Vísir - 17.02.1940, Blaðsíða 2

VlSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðiaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið inn frá Tngólfsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
QBBMaaaaHHHKMBimBMBanMa
Ef Finnland
bíður ósigur.
M JÖG alvarleg tíðindi liafa
borist í gær og í dag frá
Finnlandi. Er svo að sjá að
margir telji að vörn hinna:
hraustu liersveita muni bráðlega
bila gegn ofureflinu, ef ekki
berst skyndileg hernaðarhjálp.
Eftir fréttunum að dæma virðist
ekki útlit fyrir að svo geti orð-
ið, þvi að það eina land sem get-
ur veitt skyndilega hernaðar-
hjálp, hefir ákveðið að halda
hlutlejrsi sínu. Hetjuvörn Finna
hefir getið landi þeirra ódauð-
lega frægð, en slikur frægðar-
ljómi er lítil huggun þjóð sem
hnept er í ánauðarfjötra þegar
mátturinn er þrotinn til varna.
Þótt haf sé á milli okkar og
finsku þjóðarinnar, þá má bú-
ast við að það geti haft víðtækar
afleiðingar fyrir okkur hvernig
stríðið fer í Finnlandi. Ef Finn-
land biður ósigur eru öll Norð-
urlöndin í hættu, því enginn
veit livar hersveitir Rússa nema
staðar þegar þær hafa náð að
komast að landamærum Sví-
þjóðar og Noregs. Dragist þessi
tvö lönd inn í ófriðinn getur alt
viðhorf á Norðurlöndum breyst
skyndilega. Siglingar og við-
skifti stöðvast og sjálfstæði
þessara smáþjóða getur verið í
hættu.
Á þessum tímum er liollast
að horfast í augu við staðreynd-
irnar. Þess vegna er okkur nauð-
synlegt að gera okkur grein
fyrir hvað að liöndum kann að
bera ef styrjöldin breiðist út til
Norðurlanda. Ennþá höldum við
viðskiftum okkar við þessi
lönd, fáum þaðan mikið af
nauðsynjum og seljum þangað
margskonar vörur, þar á meðal
vörur eins og saltsíld, sem erfitt
er að selja nú annarsstaðar svo
noltkru nemi. Ef illa fer geta
öll þessi dýrmætu viðskí.ó
stöðvast en það getur aftur á
móti haft áhrif á framleiðslu
okkar til lands og sjávar.
Flestir menn í þessu landi
munu eiga þá ósk heitasta, að
þjóðin megi komast hjá ógnum
stvrjaldarinnar. En hinu mega
menn ekki glcyma að við getum
ajdrei komist hjó þvi að verða
íyrir áföllum þegar öldurnar
iisa háft alt í kringum okkur.
Erfiðleikar á styj'jaldartímum
koma skyndilega og oft að ó-
vörum og gegn þeim er engin
önnur vörn en snarræði, dugn-
aður og fyrirhyggja. Þjóðin
verður að Iáta hvern dag nægja
sína þjáning en það er ekki
nauðsynlegt að loka augunum
fyrir því hvað gerast kunni ef
rás viðburðanna beinist í ein-
hverja ákveðna átt.
Þótt óyænlega sýnist nú fyr-
ir Finnlandi, þá er ekki enn á-
stæða til að örvænta. Vaskleikur
þessarar þjóðar getur enn unn-
ið kraftaverk sem snúið geta ó-
sigri í sigur. Allur heimurinn
horfir nú til þessarrar litlu
þjóðar sem berst fyrir frelsi
sinu og þótt svo færi að hún
tapaði því um stund þá hefir
Frá landsfundi Sjálfstæðismanna í gær:
§jálf§tæði§málið —
¥erkalýð§málin —
LamlllHÍnaðiiiiiftii.
Landsfundur Sjálfstæðismanna hófst að nýju kl. 10 árd. í
gær og talaði þá fyrstur Gísli Sveinsson, sýslumaður, um sjálf-
stæðismálið. Flutti hann hið snjallasta erindi við mikinn fögn-
uð áheyrenda. Mælti ræðumaður af munni fram þannig að
Vísir á þess ekki kost að birta ræðuna í heild, en hér fara á
eftir nokkur þau atriði, er ræðumaður lagði megináherslu á,
en gefa þau þó litla hugmynd um hið snjalla erindi, sem var
mjög ítarlegt.
Ræða
Gísla Sveinssonar.
Gísli Sveinsson rakti málið
frá ýmsum hliðum, að nokkuru
leyti sögulegum, en einkanlega
eins og það nú horfði við, bæði
með tilliti til Sjálfstæðisflokks-
ins og þjóðarinnar í lieild. Sýndi
hann fram á, að nú eigi síður
en áður, og raunar af ýmsum
ástæðum miklu fremur, bæri að
fylgja þvi fram með áliuga og
atorku, enda lægi hrátt fyrir að
taka í því endanlegar ákvarð-
anir samkvæmt sjálfum sam-
bandslögunum. Minti ræðumað-
ur í því sambandi á þær gagn-
gerðu ályktanir, sem Alþingi
hefði gert í því efni 1928 og
1937, sem beinlinis ætluðust til,
að uppsögn samningsins við
Dani færi fram á tilsettum
tíma.
Með íslendingum, sagði G.
Sv., ekki síður en öðrum þjóð-
um væri sjálfstæðismálið fjör-
egg þjóðarinnar; það væri blátt
áfram tilverumál hennar, sem
alt annað byggist á og ætti að
miðast við, enda teldu nú allir
stjómmálaflokkar íslenskir, að
eigi ætti annað að lcoma Ijl
mála en uppsögn á samband-
inu, sem byrjaði með endur-
skoðun eftir 1940 og hreinni
uppsögn eftir 1943, nema þá
samningar tækjust af nýju með
þessum þjóðum ó einhverjum
grundvelli. Nú mætti og full-
yrða, að enginn gæti lengur ef-
ast um rétt íslendinga sem full-
valda þjóðar til þess að öllu
lejdi að skipa þessum málum
að eigin vild, þar með að ákveða
fullkomin sambandsslit, einnig
konungssambandsins við Dan-
mörku. Hvað þá ætti að taka
við, hvort hér yrði lýðveldi á-
kvarðað með t. d. innlendum
forseta, eða annað fullkomlega
íslenskt fyrirlcomulag á æðstu
stjórn Iandsins, væri eins og
nú stæði af tur á móti ekki tíma-
bært að ræða nákvæmlega,
enda skaðlegt málinu sjálfu og
réttum framgangi þess, að
blanda á þessu stigi inn í um-
ræðurnar bollaleggingum um
það. Þegar að þvr kæmi, hlyti
Jiað að vera algerlega á valdi
íslendinga sjálfra að gera út
um það ó þann hátt, er þeir
helst kysu. í því sambandi vítti
ræðumaður þann hégóma, sem
komið hefði fram sem óviðeig-
andi gróðahnjdíkur ákveðins
blaðs hér í bænum, að láta fá-
eina menn, er blaðið keyptu,
greiða „atkvæði“ um forseta-
efni í landinu, sem ef til vill
yrði notað sem „grýla“ í réttri
meðferð málsins, og mætti með
slíkum fáránlegheitum gera
sjálfstæðismálinu óbætanlegan
óleik; taldi hann, að þetta hefði
átt að banna, og ætti að banna,
ef menn sjálfa skorli velsæmis-
tilfinningu fyrir þvílíkri aðferð,
sem heldur alls ekki bæri að
hún með blóði sona sinna trygt
sér endurheimt þess þegar þjóð-
irnar aftur slíðra sverðin.
fleyta út meðal almennings
landsins (eins og t. d. ríkisút-
varpið var látið gera). —- —
Einnig taldi G. Sv. það óþol-
andi skömm, ef stjórnmálablöð
landsins birtu úrtölugreinar í
þessu máli, sem væri Hfsskil-
yrði þjóðinni að halda hreinu
og með fullkominni festu til úr-
slita, án alls glundroða, sem
síst mætti koma innan að, eða
frá sjálfum borgurum landsins.
Um vilja þjóðarinnar, eða alls
þorra hennar, sem væri vitandi
vits í málinu, ætti ekki að þurfa
að efast; liann væri lausn Jjess
í algeru samræmi við oftlega
framsettar sjálfstæðisóskir og
fullveldiskröfur íslendinga.
Sumir mundu nú ef til vill
spyrja, eins og ástandið er nú
í heiminum, sagði G. Sv., hvort
Jiað hefði tilætlaða Jiýðingu að
tala um sjálfstæði hins ís-
lenska ríkis á sama hátt og áð-
ur, — þegai' hver smájijóðin ó
fætur anxari ætti á hætlu að
verða undirokuð og jafnvel
upprætt, vegna grimdaræðis yf-
irstandandi ófriðar. Þessu
kvaðst ræðumaður svara Jiann-
ig, að helst yi'ði það þó til bjarg-
ar, að halda uppi sínu sjálfstæði
og fullveldi út í ystu æsar, með
ákveðnum vilja og fullum hug,
því að lengur mundi það þó
endast vopnlausri og í styrjöld
vanmáttka þjóð og verða meira
virt, heldur en hitt, ef hún vildi
alls ekki sjálfstæð vera, þótt
hún hefði allan rétt til þess.
Að lokum bar G. Sv. fram til-
lögu í málinu, en í það var sett
8 manna nefnd.
í nefnd til Jiess að fjalla um
sjálfstæðismálið og utanríkis-
málin voru kosnir: Gísli Sveins-
son, Benedikt Sveinsson, Sig-
urður Eggerz, Thor Thors, Mar-
ía Maack, Guðm. Björnsson,
Jón Björnsson og Hinrik Jóns-
son.
Þá talaði Magnús Jónsson
prófessor um skatta og tollmál,
langt erindi, er birtist á öðrum
stað hér í blaðinu. Var svo
fundarhlé til kl. 1.30, en þá hófst
fundur að nýju.
Ræða
Bjarna
Benediktssonar.
Frá Jiví að sjálfstæðismenn
komu síðast saman á lands-
fund hefir Jieirra á meðal vaxið
upp ný hreyfing, samtölc sjálf-
stæðisverkamanna.
Stofnuð hafa verið 12 mál-
fundafélög sjálfstæðisverka-
manna. í sterkasta verka-
mannafélagi landsins, Dags-
brún, hafa sjálfstæðismenn
meirihluta í stjórn. í verka-
mannafélaginu Hlíf í Hafnar-
firði hafa þeir einir náð völd-
um. Á öðrum stöðum hafa þeir
fengið meiri eða minni áhrif.
Þetta eru mikil viðbrigði frá
því, sem áður var. Fyrir li. u. b.
tveimur árum var eg sunnudag
einn staddur lieima hjá Valtý
ritstjóra Stefánssyni. Meðan eg
var Jiar kom Jiangað verkamað-
ur og sagði okkur frá brott-
í-ekstri Jóns Baldvinssonar úr
Dagsbrún. Það er einkennandi
fyrir ástandið, sem þá ríkti í
þessum málum, að við vorum
upp með okkur af þeim góðu
samböndum, sem við hefðum,
að góður maður skyldi verða til
Jiess sem hálfgerður njósnari að
segja okkur þessi stórtiðindi. Á-
hrif sjálfstæðismanna í verka-
lýðsfélögunum voru sem sagt
engin. Þegar best lét fengu
sjálfstæðismenn eftir á með
nokkurri leynd fregnir af hin-
um þýðingarmestu atburðum.
Þau umskifti, sem orðið liafa,
eru ekki nema a. n. 1. að Jiakka
fylgisaukningu sjálfstæðis-
riianna meðal verkalýðsins, Jió
að hún liafi að vísu verið mikil
á Jiessum 2 árum. Orsakanna
er ekki siður að leita í Jivi, að
nú er að konia fram sá kraftur,
sem sjálfstæðismenn ætíð liafa
átl í verkalýðssamtökunum, en
ekki liefir fyrr en nú verið liag-
nýttur.
Verkamenn um land alt hafa
yfirleitt án tillits til stjórnmála-
skoðana gengið i verkalýðsfé-
lög. Verkalýðsfélögin liafa hins-
vegar langflest verið í Alþýðu-
sambandínu. En Jiað er um Ieið
flokkssamtök Alþýðuflokksins.
Þelta skapaði Aljiýðuflokknum
mikinn styrlc á yfirborðinu.
Raunverulegur styrkur hans
var Jjó alt annar. Hann kom
fram við Aljiingiskosningarnar
1937 og sveitarstjórnarkosning-
arnar 1938, og reyndist ekki
ýkja mikill.
Sjálfstæðisverkamenn höfðu
lengi liugleitt að losa sig undan
ofurvaldi Alþýðuflokksins, en
Jiað hafði ýmist setið við bolla-
leggingarnar einar eða tilraun-
ir, sem fóru út um þúfur.
Svo stóð þangað til málfunda-
félagið Óðinn var stofnað 1938.
Því var tekið með fullum fjand-
skap andstæðinga og nokkru
trúleysi sjálfstæðismanna, mín
ekki síður en annara.
Forvígismenn Jiess gerðu sér
ljóst, að fyrst varð að sýna liver
styrkur sjálfstæðismanna væri
í Dagsbrún, og að Jieir réðu þar
úrslitum sem lóðið á metaskál-
um.
Þetla tókst með afstöðu, sem
tekin var í 2 allsherjaratkvæða-
greiðslum á árinu 1938. Við
stjórnarkosningarnar 1939 kom
og í ljós, að lóð sjálfstæðis-
manna var þyngra en ætlað
hafði verið. Þá sást, að sjálf-
j stæðisflokkurinn var þarna
stærri en sjálfur Aljiýðufl., sem
fram að þessu hafði tileinlcað
sér verkalýðslireyfinguna.
Um Jiessar mundir var mynd-
að málfundafélagið Þór í Hafn-
arfirði, sem hefir í gegnum
harðar deilur og við alt aðra að-
stöðu en félögin i Reykjavík
sótt fram til þess að taka í hend-
ur sjálfstæðismanna einna
stjórn vei’kamannafélagsins
Jiar.
Ilér í Rej'kjavik hefir aftur
á móti verið tekin upp sam-
vinna við Aljiýðufl. og hafa
fylgismenn Jiessara 2 flokka
tekið stjórn Dagsbrúnar í sín-
ar hendur.
Þessi samvinna var fyrst ög
fremst nauðsynlcg lil Jiess að
hnekkja valdi kommúnista. 1
fyrra höfðu Alþfl. og Sjálfstæð-
isfl. saman h. u. b. 150 atkv.
meirihluta í félaginu. Síðan
hafa kommúnistar látið strika
út af kjörskrá eða alveg úr fé-
laginu 310 menn, en tekið í fé-
lagið h. u. b. 250. Ef fyrra fylgi
þeirra liefði haldist, voru Jjví
allar líkur til þess að Jieir
mundu ná miklum meirihluta.
Niðurstaðan varð sú, að þeir
urðu enn í 100 atkv. minnihluta.
Þetta var elcki sist að Jiakka
vaxandi fylgi sjálfstæðismanna.
Þá er og á Jiað að líta, að
vissrar lortrygni gætti innan
verkalýðssamtakanna um að
láta sjálfstæðisverkamenn fara
að semja við atvinnurekendur.
I fyrra sagði Jiannig Aljiýðu-
blaðið, að Jiað væri móðgun við
verkamenn, að sjálfstæðismenn
liefðu menn í lcjöri í Dagsbrún.
Eftir að Alþýðuflokkurinn hefir
samið við sjálfstæðismenn um
stjórn Dagsbrúnar getur hann
ekki framar lialdið Jiessu fram.
Styrlcur sjálfstæðismanna í
verkalýðsfélögunum er Jjví mik-
ill. En til hvers á að heita þess-
um styrk ?
HÍutverkið er tveriskonar:
Annai’svegar ber að vinna að
því, að tengja verkamenn nán-
ar við flokkinn. Halda verður
áfram að stofna ný málfunda-
félög. Að vísu eru fáir í hverju
í fyrstu. En mjór er mikils vís-
ir. Með Jjessu er náð til manna,
sem flolckurinn mundi ella
naumast liafa beint samband
við.
Nauðsynlegt er að stofna
samband félaganna, enda liafi
Jiað náið samstarf við miðstjórn
flokksins. Ólijákvæmilegt mun
og verða að sambandið hafi i
sinni þjónustu fastan erindreka,
er ferðist á milli félaganna og
glæði starfsemi þeirra.
En jafnframt þessu verður að
nota þenna nýfengna styrk til
réttarbóta verkamönnum til
Iianda.
Fyrsla verkefnið er að gera
AlJjýðusambandið ópólitískt og
koma þar með í framkvæmd
höfuðatriðunum úr frv. Bjarna
Snæbjörnssonar. Á siðasta Al-
þingi fékst skýlaus yfirlýsing
yfirgnæfandi meirihluta þm.
um, að þeir vildu að þessi meg-
inatriði næðu fram að ganga.
Þetta var ótvíræður sigur.
Með Jiessu var sett á Aljiýðu-
sambandið Jiað traust, að Jiað
gerði sjálft nauðsynlegar breyt-
ingar á lögum sínum. M. a. til
þess að auðvelda þessar breyt-
ingar var samstarfið i Dagsbrún
liafið. Næsta liaust mun til fulls
fást úr því skorið, hvort Al-
Jiýðusamhandið þekki svo sinn
vitjunartíma, að Jiað geri þess-
ar breytingar. Er sjálfsagt að
vona hið besta.
Því er ekki að leyna, að hjá
ýmsum verkamönnum, ekki
síst í Hafnarfirði, rílcir megn
vantrú á þessu samstarfi. En
einnig þessir menn munu fús-
lega taka upp samstarf, Jiegar
þeir hafa í framkvæmd séð
samstarfsvilja sinna fornu and-
stæðinga.
Um Jiann samstarfsvilja skul-
um við sem sagt vona liið besta.
En jafnvel þó að hann reyndist
ekki svo lialdgóður, sem æski-
legt væri, er engu spilt af liálfu
sjálfstæðismanna. Þá breyta
sjálfstæðismenn málfundafé-
lögum sinum í regluleg verka-
lýðsfélög, og verða áreiðanlega
með styrk flokksins menn til
þess að gæta réttar síns. Þetta
er ekki heppilegasta lausnin, en
það verður áreiðanlega óheppi-
legra fju’ir aðra en sjálfstæðis-
menn, ef þeir verða neyddir til
að kjósa liana.
Á því er bráðust nauðsynin
að leysa þetta jafnréttismál
verlcalýðsins.
Meslu máli fyrir verkamenn
skiftir þó hitt, að búið sé Jiann-
ig að atvinnulífinu, að Jiað megi
veila sem flestum sem allra best
kjör. í þessu sambandi er það
alhyglisvert, að árið 1939 sýnist
ætla að verða fj'rsta árið um
margra ára skeið, er fátækra-
kostnaður í Reykjavik fari ekki
stórlega fram úr áætlun. En
þetta er eftirtektarvert fyrir
Jiær sakir, að fátækrakostnað-
urinn er að verulegu leyti
skuggi atvinnuleysisins, sem
kemur fram að þessu leyti í
auknum gjöldum hinna efnaðri
en hjá verkamanninum í neyð
og sulti. Að nokkur stöðvun
hefir orðið á þessum voða get-
ur elcki af öðru komið en þvi,
að við tilkomu stjálfstæðis-
manna í stjórn hefir atvinnu-
lífið örfast og lirörnunin hætt.
Þetta má vera enn ein sönn-
unin fyrir ágæti stefnu okkar.
Þess vegna skulum við muna,
að hestu launin, sem við getum
veitt verkamönnum fyrir stuðn-
ing þeirra við flokkinn, er að
vinna að sem mestum áhrifum
og skjólum fullnaðarsigri lians.
Ræða
Jón Pálmasonar;
Jón aljim. Pálmason frá
Akri, var frummælandi um
landbúnaðarmálin. Gaf hann
hið besta yfirlit um Jiessi mál,
afstöðu þcirra til annara at-
vinnuvega og stétta, rakli Jiær
aðgerðir, sem gerðar liefði ver-
ið landhúnaðinum til styrktar,
en liöfðu að ýmsu leyti verið
minni árangur af, en til vár
stofnað:
Jón gerði sanianburð á þvi,
liveruig kaupgjald við sjávar-
síðuna hefði hækkað í saman-
burði við afurðaverð til bænda
frá 1913. Kaupgjaldið hefði
fjórfaldast, en mjólkurverðið
hefði aðeins hækkað um 37%.
Fólk hefði flykst úr sveitunum
til sjávarsíðunnar, Jiar sem
þægindi væri meiri, en sveita-
skólarnir væri einskonar „milli-
liður“ milli sveita og lcaupstaða.
Koma Jiyrfti í veg fyrir þessa
fólksflutninga og Jiyrfti menn
framvegis að geta notið sin bet-
ur í sveitunum en hingað til.
NEFNDARSKIPANIR
Á LANDSFUNDINUM.
Skattamálin.
I nefnd um skattamálin voru
kosnir: Magnús Jónsson pró-
fessor, frú Guðrún Guðlaugs-
dóttir, Guðm. Guðmundsson
Keflavik, Jón Árnason Akra-
nesi, Elias Steinsson, Magnús
Jónsson Borgarnesi, Stefán
Jónsson Hafnarfirði og Guðjón
Jósefsson.
Landbúnaðarmálin.
í landbúnaðarnefnd voru
kosin: Jón Pálmason alþm.,
Magnús Þorláksson Blikastöð-
um, Davíð Þorsteinsson Arn-
bjargarlæk, Benedikt Oddsson
Tungu, Pétur Ottesen alþm.,
Gunnar Runólfsson Rauðalæk,
Guðm. Erlendsson Núpi, Þor-
steinn Bjarnason Hurðarbaki,
Sæmundur Jónsson Fossi, frú
Guðrún Pétursdóttii’ og Ingi-
björg Ögmundsdóttir.
Verkalýðsmál.
I nefnd lil Jiess að fjalla um
þessi mál voru kosin: Bjarni
Benediktsson, Sigurður Hall-
dórsson, Hermann Guðmunds-
son Hafnarfirði, Sveinn .Tóns-
son Reykjavík, Jónheiður Egg-
erz Akureyri, Jón Bjarnason
Akranesi, Soffía M. Ólafsdóttir
Rvk., Guðjón Scheving Vest-
mannaeyjum og Hjörtur Krist-
jánsson Patreksfirði.
Iðnaðarmál.
í iðnaðarmálanefnd voru kos-
in: Helgi H. Eiríksson, frú
Hikla Ryel Akureyri, frú Krist-
ín Sigurðardóttir Rvk., frú Sig-
ríður Runólfsdóttir ísafirði,
Bjarni Snæbjörnsson alþm.,
Hertervig Siglufirði, Ragnar
Thorarensen, Sigurður Hall-
dórsson trésm., Björn Berg-
mann og Þorgeir Jósefsson
Akranesi.
%