Vísir - 25.05.1938, Blaðsíða 3

VÍSIR
SérfræAinga þarf að senda nú þegar
tll rannsékna á SkeiAarárhlanpmn.
Kostnáð allan við raimsókii-
íf þeÍFra ætti Fikið að gFeiða
Vísir átti í rnorgun tal við Hannes Jónsson bónda að Núps-
stað og innti hánn eftir hlaupinu í Skeiðará. Gat hann lítíð
frá hlaupinu sagt, annað en það, að símasamband er slitið
austur yfir sandinn. Skyggni er mjög slæmt og þokusúldeystra
og verður því ekki sagt með neinni vissu hve stórfelt flóðið er.
Eins og mönnum er kunnugt
liafa innlendir og erlendir jar'ð-
fræðingar lagt ríka áherslu á
rannsóknir á Vatnajökli og
hlaupum i Skeiðará, og' ritað
miklar ritgerðir um það sam-
starf elds og íss, sem þar á sér
stað. Verkefni þetta er ekki
ransakað nema að mjög óveru-
legu leyti, en það ætti að vera
okkur Islendingum sérstakt
metnaðarmál að innlendir jarð-
fræðingar leystu þetta úrlausn-
arefni að sem verulegustu leyti.
Hið opinbera ætti því nú þeg-
ar að hefjast handa og senda
leiðangur austur í þessu skyni,
sem væri útbúinn öllum nauð-
synlegustu tækjum til ransókn-
ar. —•
Þeir íslenskir sérfræðingar,
sem hér eru nú við hendina eru
m. a. Jóhannes Áslcelsson kenn-
ari, Pálmi rektor Hannesson og
Steindór kennari Sigurðsson.
Allir hafa þessir menn unnið
áður að þessum ransóknum og
eru öllum hnútum kunnugastir
og má því vænta mikils járang-
urs, ef þessir fræðimenn væru
nú þegar sendir austur til ran-
sóknanna.
I för með þeim þyrfti enn-
fremur að vera ljósmyndari,
sem gæti „filmað“ þær náttúru-
liamfarir, sem hér eiga sér stað,
og öll vegsummerki hlaupsins,
samkvæmt fyrirsögn og leið-
beiningum sérfræðinganna.
íslendingar mega ekki vera
svo tómlátir og hirðulausir í
þessu efni, að láta þetta tæki-
færi ganga sér úr greipum og
það eitt er víst, að ofangreindir
menn munu vera reiðubúnir til
fararinnar, og hafa fullan hug á
þvi að ráðast í ferðina sjálfir,
þótt mikill kostnaður sé þvi
samfara.
Eftir að þetta er ritað náði
Vísir tali af Pálma rektor Hann-
essyni og Jóhannesi Áskelssyni.
Sögðust þeir þá bíða eftir nán-
ari fréttum að austan, en
myndu bregða við og búast til
fararinnar strax og séð yrði
hvort fyllilegt tilefni væri um
að ræða.
24. maí. — FÚ.
Skeiðará óx í morgun enn á
ný og sleit símasamband austur
jfir sandinn laust fyrir hádegi
í dag. — Útvarpið hafði í dag
um kl. 16 tal af Hannesi Jóns-
syni bónda að Núpsstað í Fljóts-
hverfi — en hann var þá ný-
kominn austan af Skeiðarár-
sandi, frá þeim erindum að
svipast eftir vötnunum. — Hann
sagði: Skeiðará var í gær eins
og hún gerist allra mest í leys-
ingum að sumarlagi og braut
sér þá nýtt útfall undan jöklin-
um, 2—3 kílómetra fyrir vestan
aðalútfallið. — í nótt óx áin lít-
ið, en í morgun tók hún að vaxa
og kl. 11.30 sleit hún símasam-
band á sandinum. — 1 dag var
svo að sjá að þriðja útfallið
væri komið, en vestar eða ná-
lægt sæluhúsinu, og virtist sú
kvísl hafa grafið frá nokkurum
símastaurum og slitið línuna. —
Ekki tel eg — segir hann —
hægt að segja að svo stöddu um
það, hvað valdi flóðinu. Ekkert
hefir orðið vart við eldsumbrol
í jöklinum — enda ekki við því
að búast svona fljótt. —
í kvöld barst útvarpinu frá
Fagurhólsmýri svohljóðandi
skeyti: Skeiðará hefir vaxið í
dag. — Tíu símastaurar hafa
fallið. Breidd á vatninu um
símalínu er 1500 metrar. Áin er
byrjuð með allmiklum krafti að
sprengja jökulinn.
Páll Einfsrsson
fyrv. hæstaréttar-
dómari sjötugur.
Sjötugsafmæli á í dag einn af
kunnustu mönnum þjóðarinnar,
Páll Einarsson fyrrverandi
hæstaréttardómari.
Eins og kunnugt er varð Páll
Einarsson bæjarstjóri í Reykja-
vík, þá er hann um mörg ár
hafði gegnt sýslumannsstörfum
á Patreksfirði og síðan sýslu-
manns- og bæjarfógetastörfum
í Hafnarfirði og aflaði liann sér
almennra vinsælda sakir ljúf-
mensku og margra annara
kosta og liins mesta trausts sem
enxbættismaður.
Reykjavík var það áreiðan-
lega mikið happ að fá Pál Ein-
arsson fyrir bæjarstjóra. Á bæj-
arstjóraárum Páls Einarssonar
var ráðist í mörg stórvirki,
hafnargarð, vatnsleiðsluna úr
Gvendarbrunnum, byggingu
gasstöðvarinnar o. fl. Þetta
mikilvæga starf sitt rækti Páll
Einarsson af sínum alkunna á-
huga og af bjartsýni hins við-
sýna framfaramanns. Þá var P.
E. um mörg ár bæjarfógeti á
Akureýri og naut mikilla vin-
sælda.
Þar næst gerðist Páll Einars-
son hæstaréttardómari og
gegndi þvi starfi um mörg ár,
uns hann lét af störfum,þar sem
ný lög liöfðu verið sett um ald-
urshámark embættismanna. En
öllum var vitanlegt, að P. E.
hefði getað gegnt þessu starfi
miklu lengur.
Á sjötugsafmæli lians í dag
munu honum berast lilýjar ósk-
ir frá fjölda mörgum vinum og
kunningjum um land alt.
Síra
Frilrik Friðriksson
sjötugur
Síra Friðrik er sjötugur í dag.
Og í rauninni þarf ekkert frek-
ara um það að segja, enda mun
lionum kærast, að sem minst sé
um það skrifað. En vegna þeirra
mörgu manna, sem lcynni að
þykja það furðulegt, að ekkert
væri á það minst, og myndu ef
lil vill misskilja þögnina, vill
yísir ekki láta hjá líða að sýna,
að, hann man eftir séra Friðrik.
En vegna óska hans vill Vísir
ekki fjölyrða neitt frekar um
þetta; að eins óska honum til
hamingju með liðin starfsár og
óska K. F. U. M. þess, að það
megi njóta hans sem lengst.
Bliareíiii úr vikri.
Atliygli skal vakin á sýningu
Jóns Loftssonar á byggingar-
efnum í skemmuglugga Haralds.
Vekur þar athygli nýtt þétti-
efni, sem kallast BEROL, og er
sænsk uppfinding og fram-
leiðsla. Gerir það sements-
steypu, skófatnað og fleiri vörur
vatnshelt. Einkum dregur þó
sýnishorn af liúsveggjum úr
vikurplötum að sér eftirtekt
manna. Vikur liefir um marga
áratugi verið notaður mikið er-
lendis til bygginga og þykir hafa
mjög marga góða kosti, sem
einangrunarefni. Víða erlendis
eru útveggirhúsa hygðir alvegúr
vikursteinum með vatnsheldri
múrhúð að utan. Reynist það
vel í þurviðrasömum löndum,
eftir þvi sem Jón segir, en hann
kynnti sér þetta sérstaklcga er-
lendis i fyrrasumar. Álítur hann
að liafa nú fundið upp aðferð,
sem hvergi hefir verið noLuð
áður, til að byggja svo trygt sé
liér, útveggi úr vikurplötum,
með því að lilaða upp úr þeim
tvöfalt, þannig að þykkari plat-
an, eða steinninn, komi að inn-
anverðu og þynnri platan utaná,
límd á innri vegginn með vatns-
þéttu sementslagi. Styrkir þetta
múrlag vegginn, jafnframt sem
það varnar því alveg að vatn
Jarðarför mannsins mins,
Einars Hjöi>leifssonax? Kvaran,
rithöfundar,
fer fram frá fríkirkjunni laugardaginn 28. maí, en hefst
með bæn á heimilinu, Sólvallagötu 3, kl. 1 e. h.
Gíslína Kvaran.
Bæjcfp
fréifír
Messur á morgun.
(Uppstigningardag) : 1 dóm-
kirkjúnni: Kl. n, síra Bjarni
Jónsson.
í fríkirkjunni: Kl. 5, síra Árni
Sigurðsson.
1 fríkirkjunni í Hafnarfirði: Kl.
2 (ferming), síra Jón AuSuns.
í Landakotskirkju kl. 6j4 og 8,
lágmessa. Kl. 10 ferming og bisk-
upsmessa. Kl. 6 e. h. guSsþjónusta
meS prédikun. í HafnarfirSi: Kl. 9
hámessa. Kl. 6 síðd. guSsþjónusta
meö prédikun.
Veðrið í morgun.
Mestur hiti í Rvík 9 stig, minst-
ur o stig (Horn). Mestur hiti hér
í gær 14, minstur hiti í nótt 5 stig.
Úrkoma sí'ðan kl. 6 í gærmorgun
0,2 mm. Sólskin í gær 8,0 stig. —
Veðurútlit: Suðvesturland og
Faxaflói: SA 0g A gola. Sumstað-
ar dálítil rigning. Yfirlit: Grunn
lægð skamt fyrir sunnan ísland en
háþrýstisvæði yfir NA Grænlandi.
geti þrýst inn í innri vegginn,
kunni múrhúðin að utan að
springa, en liún er lika vatns-
þétt. Hleðslusamskeyti innri og
ytri veggja standast hvergi á.
Fljótlegt er að hlaða upp svona
hús, því plöturnar geta að ó-
sekju verið töluvert stórar um-
máls. Mikill vikur er á Snæfells-
nesi og telur Jón ekki ósenni-
legt að liann geli orðið úlflutn-
ingsvara. Þegar vikurinn hefir
verið mulinn í korna-stærðir frá
ca. 2 — ca. 10 m/m þvermál
hefir liann reynst vel sambæri-
legur við bestu og eftirsóttustu
vikurtegundir sem notaðar eru
erlendis til bygginga.
Skipafregnir.
Gullfoss er á leið til Vestmanna-
eyja frá Leith. Goöafoss kom ffá
útlöndum í morgun. iBrúarfoss fóf
héðan í gærkveldi álei'Sis til Akur-
eyrar. Dettioss er á leið til Ham-
borgar frá Grimsby. Lagarfoss er
í Leith. Selfoss er í Leith.
Notið sjóinn og sólskiniðí
Þeim fer nú óðum fjölgandi,
sem fara í sjó í Skerjafiröi, enda
veður batnandi.
Farþegar á Brúarfossi
til Akureyrar: Inga Ingimundh
ardóttir, Richard Kristmundssota
og frú, Einar Guðjohnsen, Gustav
W. Behrends, Karl Guðbrandsson,
Josep Eggertsson, Karl Stefáns-
son, Mr. James Cambell, Sigvaldí
Sigvaldason, Kristján Eldjáfn,
Þóroddur Oddsson, Steinunn Jó-
hannesdóttir, Snjólaug Steinsdótt-
ir, Birna Thorarensen, Bára Am-
grímsdóttir, Sólveig Albertsdóttúv
frk. S. Hanson.
Strandferðaskipin.
Esja er í Reykjavík. Súðin kons
úr strandferð kl. 10 árdegis-
Síra Friðrik Hallgrímsson
hefir verið skipaður prófasitur s
Kjalarnesprófastsdæmi, í staS síra
Bjarna Jónssonar vígslubiskups,
sem hafði fengið lausn frá pró-
fastsstörfum.
Dánarfregn.
Nýlátinn er í Winnipeg dr.
Björn B. Jónsson, einn af kunn-
ustu íslendingum vestan hafs.
Hann var forseti hins evangeliska
lúterska kirkjufélags íslendinga i
Vesturheimi. og ritstjóri Samein-
ingarinnar.
Tilkynning frá forsætisráðherra.
Samkvæmt frétt frá sendiherrá
íslands í Kaupmannahöfn hefir ís-
land nú verið samþykt sem full-
gildur meðlimur í alþjóðahafrann-
sóknaráðinu. (FB).
Söngskemtun
Nönnu Egilsdóttur er í Gamla
Bió í kvöld og hefst kl. 7. Aðgm.
í B. S. F.. og hjá K. Viðar.
HETJURNAR í ALCAZAR,
Styrjöldin
Frh.
Þ. 10. júlí flutti Sotelo ræðu á
þingi og sakaði samfylkingar-
stjórn róttæku flokkanna um
það, að liafa tekið 3000 manna
af lífi, brent 500 kirkjur og
lclaustur, en látið óátalið og af-
skiftalaust, að yfir 300 verkföll
liefði verið háð.
„La Pasionaria“, öðru nafni
Dolores Ibarri, fulltrúi komm-
únista, flutti þá ræðu af eltl-
móði miklum og sagði meðal
annars:
„Þér hafið flutt seinustu ræðu
yðar á þessari samkundu“.
En Sotelo var myrlur þann
12. júlí.
Það voru nokkurir yfirfor-
ingjar í Marokko sem liófu upp-
reistina. Emilo Mola geltk í lið
með uppreistarmönnum í Na-
varre og Queipo de Llanou
hersliöfðingi í Sevilla-héraði, en
báðir þessir herforingjar höfðu
selulið að baki sér og stuðnings-
menn marga. Og Franco, sem
liafði fengið embætti á Kanar-
isku eyjunum, af því að stjórn-
inni hafði þótt tryggara að liafa
liann fjarri — flaug til Mar-
okko. Og hann tók að sér for-
ystuna þar syðra.
á Spáni.
Her frá Marokko fluttur yfir
Gibraltarsund.
Flutningur hersveita frá
Marokko yfir Gibraltarsund
hófst i stórum stíl. Um skeið
virfist svo sem herskipum
stjórnarinnar mundi ætla að
takast að hefta þessa flutninga.
Áhafnirnar á sumum herskiþ-
um spænska flotans voru trúar
stjórninni, en aðrar gengu í lið
með uppreistarmönnum. Vafa-
laust hefði fleiri herskip lent
Franco megin, ef undirmenn
hefði ekki tekið til sinna ráða og
hent yfirforingjum nokkurra
skipa fyrir borð. Franco Iióf þá
herflutninga yfir sundið í flug-
vélum, ekki að eins hermenn,
heldur og fallbyssur og margs-
konar liergögn. ítalir og Þjóð-
verjar höfðu þegar brugðið við
og sent allmikið af flugvélum
suður þangað. Flugvélarnar
settu herlið og liergögn á land í
Cadiz, SeviIIa og Jerez.
Þ. 18. júlí náðu uppreistar-
menn Valladolid, Saragossa, Se-
ville og Cadiz á sitt vald. —
Franco sjálfur lenti í Algaciras
með mikið lið þ. 26. júlí og var
nú öllum ljóst orðið, að hér var
um stórfelda byltingartilraun
að ræða og að Franco var aðal-
leiðtogi byltingarmanna, en
helsti hvatamaður uppreistar-
innar, Jose Sanjuro hershöfð-
ingi, var fallinn frá — hann
beið bana er kvikifaði í flug-
vélinni, sem átti að flytja hann
frá Lissabon til Spánar, til þess
að taka að sér forystuna.
Mörg hermdar og svívirðu-
verk voruhafin í upphafi styrj-
aldarinnar, er hersveitir Franco
sóttu norður á bóginn og stjórn-
arsinnar urðu að lála undan
síga. Hin róttækustu stjórn-
málafélög höfðu sínar éigin
vopnuðu sveitir, til þess að
ldekkja á andstæðingum sinum,
og er talið, að um 50.000 manns
liafi verið drepnir fyrsta miss-
eri styrjaklarinnar — í hefndar
skyni.
Hersveitir Francos sóttu fram
í fylkjunum Cadiz, Granada og
Seville og oft voru fremstar
Márahersveitir þær, sem Franco
liafði flutt frá Marokko. Marg-
ar orustur voru liáðar þar og
héruðunum næst Portugal —
markmiðið var að gersigra sem
fyrst andstæðingana í vestur-
hluta Spánar og sækja svo fram
til Madrid. Merida var hertekin
og hin fornfræga horg Badajoz,
umgirt tíu feta þykkum stein-
múrum.
En yfir Navarre-fylki sótti
Mola hersliöfðingi frarn með
Carlista-sveitir sínar, um skörð-
in í Guadarramafjöllin, þar sem
liæstu tindar eru 6000 fet.
Vígstöðvarnar voru samtals
um 1200 enskar mílur á lengd,
eða 150—200 e. m. lengri en
vesturvigstöðvarnar í heims-
styrjöldinni.
Ef hyltingin hefði verið ná-
kvæmlegar skipulögð en reynd-
in varð, hefði uppreistarmenn
eða þjóðernissinnar ef til vill
getað unnið úrslitasigra fyrsta
mánuð styrjaldarinnar.
En i Madrid voru stjórnar-
sinnar fljótir til og hældu niður
uppi-eistartilraunina í skjótri
svipan. Verkamenn tóku alla
einkahíla til notkunar og þeir
voru óspart notaðir um skeið
til þess að flytja „njósnara,
fjandmenn lýðveldisins og þá,
sem samúð höfðu með uppreist-
armönnum* á aftökustaðinn. En
sjórnin kom hrátt i veg fyrir
þetta.
í septemher féll Talavera de
ia Reinz í hendur þjóðernis-
sinna. Flugvélar voru æ meira
notaðar. ítalir og Þjóðverjar
liöfðu sent Franco mikið af
flugvéulm, en stjórnarliersveit-
irnar fenugu flugvélar frá Rúss-
um og Frökkum.
Bardagar fóru liarðnandi á
austurvígstöðvunum, þegar
uppreistarmenn fóru að sækja
ú frá Zaragossa um Teruel. Her
uppreistarmanna var í uppliafi
vel skipulagður, en lier stjórn-
arinnar óskipulagður með öllu
og varð því erfið vörnin gegn
hinum vel æfðu Marokkasveit-
um Francos. -
Þegar hér var komið skipaði
Franco svo fyrir, að senda mik-
ið lið til hjálpar setuliðinu, sem
var umkringt í liinú ramgera
Alcazar-vígi við Toledo. Þar
hafði Moscardo herdeildarfor-
ingi um 1000 liðsforingjaefni og
fjölskyldur þeirra varist langa
hríð, og tókst nú, eftir liálfs
mánaðar hardaga, að lcoma
þeim til hjálpar og lirekja
sljórnarliersveitirnar frá virk-
inu. Ýmsir liernaðarsérfræcf-
ingar halda því fram, að þaSt,
hve bardagarnir um Alcasar
drógust á lnginn, liafi orðíð til
þess, að auðið varð að víggirða
Madrid svo vel, að uppreistar-
menn gátu ekki náð henni á sitt
vald, þrátt fyrir margar árásir
og grimmilegar. Hin vasldega*
vörn Miaja og hers hans í Mad-
rid leiddi af sér að styrjöldira
stóð svo lengi yfir sem re\ndiia
varð.