Vísir - 17.02.1940, Blaðsíða 5

V ÍSIR
Kag:nii§ Jón§§on prófc§§or:
Um skatta og tollamál og
störf milliþinganefndar-
innar í þeim málum
i Erindi ftutt á landsfundi
Sjálfstæðisflokksins.
Á Alþingi 1938 var skipuð
milliþinganefnd til þess að at-
liuga og gera tillögur um tolla-
og skattamál. Hefi eg haft þann
—- ef til vill dálítið vafasama
— heiður, að vera í henni, kos-
inn af Sjálfstæðisflokknum. I
henni voru svo Guðbrandur
Magnússon, forstjóri Áfengis-
vershmar ríkisins, kosinn af
Framsóknarflokknum, og Jón
Blöndal hagfræðingur, kosinn
af Alþýðuflokknum. Auk þess-
ara eru svo í nefndinni toll-
stjórinn, Jón Hermannsson, og
skattstjórinn i Reykjavik, Hall-
dór Sigfússon.
Hvað sem annars verður
sagt, þá var orðin full þörf á,
að taka þessum málum talc, og
þá ekki síst innflutningstoll-
unum. Á Alþingi 1921, þegar
Magnús Guðmundsson var fjár
xnálaráðherra, voru sett mörg
tolla- og skattalög. En síðan
hefir að vísu verið unnið si-
felt að þessu, og káfað í þetta
og hitt. En í heild siixni má
segja að innflutningstollalög-
gjöfin hafi vei’ið í hroðalegustu
hendp mörg ár. Flest ákvæðin
hafa verið sett fyrst sem
„bráðabirgðaákvæði“, en sið-
an framlengd frá ári til árs, og
jafnliliða oft breytt, og hengd-
ar á þau ýmiskonar ný ákvæði.
Má með sanni segja, að það
hafi fæstir verið farnir að
botna í því öllu saman. Þá var
málið ekki gert einfaldara með
því, að setja svo fyrst við-
skiftagjald svonefnt og siðan
hundraðsgjald ofan á alt sam-
an. Tollataxtai-nir voru oi’ðnir
ákaflega margir og margvís-
legir og í allskonar þrotum.
Verkefni nefndarinnar.
Nefndinni varð það þvi ljóst,
að fyrsta verlcefni liennar varð
að vera það, að ráða bót á
þessum glundroða, og skapa
hér þannig kerfi, að nxenn
gætu nokkurn veginn auðveld-
lega séð, hvaða tollur væri á
hverri vöru.
Þetta mátti gera nxeð ýmsum
hætti.
Fyi’ir vorxx 4 liöfxiðflokkar
tolla:
1. Gömlu tollalögin frá 1911,
með ýixisuixi breytingum
(1937).
2. Vörutollslögin 1926 íxieð
hreytingum (1935).
3. Verðtollslögin 1926 með ó-
lieyi’ilegri kássu af breyt-
ingum og viðaukunx. Og
loks
4. Viðskiftagjaldið svonefnda:
Bi’áðabirgðatekjuöfluxx rík-
issjóðs, „klauflaxinn“, sem
það stundunx var kallað, vegna
þess, að hér var raunverulega
ekkert annað en verðtollur, en
var kallað viðskiftagjald til
þess að það væri eklci eins súrt
á hragðið.
Nefndin hefði nú getað sam-
ið upp úr þessu þi’eixix lög: 1)
Tollalög uixx fáar hátollaðar
vörui’, 2) Alnxennan vörutoll,
þ. e. toll eftir þuixga — eða
magixi — vörunnai’, og loks 3)
Verðtoll, sem gripi yfir alla
verðtollana, senx áður voru.
Alt þetta gat hún svo lagað
þannig, að Ijósai-a yi’ði til yfir-
lits, t. d. hætt viðaukanum við
o. s. frv.
Eix í raun og' veru má gera
þetta emx. einfaldara. Það eru
elcki til nema tvær aðferðir við
tollun vöru, en það er, að
leggja á íxxagn vörunnar
(þuixga eða fyrirfei’ð) eða þá
verð hennar.
Flestar þjóðir hafa yfirleitt
valið fyrri leiðina, að leggja á
vörunxagnið. Það er sú upp-
ruixalega aðfei’ð. Kostur lxeixxx-
ar er sá, að þá þai’f svo sem
engar skýrslugjafir eða franx-
töl. Tollnxaðurinn hefir vöruna
fyrir sér.Hann þarf ekkert ann-
að eix rannsaka, lxvaða vara
það ei’, seixx inn er flutt, og
vega hana síðan eða mæla. Þá
veit haxxn, hvað gjalda ber. —
Vöruixiagixstollurinn er því ör-
uggastur í franxkvæmd, og
þetta var ágætt, meðan vöru-
vei’ð var freixiur stöðugt, og
kröfurnar um tolltekjur hóf-
legar.
En þegar verð fór að sveifl-
ast meira, og ríkissjóðirnir
þui’ftu á meira fé að lialda,
fór þetta ekki að duga. Vei’ð
varanna í sanxaixbui’ði við
magnið, var svo afar nxismun-
andi, að altaf varð að liafa
vöruflokkaxxa fleiri og fleiri, ef
nokkur sanngirni átti að vera.
Annars gátu verðmæti upp á
hundruð þúsunda fai’ið inn
nxeð sanxa tolli eins og það,
senx kostaði ekki nema frexxxur
Iítið. Og þegar verðsveiflur
voru íxiiklar, jukust eða íxxink-
uðu þai’fir ríkjanna, en toll-
arnir stóðu íastir.
Þá var farið að grípa til
verðtollanna. Þeir eru lagðir á
verð varanna eitt. Og auk þess
er svo vörununx skift í flokka,
og látið vera mismuixandi hátt
hundraðsgjald af flokkunum,
eftir því, lxve þai’far þær eru
taldar. Má þá láta nauðsynjar
sleppa fremur ódýrt, en lúks-
usvörur bera háa tolla. —- Exx
örðugleikarnir eru hér í inn-
heimtunni, því að varan ber
ekki fyllilega með sér, lxvað
hún kostar. Þar verða að koma
til skýx-slur og franxtöl, og í
fyrstu var þetta nxjög erfitt.
Kaupmönnum faxxst óþolandi,
að vei-ða að leggja fram inn- .
kaupsreikixinga. Og iixixkaups-
reikningunx var oft ilt að !
ti’eysta. En þetta hefir nú al-
gerlega breytst. Nú eru menn
oi’ðnir svo vanir því, að hið
opinbera sé m'eð xxefið ofan i
öllu, og á hinxx bóginn eru
skýrslur allar orðnar svo mikl-
ar, að lollyfirvöld vita ýfirleitt
uixx ixxixkaupsverð vöru, svo að
litlu getur skeikað. Víðast nxið-
ar þvi i þá átt, að verðtollar
aukast.
Hér hjá okkur hefir vei’ð-
tollur verið notaður miög mik-
ið frá 1926. Og íxefndinni var
það strax ljóst, að hún yrði
að nota báðar þessar aðfei'ðir,
eins og verið hefir.
En hvaða aðferð átti að
hafa? Átti hún þá að semia ný
vörutollslög og íxý verðtollslög,
en láta annars alt óbreytt?
Tollskrá.
Hér liafa íxú allar íxágramxa-
þjóðir okkar farið ixxn á xxýja
braut, en það er, að semja svo-
nefnda Tarifu eða tollskrá. I
slílcri skrá er reynt að telja
upp allar þær vörur, sem til
greina koixxa, og tilgreina við
lxverja eina, hvaða toll eða
tolla hún á að hera. Þegar það
hefir verið gert, er ekki leng'-
ur neinn vafi. Það þarf ekki
axxnað, en slá vörunni upp í
skránni, og þar steixdur þá
skrifað, livað gjalda á af henni,
i fyrra dálki livaða vörumagns-
toll, og í síðara dálki hvaða
verðtoll. Skráixni er svo raðað
eftir vöruflokkunx, til þess að
gleggra sé til yfirlits, exx með
skránni fylgir íxafxxaskrá eftir
stafrófsröð. Ef eg vil t. d. sjá,
lxvaða tollur sé á lérefti, skrúf-
nöglum, lifandi hlónxum, leði’i,
eða hverju seixx er, þá slæ eg'
þvi upp í stafrofsskránni. Þar
stendur svo við nafnið núnxer
tollskrárinnar. Þegar þvi er
svo slegið upp, má lesa toll-
gjöldin.
Það er vitanlega afar íxxikið
vei'k, að gera slíka skrá í fyrsta
simx, en nefndin var ekki í
neinunx vafa unx, að hér har
að fara þessa leið, og fá þann-
ig röð og reglu í stað óskapn-
aðarins. Þó að nefndin lxefði
ekkert annað gert, en taka öll
gildandi tollalög og færa þau
í þetta fornx, þá var það stói’-
nxikil uixxbót, bæði fyrir toll-
yfirvöld, innflytjendur og fyr-
ir löggjafamx, senx nú getur
lxaft skýrt yfirlit.
Tolltaxtar.
En nefixdin sá lxrátt, að þetta
starf var ekki nóg. Hún vai’ð
auk þess að breyta tollunum
nokkuð. Skal eg nefna þar
nokkur atriði til dæixxis.
Glundroðinn i tollalögununx,
og þá sérstaklega viðaukarnir,
gerðu það að verkunx,, að toll-
taxtai’iiir voru orðnir bæði alt
of íxiargir, og auk þess stóðu
þeir víða á brotum. Vara gat
t. d. verið bæði i verðtolli og
viðskiftagjaldi. Síðan konx á
hana 25% gengisviðauki, og
loks 12% þar ofan á saxxikv.
klauflaxinum. Úr öllu þessu
konxu allskonar fáránlegir
taxtar.
Nefndin fæx’ði þetta alt sam-
an í tiltölulega fáa taxta, íxxilli
10 og 20, og lét auk þess alt
vera íxieð heilum tölunx. Þetta
lxafði vitaxxlega i för nxeð sér
nokkrar hreytingar, senx urðu
ýixxist til hækkunar eða lækk-
unar, en þó þannig, að alt gat
jafxxað sig íxokkurn veginn. En
enginn efast um, hve miklu
hentugra þetta er, og einfald-
ara í nxeðfei’ð.
Vörutollurinn var settur i
mjög fáa tolltaxta, að undan-
teknum göxxilu tolllagavöruxx-
unx, sem hafa þar sérstöðu inn-
an tollskrárinnar af eðlilegum
ástæðuixi.
„Netjtó" eða „brúttó“.
Tvö gruixdvallarati'iði vai-ð
nefndin að ræða og taka á-
kvörðuix uni.
Aixnað ati'iðið var það, livort
reikna skyldi vörunxagxxstoll-
inn af nettó- eða brúttóþyngd
varanna, þ. e. lxvort tolla ætti
vöruna án unxbúða eða nxeð
þeixxx. Hixxgað til liefir varaix
vex-ið tolluð íxxeð umbúðum,
nexxxa þær vörui’, seixi falla
undir gömlu tollalögin frá
1911, svo senx víxx, tóbak og
sælgæti. Þær vörur liafa altaf
verið tollaðar án uixibxiða.
I sjálfu sér væri réttlátara
að tolla vöruna án umbxxða.
Þetta gera líka nágrannaþjóð-
ir okkar, og verslunarskýrslur
okkar nxiða við nettóþunga. En
þrátt fyrir þetta treystunx við
okkur ekki lil þess að gera
þessa breytiixgu að svo vöxnu
nxáli. Til þess hefði oi’ðið að
reikna alla tolltaxta uixx, og
það hefði náttúi-lega verið unt,
ef skýrslur hefðu legið fyrir til
gundvallar. En svo er ekki.
Okkur þótli þvi réttara að
lialda að svo stöddu sömu
reglu. Þó er tollalagavörunmxx
lxaldið þannig, og eru þær
mei'ktar í tollskránixi með
stóru N.
F.O.B. eða C.l.F.
Hin grundvallarbreytingih,
sexxi taka varð ákvörðun unx,
var það, hvort reikna slcyldi
verðtoll af vörunni eiixs og liún
kostar konxiix fritt uixx horð,
eða af svo kölluðu F.O.B. vei’ði
— eða af verði lxemxar liér á
liöfn, eða af svakölluðu C.I.F.
verði hennar. Hingað til liefir
foh-verð vei'ið lagt til gruixd-
vallar. En það gera engar aðr-
ar þjóðir, svo okkur sé kunn-
ugt. Og sanxa nxá segja unx
verslunarskýrslui', að þær
re'ikna vörurnar með cif-verði.
Það liggur líka i augum uppi,
að þetta er eðlilegasta aðferð-
in. Það er ekki verð vörunnar
einhversstaðar og einhvers-
staðar úti i heimi, sem er sá
eðlilegi grundvöllur að byggja
verðtoll á, heldur það verð,
sem varan hefir, þegar hún er
tolluð. Eftir gönxlu reglunni
getur fai’ið svo, að sama vara,
keypt fyrir jafnhátt vei'ð, beri
íxiismunandi háan vei’ðtoll,
eingöngu af því, að öðrum
vöruslattanum er síðast skipað
út íxær ákvörðunarstaðixuixx eix
liinum. Sjálf tolla-landamærin,
ef svo mætti kalla það, eru
vitaxxlega eiixa eðlilega nxai’kið
að miða við.
En þá bætist flutningsgjald
og váti-ygging við verð vörunn-
ar, og til þess að þetta skyldi
ekki leiða til alnxennrar falimx-
ar tollliækkuunar, lét nefndiix
reikna alla tolla unx, með þetta
fyrir augum.
Tollarnir umreiknaðir.
Unxræður þær, senx um þetta
hafa orðið, og óáixægja sú, er
þetta hefir vakið lijá sumum,
stafar því sumpart af misskiln-
iixgi þeixxx, að mexxn lialda, að
flutnixxgsgjaldi og vátryggingu
liafi verið bætt við, áxx þess að
umreikna tollana. En sumpart
og íxiest liefir þessi óáixægja
risið af þeim alveg sérstöku á-
stæðum, sem nú eru fyrir
heixdi vegna striðsins, og senx
nefixdin hafði ekki liugmynd
uixx, þegar liúxx tók þessa á-
kvörðun. Sannleikurixxn er þó
sá, að þessi -breytiixg hefir
nxiklu íxxinni áhrif en flestir
ætla, og í mörgum tilfellum
ekki svo mikill einu sinni, að
hægt hafi verið að taka tillit
til þess. Eix til þess að friða
meixn, var þó sett hráðahirgða-
ákvæði i lögin, þar seixx heim-
ilað er að draga frá vöruverð-
inu hækkun farnxgjalda, nxeð-
an þau eru óeðlilega liá vegna
sti’íðsiixs. Útreikningar, sexxx
nefndin lét gera, sýna, að farm
gjöld verða að hækka mjög
mikið til þess að hækkunarinn-
ar fai’i að gæta um xitsöluverð
vörunnar.
Auk þessa hefir svo íxefnd-
iix heinlíixis breytt nxörguxxi toll-
töxtuxxx, sunxpart vegxxa þess að
afar íxxikið ósaixiræmi var konx-
ið á, og sumpart af öðrunx á-
stæðuixi. Virðist íxxér svo, senx
alment sé ætlað, að þessar
breytingar séu allar í hækkun-
arátt. En þetla er alls ekki rétt.
Ef farið er yfir greinai'gerð
nefndarinnar fyrir breytingun-
unx, íxiun það sjást, að fjöldi
breytinga er til lækkunar. Eg
skal ekki segja, livort íxxá sín
meira. Eg liygg að í'eynslan
ein skeri úr þvi íxxeð vissu.
Eðlilegasta tekjuöflunarleiðin.
Eg hef talið það rétt, að gera
nokkuð ítarlega greiix fyrir
tollskránni lxér, fyrir fulltrú-
um flokksins, vegna þess, að
hér er unx stói’virki mikið að
ræða í tollamálunx, algerlega
nýtt tínxabil í tollasögu okkar.
Eg veit, að aðalbreytingin, sú
að saxxxeina aðflutxxingsgjöldiix
i einxxi tollskrá, er stórkostleg
franxför, sexxx ekki getur orkað
tviixxælis um. En um útfærsl-
una í einstökum atriðum, nxá
hinsvegar vafalaust deila. Eg
hefi sem sjálfstæðismaður ver-
ið óhræddur að leggjá til, að
ríkissjóði sé aflað ríflegra
tekixa íxxeð þessum liætti, þvi
að það liefir jafnan vei’ið
stefixa okkár flokks, að tolla-
leiðin væx’i eðlilegasta og lieil-
bi'igðasta tekjuöflunarleiðin,
gegn stefnu hinna flokkanna.
senx vilja jafnan hækka beina
skatta og afla tekna með
einkasöluixi og rikisrekstri,
með öllu þvi, senx slíku fylgir
og eg skal ekki ræða lxér.
Hitt getur svo vei’ið aixnað
nxál, hvort tollarxxir séu orðnir
of háir. Það stafar af fjármála-
stjórninni, sexxx hefir leitt til sí-
aukinna útgjalda. Eg hefi í
nefndarálitinu gerl grein fyrir
því i ágreiixingsatriði. Eg álít,
að ríkisgjöldin séu of liá orð-
ixx. — Exx eg tel hiixsvegar, að
óixiögulegt sé að komast lijá
því, að láta rikið hafa þær
tekjur, senx þarf til hallalauss
rekstrar, og eg álít, að bróðui’-
partsins af þeinx tékjum beri
að afla með inixflutningsgjöld-
um.
Iðnaðurinn og tollarnir.
Með tollskrái’lögununx er þá
voixaixdi fengixx lausix i bráð á
þeinx stórmilda liluta af tekj-
unx ríkisins, senx innheimtur er
íxxeð aðflutningsgjöldum. Þeinx
gruixdvelli verður vai’la hrófl-
að við í bráð, en vitanlega geta
eiixstakar breytingar jafixan
komið til, og sérstaklega vil eg
beixda á það, að þó að nefxxd-
in reyndi á ýxxisan liátt að taka
tillit til þess iðnaðar, senx vax-
inn er upp i landiixu, þá getur
vel verið, að það mál verði að
talca alt til rækilegrar nxeðfex'ð-
ar, og niðurstöður þeii’rar
raixxxsóknar geti vel leitt til
einhverra breytinga. Þær breyt
ingar er mjög auðvelt að gera.
jxegar tollaixxáliix eru komin i
þetta horf. En amxars skal eg
ekki í’æða þetta mál frekar hér
að sinni, þar sem það er í raun
og veru alveg sérstakt mál, og
aðeins óbeinlinis tollamál. Eg
skal aðeins segja það, að eg
efast um, að það mál verði
auðvelt til úrlausnar eða fljót-
legt. Og eg öfunda ekkert sér-
staklega þá menn, sexxx eiga að
fást við það.
Útflutningsgjöldin o. fl.
Eins og kunnugt er, liefir i'ik-
issjóður ýnxsa fleix’i tekjustofna
eix aðflutningsgjöldin. Haxxix
hefir líka útflutningsgjöld á
flestunx vörum — mér liggur
við að segja: „þótt undarlegt
nxegi virðast“ — því að yfir-
leitt er einn megiix örðugleik-
inn nú á döguixi sá, að konxa
út vörunum, og gæti þvi virst
liggja nær, að útflutningurinn
væri styrktur lxeldur eix að á
liann væru lögð gjöld. En hér
speglast ástaixdið i þessu eins
og öllu öðru. Eg vil að vísu við-
ui’kenna, að ekki væri fjarri
samxi, að láta útflutningsversl-
uixixxa, t. d. sjávarafurðirixar,
lxera kostnað við sölu þessara
afux-ða, félagsskap framleið-
endaxxna, nxai’kaðsleitir og ýxxx-
islegt, sem gert er til þess að
efla þenxxaxx atvinnuveg. Enda
er það gert. Eix auk þess alls
er svo hixxheinxt útflutnings-
gjald til ríkissjóðsins sjálfs upp
í almennar þarfir haixs og til
stai’fsenxi, seixx er axxxxarskonar.
Eg ætla samt ekki að í'æða
þetta hér, vegna þess að eg býst
íxaumast við, að þvi vei'ði lxagg-
að að svo koixxxxu, eða að
skattaxxefndin taki það mál
fyrir fyrst uixx sinn.
Saixxa er að segja um ýixxsa
aðra tekjustofna, svo sem
stimpilgj ald, skenxtanaskatt,
veitingaskatt, aukatekjur, vita-
gjald, lestagjald, bifreiðaskatt,
erfðafjárskatt o. s. frv.
Þau mál, senx nú hljóta að
liggja fyrir til athugunar og
tillagna, eru lxin eiginlegu
skattamál, og þá fyrst og
fremst tekjuskatturinn og þá
jafxxfraixxt skattamál bæjar- og
sveitai’félaga. Þessi mál hljóta
að athugast í saixxeiningu,
vegna þess, að nxegiixtekjustofix
bæjai’- og sveitai'félaga er ein-
nxitt tekjuskattui' eða tekju- og
eigxxai’skattui’, þ. e. hiix svo-
íxefnda niðurjöfixun eftir efix-
um og ástæðum.
Því íxxiður get eg ekki sagt
mikið um þessi mál, að svo
konxnu, vegna þess, að nefxxd-
inni hefir ekki enn unnist tíxxxi
til þess að viixixa að þeim eða
íxxyixda sér verulegar skoðanir
á þeixxx. Tíminn hefir franx að
þessu fai'ið nxest í söfnuix
skýi'slna og alskoxxar gagixa,
seixx eru nauðsyixleg til uixdii'-
búnings. Og auk þess eru þau
svo víðtæk, að nxjög er erfitt
að gera þeinx nokkur skil i
stuttu íxxáli. En það, sem fyrir
liggui’, virðist mér þetta, í seixx
stytstu íxxáli:
Hvernig er komið hag bæja
og sveitai'félaga? Hvaða breyt-
ingar liafa þar oi’ðið liin síð-
ari ár? Hve xxxiklar kröfur
vei’ða þau að gera til gjald-
enda siixna og hvernig geixgur
að fá þeim kröfunx fullnægt?
F átækrabgrðin.
Eins og ölluixx er kunnugt
lxafa xxijög víðtækar breyting-
ar verið gex-ðar á franxfærslu-
lögunum á síðari árum, og
þessar lxreytingar hafa haft i
för með sér xxijög miklar af-
leiðingar. Hér voru fátækra-
lög frá 1905, með sveitfesti i
10 ár. Varð þá framfærslusveit
að endui’greiða % þess, sem
dvalarsveit lagði fram til fram-
færslu. Þessi tími var svo stytt-
ur, og loks var liann, með fram-
færslulögunum frá 1936 af-
nuixxinn íxxeð öllu, þannig, að
nxx er fraxxxfærslusveit jafnan
sanxa og dvalarsveit. Hver
nxaður á rétt til framfærslu þar
senx hanix á lögheimili í það
og það sinn. Nú á siðasta þingi
voru þó gerðar nokkrar und-
antekningar, um þá íxxenn, er
framfærslustyrks hafa notið.
Þegar svona var komið,
hlaut sú krafa að koxxxa, að
jafnað væri milli héraða. —
1936 voru 250.000 krónur ætl-
aðar til þess að framkvæma
#