Vísir - 17.05.1939, Page 5

MiÖvikudaginn 17. maí 1939.
V I S I R
Sigfús Einarsson
prófessor
Fæddur 30. janúar 1877 — Dáinn 10. maí 1939
Hann dó úr hjartaslagi 10. þ.
m. rúmlega 62 ára að aldri. Með
honum er liniginn í valinn eitt-
hvert frumlegasta og merkileg-
asta tónskáld okkar. Hefir því
þjóðin beðið mikið tjón við frá-
fall hans.
Hann var fæddur á Eyrar-
bakka 30. jan. 1877 og var kom-
inn af hinni nafnkunnu Bergs-
ætt, en þar voru söngvir menn
í öllum greinum ættarinnar.
Forfeður hans voru forsöngvar-
ar mann fram af manni. Sigfús
var settur til menta og varð
stúdent 1898, og sigldi til Kaup-
mannahafnar um haustið til
laganáms. Hann tók þegar
fyi’sta veturinn að læi’a söng lijá
Vald. Lincke og síðar jafnframt
tónfræði lijá tónskáldinu Aug-
ust Enna. Það mun liafa verið
ætlun Sigfúsar í fyrstu, að
stunda tónlistina í hjáverkum,
en þó fór svo, að liann lagði
brátt lagaskræðurnar alveg á
hilluna og sneri sér af alefli að
tónlistinni, og vai’ð það bæði
lionum og þjóð okkar til heilla.
Á Kaupnxannaliafnarárunum
stjórnaði lxann söngflokki ís-
lenskra stúdenta, senx söng
nokkruixx sinnunx opinbex-lega
og gat sér hinn besta orðstír.
Tildrögin að stofnun þessa kórs
voru þau, að Grænlaijdsfaran-
um Mylius Ericlisen lék lxugur :á
að kymxa nýlendurnar svoköll-
uðu, Færeyjar og ísland, og
hafði liann snúfð sér til Sigfús-
ar og beðið hann að nxynda kór
meðal ísl. stúdenta til að syngja
á ísl.-færeyskri liátíð. Þetta vai’ð
til þess að Sigfús fór að kynna
sér þjóðlögin oltkar og radd-
setja þau. í Höi'puhljómum eru
lögin, sem þessi kór söng, þar á
meðal „Bára blá“, „Ólafur í'eið
með björgum fram“, „Bí, bí og
blaka“, „Hi-afninn flýgur unx
aftaninn“, raddsett af Sigfúsi.
Ennfremur eru þar lög eftir
önnur ísl. tónskáld og frumsam-
in lög eftir hann sjálfan. Um
þessar mundir gaf Sigfús út
hefti nxeð einsöngslögum
(„Gígjan“, „Di-aunxalandið“,
„Sofnar lóa“ og „Augun bláu“).
Þessi einsöngslög eru pi’ýðileg
að búningi og bera vitni uixx, að
liann liefir kuxxnað að íxotfæra
sér vel eiginleika píanósins. Ef
til vill eru þessi lög hánxark
listar hans.
Ái'ið 1906 kvæntist hann frk.
Valborgu Hellexxxann, sem er
koxxa vel söngmentuð, bæði
söxxgkona og píanóleikari. Sanxa
ár fluttist liann til Reykjavíkur
og lögðu þau hjón fyrir sig
söngkenslu. Munu þau liafa átt
ei-fitt uppdráttar fyrst fi’anxan
af, því liér var ekki feitan gölt
að flá. Unx tínxa kendi Sigfús 50
tíma á viku í ýnisuni skólum.
Þeir, sem til þeklcja, vita að
kensla er þreytandi starf og
slitandi. Er það nxikið tjón fyrir
ísl. tónlist, að annar eins hæfi-
leikanxaður skuli hafa orðið að
eyða slai'fsorku sinni að nxiklu
leyti á hestu árunx æfinnar í
skólakenslu.Hefir íslenska þjóð-
in áreiðanlega farið iá mis við
nxargt fagurt tónverkið af jxeinx
sökum. Ái'ið 1913 vai’ð liann
oi'gaxxleikari við dónxkirkjuna og
síðan unx 1929 varð hann fastur
söngkennari við Meixtaskólann
og Kemxaraskólann, jafnframt
því að liaixn var dómkirkjuorg-
anleikari.
Eftir Sigfús liggur nxarg-
breytt og íxiex’kilegt starf í þágu
ísl. sönglistar.
Haixix hefir mikið koixxið við
söngstjóm. Skönxnxu eftir að

Prófessor Sigfús Einarsson.
hann konx til Reykjavíkur
stjónxaði liaxxix blöixduðuixx kór
og síðar kai'lakói’num „17.
júixí“, seixx starfaði í 11 ár, og
var öll saga þessa kórs liin
glæsilegasta og var hann aðal-
uppistaðan í sönglifi bæjarins
uxxx skeið. Ennfremur stjórnaði
hann söngflokki karla- og
kvenna, er fór á söngmót i
Kaupmannahöfn árið 1929 og
gat sér hinn besta oi’ðstír. Síð-
ustu ái'iix stjói'ixaði haxxxx söng-
flokknum „Heinxir“, er lagði
]>að sérstaklega fyrir sig að
syngja gömul klassisk tónverk.
Eixnfrexxxur var hamx fyrstu ár-
in stjói'nandx „Hljómsveitar
Reykjavíkux'“ og eiixn aðal-
hvatanxaður að stofnun hennar.
Hann lxefir umxið allixiikið að
ritstörfum um söngmál. Unx
tínxa ritaði lxamx xxxúsíkdóxxia i
„Moi'gunhlaðið“. Voru þeir fi'á-
bærlega vel í’itaðir, en vegna
bei'sögli sinnar nxætti liann
mótspyrnu og aðlcasti. Hanxx
gaf uixx tíma út og var ritstjóri
söngnxálablaðsiixs „Heinxir“.
Ennfremur hefir liaixn ritað
„Hljóðfræði“ og „Almenna
söngfræði“.
Hamx hefir lagt xxxikinxx skerf
til kirkjusöngsins. Kirkjusöng-
bók Jónasar Helgasonar bjó
liamx undir prentuix og gaf síðan
sjálfur út kirkjusöngbók árið
1919. Kii’kjusöngbókina nýju
gaf hann út ásamt Páli ísólfs.
syni árið 1935. Tekur liún íxx. a.
fyri’i kirkjusöngbókum okk-
ar fraixx að því leyti, að útgef-
endur liafa gert sér Ijóst, að
gönxul sálnxalög hafa aflagast
fyi'ir aðgei’ðir síðai'i línxa
manna, seixx Iiafa sveigt þau að
þvi er raddsetningu snertir und-
ir rómantísku tónlístarstefnuna,
en útgefendur liafa fært þau
nær sinni upprunalegu mynd,
svo þau birtast í bókinni með
foi'nri prýði. Messusöngva var
lionunx og falið að semja og
hera þeir vitni unx smekkvisi
lxans á þessu sviði.
Mei'kilegastur er Sigfús fyrir
frumsamin sönglög sín. Eg hjrgg
að liaixn sé eitthvert frunxleg-
asta og mei’kilegasta tónskáld
okkar Islendinga. Enda þótt
Sveinbjörn Sveinbjörnsson liafi
haft xxxeiri tækni, þá hefir Sig-
fús það fraixi yfir hann, að
grunntónninn í lögunx lxans er
dýprí og sterkari. Eg nefni hér
sem dæxxií sixnálög eins og „Ofan
w
gefur snjó á snjó“ og „Alt franx
streyixiir endalaust“.' Þessi lög
eru bæði lítil og einföld, en þó
svo djúp, að þau gætu verið
undirstaða í klassískri hljóixx-
kviðu. Eg ætla ekki að telja upp
Minni
Jóns
Svipleg nxun liún lxafa nxörg-
um orðið hin dapurlega dáixar-
fregn, er flutt var oss hinn 10.
þ. m., sú, að Sigf. Einarsson tón-
skáld lxefði andast þann dag.
Hann lxafði að visu kennt sér
krankleika nokkurs þá unx
skeið, en þó eigi svo, að hann
eða aðrir, er hann umgekst dag.
lega, gætu búist við svo bráðunx
umskiftum.
Sigfús Einarsson var fæddur
að Skúmstöðunx á Eyrarbakka
hinn 30. janúar 1877 og var þvi
aðeins '62 ára að aldri, þá er
liann lést. Foi’eldrar hans voi'u
þau Einar Jónsson kaupmaður
á Eyrarbakka, og kona lxans,
Guðrún Jónsdóttir, ættuð úr
Hafnarfirði.
Sigfús var heitinn eftir Sig-
fúsi snikkara á Skúnxstöðum, er
þá var nýlega látinn (9. janúar)
er Sigfús fæddist, en þeir Einar
kaupnx. og Sigfús „snikk-
ari“ lxöfðu verið alúðarvinir og
nágrannar um langt skeið. Sig-
fús „snikkari“ var faðir séra
Eggerts prests að Vogsósum.
Þegar eg fluttist til Eyrar-
bakka 1889, var Sigfús Einars-
ison aðeins 12 ára að aldri, og
varð liann þá þegar meðlimur
söngfélagsins þar; sýndi lxann
því brátt hversu sönghneigður
liann var, enda lxafði lxann þá,
þótt ungur væx-i, nxikinn áhuga
fyrir sönglist; rödd hans var
blæfögur, mild og mjúk. Það
þótti tíðindum sæta þá, að svo
ungur drengur skyldi fá eitt Jxið
fullkonxnasla og vandaðasta
liljóðfæri (Hai’nxoniunx) er þá
þektist, „til þess að leika sér
við“, eins og það var orðað, en
það varð nú sanxt til þess, að
liann fékk „að leika á það“, en
ekki aðeins „að leika sér við
það“. Sigurður Eii-íksson (síðar
regluboði), faðir Sigurgeirs
biskups, var þá organisli við
Arnarbæliskii'kju og fyrsti
kennari Sigfúsai’, að því er að
lögin, senx lxann hefir sanxið.
Þjóðin þekkir ]>au og er fyrir
löngu farin að lita á þau senx
klassisk lög. Þau eru mörg
svipsterk og íslensk í anda, svo
að maður getur vart hugsað sér
að þau hafi getað oi'ðið annar-
staðar til en hér á íslandi. Sig-
fús liefir gert niikið að því að
í’addsetja íslensk þjóðlög. Radd-
setning lians er annað og nxeira
en venjuleg raddsetning á lag-
inu í þeirri tóntegund, senx það
er samið. Raddsetning lians er
„konxposition“. Þjóðlagið „Keis-
ari nokkur mætur nxann“ og
önnur þjóðlög eru eins og ný í
þeim búningi, senx hann liefir
klætt þau. Þjóðlögin íslensku
lxafa laðað liann að sér, enda
óinar sami strengurinn í þeinx
og er í hans eigin lögum.
Söngvasafnið I—II, senx al-
nxent er kallað „fjárlögin“
vegna nxyndarinnar, sem er
framan á bókinni, gaf hann út
ásanxt Halldóri Jónassyni, og
býst eg við að þessar bækur séu
til á hverju lieimili hér á landi,
þar sem er lxljóðfæri.
Sigfús Einarsson var fjölgáf-
aður nxaður, en dulur í slcapi, og
var lítiðfyrir það gefinnaðtrana
sér fram. Hann var þó glaðlynd-
ur og liafði glöggt auga fyrir
öllu broslegu, senx fyrir kom.
Hann var virtur og vinsæll af
öllum þeim, sem einhver kynni
höfðu af honum. Hann er einn
af nxei’kisberum íslenskrar
menningar. Með tónunx sínum
hefr hann sungið sig inn í lxug
og lijarta þjóðarinnar og nxunu
lögin hans varðveita nafn lians
fi’á gleymsku um ókonxna tínxa.
Baldur Andrésson.
ngargrein
Pálssonar.
söngiiánxi lians laut, en Brynj-
ólfur Jónsson frá Minna-Núpi
að öðru leyti senx heinxiliskenn-
ari bai’na Einars kaupnxanns
unx nxörg ár. Undir lxandleiðslu
þvílíkra hógværðar- og hugþekt-
arnxanna senx þeir voru báðir
og hvor xim sig, Sigui'ður og
Brynjólfur, var engin hætta á
því, að Sigfús léti mikið yfir
sér eða miklaðist af því, er hann
nanx af þessum mönnum, enda
bar liann þess nxenjar alla æfi
sina síðan, að Ixami liafði vanist
við það í æsku, að liugsa frekar
unx liagnýta fræðslu en um það,
„að setja met“ i þvi er lxann
hafði numið og var það þó eigi
nxinna að vöxtunx og gæðunx en
nxargt það, er unglingar nútíð-
ai'kynslóðarinnar kepppast um
að setja nxet i og nxiklast af. —
Einkenni Sigfúsar og undix-staða
lífs lians var hógværð og lijart-
ans lítillæti, eins og þessai’a
fyrstu kennara lxans. Að loknu
stúdentsprófi í Latínuskólanum
liéi’, fór Sigfús utan og lagði
í fyrstu stund á að nema lög-
fræði, en sönglistarhneigð hans
var enn svo rik í huga lians, að
hann hvai'f frá lögfi’æðinánxinu
og gaf sig allan og óskiflan
sönglistinni á vald. Tók lxann
nú að nema þau fi-æði hjá tón-
skáldinu Aug. Enna, prófessori í
Kaupmannalxöfii. Hingað til
landsins fluttist svo Sigfús, á-
sanxt heitmey sinni, Valborgu
(f. Hellemann) og kvæntist
henni árið 1006. Eignuðust þau
tvö hörn, Elsu, senx nú er ein
meðal hinna fremstu söng-
kvenna í Kaupmannahöfn, og
Einar fiðlusnilling í Árósunx.
Eru þau systkin alkunn erlend-
is og einnig liér, fyrir mikil og
góð stöi’f sín í þágu sönglistax’-
innar.
Sigfús Einai’sson var geð-
spektarmaður hinn mesti, jafn-
lyndur og glaðsinna góðmenni.
Hann var óhlutdeilinn nxjög unx
málefni annara manna og gaf
sig lítt að opinberum málum,
en famx þó oft sárt til þess, eigi
síður en 'aðrii’, er liann varð
þess var, að þeir, sem þeim nxál-
unx áttu að gegna, vanræktu þau
eða virtu eigi sem vert var, þvi
Sigfús var samviskusamur nxað-
ur sjálfur og skyldurækinn. —
Hann var hófsamur um alt,
í’eglusamur og svo nautna-
grannur á vin, að hann mun
naumast liafa bragðað það.
iStörf sín öll leysti hann af hendi
með sérstakri ástundun og ó-
þreytandi elju, enda var liann
sístarfandi að aðaláliuganxáli
sínu, sönglistinni.
Sigfús varð organisti við
dómkirkjuna i Reykjavík árið
1912, meðstofnandi Hljóinsveit-
ar Reykjavikur og stjórnandi
hennar um skeið, söngkennari
Mentaskólans og Kennaraskól-
ans, ritstjói'i söngmálablaðsins
„Heimii'“ og söngstjóri sam-
nefnds söngfélags (blandaður
kór), er hann hafði stofnað, og
um margra ára skeið stjórnandi
Karlakórsins 17. júni, en hann
mun liafa verið einn meðal
hinna ágætustu kai'lakóra lands-
ins.
Verk hans öll eru svo nxörg
og merkileg, enda almenningi
svo kunn, að eigi er nein þörf
á að telja þau upp liér, enda
brestur mig yfirlit yfir þau og
]>ekkingu á þeim, en við þau öll
lágði liann hina mestu rækt og
var vandvirkur nxjög i þeini
efnum sem öðrum.
Um Sigfús Einarsson held eg,
að nxeð sanni niegi segja þetta:
Hann var gæfumaður, af góðu
bergi brotinn í báðar ættir, fékk
ágætt uppeldi, lijónaband lians
var Jxið farsælasta og börn hans
hin ástúðlegustu, og áttu þau
hjónin því láni að fagna, að geta
mannað þau vel og mentað, en
einkum þó í list þeirri, er þau
sjálf unnu nxest, sönglistinni, og
liafa unnið svo mikið fyrir. Sig-
fús naut aðdáunar og hylli ótal
margra nxanna erlendis og einn-
ig liér fyrir hin sígildu störf sín
í þágu listarinnar, lands síns og
þjóðai', fyrir nxannkosti sina og
megin-not þeii’ra mönnuni og
góðunx málefnum til góðs. Hann
mátti einnig gæfusanxur kallast
að þvi leyti, að fá að leysast
lxéðan í friði að fullnuðu frenxd-
arstarfi, áður en elli og öi'kunxl
að honum steðjuðu, en þau
verða oft lxlutskifti þeirra
manna, er háaldraðir verða.
Fráfall Sigfúsar varð að visu ó-
vænt mjög og sviplegt. en svo
fer eigi um minningu hans og
nxannorð, lieldur mun það æ-
varandi verða i vei’kunx hans.
Blessuð sé minnxng þessa
nxæta vinar.
Jón Pálsson.
Nemenda-
skifti.
Það nxun vera í þriðja skifti
að nemendaskifti eru milli
Östre Borgei'dyd.skole i Kaup-
mannahöfn og Mentaskólans
hér, nxi á þessu sumri. Fyrstu
skiftin urðu 1934 og fóru þá
finxtu bekkingar Mentaskólans
hér.
I sumar vei’ður ferðum hag-
að þannig, að dönsku skóla-
nemendurnir leggja af stað
hingað 1. júlí nxeð Bi’úarfossi og
lialda síðan áfranx til Akureyr-
ar. Um 20. júlí er haldið til
Danmerkur og verða þá íslend-
ingar samferða. Níunda ágúst
fara þeir svo heinx aftur nxeð
Drotningunni.
Farið I biireii
til Akoreyrar.
YeQuriun grelðfær nema i
Úxnaðalsheiði
Kristján Kristjánssore hiP-
reiðaeigandi á Akureyri Iagði af
stað héðan að sunnan að morgni
hins 10. þ. m„ með m.s. Laxfoss
upp í Borgames, en þaðan Iand-
leiðina til Ákureyrar og kom
hann þangað að kveldi þess 1L
þ. m. 1
Fi'éttai’itari Visis á Akureyra
náði tali af honunx og skýrðá
hami svo frá ferðinni:
Frá Borgarnesi ókunx við í ImS
norður og komumst við í Iiore-
unx alt að Grjótá á Öxnadals-
lieiði tálniunarlaust. Valns-
skarð lxefi eg ekki séð jafn þnrfi
og gott og nú á þessum árstíma,
Öxnadalsheiði að Grjótá eg
einnig með þux’rai'a móti, og
skriður liafa þar fallið mínna
en áður. En á Öxnadalsheiði, frá
Grjótá að Bakkaseli er eini far-
artálminn á ieiðinni. Þar er alf-
nxikill snjói', og urðum við a@
ganga frá Grjótá að Bakkasel?„
en þar beið annar bíll okkac
Svavai’s bankastjóra, en viSl
vornx einu fai'þcgarnir, sens
fórum alla leið til Akurejaraæu
Sama dag i fyi*ra konxst eg í bíl
alla leið milli Reykjavikur oí|
Akui’eyrar. Nú gjska eg á að Ii,
u. b. 60 dagsverk séu að ryðja
snjónunx af veginum svo aS
bílfært verði. Verði mokað strax
og haldist tíð hin sama, mums
bifreiðaferðr nxilli Reykjavíkur
og Akureyrar geta liafist um 20.
þ. m.
Hvei? ep
Potemlíta ?
Einn þeiri'a ixianna, senx ofí er
getið unx jiessar nxundxr, er
Vladimir Peti’ovitch Potemkín,
seni mun ræða við HahTax. og
Bonnet í Genf 23. þessa mánu
Hér fer á eftir útdráttur úr æfí_
sögu Potemkin, skv. United
Piæss Red Letter:
Potemkin varð aðstoðarutare-
ríkismálaráðheiTa 5. apríl 1937
og hafði þá siax-fað Iengi erlend-
is fyrir Sovétrikiii. Hann starf-
aði i Tyrklandi fi'á 1922 þangaðí
til í nóvember 1929, er Ilaim var
gei'ðui’ að sendiherra í Gríkfc-
landi.
Þeirri stöðu iiélt hann í 3 ár„
þangað til í nóvenxber 1932, enr
þá varð lxann sendihei'ra í ItaL
íu. Ái’ið 1934 varð Iiánn svo
sendilxerra í Frakklandi, þar tR
hann var kallaður lxeínx og varfF>
aðstoðarmaður Litvinoffs..
Potemkin fæddist í Tver 1876
og var læknisson. Hann gekk á
liáskólann i Moskva og lagfö
stund á tungumál og bókmenöc..
Siðan varð hann prófessor s:
sögu við þenna sama háskóla
og lxélt þá nx. a. fyrirlesfra unfc
latneska list.
Ái’ið 1905 var hann sendur tii’
Sibiriu fyrir i>ylfingaráróður, ere
sat þar að eins fá ár og vai'ÍS
prófessoi’, er Ixann kom þaðáis
til 1917, er byltingin braust út.
Árið 1919 gekk liann í kommún.-
istaflokkinn.
Potenxkin talar sjö tungumáM
reiprennandi og þess er getKE,
að lxann liafi lært tyi'knesku svo
vel á 5 vikum, að Musfafa Kem-
al liafi sjálfur lirósað honum.
Hann liefir garnan af að teffa
skák og leika á fiðlu.
U. P. Red Letter-