Vísir - 21.06.1934, Qupperneq 2

VISIR
Fjandmenn Reykjavíkur.
Hannes Jðnsson dýralæknir viðnrkennir
i útvarpsræBn, að framsóknarmenn só
fjanðmenn Reykjavíkur.
í útvarpsræðu sinni í fyrra-
kvöld sagði Hannes Jónsson,
dýralæknir, efsti maður á lista
framsóknarflokksins hér í bæn-
um, C-listanum, að sjálfstæðis-
menn bscri framsóknarmönn-
um það á brýn, að þeir væri
fjandmenn Reykjavíkur. En
þá verður að gæta þess, sagði
Hannes, að þegar sjálfstæðis-
menn tala um Reykjavík í þessu
sambandi, þá eiga J>eir við mátt-
arstólpa síns floklcs, og það við-
urkendi Hannes, að framsókn-
armenn væri fjandmenn þessa
hluta Reykjavíkur og neyddust
til að vinna gegn hagsmunum
hans. l>að er ágætt að fá þessa
viðurkenningu, svona skýra og
ótvíræða, því að til þessa liafa
framsóknarmenn verið dálítið
feimnir við að viðurkenna þetta.
En auðvelt er að sýna fram á,
að hagsmunir Jæssara máttar-
stólpa sjálfstæðisflokksins, sem
Hannes nú játar að framsókn-
arflokkurinn sé í fjandskap við
og verði að vinna á móti, eru
sameiginlegir bagsinunum bæj-
arfélagsins og allra bæjar-
manna.
Framsóknarmenn bafa marg-
sinnis gert grein fyrir því,
hverjir séu niáttarstólpar sjálf-
stæðisflokksins. Þeir segja að
það séu fyrst og fremst stórút-
gerðarmenn og kaupmenn. Og
gegn hagsmunum þeirra segir
Hannes Jónsson, að framsókn-
arflokkurinn verði að berjast.
Nú er auðsætt, að hagsmunir
útgerðarmanna eru þeir sömu,
hvort sem þeir eru „stórir“ eða
„smáir“, hvort sem þeir gera út
eitt skip eða fleiri., auk þess
sem það er einmitt fyrst og
fremst stórútgerðin, sem her
uppi alvinnulíf bæjarins. Af-
koma allra bæjarmanna veltur
á því, hvernig útgerðinni vegn-
ár, og þá ekki síst stórútgerð-
inni.
Það er þannig viðurkent, að
framsóknarflokkurinn hafi
unnið, og telji sig til þess neydd-
an að vinna gegn liagsmunum
útgerðarmanna. Með því er ber-
sýnilegt, að ráðist er á afkomu-
möguleika allra hæjarmanna.
Lömun útgcrðarinnar í bænum
leiðir af sér lömun alls athafna-
lífs í bænum, atyinnuleysi og
neyð.
Það hætir ekkert úr skák fyr-
ir framsóknarmönnum, þó að
]>eir reyni að réttlæta fjandskap
sinn við stórútgerðarmennina
með því, að þeir vilji gera alla
i útgerð að samvinnuútgerð, og
J telji það fyrirkomulag hag-
i kvæmara öllum almenningi.
J Þeir hafa engan lit sýnt á þvi,
að þeim væri nokkur alvara um
jætta. Framsóknarmenn og
jafnaðarmenn fóru með völdin
í landinu i fult kjörtímabil, en
gerðu ekkert til þess að koma
fram slíkri breytingu. Þeir
gerðu ekkert annað en að
fjandskapast gegn útgerð bæj-
armanna. Um langt árabil hafa
þeir í sameiningu unnið að þvi
að koma þeirri útgerð á kné, án
þess að sýna nokkura viðleitni
til þess að koma einhvcrju upp
i staðinn. í þvi skyni, að leggja
stórútgerðina í rústir, var hafin
herferðin gegn Islandsbanka.
Og eftir 10 árá ósleitilegt starf,
tókst þeim að vinna þetta vígi
útgerðarinnar. En framsóknar-
menn náðu þó ekki höfuðtil-
gangi sínum, því að bankinn
var endurreistur og útgerðar-
fyrirtækjum þeim, sem við
hann skiftu flestum, bjargað frá
hrunir Tilgangur framsóknar-
manna var að leggja alt við
sama trogið, bankann og fyrir-
tæki þau, scm við hann skiftu.
— En þeir eru ekki uppgefnir
enn. Síðan bankinn var endur-
reistur eða Utvegsbankinn
stofnaður, hefir Jónas frá
Hriflu og nánustu fylgismenn
hans á allan hátt reynt að lama
starfsemi hans og koma i veg
fyrir að hann vrði stvrktur til
þess að fá veltufé handa útgerð-
inni. En þó hefir framsóknar-
flokkurinn cnn ekkert aðhafst
til þess að sjá atvinnuþörf
bæjarmanna borgið.
Það er af þessu augljóst, að
framsóknarmcnn eru í verkinu
fjandsamlegir, ekki að eins
nokkurum hlula Reykjavikur,
heldur bænum i heild og reyna
af alefli að lama vöxt hans og
viðgang. — Hinsvegar er það
rétt, að flokkurinn hefir látist
vera að gera gælur við Reykvík-
inga — eða nokkurn hluta
Jieirra, þann hlutann, sem lík-
legastur jiótti til fylgis við sam-
eignarstefnuna. — Þannig var
}>að, að þegar lokað var veð-
deildinni í því skyni að gera öll-
um almenningi i bænum ókleift
að byggja vTir sig, þá komu
framsóknarmenn því fram, að
allir bæjarbúar voru skattlagð-
Verzlnn Ben. S. Þðrarinssonar bfðr bezt kanp.
ir til að koma upp „verka-
mannabústöðum“. Þessir
verkamannahústaðir hefðu þó
aldrei komist upp, ef sjálfstæð-
ismenn hefðu ekki stýrt fjár-
málum bæjarins. Það er aug-
ljóst af því, að engir verka-
mannabústaðir hafa verið hvgð-
ir í þeim bæjum, sem socialist-
ar hafa stjórnað. — Þegar
stjórn framsóknarmanna og
socialista hafði lokað að mestu
gagnfræðadeild mentaskólans
fvrir Reykvíkingum, þá var
stofnaður svokallaður „gagn-
í ritsmið sinni uin dómsmál
og réttarfar lagði Hermann
Jónasson lögreglustjóri megin-
álierslu á að sanna, að hæsti-
réttur, dómsmálaráðuneytið og
„thaldsflokkurinn“ hefðu lagst
á eitt um að koma í veg fyrir
sakamálshöfðun gegn Birni
Gíslasyni, draga málið á langinn
og kæfa það. S. 1. laugardag
sýndi eg fram á það hér í blað-
inu, að þessar árásir væru ger-
samlega úr lausu lofti gripnar. (
Drátturinn á málinu frá því 24.
ágúst 1929 til 12. des. 1930 væri
að kenna þeim Birni Gíslasvni,
Hermanni Jónassyni og ef Hcr-
mann segði rétt frá einnig Jón-
asi Jónssyni. En lijá liæstarétti
hefði málið mest tafist vegna
nauðsynlegrar framhaldsrann-
sóknar, vegna þess, hve það var
umfangsmikið; að það var flutt
skriflega, og nokkuð hjá verj-
anda Björns. En dómarar
hæstaréttar hefðu á engan liátt
dregið málið, enda hefðu þeir
dæmt Björn miklu harðara en
Hermann hafði gert, J>. e. í 12 |
mánaða betrunarhúsvinnu, þar
sem Hermann lét sér nægja 5
mánaða fangelsi við venjulegt j
fangaviðurværi. Sannaði eg
þannig fullkomlega, að Her-
mann hefði misboðið sannleik-
anum eins freklega og unt cr,
þegar liann réðist á liæstarétt
fyrir of mikla lilífð við Björn
Gíslason.
Þetla var mergur málsins í
því, er eg' hélt fram. Það var
þess vegna, að er eg las svar-
grein lögreglustjórans til mín
í gær í bæjarútgáfu Tímans, þá
gáði eg fyrst að því, liverju
hann svaraði Jiessu. Um þetta
segir Hermann:
„Það er öllum orðið vitan-
legt, að drátturinn á málinu i
hæstarétti stafaði af fyrirskip-
un dómsmálaráðuneytisins um
rannsóknaraðferðina og sér-
staklega vegna þess, að verjand-
inn í málinu dró málið á lang-
inn í hæstarétti hvað eftir ann-
að og það svo mjög, að það
er stór vítavert af hæstarétti að
hafa ekki látið hann sæta sekt-
um fyrir athæfið.“
Menn taki vel eftir, að af öll-
um árásum lögreglustjóra á
hæstarétt er það þá orðið eitt
eftir, að hann sektaði ekki verj-
anda fyrir drátt á málinu. Lög-
reglustjóri, sem áður sakaði
hæstarétt sjálfan fyrir hlifð við
Björn Gíslason og drátt á mál-
inu, hverfur nú þegjandi frá
þessu og' beinir skeytum sinum
eingöngu að dómsmálaráðu-
neytinu og verjanda. Hér er
það þá sannað, a'ð Hermann
.lónasson hefir vaðið upj> á
fræðaskóli“, en þó ekki fyrr en
bæjarmenn sjálfir höfðu kom-
ið sér upp fullkomnari skóla. ■
Þannig eru viðskifti fram- |
sóknarmanna við Reykjavík.
Fjandskapur l>ein*a við bæinn
er svo magnaður, að hann gæg-
ist jafnan út i gegnum gælurn-
ar sem þeir eru að reyna að
gera við hann til þess að afla
sér kjörfylgis.
hæstarétt með dylgjum og ó-
hróðri, sem hann gengur þegj-
andi frá, eftir að ósannindi hans
hafa ojnnberlega verið sönnuð.
En hvernig fer með virðinguna
fjTÍr dómsvaldinu i landinu, ef
undirdómari, sem orðinn er ber
að sliku atliæfi gagnvart hæsta-
rétti, fær áfram að gegna em-
hætti?
Þessi yfirlýsing Hermanns er
þannig hýsna óþægileg fyrir
sjálfan hann, jafnvel þó ekkert
frekara væri alhugavert við
hana. En hugsanaskerpa lög-
reglustj. kemur nokkuð fram i
því, að liann telur, að töf ráðu-
neytisins á málshöfðuninni—en
af þvi sem fyrr segir í greininni
sést, að hann á við þessa töf,
er hann talar um „fvrirskipun
dómsmálaráðuneytisins um
rannsóknaraðferðina“ — liafi
valdið drættinum í hæstarétti,
]>ó auðsætt sé, að sú töf gat ein-
ungis liaft áhrif á liraða máls-
ins fyrir undirréttinum. Þá
kemur það einnig úr hörðustu
átt, að sá, sem sjálfur sleppur
með naumindum við ávítur hjá
hæstarélti fyrir drátt málsins,
skuli skamma réttinn fjrrir að
sekta ekki verjandann fyrir
drátt!
En hvernig vikur við við-
skiftum dómsmálaráðuneytis-
ins og Hermanns út af drættin-
um á rannsókninni gegn Birni?
í fvrri grein minni henti eg á, að
skv. 3. mgr. 8. gr. gjaldjirota-
laganna frá 1929 „skal dómari,
án þess hann þurfi að leita til
dómsmálaráðuneytisins ......
höfða mál . . . . “ o. s. frv. Lög'-
reglustjóri gerir sér liægt um
hönd og segir: „Þótt dómarinn
megi höfða mál út af gjald-
þroti án þess að þurfi að
leita til dómsmálaráðuneyt-
isins,“ þá hefir skapast
sú eðlilega venja á framkvæmd
laganna, að þetta er gert og það
er nauðsynlegt.“ Hér eru blekk-
ingar lögreglustjórans auðsæar
þegar á því, að hann breytir
orðinu „skal“ í „megi“ og fær
þannig alt annað út, en hið
rétta, enda gengur liann þegj-
andi fram lijá skýringu Jónas-
ar Jónssonar, höfundar lag-
anna, sem í atlis. við þetta laga-
ákvæði telur það beina skyldu
dómara að höfða mál, þegar
að rannsókn lokinni.
Hinsvegar er það rétt hjá lög-
reglustjóra, að nú orðið mun
það venja hér i bæ, að liorft er
fram hjá þessu ákvæði og þessi
mál venjulega send í dóms-
málaráðuneytið, áður en mál er
höfðað. En hvenær myndaðist
þessi venja og á hverjum kom
hún fyrst fram ? — Það
ákvæði, sem um er deilt,
kom fyrst í lög hér á landi með
gjaldþrotalögunum 1929. Nú
| gengu þau lög í gildi, sbr. 10. gr.
þeirra, hinn 1. júlí 1929. Venja
um skilning á ákvæðum þeirra
getur þvi ekki verið eldri en frá
þcim tíma. Til þcss að atliuga,
hvenær venjan myndaðist, er
því fyrst að gá að livenær
gjaldþrotaskifti hafa fyrst
orðið eftir þann tíma, og
hverri aðferð hafi ver-
ið beitt um þau. Gjaldþrota-
skifti liefjast hér í bæ með úr-
skurði lögmanns, sem færir
þann úrskurð inn i skiftabók
lögsagnarumdæmisins. Eg hefi
rannsakað skiftabók Reykja-
víkur um það, hver liafi orðið
fyrstur gjaldþrota hér í Reykja-
vik eftir 1. júh 1929. Þetta er
að finna í skiftabók fyrir
Reykjavík, löggiltri 26. nóv.
1924. Fyrsta færsla inn í hók-
ina eftir 1. júlí 1929 er á
s. 410, en á s. 426 er fyrsti
gjaldþrotaúrskurðurinn á
J>essu timabili, og er hann um
það, að bú Ingu Þ. Gíslason,
sem er sama persóna og öðru
nafni nefnist Hansína I. Pét-
ursdóttir, hinn margumtalaði
verslunarfélagi Björns Gisla-
sonar, skuli tekið til gjald-
J>rotaskifta. Þannig er þá fyrsta
málið, sem rannsaka á eftir hin-
um nýju málshöfðunarreglum
einmitt mál Björns Gíslasonar.
„Venjan“, sem lögreglustjóri
vitnar hér i, er þá þannig til
komin, að mál Björns var fyrsta
tækifærið fyrir lögreglustjóra
til að ákveða, hvern skilning
liann vildi leggja í hin nýsettu
ákvæði. Og hann valdi ekki
þann skilninginn, sem var harð-
ari fyrir sakborning, heldur
einmitt hinn, að sýna honum
sem mesta hlífð, og það þótt
hann vissi, að dómsmálaráð-
herrann, Jónas Jónsson héldi
hinum strangari skilningi fram.
Þetta er um það að segja hvern-
ig málið komst til dómsmála-
ráðuneytisins. Er þá að athuga,
hver heri áhvrgð á meðferð
þess þar. Um þetta er það að
segja, eins og eg benti á i fvrri
grein minni, að Jónas Jónsson
var dómsmálaráðlierra á þeim
tíma, sem hér kemur til greina,
1929—1930. Hann ber því á-
byrgð á ákvörðunum slíkum
sem þessum, og ef eitthvað er
vitavert, hlýtur sökin fyrst og
fremst að bitna á lionum. Lög-
reglustjóri er þó ekki sammála
þessu, heldur segir liann: „Það -
atriði, að J. J. liafi raunveru-
lega gefið fyrirskipun um af-
greiðslu málsins, er vitanlega
alrangt * því aðslíkarfyrirskip-
anir um rannsóknaraðferðir al-
mennra mála eru venjulega
gefnar án þess að tala um það
við ráðlierra“. Um venju í
þessu efni skal eg ekki segja,
en á liinn bóginn liefi eg lcynt
mér, hvernig afgreiðslu i ráðu-
neytinu var varjð, á þessu á-
kveðna máli. Og hún var með
þeim hætti, að fulltr. í dóms-
málaráðuneytinu gerði grein
fyrir málinu. Á þá greinargerð
ritaði siðan skrifstofustjóri til-
lögur sinar og við þær tillög-
ur hefir síðan Jónas Jónsson
skrifað eigin hendi samþykki
sitt, svohljóðandi: „Samþ.
skrifslofustjóra J. J.“ Þarf
þannig ekki frekar vitnanna
við um það, hvort .Tónas Jóns-
son beri ábyrgð á afgreiðslu
málsins eða ekki, en hvernig
lögreglustjóri hyggst að sleppa
*) Leturbrevting hér.
Flótti Hermanns
00 uppgjöf.