Alþýðublaðið - 31.03.1957, Síða 4

i
Alþýdu bladið
Sunnudagui- 31. marz 1957
Arngrímur Kristjánsson skólastjóri:
Launabarátta kennara
RITSTJÓRA Menntamála
þykir hlýða, að gerð sé nokkur
grein fyrir því í málgagni stétt-
arinnar, hver var hlutur kenn-
arastéttarinnar við afgreiðslu
hinna nýju launalaga. Ég hef
nú orðið við beiðni hans um að
draga fram nokkur atriði, er
mestu máli skipta í sambandi
við launabaráttu ríkisstarfs-
manna og sérstaklega þau at-
riði, er varða kennarastéttina
og launamál þeirra, er fram-
kvæmd skólamála hafa að lífs-
starfi.
GREIN ÞESSI birtist í nýútkomnu hefti
Menntamála, en er endurprentuð hér með góð-
fúslegu leyfi höfundar. Rekur hann launabar-
áttu íslenzku kennarastéttarinnar síðasta ára-
tuginn og gerir grein fyrir ýmsum viðhorfum
í því sambandi. Jafnframt kemur við sögu
launabarátta ríkisstarfsmanna yfirleitt, þótt
sérstök áherzla sé lögð á bennarastéttina og
launamál þeirra, er framkvæmd skólamáia
hafa að lífsstarfi.
I.
Með samþykkt launalaga
1945 féltk kennarastéttin veru-
legar kjarabætur, frá því sem
áður var. — Þá var barnakenn-
urum skipað í X. launaflokk,
en árslaun í þeim flokki voru
ákveðin kr. 7800,00 (hámarks
grunnlaun) fyrir 9 mánaða
starf, en 1/9 dreginn frá árs-
laununum fyrir hvern mánuð,
er skemur væri unnið.
Fjölda annarra starfsstétta
var þá einnig skipað í X. launa-
flokk, þ. á m. póstafgreiðslu-
mönnum, tollvörðum, símritur-
um, bókurúm, fulltrúum og
gjaldkerum við minni ríkisstofn
anir o. fl.
Bæjarstarfsmönnum var með
samþykkt launareglugerða einn
ig skipað í launafokk með hlið-
sjón af launalögum. Ríkis--og
bæjarlögregluþjónum, slökkvi-
liðsmönnum, iðnlærðum verka-
mönnum var þá skipað í launa-
fl., er svaraði til X. fl. launa-
laga.
Biðtími til hámarkslauna var
þá almennt ákvarðaður 6 ár,
en hjá kennarastéttinni var
hann áður 15 ár.
Laun í X. launaflokki voru
þá ákvörðuð og miðuð við það,
að þeir, er þar hlutu sess, bæru
ekki minna úr býtum í árslaun
en iðnsveinn á frjálsum mark-
aði, ef hann hefði stöðuga at-
vinnu.
Atvinnuöryggi og hlutur rík-
issjóðs á móti iðgjaldagreiðsl-
um í lífeyrissjóð hefur jafnan
verið metinn til sérstaks ávinn-
ings opinberum starfsmönnum
(sem svarar 3—5%), er borið
hefur verið saman við launa-
greiðslur á frjálsum markaði.
— Við samþykkt löggjafar um
atviíinuleysistryggingar var
þetta atriði þó ekki talið jafn
þungt á metum.
II.
Ekki alllöngu eftir samþykkt
laueialaganna 1945 fór að bera
á réttmætri óánægju meðal
opinberra starfsmanna með
Arngrímur Kristjánsson.
launakjör, og urðu afkomu-
möguleikar þeirra og kaup-
máttur launa óhagstæðari með
hverju árinu sem leið.
Astæður hinnar réttmætu
gagnrýni og óánægju-voru þess-
ar helztar:
1. Hinni sívaxandi verðbólg'u
fylgdi aukið misrétti, er born-
ar voru saman launagreiðslur
fastlaunaðra ríkisstarfsmanna
og aunagreiðslur á frjálsum
markaði við hliðstæð eða sömu
störf, og stóðu nú ríkisstarfs-
menn höllum fæti í æ ríkari
mæli á þessum árum.
2. Þá gætti og vaxandi gagn-
rýni í garð gildandi flokkaskip-
unar, að nokkru vegna breyttra
aðstæðna frá 1945 og eins vegna
vafa á réttmætu mati á starfi
og skipan starfshópa í launa-
flokka við samþykkt launalag-
anna 1945.
Barnakennarastéttin benti t.
d. í þessu sambandi á lengingu
námstíma og kostnaðarsamara
undirbúningsnám kennara en
ýmissa annarra starfshópa, er
tækju laun í X. flokki.
Launabaráttan var því tví-
þætt, og þá ekki hvað sízt bar-
átta kennarastéttarinnar.
í fyrsta lagi sameiginlegt
átak með öllum öðrum laun-
(þegum hins opinbera til þess að
ná á ný jafnréttisaðstöðu, mið-
að við launagreiðslur á frjáls-
um vinnumarkaði, og í annan
stað, að fá kennslustörf hærra
metin, samanborið við önnur
störf unnin á opinberum vett-
vangi.
Hinu fyrra marki mátti raun-
ar ná tæknilega án endurskoð-
unar launalaga, en nýtt mat á
störfum og ný flokkaskipan
fékkst ekki nema með endur-
skoðun laganna sjálfra.
III.
Árið 1949 fékkst loforð þá-
verandi ríkisstjórnar um end-
urskoðun launalaga. Stjórn-
skipuð nefnd endurskoðaði lög-
in, en þingfylgi virtist ekki fyr-
ir hendi við samþykkt. nýrra
launalaga í það sinn.
Hins vegar var í slíkt óefni
komið, að Alþingi sá ekki ann-
að fært en að taka nú á fjárlög
ákveðna fjárupphæð frá ári til
árs til að mæta uppbótargreiðsl
um á grunnlaun ríkisstarfs-
manna. Þessar uppbætur námu
10—20% á ákvörðuð grunnlaun,
samkvæmt launalögum frá
1945. (10% á 3 hæstu flokkana
og 15—171/á% á miðflokkana
og 20 % á lægstu flokkana.)
Barnakennarar (X. fl.) hlutu
171-2%.
Þessi skipan var að allra
dómi bráðabirgðalausp og um
leið vandræðalausn. Óánægjan
gróf enn um sig rneðal ríkis-
starfsmanna, og loks fékkst nýtt
loforð um endurskoðun, og
skyldi hún fela í sér varanlega
og sanngjarna lausn til fram-
búðar, þar sem tryggt yrði, að
laun ríkisstarfsmanna yrðu
metin til samræmis við launa-
greiðslur á hinum frjása mark-
aði og samræmd og endurmet-
in úrelt flokksskipan frá 1945.
í árslok 1954 voru þó teknar
ákvarðanir í sambandi við sam-
þykkt fjárlaga fyrir árið 1955,
að uppbótargreiðslurnar skyldu
vera jafnar til allra launaflokka
og vera 20%. Ákvörðun þessi
gilti fyrir bæði árin 1954 og
1955.
Þessar litlu grunnlaunahækk
anir, er mið- og lægstu launa-
flokkunum féllu í hlut, ollu
vantrausti í garð heildarendur-
skoðunarinnar, er þá stóð sem
hæst, og var það að vonum, því
að hér var einungis um 2!4—
5 % grunnkaupshækkun að
ræða frá því, sem gilt hafði um
nokkur ár.
Opinberir starfsmenn voru
þá orðnir nokkuð langþreyttir
og efuðust um það, að sóma-
samleg grunnkaupshækkun
fengist viðurkennd til samræm-
ingar með hinum nýju launa-
lögum, og yfirleitt voru þeir þá
tortryggir á, að þau mundu fela
í sér nokkra viðunandi lausn.
Á öndverðu ári 1955 gætti
þessarar óánægju ekki hvað sízt
FILTER
HREINSARNÍ R
komnir
Söluíurninn
við Ánarhol
hjá barnakennarasléttinni, er
ekki gat vænzt verulegrar
lagfæringar, nema með nokk-
urri grunnkaupshækkun, eins
og öðrum skyldi hlotnast, en
auk þess með nýju mati á starfi
þeirra.
Sex ára biðtími til fullra
launa var einnig mjög óvin-
sæll. — Hliðrað hafði verið til
í þessu efni hjá ýmsum starfs-
hópum og því borið við, að ný-
liðar fengjust ekki til starfsins,
nema svo yrði gert. Fjármála-
ráðuneytið féllst á, að tilhlut-
an og í samráði við kennslu-
málaráðuneytið, að koma þá
einnig til móts við yngstu kenn
arana í þessu efni, og gilti sú
ákvörðun fyrir árið 1955, og
bætti það nokkuð úr skák.
IV.
Launamálanefnd var þegar
við upphaf málsins Ijóst, að
sannur og sanngjarn málaflutn
ingur forsvarsmanna kennara-
stéttarinnar yrði ekki sniðgeng-
inn. — Ekki yrði komizt hjá því
að rétta hlut. stéttarinnar að
nokkru. ■— Nýtt og hagstæðara
mat hlyti að sjálfsögðu að koma
til greina, (þ.e. hækkun um
flokk), en það yrði einkum háð
eftirgreindu:
í fyrsta lagi, hver yrði niður-
staðan um grunnkaupshækkun,
þ.e. hver yrðu grunnlaun X.
flokks. Hvað yrði grunnkaups-
hækkunin mikil í %, miðað við
lögfestan launastiga frá 1945.
I annan stað, hve almenn til-
færsla á milli flokka yrði gerð
í hinu nýja frumvarpi.
Fulltrúum bandalagsins í
launamálanefndinni var það vel
Ijóst, að því hærra, sem grunn-
kaupinu yrði þokað til samræm
(Frh. á 11. síðu.)
s
SAMTININGUR
17 ÁRA GÖMUL stúlka frá
Kjöllefjord í Noregi lagði sig
til svefns klukkan hálf ellefu
á sunnudagskvöldið var. Ekki
er slíkt í frásögu færandi
nema vegna þess að morgun-
inn eftir reyndist ógjörning-
ur að vekja hana. Öllum ráð-
um var beitt til þess en allt
kom fyrir ekki. Stúlkan vakn-
aði ei.
Heimilisfólkið óttaðist að
hún hefði tekið inn svefnmeð-
ul eða einhverskonar eitur og
læknir var sóttur. Hann gat
heldur ekki komið lienni til
lífsins og hún var síðan send
í sjúkraflugvél til Hammer-
fest. Á leiðinni svaf liún jafn
fast og áður.
Eftir rannsókn á sjúkrahús-
inu var fullyrt að ekki væri
nein hætta á ferðum. Hún
hefði aðeins óvenjulega gott
svefnhjarta. Slík tilfelli sem
þetta eru físt alls ekki svo fá-
tíð.
o—o
Hversvegna byrjarðu ekki
að geispa ,þegar Hallur situr
hérna svona lengi fram eftir
á kvöldín; hann myndi þá
taka það sem bendingu um að
hann ætti að fara, sagði móð-
urin.
Eg reyndi það einu sinni,
svaraði dóttirin, en þá sa-gði
hann bara, að hann liefði aldr-
ei séð vsona fallegar tennur.
HANNES Á HORNINU
VETTVANGUR DAGSINS
Allir vilja eignast þak yfir höfuðið nema opinber
fyrirtæki — Páskaeggin komu á markaðinn hálf-
um öðrum mánuði fyrir páska — Ekkert fargan
um fenningar
HVERS VEGNA keypti ekki
Áfengisverzlun ríkisins stórhýs-
ið við Laugaveg, þar sem áður
var veitingahúsið Röðull? Hvers
vegna vilja stórfyrirtæki ríkis
og bæjar heldur leigja húsnæði
einstaklinga en eignast sitt eig-
ið húsnæði? Leikmönnum finnst
sem Röðull hefði verið tilvalin
húseign handa áfengisverzlun-
inni, en uppboðið fór eins og
það fór á fimmtudaginn.
NÚ ERU ÞRJÁR VIKUR til
páska. Þrjár vikur eru síðan
páskaegg úr súkkulaði og kon-
fekti komu í búðirnar. Ekki er
ráð nema í tíma sé tekið. Hvað
á þessi fíflaskapur að þýða?
Allt keyrum við um of. Ef við
tökum upp einhvern sið, þá
þurfum við endilega að þurrka
hann út og gera liann hjákát-
legan.
VIÐ SKULUM SEGJA það, að
allt þetta stúss með páskaegg sé
hégómi og vitleysa. En hvað
sem því líður, þá gerði ekki svo
mikið til þó að eggjafarganið
setti einhvern svip á þessa hátíð
í hugum barna og hégómlegra
kvenna. En úr þessii verður það
ekki. Krakkarnir koma grenj-
andi inn frá skrautlegum búðar-
gluggum og segja að páskarnir
séu komnir, því að eggin séu
komin í verzlanirnar.
ÞETTA ER ASNALEGT, og
hér eiga framleiðendur alla sök,
einnig kaupmennirnir. Þeir
hefðu átt að neita að taka egg-
in í buðir sínar fyrr en í pása-
vikunni. Þá eiga þau að koma í
verzlanirnar og fyrr ekki. Al-
menningur ætti að svara þessari
vitleysu með því að kaupa alls
ekki páskaegg fyrr en í páska-
vikunni, ef hann gerir það þá á
annað borð, sem ég er alls ekki
að hvetja hann til.
MÓÐIR skrifar: ,,Nú fara
fermingarnar að nálgast. Ég
minpist þess, að þú réðist einu
sinni, fyrir mörgum árum, á
móti öllu því fargani, sem þá
var látið fylgja fermingunum,
smokingum, dragsíðum silkikjól
um, stórveizlum og drykkju-
skap. Þessi skrif höfðu mikil
áhrif, enda sagðir þú frá mörg-
um dæmum um áhrifin.
ÞAÐ VARÐ TIL ÞESS að mik
ið dró úr farganinu, en nú finnst
mér ástæða til að á þetta sé
minnzt. Enn reyna einstök heim
ili að setja upp fargan í sam-
bandi við fermingu barna sinna.
Þau eru slæmt fordæmi og valda
óánægju meðal annarra ferming
arbarna. Athöfnin á að vera ein
föld og góð og fögur. Þar á ekk
ert tildur að eiga sér stað, ekki
skrautklæði, ekki stórveizlur og
allt vín á að vera fordæmt.
SÉRA JÓN GUÐJÓNSSON á
Akranesi átti frumkvæðið að
hinum fögru og einföldu ferm-
ingarkyrtlum. Þeir eru að verða
hefð mjög víða og það er ákaf-
lega gott. Minnstu á þetta, Hann
es minn. Það getur orðið til þess
að fermingarnar verði eins og
þær eiga að vera hjá siðuðu og
grandvöru fólki.“
Hannes á horninu. ■