Alþýðublaðið - 30.04.1920, Blaðsíða 2

3
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Athugið
þettal
Úndirritaður tekur að sér að
gera við og hreinsa mótor-vélar
a( öllum tegundum, lakkhúða járn-
rúm og allskonar muni. Rosk af-
greiðsla á öllu.
Jón Brynjólfáson. Laugaveg 12.
skyldan hvílir á tslandshanka að
sjá iandinu farborða með fé er-
lendis og að taka nú nauðsynteg
bráðabirgðalán. Fyrst og frtmst
er það bein afleiðing af þvf, að
hann er aðalbanki landsins, sem
hefír nálega allan seðlaútgáfurétt-
Inn að launum fyrir þá skyldu,
en þvf næst eru lika til lög um
það efni frá þinginu í febrúar-
xnánuði sfðastl. ídandsbanki var
þá leystur undan þeirri skyldu,
að leysa inn með gulli seðia sfna
með þeim skilyrðum, að hann af
henti ríkisstjórninni allan níáltn-
Jbrða sinn, þangað til seðlarnir
yrðu aftur innleysanlegir, og að
hanti yjirýcerði ókeypis eftir þ'órf -
tim fjárhœðir milli Reykjavíkur
og Kaupmannahaýnar fyrir Lands•
bankann, en gæti íslandsbanki
jþað ekki, þá geti Landsbankinn
heimtað gull fyrir íslandsbanka-
seðia. Tilætlunin var að skylda
Islands banka til þess a@ yfírfæra
ókeypis fjárhæðir fyrir Lands-
bankann, ekki aðeíns milli Reykja-
vfkur og Kaupm.hafnar, heldur og
milli 'annara erlendra ríkja, eins
og eðlilegt var, þar sem úrslita-
gjald-miðillinn við útlönd, gullið, var
gert ófáanlegt, en bankinn hefði
þó átt að bera ábyrgð á þvf, að
landsmenn gætu fengið hvaða er-
íenda mynt sem var. Yfirfærslu-
skylda íslandsbanka var samt sem
áður bundin við Kaupm höfn,
vegna „danskrar föðurlandsástar"
Íslandsbanka og skilningsleysis
þingsins á því, að nauðsynlegt
væri að Island kæmist undan
yfirráðum danskra banka og yrði
fjárhagslega sjálfstætt. Þeita getur
fflú komið niöur á landsmönnum
á þann hátt, að þó að íslandsbanki
geti ef til vill yfirfært peninga til
Danmerkur, þá er tvísýnt, hvort
háegt er að fá þaðan yfírfærða
peninga til Englands og Banda-
jríkjaima, og hættan því á, að þau
litlu innflutningsviðskifti, sem við
getum hnft fyrst um sinn, verði
bundin við Danmörku Ei hitt er
víst, að fyrir ómnleysanleik seðla
sinna hefír tslandsbanki undir-
gengist f raun réttri að sjá fjár-
hag landsins borgið út á við, taka
tii þess ns>uð«ynleg lán eriend's
og yfírfæra ókeypis til Danmerkur
fjárhæðir fyrir Landsbankann, sem
annars hefði verið bundinn f báða
skó af ráðstöfunum til varnar ts-
lands banka seðlunum.
Það þarf varla að benda á það,
hvers virði óinnleysanleikt seðl-
anna var fyrir íslandsbanka og
hverju landsrnenn fórnuðu fyrir
hann. Ef hægt væri nú að fá gull
fyrir seðla hans, væri hægt að fá
sterlingspundið fyrir rúmar 18 kr.
í staðinn fyrir nálega 23 kr. — ef
það fæst þá — og dollarinn fyrir
tæpar 4 krónur, í stað tsepra 6 kr.
nú, og enskar og amerískar vörur
væru því ódýrari sem þessu svarar.
Þjóðin afsalaði sér réttinum að
ganga að Islandsbanka vegna
þess, að honum hefði verið hætt
við hruni, ef seðlarnir hefðu hald-
ið áfram að vera óinnleysanlegir,
en hrun bankans hefði haft í för
með sér ógæfu fyrir þjóðarbúskap-
inn. Hinsvegar var þá ekki nema
sjálfsögð krafa, að íslandsbanka
yrði þannig stjórnað, að hann af-
stýrði viðskiftakreppu þeirri, sem
var í aðsigi, en allir vita nú hvernig
honum hefír tekist það.
A lögunum frá vetrarþinginu
sést bezt, að það er skylda ís-
landsbanka að útvega þau bráða-
birgðalán, sem parf að taka. Við-
skiftareglugerðin getur auðvitað
ekki gert neina breytingu á lög-
um, sem einmitt voru gerð með
viðskiftakreppuna fyrir augum.
Landsbankinn hefír því einnig
skilyrðislausan rétt til þess, að
heimta af ísiandsbanka yfírfærzlur
til Danmerkur eftir þörfum, en ef
þær fást ekki, þá heimta gull i
stað íslandsbankaseðla. Annars er
það ekki trúlegt, að íslandsbanki
sé svo aðfram kominn, að hann
geti ekki útvegað neitt fé erlendis
í svipinn. Ef hann getur það,
verður hann að gera það, hve
dýrt sem það verður honum.
Þjóðin hefír ekki ráð á að gefa
íslandsbanka eftir skuldbindingar
hans, einungis til þess, að hann
græði meira, Landsstjórnin þarf
að láta fram fara fullkomna rann-
sókn á þvf, hve míkið fé bankinn
gftur útvegað erlendis, áður en
leitað er annara raða um braða-
birgðalántökur erlendis
Ef svo færi nú. þrátt fyrir ^lt,
að bankinn gæti augsýnilega ekki
útvegað meira fé. og því ekki yfir-
fært peninga héðan til ú'lan<iar.
þá þarf að taka öðrum tökum.
Bankinn hefði þá rofið skuldbind-
ingar sínar gagnvart þjoðinni,
sem seðlabanki, og hefði því fyrir-
gert öllum sínum sérrittindum.
Ea þrátt fyrir það er fjárhagur
landsins og álit þess út á við að
mörgu leyti bundið við viðgang
bankans, og þá þyrfti að hjáiþa
honum yfir örðugasta hjallann,
því að enginn ber bngður á, að
bankinn eigi miklu meira en
fyrir skuldum, þó að hann sé nó
i kröggum. Landsstjórnin yrði þ&
að láta Landsbankann takast &
hendur stjórn viðskiftamálanna,
útvega lán erlendis, með ríkissjóðs-
ábyrgð, ef þess þyrfti, o. s. frv.
Sjálfsagt væri þá heppilegast að
báðir bankar yrðu brœddir saman
í einn, með íslenzkum yfirtökum,
en þátttöku í stjórn af hálfu hlut-
hafa Islandsbanka. En fyrst og
fremst yrði íslandsbanki, fyrir
þessa hjálp, að selja landsstjórn-
inni gullforða sinn, fyrir jafnmikla
upphæð í íslandsbankaseðlum, og
þessi gullforði yrði þá trygging
fyrir seðlaútgáfu þeirri, sem Lands-
bankinn yrði að fá eftir þörfum,
en íslandsbanki að sleppa, endur-
gjaldslaust.
Það er sorglegt að sjá afleið-
ingarnar af því, að einstaklingarn-
ir hafa tekið fullkomlega við verzl-
uninni af landsverzlun og útflutn-
ingsnefnd. Viðskiftakreppan er
eðlileg afleiðing fyrirkomulags þess,
sem nú er á þjóðfélaginu, með
gengdarlausu gróðaballi og ósljórn-
arsamkepni í viðskiftum öllum.
Einungis með föstum tökum, sam-
vinnu og skipuiagi, í stað sundr-
aðrar samkepnt, er hægt að bjarga
þjóðinni undan hrammi gjald-
þrotsins.
Héðinn Valdimarsson.
Alþýdubladið
er ódýrasfa, fjölbreyttasta og
bezta dagblað landsins.
Kaupið það og lesið, þ®
getið þið aldrei án þess verið-