Alþýðublaðið - 20.01.1957, Síða 4

!
A IþýdubEag 18
Sunnudagur 20. janúar 1957
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Helgi Sæmundsson.
Fréttastjóri: Sigvaldí Hjálmarsson.
E'ísðamenn: Björgvin Guðmundsson og
Loftur Guðmundsson.
Auglýsingastjóri: Emilía Samúelsáóttir.
Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902.
Afgreiðslusími: 4900.
Alþýðuprentsmiðjan, Hverfisgötu 8—10.
Præðirnir og hnúturinn
EMIL JÓNSSON ræddi í
áramótagrein sinni hér í
blaðinu stjómmálaviðhorfin
og styrkleikahlutföll flokk-
anna. Hann komst þar að
þeirri niðurstöðu, sem öll-
um liggur raunar í augum
uppi, að Alþýðuflokkurinn
og Framsóknarflokkurinn
eigi í samkeppninni við Sjálf
ptæðisflokkinn mun meira
fylgi að fagna úti um land,
en séu honum liðfærri enn
sem komið er í Reykjavík.
Taldi Emil atkvæðaskipt-
inguna mjög aíhyglisverða
og leiða hugann að því, hvar
sé að leita aðaluppistöðu
þessara flokka og hvaða hags
rnunir séu fyrst og fremst við
þá tengdir hvern um sig.
Morgunblaðið víkur að þess
um rökstuddu og hófsömu
ummælum í gær og segir, að
Emil sé illa við Reykjavík og
bætir síðan við, að þetta sé
gamla níðið og gamli rógur
inn um Reykvíkinga!
Morgunblaðið um það,
ef því finnst níð og rógur
felast í að viðurkenna þá
staðreynd, að Sjálfstæðis-
flokkurinn eigi enn meira
fylgi að fagna í Reykjavik
en Alþýðuflokkurinn og
Framsóknarflokkurinn. En
Emil Jónsson mun hvorki
hafa ætlað að lofa eða lasta
Reykvíkinga í þessu sam-
bandi heldur að bregða upp
svipmynd af stjórnmálaá-
standinu í landinu. Hún
sýnir í björtu ljósi, að
bandalag umbótaflokkanna
nýtur í ríkum mæli fylgis
og áhrifa úti um Iands-
byggðina, hvort heldur er
litið til sveitanna eða kaup
staðanna og kauptúnanna
við sjóinn. Hins vegar er
Sjálfstæðisflokkurinn enn.
svo mikils ráðandi í Reykja
vík, að hann hefur meiri-
hluta í bæjarstjórn höfuð-
borgarinnar. Þetta eru stað
reyndir. En samkvæmt
þessu eru umbótaflokkarn-
ir mun betur til þess færir
að stjórna landinu heldur
en Sjálfstæðisflokkurinn.
Þeir fara með umboð fólks
ins, sem vinnur og framleíö
ir Slíkt verður ekki sagt um
Sjálfstæðisflokkinn. Fylgi
hans, sem úrslitum ræður,
er eins konar Reykjavíkur-
hnútur, ekki ósvipað fyrir-
bæri og ístra á líkama
mannsins.
Afleiðingar þessa eru aug-
ljósar og fljótraktar, enda
hefur mikið verið við þær
miðað í þjóðlífi okkar um
langt skeið •— og er svo enn
Sjálfsagt þykir, að fulltrúar
landsbyggðarinnar á al-
þingi séu mun fleiri en
Reykjavíkur, og Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur hingað til
sætt sig sæmilega við þá
skipun mála. Þar fyrir er á-
stæðulaust að æsa upp til hat
urs milli Reykvíkinga og ut
anbæjarmanna. Þeir verða
að vinna saman, en lands-
byggðin hlýtur að njóta ær
innar sérstöðu á flestum
sviðum, þegar um annað er
rætt en lífskjör fólksins. Og’
Morgunblaðið verður að una
því, að lífþræðir umbóta-
flokkanna, sem liggja um
landið, séu mun þekkilegra
fyrirbæri en Reykjavíkur-
hnútur íhaldsins. En við
Reykvíkinga þarf ekki að sak
ast. Fylgi Sjálfstæðisflokks-
ins í höíuðborginni kann líka
að megrast, þegar fram líða
stundir.
Sjálfsögð og tímabœr
SÚ TILLAGA Óskars Hall
grímssonar, að . útsvör séu
greidd með jöfnum afborgun
um af launum allt árið, er
sjálfsögðu og löngu tíma-
bær. Gegnir satt að segja
mikilli furðu, ef hún nær
ekki fram að ganga. Skýring
þess getur ekki verið önn-
ur en sú, að bæjarstjórnar-
meirihlutanum detti ekkert
í hug„ en vilji ekki fyrir
neinn mun fallast á tillögur
minnihlutans, hverjar sem
þær eru. .
Meginrökin eru tvö. Fyrir
komulagið, sem Óskar legg
ur til, er heppilegra fyrir
Reykjavíkurbæ, þegar á allt
er litið, Og slíka tillögu á
strax að samþykkja í bæjar
stjórn.

AlþýðublaðlS vanfar unjfinp
til að bera blaSið til áskrifenda í þessum hverfmn:
KAUÐALÆK
KÉEPPTHOLT
HLliíARVEGI
NÝBÝLAVEGI
lafið við afgreiðsluna - Sími 4900
Bœkur og höfundar:
Jón Dan: Þytur um nótt.
Sögur. Rókaflokkur Máls
og menningar. Prentsmiðj-
an Hólar. Reykjavík 1956.
UNDIRiRITAÐUR hélt við
fyrsta lestur, að smásögur Jóns
Dan væru auðvelt matsatriðl,
en komst svo í vandræði og
varð að lesa upp og reyna að
Iæra betur. Höfundurinn telst
enginn byrjandi, þó að hér sé
um að ræða fyrstu bókina.
Hann er kominn yfir fertugt,
hefur fengizt við ritstörf og
skáldskap um langt áraskeið og
auk þess unnið smásagnaverð-
Iaun tveggja tímarita, sem
ættu að vera vönd að virðingu
sinni. Þess vegna verður að
gera til hans ólíkt meiri kröfur
en hinna, sem bæði eru ungir að
árum og reynslu. Beztu sögurn-
ar eru líka góður viðburður, en
þær munu varla nema þrjár, og
ber þó ein mjög af. Hinar sjö
sýnast ekki aðeins umdeilan-
legar eins og mannanna verk
yfirleitt, heldur meira eða
minna mishepnaðar og þar af
fimm fjarri allri viðurkenn-
ingu. Jón Dan er ágætlega hug-
kvæmur og vill gera smáa hluti
stóra. Hins vegar skortir hann
oft nauðsynlega vandvirkni og
nær því ekki þeim herzlumun,
sem ræður úrslitum. Bókin
hefði víst þótt tíðindum sæta
fyrir tuttugu árum, en síðan
er liðinn ærinn tími miðað við
mannsævina. Jón Dan er senni
lega orðinn of gamall og verald-
arvanur til að læra af von-
brigðum. Þá á hann ekki ami-
arra kosta völ en ætla sér hér
eftir þann hlut á skáldaþingi,
sem Kaupverð gæfunnar trygg-
ir honum, ef staðið er við fyrir-
heitið.
Vettvangurinn, sem Jón Dan
markar sér, minnir á sérsvið
Ólafs Jóh. Sigurðssonar í ís-
lenzkum bókmenntum. Honum
lætur bezt að lýsa athöfnum og
sálarlífi barna og unglinga. Þó
fer því fjarri, að Jón sé Ólafi
háður, enda færi illa á því, þar
eð hann er þremur árum eldri.
Maðurinn reynist sjálfstæður
og sérlundaður, en hvorki
nógu svipmikill né skapríkur.
Þetta kemur strax í ljós við at-
hugun á máli hans og stíl. Jón
forðast tilgerð, sem er blessun-
arlega þakkarvert, en nær ekki
blæbrigðum umhverfis eða ör-
laga í frásagnarspegil sinn
nema eins og af tilviljun. Enn
fremur sættir hann sig við svo
litlar niðurstöður í flestum
sögunum, að þar finnst raun-
verulega engin þungamiðja,
þrátt fyrir tækni og kunnáttu.
Meginkosturinn er hins vegar
sá, hvað hann gerist mannleg-
ur og sannur, þegar samúð hans
og viðleitni hrekkur til list-
rænna átaka. Þess vegna átti
undirritaður bágt með að verða
á móti sumum misheppnuðu
sögunum í bókinni. Þær eru
smáfríðar, en þyrftu að vera
mun stærri í sniðum.
Blautu engjarnar í Brokey
ber glöggt vitni um kostina og
gallana, sem einkenna vinnu- j
brögð Jóns Dan. Hugmyndin er j
gömul, en höfundurinn reynir ,
að bæta það upp með skemmti- !
legum tvíleik. Atburðirnir j
standa í tákni annars og meira.!
Hins vegar vantar mikið á, að
tengsli fyrri og síðari þáttar
komi í leitirnar, og án þeirra
getur ekki tilraunin heppnazt.
Sagan er athyglisvert uppkast,
sem höfundurinn hefur aldrei j
fullunnið nema í aukaatriðum.
Leiksoppar á að vera örlagarík
svipmynd, en verður hvorki
eitt né neitt. Álfur er eins kon-
ar þjóðsöguafbrigði og djarfleg
viðleitni, en fyrirfram dæmd
til að valda vonbrigðum. Ungu
höfundunum lætur margt ann-
að betur en hefja íslenzku þjóð
sögurnar í nýtt og æðra veldi,
og Jón Dan er engin undan-
tekning í því efni. Álfur er allt
of reyfarakenndur samsetning-
ur til að geta kallazt listræn
smásaga. Oft er um það rætt og
ritað, að höfundur Njálu lýsi
einkennilega fjarlægðunum í
Rangárþingi. Hvað þá um Jón
Dan? Hann Iætur fjögurra
vetra dreng rata í ævintýri og
háska ferðalags, sem helzt minn
ir á sögur Vellygna-Bjarna.
Slíkt er þó kannski aukaatriði.
Hitt skiptir öllu máli, að sagan
verður líkari skólastíl óþrosk-
aðs unglings en viðleitni full-
orðins manns að búa til lista-
verk. Tvær sögur einkennist og
af hæpnu fjarlægðaskyni höf-
undarins, en er annars glögg
sönnun þess, hvað Jón Dan
kann og getur og hvers má af
honum vænta. Þetta er ein af
beztu sögum bókarinnar og þol-
ir mætavel að lesast oft og vand
lega. Andóf í þraut nær engan
veginn þeim tilgangi, sem fyrir
höfundinum. vakti. Ánamaðkar
myndi aftur á móti prýðileg
smásaga, ef niðurlagið væri
annað og meira. Sjö dagleiðir er
þjóðsöguafbrigði líkt og Álfur,
en sýnu nær lagi smásögunnar,
því að þar eru ytri atburðirnir
gefnir í skyn með því að fjalla
um sálarlífið af þeirri nærfærni
og alúð', sem Jón Dan ræður
yfir, ef hann vandar sig. Hin
eiiífa barátta er fíngerð og
minnisstæð saga og sennilega
sú næstbezta í bókinni. Þá er
komið að þeirri, sem af ber. Það
er Kaupverð gæfunnar, sem
hlaut á sínum tíma verðlaun
IJelgafells. Þar fara saman sér-
kenni Jóns Dan, öriagaríkir
smámunir, kunnáttusöm og hug
kvæmnisleg könnun sálarlífsins
og mannrænn boðskapur, en.
jafnframt þjálfuð tækni, svo að
þungamiðjan kemur til skila
og lendir á réttum stað. Jörð í
festum rekur svo lestina. Hún
fékk verðlaun Samvinnunnar
undirrituðum til mikillar undr-
unar. Efnið er gamalt og ósköp
illa með það farið, sagan í fá-
um orðum sagt misheppnuð.
Guð má vita, hvað mennirnir
voru að verðlauna. Hinar mega
hafa verið slæmar, ef hér hefur
verið dæmt af viti.
Jón Dan lætur stundum mál-
villur og pennaglöp henda sig.
Sögnin að valda stýrir eignar-
falli í meðferð hans, og á ein-
um stað er fornafnanotkun svo
misráðin, að leiðir til vand-
ræða. Enn fremur virðist allt
of fljótfærnisleg klaufska að
tala um að hala upp ekki
stærra kvikindi en ánamaðk.
Hins vegar fann undirritaður
ekki nema eina prentvillu í bók
inni og hana lítilmótlega. Og þá
er ekki annað eftir en færa eink
unnina til heildar: Ein saga á-
gæt, tvær góðar, tvær sæmi-
lega nærri lagi og fimm að
minnsta kosti lélegar. En Kaup-
verð gæfunnar er líka slík og
þvílík, að Jón Dan getur enn
orðið sigurvegari, ef hann legg
ur sig fram um að ávaxta pund
ið.
Helgi SæmuncTsson.
Leiðrélting
í ALÞÝÐUBLAÐINU í gær
er fregn um, að vörubílstjóra-
félagið á Akranesi hafi boðað
vinnuveitendum verkfall frá og
með 27. janúar nætkomandi. Út
af fregn þessari átti vinnuveit-
endasambandið í dag viðtal við
Jón Árnason framkvæmda-
stjóra, formann Vinnuveitenda-
félags Akraness. Kvað hann
ekkert verkfall hafa verið boð-
að enn af hendi vörubílstjóra og
fregn þessi því röng.
Hins vegar kvað hann bíl-
stjórunum hafa verið boðnir
sömu samningar og gilda milli
Vörubílstjórafélagsins Þróttar
í Reykjavík og Vinnuveitenda-
sambands íslands, en samning-
ar hefðu enn ekki tekizt.
Vinnuveitendasamband íslands.
ATHUGASEMD: Vegna Ieið-
réttingar vinnuveitendasam-
bandsins vill Alþýðublaðið
taka fram eftirfarandi: Hið
eina, sem missagt er í fréttinni,
er að vörubílstjórar hafi boðað
vinnustöðvun. Hið rétta er, að
stjórn félagsins hefur fengið
heimild til að boða vinnustöðv-
un hinn 27. jan., hafi samning-
ar ekki nóðst fyrir þann tíma.
Á verkfall er hvergi minnzt, en
á því gerir vinnuveitendasam-
bandið engan mun!
Vegna jarðarfarar
Jóhannesar Zoega Magnússonar
prentsmiðjustjóra
verða skrifstofur Alþýðublaðsins og prent-
smiðja lokaðar á þriðjudaginn, 22. janúar, og
kemur Alþýðublaðið því ekki út á miðviku-
dag, 23. jan.