna áratugi.
Þorvaldur hefur feril sinn
eftir hinum hefðbundnu venj-
um samtíðar sinnar og nær þar
ákaflega góðum árangri. Síð-
ar fer að bera meir á alls kon-
ar hliðarsporum yfir í nýrri
stefnur og má þá segja að um
ýmislegt sé að ræða, sem varla
nái settu marki.
Þegar svo fram í sækir og
hann hefur algerlega helgað
sig nútíma málaralistinni, nær
hann brátt fullkomnun þar
sem annars staðar.
Form og litir eru fullkomn-
ir þjónar hans og bera sérstak-
lega síðustu verk hans þess
merki.
Sig. Þ
að þeir væru að fara með sann
leikann, þá væri rétturinn sann
færður um að hann væri sek-
ur um tvö atriði aðalkærunnar,
og kvað hann upp þann dóm, að
Schmidt skyldi sitja 1 fangelsi
ævilangt.
Við næstsíðasta réttarhaldið,
sem var fyrir mánuði síðan,
var Schmidt spurður hvort
hann játaði kærunni. En er
hann svaraði að hann væri sak
laus, hrópaði æstur hópur með
al áheyrendanna: „Drepið
Schmidt.11 Eftir réttarhaldið
tróð þessi hópur sér inn í þann
hluta réttarhallarinnar, þar
sem þeir vissu að verjandi
Schmidts væri staddur. En verj
andinn var konan Mieke Bou-
man, er tekið hafði að sér vörn-
ina, þegar sá er hafði hana var
orðinn hræddur um líf sitt og
farinn heim til Hollands. En er
þessir æstu menn fundu frú
Bouman, greiddu ýmsir henni
högg. En einn, sem stóð að baki
hennar, var með barefli og
barði hana með því í höfuðið.
En vegna þrengslanna, sem
þarna voru, og vegna þess að
leikurinn barst fram og aftur,
kom ekki allt höggið eins og til
vor ætlazt á hnakka hennar,
heldur einnig milli axlanna.
Hneig konan niður, er hún fékk
höggið, en talið er að það hafi
bjargað lífi hennar, hve mikið
dró úr högginu, að það kom
líka á axlirnar. Hefur frú Bou-
man á þessum mánuði, sem lið
inn er, náð sér nokkurn veginn
og er nú heima í Hollandi.
Vötnin, sem risu kringum
Delhi á Indlandi, eru nú að
mestu sjötnuð. Áin, sem renn-
Framhald á 7. síðu.