Vísir - 10.02.1939, Blaðsíða 7

V ISIR
Föstudaignn 10. febrúar 1939.
1
F arfuglahrey fingin kom
in til íslands.
V.oldugasta æskulýdstireyf'*
ing heimsins, litbreidd í
20 löndum.
Um aldamótin síðustu hófst í Þýskalandi æskulýðshreyfing
sú, er kölíuð hefir verið„Farfug!ahreyfing“.
Stofnandi og aðalbrautryðjandi þessarar hreyfingar var ung-
ur stúdent, Karl Fischer að nafni. Hann átti heima í úthverfi
Berlínarborgar, þar sem Steglitz heitir.
Það sem ráðið hefir mestu og ef til vill öllu um stofnun þess-
arar æskulýðshreyfingar, var þunglamalegur hugsunarháttur
og fráhvarf frá náttúrunni er ríkti meðal kynslóðarinnar sem
þá hafði mest áhrif á stefnur og strauma í þýsku menningar-
og þjóðlífi.
Klæðnaður fólksins var
þröngur og þunglamalegur,
kvenfólldð reyrði sig saman,
kvaldi sig og pintaði—- af því
að það var tíska. Og karlmenn-
irnh• voru litlu skárri. En það
sem þó var verra, var sá hugs-
unarháttur sem rikti meðal
þjóðarinnar. Það var ,snob-
ismi“ — dindilmenska, sem
fyrst og fremst var gróðursett
og ræktuð í skólunum. Það var
lamandi hugsunarháttur, því
meim þorðu ekki og vildu ekki
hugsa öðru vísi en þeir héldu að
þeir ættu að hugsa.
Fólkið sat heima í stofum sín-
um, þvingað andlega og líkam-
lega — ferðalög voru með öllu
ó]ælvt, nema þegar brýna nauð-
syn har til — og náttúrudýrkun
var alls ekki til i neinni mynd.
Þá var það sem Karl Fischer
tók sig til, safnaði að sér fáein-
um. félögum sínum og lagði
með þeim út i skóga eða upp
um hæðir og ása á kvöldin,
kynti bál, og þaf sátu þeir við
eldinn syngjandi og fagnandi
uns hirta tók af degi. Þá héldu
þeir lieim.
Þetta var eitthvað nýtt — það
var frelsið sjálft leyst úr viðj-
um. Þetta var ný bylting á sviði
æskulýðs- og uppeldismála, sem
greip um sig, og viðtækar en
nokkurn varði.
Karl Fischer var kallaður
„vitlausi Karl“. Uppátæki hans
hrutu alt of mikið í bág við
aldagamlar og friðhelgar venj-
ur fjöldans, til að hann gæti ver-
ið með öllurn mjalla. Hann
storkaði öllum: Foreldrum,
kennurum, yfirboðurum og fór
sínu fram. Það var sagt að hann
spilti æskunni, drægi hana frá
náminu og gerði hana að hálf-
viltum og menningarsnauðum
skril.
Fischer skeytti engum aðfinsl-
um, engurn aðvörunum og held-
ur ekki þeirri andúð, sem mætti
honum frá eldri kynslóðinni.
Hann hafði annað afl með sér
voldugra, eldlegra, sterkara en
það, sem stóð gegn honum, —
það var trúin á málefnið —
sterka og óbilandi tru.
Og honum varð að trú sinni.
—• Málefninu, sem hann barðist
fyrir, laust niður i sálir og
lijörtu þýska æskulýðsins,tendr-
aði frá sér og hreiddist út um
gervalt Þýskaland.
í fyrstu var aðeins hugsað um
ferðalög — eitthvað burt úr
liorgunum og út i frjálsa, vilta
og fagra náttúruna — eitthvað
þangað, þar sem maður gat ver-
ið frjáls, óháður öllum þving-
unum og í samræmi við dá~-
semdir náttúrunnar. Það voru
fámennir hópar til að hyi-ja
méð, og ferðirnar fáar og stutt-
ar. —
En hreyfingin breiddist út
eins og eldur í sinu. Innan
slcams tíma voru það þúsundir,
sem ferðuðust lengri eða skemri
ferðir eftir ástæðum og atvik-
um. Farfuglalireyfingin þýska
var, áður en varði, orðin að bylt-
ingu — allsherjar hyltingu
þýskrar æsku. Þetta er stórkost-
legasta hylting og sú víðtækasta,
sem æska nokkurs lands hefir
stofnað til á jörðunni. Nú eru
hundruð þúsundir eða jafnvel
miljónir þátttakenda Farfugla-
hreyfingarinnar dreifðir víðs-
vegar um heim, því að lireyfing-
in hefir farið sigurför land úr
landi og livarvetna við hinar
hestu móttökur.
Þegar á leið, var það augljóst
mál, að ferðahreyfingin gæti
því aðeins staðist, að þátttak'end-
urnir fengju ódýi’t náttskjól á
ferðalögum sínum. Það varð þvi
eitt helsta hugsjónamál æskunn-
ar, að korna upp gistiheimilum,
þar sem æskulýðurinn gat gist
fyrir lítið gjald, þar sem hann
gat komið saman og einstak-
lingarnir kynst hvorir öðrum.
En það var ekki fyrst og fremst
innbyrðis, kynning, sem vakti
fyrir hrautryðjendum málsins,
lieldur fyrst og fremst útivera,
frelsi, náttúrudýrkun og alliliða
kynning lands og þjóðar. Hvert
æskulýðsheimilið á fætur öðru
reis upp, flest vegleg og bygð
á heppilegum stöðum, þangað
sem æskan vildi saikja. Árið
1911 voru 17 slík æskulýðsher-
bergi reist i Þýskalandi með 3
þúsund gistingum. Tuttugu ár-
um síðar var heimilafjöldinn
orðinn 2114 og næturgistingar
4.303.440. Hvarvetna annarstað-
ar, þar sem farfuglahreyfingin
hefir rutt sér til rúms, er hægt
að henda á liliðstæða þróun. Ef
við tökum nágrannalandið og
sambandslandið okkar Dan-
mörku, þá var farfuglahreyf-
inging fyrst stofnuð þar 1930.
Þá voru skólar víðsvegar um
landið fengnir til notkunar, eða
GO alls. Gistingar voru 6000 það
ár. Arið 1937 voru lieimilin sam-
tals -ói-ðin 190, en gistingar 196
þúsund.
Farfuglahreyfingin er þegar
útbreidd i 20 löndum og hvar-
vetna i örum vexti. Sterkt og
náið alþjóðasamband er á milli
lireyfinganna, svo að einstakir
þátttakendur njóta sömu hlunn-
inda á ferðalögum i öðrum
löndum, þar sem farfuglahreyf-
ingin er starfrækt, sem á sinni
eigin ættjörð. Þetta auðvejdar
ferðalög til mikilla muna og
sparar einstaldingunum stórfé.
Það, sem áður var ekld hægt að
fara nema fyrir auðmenn, geta
nú fátældingar veitt sér án fjár-
liagslegra örðugleika.
Nú er þessi lireyfing að ryðja
sér til rúms á Islandi, og við
fögnum henni. Það eru nokkur-
ir djarflmga háskólastúdentar,
sem tekið hafa að sér forustuna
og heita sér ótrauðir og með
miklum eldmóð fyrir þessari
stórkostlegu hugsjón.
Þeir hafa þegar farið víðsveg-
ar í skóla og borið mál sitt upp
við nemendur, þeir hafa talfært
þetta við ýmsa forystumenn og
ágætustu leiðtoga þjóðar vorrar
og allstaðar verið tekið með
skilningi, drenglund og lifandi
áhuga. Þeir vilja komast i sam-
band við skóla landsins og ung-
mennafélög, fá hjá þeim húsin
sem gististaði fyrir æskulýðinn,
og hvetja ungmenni landsins til
að kynnast töfrum landsins og
einkennum, atvinnuvegum og
menningu þjóðarinnar.
Stefnuskrá þessarar íslensku
ajskulýðshreyfingar er í stuttu
máli þessi:
„Farfuglarnir“ er óháð sam-
tök æskumanna, sem leggja
vilja land undir fót eða fex-ðast
á reiðhjólum og er með öllu
hlutlaust um stjórnmál.
Markmið Farfuglanna er:
a) að efla og styðja að auknurn
göngu- og hjólfei-ðalögum
hér á landi og gera æskunni
kleift að fei’ðast ódýrt.
h) að efla félagsþroska, lífs-
kraft, lífsgleði og andlega
sem líkamlega heilbrigði
æskunnar, með útiveru og
nánu samlífi við náttúru
landsins.
c) að auka þekkingu íslenskrar
æsku á landinu og kveikja
lijá henni ást á áttliögunum
og trú á landið, með því að
opna augu hennar fyrir feg-
urð þess og ótæmandi nxögu-
leikurn.
Innan skanxms tíma mun
vex-ða haldixxn stofnfundur þessa
Vopnahié á Spáni.
Samkomnlagsnmleitanir Mijaja og Franes.
Osló, 9. febrúar,
Franskir stjórnmálamenn búast við, að vopnahlé verði samifE
á Spáni innan fárra daga. Undir öllum kringumstæðum ena
sára litlar líkur til, að lýðveldissinnar haldi áfram tilraunum
sínum til þess að verjast gegn her Franco. — Það er fullyrt, að
samkomulagsumleitanir hafi farið fram með leynd milli Bíiaja
hershöfðingja á Madridvígstöðvunum og Franco. — NRP.-FB.
Japanip bafa sett lieFlid á
land á Hainaneyjum.
EÍNKASKEYTI TIL YÍSIS.
London, í morgnxi,
Japanskt herlið hefir verið sett á land í Hainaneyju. Hefnr
opinber tilkynning um þetta efni verið birt i Tokio. Segir í til-
kynningu þessari, að herskipaflotinn hafi aðstoðað við að setja
herinn á land og haldi hann nú inn á eyjuna..
Embættismaður í japanska utanríkismálajráðuneytinu hefir
kornist svo að orði um þessa herliðs landsetningu, að hún væri
ekki brot á samningi Japana og Frakka frá íirinu 1907. Enn-
fremur upplýsti embættismaður þessi, að japanska stjómin
hefði ekki tilkynt frönsku stjóminni neitt um þetta áform sitt,
en hinsvegar hefir hún tilkynt það bæði í Rómaborg og Berlíis
eða þeim ríkisstjórnum, sem standa með henni að andkommún-
istiska bandalaginu.
United Press..
(Hainan er eyja mikil við suðurströnd Kina og fyrir ausíaia
Franska Indo-Kína. Eyjan er að flatarmáli 13.974 ferm. enskar
og íbúatala eyjarinnar er uni 2.5 niilj. Viðskifti ex-u xrtikil vi'ð
Hong Kong. — Vegna Franska Indo-Kína eíga Frakkar þama
nxikilla liagsmuna að gæta og vegna eyjuiinar hefir hvað eftír
annað þótt alvarlega hoi’fa í sanxbúð Frakka og Japana, eftír
að styrjöldin hófst í Kina, m. a. vegna þess, að Japanir Ixafa alt
af sakað Frakka um að leyfa stórkostlegan vopnaflutníng til
eyjarinnar og vakti það illar grunsemdir Japana. Frakkar hafa
haft beyg af því, ef Japanir setti upp flugstöðvar i Hainaneyju.
Er hætt við, að atburður sá, sem greint er frá i skeytum hér að
ofan, kunni að draga einhvern dilk á eftir scr, sem mjög spilli
sambúð Frakka og Japana).
félagsskapar hér í Reykjavík og
má vænta þess, að lxann verði
fjölsóttur, ekki aðeins af skóla-
æsku, heldur einnig af allri
annari vakandi æsku þessa bæj-
ar. Verkefnið er mikið og það
er trú okkar og von, að æskan
sameinist um hreyfinguna og
geri hana að voldugi’i og bylt-
andi hugsjón, eins og hún hefir
orðið það í öðrunx löndum.
Dýskl sklí sekkar I
iDyii Huieriis.
Oslo, 9. febrúar.
Þýska skipið Gluckauf sökk 1
mynni Humberfljóts eftir á-
rekstur. Skipshöfninni var
hjargað af. norsku skipi, sein er
ónafngreint i skeytum um slys
þetta. NRP. — FR.
Pius XI. páfi látinn.
Frlx. af hls. 2.
sendur þangað í apríl 1918 til
að visitera af páfa liendi og und-
irbúa þá breytingu.sem fyrirsjá-
anléga hlaut að verða á skipun
kirkjunxála í Póllandi.
Þegar þetta varð, hafði Mon-
signore Ratti einn um sextugt.
Hann var kominn af þeim aldri,
þegar menn aíment eru hæfir til
þess að breyta til. Með þessu
lauk öllum fræðimannsstörfum
lxans og hann gekk með f jöri og
krafti ungs manns að hinu nýja
stax-fi, og tókst, þrátt fyrir aldur
sinn og mai’gháttaða erfiðleika,
að leysa það svo pxýðilega af
hendi, að hann í júní 1919 var
sldpaður sendiheri’a páfa í liinu
endurreista pólska riki. Hann
var um leið gerður að ei’kibisk-
upi og vígður biskupsvígslu í
AVax’schau í októher um haustið.
Þar með hófst nýr franxaferill
lians svo skjótur, að þess munu
engin dænxi, því 1921, 19 mán-
uðum eftir biskupsvígsluna, var
hann skipaður erkibiskup í Mil-
ano,eitt veglegasta hiskupsdæmi
heimsins, og um leið tekinn í
tölu kardinála, en 8 mánuðum
síðar, eða 2 árum og 3 mánðum
eftir að hann varð biskup, var
hann, að látnunx Benedikt páfa
XV., kjörinn til páfa og krýndur
undir liina þreföldu kórónu
páfadömsins með nafninu Píus
XI.
Það er erí'itl að kveða upp
dóm yfir páfadóm hans. Það
er að vísu hægt af hinu fyrra
lífi og afrekum hans að gera séi*
grein fyrir hæfileikum lians og
persómdegri stefnu, en þó að
páfi sé að vísu persóna, ber
Iiann fult eins mikinn keim af
stofnun. Hann stjórnar að vísu
kii’kjunni sem einvaldur, en það
er ekki að sveigja stjórnai’völ-
inn, nenxa á vissan hátt, og það
takmarkar álix’if páfans. Það
verður að sjá lxvern páfa bæði
í Ijósi fynrrennara hans og eft-
irmanna, því að hann er ekki
sjálfstætt fyrii’brigði, heldur
Iilekkur í keðju, og þó er hægt
að finna gl-einilegan nxun á
stjpi’narháttum hvers páfa. —
Beri nxaður saman t. d. páfadóm
Piusar X. og Píusar XI., er nxis-
munurinn greinilegur, en sam-
liengið og tengslin engu að síð-
ui’ jafnljós. Að svo komnu er
því ekki hægt að gera annað en
tvlja upp það, sem samtíðinni
þykir mei’kilegast í páfadómi
Piusar.
Það er sérstaklega tvent, senx
liefir dregið athygli alheimsins
að páfadónxi Píusar XI. Er ann-
að samningurinn við ítaliu um
endui’reisn páfai’íkisins, en liitt
hið nxikla bréf hans 1931,
„Quadi’agesinxo anno“, um
verkamenn og réttindi þeirra.
Svo senx kunnugt er, réði páfi
ríkjum á miðri Íalíu fram til
1870, og höfðu þegnar hans um
skeið verið á 4. nxiljón. Það ár
lögðu Italir undir sig ríkið, en
páfi lokaði að sér í Vatíkani, og
kvaðst vex-a fangi þar. Þetta
voru að vísu nauðsynleg mót-
mæli í fyrstu, en var áður en
varði orðið að meinbagalegum
látalátum, sem hvorki páfastóll-
inn né ítalia vissu, livernig þau
áttu að láta linna. Skömmu eft-
ir að Pius og Mussolini komu
lil valda, hófu þeir samninga
unx að létta þessu af, og lauk því
nxeð samningunum í Laterani
1929, þar senx Vatíkanið og ýnxs-
ar eignir páfa voru viðui’kend-
ar frjálst og fullvalda ríki, með
öllu ólxáð ítalíu, enda var nauð-
synlegt að páfi væi'i öllunx ó-
háður, og getur hann síðan urn
fi-jálst lxöfuð strokið. Var þa'ð
að vonum, að Mussolini þætti
ráðlegt að gera þenna samning,
því að hann hafði, er hann kom
til valda, sagt, að „eina algilda
lxugsun i Rónxi, væri sú, senx
geislaði fi’á Vatíkani“.
Bi’éfið „Quadragesimo anno“
staðfestir þær kenningar“ sem
Leo XIII. setti fram 1891, að
það sé skylda, að verkamönnum
sé séð fyrir hollum vinnuskil-
yrðmxx, heilsusamlegum íbúðurn
og nægilegum launum til þess
að þeir geti lifað lífi, senx sé
þess vert að lifa því, lífi þar
senx vinna skiftist á við hvíld
og afþreyingu, og að hvei’jum
verkamanni sé launað svo vel,
að hann einn þurfi að vinna 8
stundir til að framfleyta fjöl-
skyldunni á sómasamlegan hátt,
en hvorki kona lians né hörn.
Það sé og skylda ríkisins að sjá
öllunx þeinx, senx vilja vinna, en
geta það ekki, annaðhvort
vegna heilsu- eða atvinnuleysis
fyrir nauðsynlegu lifsuppeldi
sín og sinna. Það sé að vísu ó-
mögulegt að foi’ðast stéttaiuun
en að ólieimilt sé að gera
mannamun. Þessar skyldur
lagði Píus páfi öllurn ki'istnum
ríkjum á herðar. Þetta er í sanx-
ræmi við forsögu lxeilagrar
kii’kju, senx altaf liefir lagst á
sveif nxeð þeinx, scnx þjakað er,
en við hinu leggur páfi hlátt
bann, að reyna að koma hinum
nauðsynlegu umbótum á með
hyltingu; hinsvegar eru þeir
kaþólskir vinnuveitendur, sem
lialda fyrir verkamömxum sín-
unx því kaupi, senx nauðsynlegt
er til lífsframfæris á þennan
hátt, liótað því, sem þeim muni
konxa í koll annars lieinxs á
þann liátt, sem verst gegnir.
Páfi hefir sýnt, að hann gerir
sér ekki þann lieimskulega
mannamun, senx okkur hættir
við hinunx hvítu oflátungum.
Hann hefir fyrstui’ allra páfa
skipað Indverja, Kínverja, Jap-
ansmenn og svertingja i bisk-
upsstóla, og til þess að gera oss,
sem kaþólska trú játunx það
skiljanlegt, að þessir mislitu
menn væru nú höfðingjar heil-
agrar kirlcju og voi’ir, hefir
hinn lieilagi faðir altaf sjálfur
lagt yfir þá vigsluhendur í höf-
uðldrkju kristninnar. Því vei’ð-
um við nú allir að heygja fyi’ir
þeim kné og kyssa hinar gulu
og svörtu liendur þeirrp með
þeirri virðingu, senx oss ber að
sýna eftirmönnum postulanna.
Þetta sama liugai'far sýndi
páfi, er gyðingaofsóknir liófust
á Þýskalandi og Italíu, og veitti
hann alveg til dauðadags þessu
hina öflugustu nxótspyrnu.
Þá hefir Pius XI. á síðustu
ríkisstjómarárum sínuni í
tveinx stórum bréfum fordæmt
stefnur kommúnista og uasista
og bannað kaþólskum mönnum
að fvlla þá flokka, en rökvísi
þessara bi'éfa er viðbrugðiS^
Allar þær nxiklu umbæfur,
sem Píus XI. gerði á listasöfnr
um, hóka- og skjalasöfnumi
kii’kjunnar, á ínxsuni liemxar og
fræðistofnunum er ekki Ixægt
að telja og ekki heldur aðra
stai’fsemi, sem Iiann liefir Iiald-
ið uppi í Vafikani, það yrði of
Jangt. Hins vegar verður aS
geta, að viðast þar sem alls-
hei’jameyð bar að höndum^
livort sem var með kristrram
eða heiðnum. lagði Iiann altaf
fram drjúgan fjárskerf, og
spurði þá ekki unx hugfii’þel,
heldur þörf, og aldrei hafa eins
mai’gir pilagrimar leitað tíí
hinnar eilífu borgar eins og um
lians daga.
Allur heimurinn horfir á bak
einum mesta manni vorrar tið-
ar, höfðingja fi’iðar, sem IiafSI
sér kjörorðiii „fi'iður Krists i
í’íki Krists“, en vér, sem ka-
þólska trú játunx, höfum á bak;
að sjá mildum og vitrum föður„
Sá, sem þetta ritar, hefir átt
því láni að fagna, að mega
ganga á fund Píusar páfa og
getur borið itm föðurlega mildi
bans og góðlæti. Hefir hann áð-
ur lýst því í Vísi.
Pius páfi XI. er látinn, og
hænir allra kaþólskra nxanna