Vísir - 05.06.1926, Blaðsíða 3

VÍSIR
Laugardaginn 5. júní 1926.
Um hvað snúast
núverandi kosningar?
E-listinn er listi hinnar frjáls-
lyndu stefnu liér i landinu. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefir unriið
frægan sigur í málurium út á
við. Inn á við hefir hann jafnan
verið frjálslyndur og markað á
ýinsan hátt spor frjálslyndisins
í þjóðlífi voru. Heimastjórnar-
flokkurinn, sem jafnan var
íhaldssinni, hvarf úr sögunni. En
úr ýmsum brotum hans endur-
fæddist íhaldsflokkurinn, en í
hann fóru þó ýmsir menn, sem
aldrei hafa átt þar heima, bæði
úr heimastjórninni gömlu og
eins úr gamla sjálfstæðisflokkn-
um. Nú er eðlilegt að sjálfstæð-
isflokkurinn endurfæðist í
frjálslyndum flokki. Ekki svo
að skilja, að sjálfstæðismálin
verði þó ekki jafnan æðstu mál-
in, en þar sem sambandsdeil-
unni við Dani er lokið, þá er eðli-
legt að hin innri hlið, stefnan
inn á við, verði þungamiðjan í
starfinu, eins og á sér slað hjá
öðrum þjóðum. — Ilia væri sú
þjóð farin, sem ætti eintóma
íhaldsflokka og svo öfgaflokk.
— Á frjálslyndum flokki er
meiri nauðsyn nú en nokkru
sinni áður í þessu landi. Stétta-
rigsstefnan er farin að liafa svo
hátt um sig. Framsókn íylgir
stéttarígsstefnunni. Ihaldsflokk-
urinn er stéttarflokkur i eðli
sinu, sbr. og aðsenda grein í
stjórnarbl. Verði, þar sem þjóð-
in er dregin í dilka eftir stétta-
aðstöðu sinni. Jafnaðarflokkinn
vita nú allir um. Á móti þessum
stéttafaraldri rís nú frjálslyndi
flokkurinn eins og krepturhnefi.
Hann stendur á alt öðrum
grundvelli en hinir flokkarnir.
Hann stendur á grundvelli mál-
anna. Sá frjálslyndi maður skil-
ur ekki hvernig hægt sé að mis-
bjóða heilbrigðri skynsemi með
því að víðsýnir og þröngsýnir
menn standi í sama flokki, af
þvi að þeir tilheyri sömu stétt.
Honum er enn þá óskiljanlegra,
að menn eigi að standa í flokk-
um eftir því, hvort þeir versla
við kaupfélög eða kaupmenn.
f>að eru miðaldaskoðanir að
bóndinn eigi að leggja skoðun
sína inn með ullinni eða kjöt-
inu; eða að það eigi að troða
þeim niður í kornpokann. pað
eru óheillaskoðanir að lialda þvi
fram að kaupfélagsstjórinn eigi
að liafa sannfæringu þeirra á
boðstólum, sem versla við liann.
petta er svo mikil móðgun við
frjálsa kjósendur að það nær
ekki nokkurri átt að halda
þessu fram. Og vér sem þekkj-
um islenska bændiu-, og þekkj-
um hinn ómetanlega skerf, sem
þeir liafa lagt inn í sjálfstæðis-
baráttu þessarar þjóðar með
festu sinni, vér vitum að þeir
láta ekki draga sig inn í neinn
verslunar- eða stéttadilk. Vér
treystum því að við þær kosn-
ingar sem i liönd fara, verði það
málin, ekki stéttirnar, sem ráði
atkvæðagreiðshumi.
En er þá nokkurt mál svo
stórt nú á dagskrá þjóðarinnar
að það réttlæti, að kosningam-
ar snúist um það ?
Og þessu verður ekki svarað
nema á eina leið.
Chevrolet 5 manna bifreiðar eru allra bifreiða hentugast-
ar fyrir fjölskyldur, vegna þess hve ódýrar þær eru í notkun.
Chevrolet eyðir að eins 12 Iítrum af bensíni til pingvalla,
fram og aftur, fyrir að eins kr. 5.20.
Chevrolet gerð 1926, er fegurri og vandaðri en nokkru
sinni áður, með nýtisku útbúnaði eins og miklu dýrari bifreið-
ar, og kostar(þó að eins kr. 3900.00 hér á staðnum.
Chevrolet er smíðuð hjá General Motors, sem hefir 175000
verkamenn og er lang stærsta og besta bifreiðafyrirtækiheims-
ins.
Einkasalar á íslandi:
Joh óiaísson & Go.
Reykjðvik
Skipun seðlaútgáfunnar er svo
mikið atriðij hefir svo mikla
þýðingu fyrir atvinnuvegi þess-
arar þjóðar, fyrir hvern einasta
mann í þessu landi, að engum
sem nokkurt skyn her á fjár-
mál getur dulist að hér er um
verulegt stórmál að ræða. Og
þar sem sú ákvörðun, sem nú
verður gerð í þessu máli, er ekki
nein augnabliksráðstöfun, hcld-
ur má búast við að lnin gildi
um ómuna tíð, þá er því meiri
nauðsyn á því, að þvi verði ráð-
ið til lykta í samræmi við er-
lenda og íslenska reynslu.
Tvö undanfarin þing liefir
verið reynt af stjórnarinnar
hálfu að koma hinu öfuga skipu-
lagi í þessu máli gegnum þing-
ið, nefnilega þvi að Landsbank-
anum verði falin seðlaútgáfan.
En þetta liefir enn þá strandað
á þeim krafti sem fólginn er í
heilbrigðri skynsemi. Harðar
deilur hafa staðið um málið. Og
þó er nú fullyrt, að fjármála-
stjórnin reyni að smeygja þeirri
hugsun inn hjá almenningi, að i
raun og veru sé það lítið sem
greini á í þessu máli. En hvað
segja menn um þá lireinskilni
gagnvart kjósendum? Ágrein-
ingurinn um skipun seðlaút-
gáfunnar á þinginu 1925 var svo
mikill, að skipa varð milliþinga-
nefnd i málið. Nefndin klofnaði.
Löng nefndarálit, jafnvel heilar
hækur, voru skrifaðar um mál-
ið. Á síðasta þingi voru í Nd.
margra daga umræður um mál-
ið. Alþingismaður Björn Krist-
jánsson liefir skrifað hverja
ádeilugreinina á fætur annari
um málið. Og' þó er verið að
læða því inn hjá kjósendum að
hér sé um óverulegan ágreining
að ræða. Ýmsir merkustu íhalds-
menn í landinu hafa lagt svo
mikla áherslu á þetta grundvall-
aratriði hankamálanna, að þeir
hafa samvisku sinnar vegna
ekki getað fylgt stjórninni vegna
aðstöðu hennar i þessu máli.
Sterka nienn er ekki hægt að
binda í stjórnmálum með öðru
en málunum. En þetta er ein-
mitt kenning hins frjálslynda
flokks. Jlað eru málin, stefna,n,
sem er sá einasti rétti grundvöll-
ur, sem þar verður lagður. peir
sem standa saman á þeim
grundvelli eiga að vera saman
í flokki. Hver cinasti kjósandi í
þessu landi hlýtur nú að vita að
um skipun seðlaútgáfunnar
stendur nú hörð deila, sem
harðnar svo að segja dag frá
degi eftir því, sem augu þjóðar-
innar opnast fyrir því hvað' hér
er um mikilvæga hluti að ræða.
Og það er nú að verða alþjóðar-
krafa, að komið verði á föt rík-
isbanka samkvæmt nefndaráliti
Benedikts Sveinssonar, í sam-
bandi við fasteignalánsstofnun i
landinu.
Ástæðurnar gegn því að fela
Landsbankanum seðlaútgáfuna
eru augljósar. Hann liefir spari-
sjóðsfé á vöxtum og lánar til
áhættufyrirtækja. En þetta
hvorttveggja er ósamrýmanlegt
seðlabanka samkvæmt erlendi’i
framþróun bankamálanna, því
samkvæint þessari framþróun er
seðlabankinn altaf meira og
meira að verða bankanna banld.
Einnig er það í ósamræmi við
íslenska reynslu að fela Lands-
bankanum seðlaútgáfuna. ís-
landsbanki var seðlabanki
landsins. Hann hafði fé til
ávöxtunar og' veitti áhættulán
til fiskiveiðanna. En livernig
fór? Sparifé var tekið út og
bankinn gaf þess vegna út fleiri
seðla en holt var. Brent harn á
að forðast eldinn. pað er bein
árás á þjóðbanka vorn, Lands-
bankann, að steypa lionum í þá
sömu áhættu, sem íslandsbanki
var í vegna ólieilbrigðs fyrir-
komulags á seðlaútgáfunni. En
þetta er meira en árás á Lands-
bankann, það er árás á atvinnu-
vegi þjóðarinnar. Fái Lands-
bankinn seðlaútgáfuna, þá verð-
ur hann samkvæmt réttmætum
ummælum fjármálaráðherrans,
að lána enn þá gætilegar en
hingað til. fslandsbanki á hins
vegar áð draga inn eina miljón
á hverju ári. Afleiðingarnar af
þessu verða að atvinnuvegirnir
verða lagðir á höggstokkinn.
Hver vill her ábyrgð á þvi? En
þar sem nú er hægt að slá tvær
flugur í einu liöggi í þessu
seðldútgáfuináli, sem er í hinni
mestu óreiðu, þá eru þeir menn
sem gegn þessu standa slegnir
af óskiljanlegri blindni. Ætli að
hændurnir finni ekki fljótt hvað
ræktunarsjóðurinn nýi er ófull-
nægjandilánsstofnun? Ogætliað
menn í bæjunum séu ekki bún-
ir að finna nóg til undan fast-
eignalánafyrirkomulagi þvi sem
nú er? Og enn eilt atriði, hva'ð
segja þeir menn sem standa með
frjálsri verslun? Vilja þeir með
atkvæði sínu styðja að því að
hættulegasta einokunin sem til
er, bankaeinokunin, komist liér
á fót í landinu.
Er hægt að hug'sa sér nokkur
stærri innanríkismál en þessi
mál, þegar leggja á grundvöll-
inri undir peningastarfsemina í
landinu. Er það heilbrigt að
leilast við að telja kjósendum
trú um að þcir geti ekki skilið
það. Er það verjandi að fela þau
stórmál inni í þokunni, sem
æskilegt væri að stæði sem mest
hirta um, svo að heílbrigð skyn-
semi kjósandanna gæti notiðsín,
er þeir eig'a að taka ákvörðun
um þau. Er eklci tillaga Bene-
dikts Sveinssonar alþingisfor-
seta um að bera þessi mál undir
kjósendur, áður en þeim sé ráð-
iö til lykta, rétta tillagan? En
þetta mátti stjórnin ekki heyra
nefnt á nafn. Og þó sýnist þetta,
eftir allri aðstöðunni, vera eina
ráðið, sem sfjórnin gat gripið
til. Stjórnin sagði 1925, að
hættulegt væri að draga málið
til ársins 1926. pegar hún ekki
kom því í gegn á þinginu ’26, þá
voru i raun og' veru einustu út-
göngudyrnar, sem stjórnin hafði
í slíku stórmáli sem þessu, að
skjóta þvi undir dóm kjósenda.
En að fela þetta mál fyrir kjós-
endum, það mun reynast tor-
velt. Og þungt mun stjórninni
reynast að liafa svo að siegja alla
verslunarstéttina í andstöðu við
sig í þessu máli og yfir höfuð
flesta þá menn, sem best liafa
vit á fjármálum.
petta mál er í eðli sínu svo
stórt að það gnæfir yfir öll önn-
ur mál, sem nú eru á dagskrá
þjóðarinnar. Svo liátt gnæfir
| Fallegustu fötin 1
! 1
og frakkarnir sem nokk- ?
urntíma hafa komið til
landsins, nýkomið I Fata-
búðina, úr bestu ensku og
frakknesku efni. — Sniðið
Í óviðjafnanlegt. |
það, að eg sé elcki betur cn að
kosningar þær, sem nú fara í
hönd, verði algerlega að snúast
um það. — peir sem greiða
landkjörslista þeim atkvæði, sem
Jón porláksson stendur efstur á,
greiða atkvæði með þvi að
Landsbankanum verði falin
seðlaútgáfan. pví fleiri atkvæði
sem sá listi fær, því meiri freist-
ing verður fyrir fjármálaráð-
herrann að halda áfram á þess-
ari röngu braut, sem hann er á
í þessu máli. — pvi 'færri at-
kvæði sem* listinn fær, þess
ákvcðnara sýnir þjóðin að hún
vill hafa sérstakan seðlabanka,
að hún vill koma nýju og betra
skipulagi á fasteignalánin í
Iandinu. Eindregnasta vilja sinn
sýndi þjóðin með því að láta lista
fjármálaráðherrans falla. pá
væri sýnt að málin skipuðu enn
öndvegissæti í þessu landi. peir
sem vilja af ýmsum ástæðum
eiga Jón porláksson í þinginu,
missa einkis, þvi að hanri verð-
ur samt áfram þingmaður
Reykvíkinga.
Ef þjóðin sýnir í atkvæða-
greiðslu sinni ótvíræðan vilja
sinn í þessu máli, þá mundi það
hafa afarmikla þýðingu fyrir út-
slit málsins, því að þá mundi
þingið hugsa sig tvisvar um áð-
ur en það afgreiddi málið á
skökkum grundvelli.
Sig. Eggerz.
Vídvarpsmálid.
—o--
í síðustu viku birtust hér í blað-
inu lög Alþingis, um rekstur víð-
varpsstöðva. Síðan hefir fundur ver-
ið haldinn í „Félagi víðvarpsnot-
enda.“ par var m. a. samþykt í einu
hljóði tillaga þess efnis, að skorað
væri á víðvarpsnotendur að fresta
greiðslu á stofngjaldi og afnota-
gjaldi af viðtækjum, uns samkomu-
lag væri fengið við H.f. Utvarp um
gjöld þessi. Ennfremur var samþ.
áskorun á ríkisstjórnina, að endur-
skoða reglugerðina um rekstur H.f.
Útvarp.
par eð mörgum víðvarpsnotend-
um og öllum almenningi mun enn
vera ókunnugt um einstök atriði
reglugerðarinnar, verður hún hér birt
í heild sinni.
REGLUGERÐ
um rekstur h.f. „Útvarp“.
1. gr. — Sérleyfið má á engan
hátt tefja fyrir útbreiðslu á sviði út-
varps í landinu, og er því gert ráð
fyrir að félagið, ef ástæða þykir til
og efni leyfa, byggi fleiri útvarps-
stöðvar í landinu.
2. gr. — Enginn má setja upp
og nota viðtökutæki fyrir loftskeyti
eða útvarp nema með leyfi lands-
símastjóra. Ekki má heldur selja
móttökutæki eða efni í þau öðrum
en þeim, sem leyfi hafa fengið hjá
landssímastjóra.
3. gr. — Enginn má flytja inn
frá útlöndum móttökutæki eða hluta
af þeim né selja móttökutæki, sem
hægt er að nota til þess að taka á
móti útvarpi frá stöðvum sérleyfis-
hafa, nema sá, er fengið hefir sér-
stakt leyfi landssímastjóra til þess,
og skal slíkt leyfisbréf hanga frammi
í sölubúð leyfishafa á þeim stað,
er almenningur á hægt með að sjá
það. peir sem slíkt söluleyfi hafa
eru skyldir að greiða sérleyfishafa
85 króna gjald af hverju viðtöku-
tæki, sem þeir selja.
Heimilt er mönnum að smíða
sjálfir, eða setja saman móttökutæki
sín, en efni til þess verða þeir að
kaupa í löggiltum sölustöðum. Eng-
inn má selja efni í loftskeytatæki