Alþýðublaðið - 29.12.1956, Blaðsíða 5

SLaugardagur 29. des. 1956
AlþýgubtaSH
ÉG vi-1 hefja mál mitt á því
að rifja upp helztu tÖlur um.
.TKjtkun olíu síðasta áratuginn,
en á þeim tíma hefur olíunotk-
íin landsmanna aukizt geysi-
íéga, svo sem. að neðan. greinir.
Smál. j
Árið 1946 var notkunin 55 000 !
— 1947 — —
Helgi Þorsteinsson
— 1948 —
— 1949 —
— 1950 —
— 1.951 —
— 1952 —
1953 —
1954 —
1955 —
1956 —
80117
116 472
128 469
163 223
181 983
197 916
217 239
241 574
265 188
aiesi gre
um 8 millj.
Hvar er olíuskip Shel! og BF og sairtsvarandli niður-
grefösla á þeirra hluta í olíuhringunum?
297 000
Tek ég notkun þessara ára
íneðal annars til athugunar
’vegna þess, að Olíufélagið h.f.
yar stofnað árið 1946 og er því
tféttra tíu ára. Hefur vöxtur
þess og viðgangur bæði við
í'axaflóa og út um allt land
verið í fullu samræmi við hina
öru þróun þessara. mála. Munu
fá dæmi í sögu landsins um svo
. æisavaxnar framkvæmdir á
jafnskömmum tíma.
Þótt okkur samvinnumönn-
um og öðrum þeim, er stóðu
að stofnun Olíufélagsins yrði
enemma Ijóst, að við íslend-
íngar þyrftum að eignast olíu-
skip, var ekki unnt af fjárhags
ástæðum að sinna því máli í
foráð, nema hagstæð lán fengj-
ust til skipakaupa. Hins vegar
yar okkur vel ljóst, að bygging
olíuskipa hélzt engan veginn í
aendur við framleiðsluaukn-
inguna, svo að fyrr eða síðar
jhlaut að koma að því, að skort-
'iur yrði á skipum til þessara
flutninga.
Seint á árinu 1952 rofaði
aiokkuð til um útyegun láns-
fjár, og á öndverðu ári 1953
var farið að leita hófanna við
íslenzk stjórnarvöld um leyfi-
itil skipakauþa, en sú saga er
lándslýð kunn og verður ekki
rakin hér.
Ég hef haft þennan formála
fyrir máli mínu til þess að sýna
■væntanleguxn lesendum, að svo
■giftusamlega hefði mátt til tak
ast, að íslendingar ættu í dag
ivö stór olíuksip, ef vissir aðil-
ár í þáverandi ríkisstjórn hefðu'
ekki af alefli staðið gegn því,
að samvinnumenn fengju leyfi
til kaupanna.
Það er orðin svo að segja ó-
ffrávíkjanleg hefð, þegar nýtt
skip bætist í íslenzka flotann,
að því sé fagnað af albjóð.
En svo varð þó ekki, þegar
3tqs. Hamrafell sigldi fyrsta
Binni í íslenzka höfn, heidur
inættu þvi kaldar kveðjur í
fiiöðum Sjálfstæðismanna, á-
samt persónulegum skömmum.
um þá menn, er staðið höfðu að
kaupum skipsins og stjórna
flutningum þess. Aðaltilefni á-
deilnanna hefur verið ákvörð-
un um farmgjöld á olíuvörum
frá Svartahafshöfnum til ís-
Iands, og mun ég nú víkja
nokkru nánar að því atriði.
Ég held, að nokkrar spurn-
ingar og rétt svör við þeim
verði til giöggvunar í þessu
efni.
1. Hvaða farmgjöld hafa ver-
ið til þessa á kolum til
landsins? r--.
2. Hvaða farmgjöld hafa ver-
ið til þessa á salti til lands-
ins?
3. Hvaða farmgjöld hafa verið
til þessa á sementi til lands-
ins?
4. Hvaða farmgjöld hafa verið
til þessa á olíum og benzíni?
Rétta svarið við öllum spurn
ingunum er það sama: Það
verð, sem vherju sinni hefur
gilt á heimsmarkaði — með
aðeins einni einustu undan-
tekningri, FARMGJÖLD MS.
HAMRAFELLS NÚ ERU
LANGT FYRIR NEÐAN VERÐ
Á HEIMSMARKAÐI.
Hverju sætir það, að. Sjálf-
stæðismenn hafa ekki fyrir
löngu, t. d. þegar þeir hafa set-
ið f ríkisstjórn, beitt valdi sínu
til þess að fá þessu breytt?
Svarið er einfalt, þeir hafa ekki
getað það, því að útlend skip
hafa annazt þessa flutninga að
miklu. levti og vitanlega tekið
það gjald, sem gilti á heims-
markaði.
Ef einhver efast um, að hér
að framan sé rétt með farið, er
mjög auðvelt að fá staðfestingu
á því bæði hjá Innflutnings-
skrifstofunni, sem veitir leyfin,
og gjaldeyrisbönkunum, er
annast yfirfærslurnar.
Varðandi farmgjöld á olíu-
vörum tel ég rétt, að hér komi
fram, að Sovétríkin fluttu olí-
una í íslenzka höfn og seldu
hana þar á föstu verði (c.i.f.),
fyrst eftir að vöruskiptasamn-
ingar voru gerðir milli land-
anria, og stóð svo til ársloka
Að gefníi tilefni skal athygli vakin á ákvæðum 20.
gr., 21 g.r. og 22 pt. laaa nr. 86. 22. desember 1956 um út
flutningssjóð o. fl. varðandi útflutningssjóðsgjald af sölu-
skattskyldri veltu, gjald af sölu farmiða til og frá útlönd
um og gjald af iðgjöldum vátryggingasamninga:
1. Útfhitmngssjóðsgialcl af veltu (20. gr.). 6%> greiðist af
allri söluskattsskyldri veítu eftir 31. desember 1956.
2. FarmiðagjaW (21. gr.), 10%, greiðist af sölu allra far-
miða til og frá útlöndum, sem seldir eru eftir 22. desem-
ber 1.956 og greíðast í íslenzkum krónum.
3. Iðngjaldaskattur .(22. gr.), 10%, greiðist af iðgjöldum
skattskyMra"'txyggingasamninga er gjaldkræf verða
eftir 22. d.esember 1956.
: Skattstjórinn í Reykjavík.
1954 eða þar til farmgjöldin
tóku að hækka. Þá neituðu Sov
étiíkin að selja olíuna nema
f.o.b., em þýðir, að hún sé kom
in í skip í höfn hjá þeim. Hafa
þeir ekki talið sér fært að
greiða niður eða greiða með ol-
íu til íslands.
Nú er það staðreynd, að tvö
érlend skip hafa verið leigð til
að flytja olíu frá Svartahafs-
höfnum til íslands, og taka þau
220 shillinga fyrir hverja smá-
lest á sama tíma og ms. Hamra-
fell hefur v'erið leigt í fjórar
ferðir og flytur hverja smál.
fyrir 160 shillinga eða 60 shill-
ingum minna en útlendu skip-
in. Ég vil víkja nokkrum fleiri
orðum að þessum þætti málsins.
Olíufélagið h.f. hefur undanfar
in ár flutt inn um 48% af olíu
þeirri, sem landsmenn nota, en
hin félögin. B.P., Olíuverzlun
íslands h.f. og Skeljungur hinn
hlutann, 52%. Ms. Hamrafell
flytur í hverri ferð um 15 300
smál. eða 61 200 smál. í fjórum
ferðum. Ef goldnir hefðu verið
220 shilingar fyrir hverja smál.
af því olíumagni, væru það
£673.200:0:0 á 45/70 eða ísl.
kr. 30 765 240,00, en með því að
Hamrafell tekur aðeins 160 sh.
fyrir lestina, greiða SÍS og Ol-
íufélagið olíuna í rauninni nið-
ur um 60 sh. á smál. eða sam-
tals um kr. 8 390 520,00.
Eins og áður segir, annast hin
olíufélögin um 52% af olíu-
verzluninni, og eiga þau því
hlutfallslega að sjá um inn-
flutning á um það bil 66 300
smál. af olíu, og munu flutn-
irigsgjöldin af því magni nema
um 33 329 010,00 kr., ef greidd
ir eru 220 sh. fyrir lestina.
Ekki virðist ósanngjarnt að
ætlast til, að B.P., Olíuverzlun
íslands h.f. og Skeljungur
greiði farmgjöldin og þar með
olíuverðið niður í hlutfalli við
niðurgreiðslu Olíufélagsins h.f.
og SÍS og mundi sú niður-
greiðsla af umræddu magni
nema kr. 9 089 730,00. Verður
mönnum því á að spyrja, hve-
nær von sé á niðurgreiðslu frá
þeirra hendi.
Sjálfstæðismenn vita mæta-
vel, að ráðherrar þeirra settu
það skilyrði, þegar innflutn-
ingsleyfi var loks veitt fyrir
ms. Hamrafelli, að aðrir olíu-
innflytjendur ættu kost hins
sama, ef þeir óskuðu þess. Verð
ur mönnum því enn á að
spyrja: Hvar er þeira skip?
Var það fyrir kjarkleysi eða
skort á fyrirhyggju eða var það
af því, að þessum aðilum var
ekki treyst til að standa í skil-
um með erlend lán, að þeim
tókst ekki að kaupa skip á
sama tíma og SÍS og Olíufélag-
ið keyptu Hamrafell?
Þessum spu.rningum ættu
blöð Sjálfstæðismanna að velta
fyrir sér og svara af hrein-
skilni. Það væri næsta fróðlegt
fyrir almenning, sem. vissulega
vill fylgjast vel með þessum
málum.
Ekki er því að leyna, að einn
örðugasti þátturinn í kaupum
I ms. Hamrafells var útvegun
lánsfjár hjá National City i
! Bank í New. York, því að bank-1
inn varð að víkja langt frá við-
teknum venjum um lán vegna
olíuskipa. Er hætt við, að orðið
hefði þó enn þyhgra fyrir fæti í
þessu efni. ef nokkurn hefð:
kosið, að féð hefði runnið til
hinna erlendu eigenda skip-
anria — eða hvað?
Ætíð ber að viðurkenna það,
sem vel er gert og til heilla
horfir með þjóðinni, hvort sem
það er framkvæmt af einstak-
Íihgum eða félögum. En sí-
íelldar blaðadeilur um slík mál
eru óheppilegar og ómaklegar
og varpa þungri ábyrgð á herð-
ar þeim, sem upphafinu valda.
Frumherjar íslenzkrar sam-
vinnuhreyfingar, bændurnir í
Þíngeyj arsýslu, yöru bj a rtsýn ir
framfara- og hugsjónamenn,
sem. ekki létu eigin hagsmuni
líðandi stundar villa sér sýn.
Þeim var ljóst, að byggja
þurfti upp starfið á sterkum
grunað, að þess yrði krafizt, að! Sr’anni og búa svo í haginn, að j
skipið fiytti olíu fyrir langtum j sámvinnu vrði komið á víðar
lægra gjaid en nokkurt annað i
skip. Og einsætt er, að íslend-
en í verzluninni einni. í bess-
um anda hafa okkar sterkustu
íngar ættu nú ekkért olíuskip, I víðaýnustu samvinnuleiðtog
en auðguðu í þess stað erlenda ' ar s^óan unnið og byggt upp
aðila. ef þær frumlegu hug-
mvndir hefðu þá verið komnar
á kreik.
Ef stjórnarvöld lands'te^
hefðu unnið að því með ráðum
og dáð að styðja samvinnu-
menn tíl kaupa á olíuskipi, þeg
ar þess var farið á leit árið
1953, hefði horft öðruvísi við,
ef farið hefði verið fram á nið-
urfærslu farmgjalda, svo sem
nú er ráð fyrir gert. En því var
ekki að heilsa, eins og landslýð J
er kunnugt. Þeir, sem stóðu að j
kaupum ms. Hamrafells, fengu
engan stuðning frá ríkisvald-
inu, hvorki ríkisábyrgð né ann
að, aðeins innflutningsleyfið
seint og síðar meir.
En svo kynlega vill nú til., að
þeir menn, sem stóðu fastast
gegn því, að samvinnumenn
fengju leyfi til að kaupa skip-
ið, hugsa sér nú að njóta ávaxt-
anna af framtaki samvinnu-
manna, eftir að þeir hafa af
einhverjum óskiljanlegum á-
stæðum látið undir höfuð leggj
ast að festa kaup á skipi til
sinna flutninga.
Þjóðin er á einu máli um, að
djarílegt og happasælt spor
hafi á sínum tíma verið. stigið
með stofnun Eimskipafélags ís-
lands. En jafnljóst er hitt, að
sakir ýmissa erfiðleika á
kreppuárunum óx skipakostur
félagsins miklu hægar en skyldi
á árunum fyrir síðustu heims-
styrjöld. Þegar svo styrjöldin
var skollin á og íslendingar
urðu að sækja sínar nauðsynj-
ar að mestu leyti til Ameríku,
annaði hinn innlendi skipakost-
ur þeim ílutningum engan veg
inn, enda tók þá hver Ameríku
ferð 6—8 vikur. Ríkisstjórn ís-
lands heppnaðist þá með aðstoð
ríkisstjórnar Bandaríkjanna að
leigja stærri skip til þessara
flutningai Eimskipafélagi ís-
lands var falinn rekstur leigu-
skipanna, og rann hagnaðurinn,
sem nam milljónum króna, i
sjóði félagsins. Ekki var að
þessu fun.dið, enda rann féð til
að endurbyggja skipastól fé-
lagsins að stríðinu loknu. En
eftir þ%n sem. nú er skrifað í
blöð Sjálfstæðismanna, hefðu
ráðamenn þar e. t. v. heldur
víðtækustu félagssamtök lands
manna. '
A verzlunarsviðinu mótaðist
fý;rirkomulag samvinnumanna :
snemma af tveim aðalreglum:
1. Að selja vörur sínar með
rajög lítiIU álagnirigu, en
greiða lítinn eða engan arð.
2. Ag selja vörurnar á svipuðu
verði og kaupmenn gerðu og
endurgreiða félagsmönnum
arð af viðskiptunum. Þó var
gengið enn lengra i þegn-
skap og víðsýni, því að í
báðum tilfellum var fé lagt í
sjóði til eflingar starfsem-
inni. Eru sjóðir allra kaup-
félaga Iandsins orðnir sem
hér segir:
Varasjóðir kaupfélaganna og
stofnsjóðir félagsmanna voru í
árslok 1955:
Yarasjóðir kr. , 32 099 597.59
Stofnsjóðír — 41 553 192,80
Alls: kr. 73 652 790,39
Má þó ætla, að frumherjarnir
hefðu iagt enn meiri áherzlu á
eflíngu sjóðanna og hraðað
ýmsum framkvæmdum enn þá
meir. ef þá hefði grunað, að
gjaldmiðill þjóðarinnar ætti
eftir að falla svo 1 verði sem
raun er á orðin.
Þess ber einnig að geta, að
umfram það fé, sem runnið hef-
ur í ofangreinda sjóði, hafa
kaupfélögin greitt félagsmönn-
um sínum milljónir króna í
arð. Og þótt Olíufélagið h.f. sé,
eins og að framan getur, aðeins
tíu ára og kveða megi svo að
orði. að það sé naumast komið
af bernskuskeiði, hefur það þó
þegar skilað milljónum til fé-
lagsmanna sinna og fénu verið
varið að mestu til að byggja
upp hagkvæmt dreifingarkerfi
til sjávar og sveita.
Til fróðleiks má geta þess
hér. að enn í dag ráða stóru ol-
íufélögin lögum og lofum í öl-
í.uverzlun nágrannalanda okk-
ar, og má af því nokkuð ráða, ■
hvaða þrekvirki hefur verið
unnið hér á landi með stofnun
Olíufélagsins h.f.
Við íslendingar eigum ekki
því láni að fagna, að hér hafi;
fundizt ólía í iðrum jarðar. og .
fFrh. á 7. síðu.)
til at bera biaðið til áskrifenða í þenam bverfuim:
RAUÐAL.ÆK
KLEPPTHOLT
MIÐBÆINN
LAUGARNESHVEEFi.
VOGAHVERFI.