Vísir - 12.08.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
7ÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(GengiS inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
FélagsprentsmiSjan h/f.
Frækileg för.
jþ AÐ þarf mikið að ske, til
þess að styrjöldin liætti að
vera aðalumræðuefni manna,
þótt ekki sé nema andartak. í
dag tala Reykvíkingar fyrst og
fremst um ferðalag Gísla Jóns-
sonar og félaga hans. Um 4
mánaða skeið liefir Danmörk
verið nálega lokað land, eins og
Tibet. Fregnir hafa aðeins bor-
íst þaðanvmjög strjált. lV|eim
hafa fengrð skilaboð frá ætt-
ingjum sínum „vellíðan kveðj-
ur“, en.mjög lítið fram yfir
það. Allar skipaferðir milli Is-
lands og Danmerkur liafa fallið
niður. í minnum ]>eirra manna
er nú lifa höfurn við aldrei liaft
minni mök við liina gömlu
sambandsþjóð okkar en fjóra
síðustu mánuðina. Engar skipa-
ferðir, elckert símasamband.
En alt í einu kemur lítið skip
siglandi beint frá hinu lokaða
Iandi. Það er 30 smálesta bátur.
Áhöfnin 7 menn, fullur lielm-
ingur þeirra óvanir sjómensku.
Og þetta hefir alt blessast.
Nú bjóða menn hina fræknu
bátverja velkomna og þykjast
hafa heimt þá úr helju. Mönn-
um þykir vænt um, hversu
giftusamlega þetta hefir tekist.
Menn eru hreyknir af þessu af-
reki. Á öðrum stað í blaðinu
birtast frásagnir af ferðalaginu.
Enginn hafði látið sér til hug-
ar koma að svona ferð yrði far-
in frá Danmörku um þessar
mundir. Og það þarf ekki að
*pyrja að því, að flestir munu
hafa latt fararinnar. Þegar í
svona hluti er ráðist, eru altaf
oógir, sem ypta öxlum og segja:
„Þetta et- ekki hægt“, og svo er
látið við það sitja.
En Gísli Jónsson og félagar
hans hafa hugsað á aðra Ieið.
„Út vil ek“ hefir verið kjörorð
þeirra hvers um sig. Það þarf
áræði, úrræðasemi, kjark og
viljafesíu fil þess að sigrast á
öllum þeim óteljandi erfiðleik-
um, sem hér voru fyrir hendi.
Slíkt er ekki öðrum hent en
þeim, sem neita að láta bugast,
harðna við hverja raun, gefast
aldrei upp, og sjá altaf opnar
leiðir, þar sem aðrir sjá ekkert
nema lokuð sund.
Af þessum sökum fagna
menn heimkomu þeirra félaga.
Menn finna með sjálfum sér að
hér er elcki um hversdagslegan
atburð að ræða. Mönnum finst
svo mikið til um þetta afrek, að
þeir hætta i bráðina að tala um
það, sem hefir verið umræðu-
efnið kvölds og morgna og
miðjan dag seinustu 11 mánuð-
ina.
Til skamms tíma hefir verið
sagt um okkur Islendinga, að
við værum altaf að státa af
langöfunum. Það er úrkynjun-
armerki. Við eigum því láni að
fagna, að meðal okkar eru
menn búnir þeim sömu kostum,
sem við höfum mest dáð hjá
forfeðrum okkar, ódeigir menn,
kjarkmiklir og framtakssamir.
Það eru slíkir menn, sem leggja
til efnið í sögu þjóðarinnar á
hverum tíma.
Afrek það, sem hér hefir ver-
ið unnið, er þess vert að á lofti
sé haldið. Við viljum vera sjálf-
stæð þjóð, ekki aðeins í orði,
heldur líka í verki. Við viljum
ekki þurfa að vera upp á aðra
komin. Við viljum geta bjarg-
að okkur sjálf.
Hér hefir verið sýndur mik-
ill myndarskapur, mikil karl-
menska, mikill dugnáður. Af
slíkum eiginleikum á þjóðin
aldrei of mikið. Þess vegna er
fagnað Iivert sinn, sem íslensk-
ir menn vinna afrek, eins og
hér hefir gert verið.
a
íslandsmótid:
K.R. og Víkingur
í kvöld.
Þriðji leikur íslandsmótsins
fer fram í kveld milli K. R.-
inga og;Víkinga og hefst kl. 8'/2.
I Reykjavikurmótinu i vor
fóru svo leikar, að Víkingur
vann í fyrri leiknum með 3:0,
en í síðara Ieiknum varð jáfn-
lefli, 0:0.
Vikingar segjást nú ætla sér
að „taka“ þetla mot líka, en
hafa þó aðeins fengið eitt slig
ennþá. Veitir þeim þá ekki af
liverju stigi, sem mögulegt er að
krækja sér í. Iv.R.-ingar láta þó
ekki hlut sinn fyrri en í fulíá
hnefana og verður leikurinn
vafalaust spennandi.
Skemtiför templara.
Umdæmisstúkan nr. 1 geksl
fyrir skemtiför templara s. 1.
sunnudag. Þátttakendur voru á
fimta hundrað, voru þeir úr
stúkunum í Reykjavík, Hafnar-
firði, Garði, Höfnum, Sandgerði
og af Akranesi.
Farið var til Þingvalla, austur-
leiðina, Hellislieiði, með Álfta-
vatni, Sogsfossum, Kaldárliöfða
og nýja veginn um Þingvalla-
hraun.
Fyrst var staðar numið við
Sogsvirkjunina og hún skoðuð
af mörgum sem í ferðinni voru
og ekki höfðu séð þetta mikla
mannvirki áður.
Miðdagsverður var snæddur
upp við svonefnd Þrengsli skamt
frá Kaldárhöfða, síðan var ekið
eins og leið lá til Þingvalla og
þangað komið um kl. 4 e. h.
Rúmlega kl. 5 hófst kaffisam-
sæti og skemtun í stóra salnum
í Valhöll. Samsætið setti og
stjórnaði Þorsteinn .T. Sigurðs-
son, kaupmaður.
Meðan á kaffidrykkjmmi
stóð voru ávörp og ræður flutt-
ar . Til máls tóku: Guðgeir Jóns-
son Umdæmistemplar i Um-
dæmisstúkunni nr. 1, Friðrik
Ásmundsson Brekkan Stór-
templar, Pétur Zóphóníasson,
Stórkanslari, Sigfús Sigur-
hjartarson, Stórkapilán, og frú
Jónína .Tónatansdóttir og auk
þess Guðmundur Sveinsson,
Umdæmistemplar Umdæmis-
stúkunnar nr. 6 á Vestfjörðum,
sem var þátttakandi í förinni, og
var hann sérstaklega ávarpaður
og boðinn velkominn af sam-
sætisstjóra og hyltur af sam-
komunni í heild.
Milli ræðanna voru sungin
samkomuljóð templara og ætt-
jarðarsöngvar.
Að ræðum loknum skemti
Brynjólfur Jóhannesson, leikari
með upplestir og gamanvisna-
söng, við mikið lófaldapp og
fögnuð áheyrenda, að því loknu
var dans stiginn frá kl. 8—11, en
þá var haldið af stað heim til
Reykjavíkur.
Eins og fyr segir voru þátt-
takendur á fimta hundrað og
mun þetta vera ein fjölmenn-
asta hópför, sem farin hefir
vei’ið hér á landi.
FRÁ DANMÖRKU TIL ÍSLANDS.
Framh. af 1. síðu.
— Hvernig hlaut svo bátur-
inn nafnið?
— Gunnar Gúðjónsson er höf-
undur þess. Ilann sagði að þetta
alt hefði ekki fengist nema með
frekjunni, og er það orð og að
sönnu.
— Hvenær var svo lagt af
stað ?
— Við lögðum af stað frá
Frederikshavn á Vendilskaga, en
þar var báturinn lceyptur,
klukkan þrjú árdegis þ. 21. júlí
og komum til Kristianssand kl.
10 næsta morgun. Var rudda-
veður alla leiðina og sjósótt á-
sótti sægarpana. í Kristianssand
urðum við svo að biða eftir nýju
siglingaleyfi, en það fékst 26.
jiili. Var okkur þá leyft að fara
til Stafangui’s og Bergen.
— Fenguð þið að fara í land
í Noregi? .........
— Já, .við gátum; fgrið allra
okkar ferða þar og þurftum
ekkert annað að sýna, þegar
þangað, kom, en siglingaleyfið,
seni við fenguin í Danmörku.
—Hvernig gekk ferðin til
Stafangui’s?
— Við lögðum af stað kl. 4
árd. 27. júlí, en fengum mótbyr
mestan hluta leiðarinnar. Þar
lágiim við í skjóli frá 27.-29.
júlí og fórum ekki fyrir Lister
fyrri en kl. 4 síðdegis á mánu-
daginn 29. júlí. Fyrir- Jaðar fór-
um við á þriðjudagsmorgun og
komum til Stafangurs kl. 4 eftir
hádegi í stórviðri og steypirign-
ingu. Þaðan fórum við kl. 4 ár-
degis — við lögðum venjulega
af stað kl. 3—4 á moi’gnana —
þ. 31. júlí og konxuin til Bei’gen
kl. 10 árdegis 1. ágúst. Þar bið-
um við eftir siglingalev’fi og
upplýsingum um siglingaleiðir,
áður en við lögðunx af stað kl. 3
siðd. annan ágúst og tókum
stefnu á Færeyjar.
, — Hvernig voru Þjóðverjarn-
ir viðureignar?
— Við vorum undrandi yfir
nákvænmi og hjálpsemi Þjóð-
verja, sem þeir sýndu okkur í
hvívetna. Töfin í Bergen var að-
allega vegna ]>ess, að ]>eir gerðu
svo miklar í’áðstafanir til þess
að við yrðum ekki fyrir neinum
töfum. Þeir símuðu til 150 varð-
staða, flugvéla og eftirlitsskipa
og var þeim tilkynt, að við
mættum fara allra okkar ferða
í friði.
—- Hvei-nig gekk svo ferðin
lil Þórshafnar?
—Við fengum gott veðux- uxn
morgunínn 3. ágúst, en seinna
versnaði það og var ruddaveður
alla leiðinna. Við komum til
Þórshafnar 5. ágúst kl. 1014.
— Urðuð þið ekki varir við
herskip á leiðinni?
—Við sáum fjölda herskipa
og flugvéla Þjóðverja við Nor-
egsstrendur, en bresk herskip
sáum við aldi-ei á leiðinni. Þeg-
ar við komum til Þórshafnar og
sögðum hverir við værum og
hvaðan við kæmum var þegai’
settur hervörður við skipið.
Fengum við ekki að tala við
fólk í landi, nema á ensku eða
dönsku og þá í áheyrn Breta.
Gunnar fékk að fara í land til
að kaupa matvæli, en breskur
hermaður var látinn fylgja hon-
um. Eg ski’ifaði breska yfirfor-
ingjanum og æskti skýi’ingar á
]>essu. Svaraði hann og bað af-
sökunai’, en kvað að ekki væri
hægt að gera annað, þar sem
við kæmum frá Danmörku o. s.
frv. Bretar sýndu okkur dæma-
fáa kurteisi og vildu alt fyrir
okkur gera. Þegar bxiið var að
gera allar mögulegar fyrir-
spurnir út af okkur, var okkur
loks leyft að halda af stað aft-
ur og fórum við frá Þórshöfn á
fimtudag. Við tókum stefnu á
Eystrahox-n, til þess að fá land-
sýn sem fyrst, og var gott veð-
ur aðfaranótt fösludagsins, en
þá hvesti af noi’ðaustan og tók-
um við þá stefnu á Vestmanna-
eyjar. Fórum við framhjá þeim
í gærmorgún og komum svo
hingað í íxótt.
— Hvernig reyndist skipið?
— Það í-eyndist ágætlega, eins
og skipshöfnin. Við skiftum
þannig vöktuin, að við Gumxar
gengum saman, Lárus og Björg-
vin, og Theódór og Konráð
Ulfar sá um eldamenskuna.
— \rar ekki hætta af rek-
duflum ?
— Jú, við sáum mörg þeirra i
Norðursjónum og urðum í sí-
feldu að gæta í kringum okkur.
En alt fór vel, eins og sjá má.
— Þér berið náttúi’lega kveðj-
iir frá ísleixdingunum í Höfn?
— Já, þeixn líður öllum vel
og lxiðja að heilsa. Þeir þi’á allir
að komasl lieim og vænta þess,
að það mál verði leyst á heilla-
vænlegan hátt sem allra fyrst.
Að svo mæltu kvaddi tíðinda-
maðiu’inn og fór.
Viðtal við
skipstjórann
BlöndaL
Tíðindamaður Vísis brá sér
um borð í Frekjuna, þar sem
hún liggur við enda Grófar-
bryggju, og hitti þar Lárus
Blöndal skipstjóra að máli. Hef-
ir hann dvalið erlendis síðustu
fjögur árin og Ient í margvís-
legum ævintýrum, sem enduðu
svo í bili með þessari ævintýra-
ferð frá Kaupmannahöfn til Is-
Iands.
Hann skýrði svo frá í stuttu
máli:
Ferðin gekk að óskum, eins og
eg raunar veit að Gísli Jónsson
hefir skýrt ykkur frá. Veðrið
var ýmist gott eða vont, en skips-
höfnin reyndist vel, og maturinn
var góðui’, einkanlega í höfnum.
Frá Kaupmannahöfn héldum
við til Noregs, enda hafði það
vei-ið gert að skilyrði fyrir brott-
fararleyfi. í Kristianssand hitt-
um við skipstjórann af Mil-
waukee, sem oft hefir komið
hingað til lands, en hann er nú
hafnarstjóri þar á staðnum og
í-eyndist okkur prýðilega í öllum
greinum. Þaðan héldum við til
Stavanger og Bergen og komurn
við í Haugasundi. Frá Noregi
héldum við til Færeyja, og eftir
fjögra daga dvöl þar, héldum við
áleiðis hingað til lands.
Um afkomu almennings í
Danmörku er það að segja að
hún er yfirleitt góð, og enginn
skortur á nauðsynjum. Að vísu
tala menn um yfirvofandi at-
vinnuleysi, einkum í iðnaðin-
um, og vafasamt er talið að inn-
flutningur fáist á nauðsynjum
landbúnaðarins, t. d. áburði, en
af því getur Ieitt að óhjákvæmi-
legt verði að slátra nokkuru af
búpeningsstofninum, sem fyrir
er í landinu, en þó má telja vafa-
laust að landbúnaðurinn bíði
ekki við það verulegan hnekki.
Enginn skortur er á nauðsynj-
um i Danmörku, en verðlag lxef-
ir hækkað tilfinnanlega. Skömt-
un hefir verið tekin upp á kaffi,
syki’i, cacao, tei, smjörlíki, ben-
síni og olíu, en um skömtun á
öðrum vörutegundum er ekki
að ræða. Þessi skömtun lendir
ekki með verulegum þunga á al-
menningi, enda frekar gerð í ör-
yggisskyni, en af hinu að skort-
ur sé á þessum vörum í landinu.
Má í þvi sambandi nefna að
smjörlíkisskömtun er upptekin
í því augnamiði að sjá efna-
litlu fólki fyrir feitmeti, en
smjör getur hver maður keypt
í tugum punda, ef hann hefir ráð
á því á annað borð. Eins og sak-
ir stándíj er ásfaiidið gott i Dan-
mörku, hvað sem vei’ða kann er
frá líður.
Þegar hér var komið málum,
kom einn hásetanna, Iionráð
Jónsson um boi’ð, og mátti ekki
á honum sjá, að hann væri ný-
stiginn á land eftir sjóvolkið,
þótt hann hafi afvanist sjó síð-
ustu árin. Lét liann vel af dvöl
sinni um borð og förinni í heild. .
En er léttara hjal var upp tekið
kom það upp úr kafinu að skips-
höfnin hafði verið litt búin til
langrar sjóferðai’, og var gengið
svo nærri skipstjóranum, sem
best var búinn, að öll hlífðarföt
hafði hann lánað, en gekk um
skipið á morgunskóm, án sjó-
hatts og „galla“, en kom ekki.að
sök, enda er hann maður harð-
ger og lándskúnnur sjóvikingur.
Viðtal við
Gunnar
Guðjónsson,
skipamiðlara.
Gunnar Guðjónsson skipa-
miðlari var kominn á skrifstofu
sína árdegis í dag, og náði tíð-
indamaður Vísis þar tali af hon-
um. Skýrði hann svo frá ferð
sinni í stuttu máli:
Eg lagði af stað áleiðis til
Danmerkur og Noregs hinn 15.
febrúar s.l., og ætlaði að liafa
þar stutta viðdvöl, en atvikin
höguðu því þannig, að alt fór á
annan veg en ætlað var.
I fyi’stu dvaldi eg í Kaup-
mannahöfn, i verslunarerind-
um, en fór þaðan til Noi’egs í
erindum H.f. Kóps o. fi. Dvaldi
eg þar nokkra hríð, en fór frá
Osló hinn 8. apríl s.l. Þegar eg
kom aftur til Kaupmannaiiafn-
ar, hafði borgin mjög breytt
um svip, enda hafði hertakan
farið fi-am þá um nóttina. Her-
takan hafði fai-ið fram án þess
að til annara stórviðburða
drægi, og árekstrar ux’ðu engir,
nema á landamærum Jótlands
og Þýskalands, svo sem mönn-
um er kunnugt. Alt virtist und-
irbúið út í ystu æsar, og þýski
herinn hafði komið sér fyrir í
borginni áður en varði. Af her-
tökunni leiddi að siglingar lögð-
ust niður, þannig að eg komst
með engu móti til Islands aftur,
en átti þess þó kost að fara um
ítalíu og með Eddu heim, en
gat ekki komið því við, með
því að eg liafði þá elcki lokið
störfum. Úr því að þetta tæki-
færi gekk mér úr greipum, gat
eg ekki komist heirn, en þá
hittumst við Gisli Jónsson að
máli, og vai’ð það úr að við
keyptum skip það, sem við
komum á hingað til lands. Við
fengum, leyfi þýsku herstjórn-
ai’innar til að láta úr höfn og
gekk sú afgi’eiðsla öll mjög
fljótl og greiðlega, og á ferð
okkar mættum við séx’stakii al-
úð og greiðvikni þýskra yfir-
valda, t. d. í Stavanger og Bei’g-
en, en þar létum við fi’á landi
1 Noregi.
Eg umgekst nokkuð Islend-
inga í. Kaupmannahöfn, og
lxafði spurnir af þeim, og get eg
fullyrt að þeim líður vel. Sendi-
ráðið sá þeim fyrir peningum,
þannig að þeir geta dregið fram
lífið með góðu móti, og sumir
þeirra leituðu sér atvinnu úti
um landið. Flestir liöfðu þó
fullan hug á því að komast
heim, strax e>’ færi gæfist, en
þeir búa við engan skort, og
Frh. á 4. síðu.
Áttræöur í dag:
frá Knaparhöfn.
Þorgils Friðriksson, fyrruni
bóndi að Knararhöfn, en nú til
heimilis að Breiðabólsstað í
Hvammssveit er 80 ára í dag, og
mun honum berast lilýjar kveðj-
ur frá vandamönnum og vinum
á þessum afmælisdegi.
Þorgils er fæddur að Orms-
stöðum í Klofningshrepþi og
ólst þar upp.. Er hann .var full-
tíða. niaður kvæntist hánn Hall-
dóru Sigmundsdóttur fráSkarfs-
stöðum 1 Hvammssveil, ogreistu
þau lijónin þá bú i Knararhöfn
og bjuggu þar um 30 ára skeið.
Þau hjón eignuðust 14 börn, en
af þeim dóu þrjú í æsku, en 11
komust á legg og er þeirra í
meðal Þórhallur Þorgilsson
kennari hér í bænum, sem er
þjóðkunnur maður.
Með dugnaði og ráðdeild tókst
þeim hjónum að koma upp þess-
um mikla barnahóp, og veita
þeim ágæta uppfræðslu, enda er
Þorgils maður hókhneigður. og
var um langt slceið kennari i
sveit sinni, og gerði hann þá ým-
ist að hann ferðaðist um sveit-
ina, eða tók börn heim til sín til
kenslu. Þorgils á mikið og gott
bókasafn á sveitavísu, og er það
svo vel innbundið að af ber, og
nú í elli sinni les hann oft alla
daga þótt sjónin sé nokkuð far-
in að gefa sig.
Þorgils gegndi ýmsuin trúnað-
arstörfum öðrum í sveit sjnni.
Var hann þannig oddviti um
margra ára skeið, og er kaupfé-
lag var stofnað í Búðardal vann
hann að skrifstofu og verslunar-
störfum í 6—8 ár.
Árið 1909 misti Þorgils konu
sina, sem mjög hafði verið lion-
um samhent, og var þá hið
yngsta barn þeirra nýfætt. Stóð
Þorgils þá einn uppi með barna-
hópinn, en með aðstoð elstu
dætra sinna hélt liann áfram bú-
skap þar til séð var fyrir uppeldi
allra barnanna.
Þorgils hefir ávalt verið mjög
áhugasamur um landsmál, og
þjóðrækni hans hefir verið með
afbrigðum. Enn í dag fylgist
hann vel með öllu og er ákveð-
inn sjálfstæðismaður og fer ekki
dult með. Þorgils má heita vel
ern, en máttur hans er þó tek-
inn að þverra. Minni hans er ó-
bilað, fróðleiksfýsnin söm og áð-
ur og eldurinn í augunum litt
kulnaður.
Siðustu 22 árin hefir Þorgils
dvalið á heimili Steinunnar dótt-
Ur sinnar og Þórðar Kristjáns-
sonar tengdasonar sins að
Breiðabólstað i Fellsstrandar-
lireppi. Hittast þar börn lians
öll í dag og mörg barnabörn til
þess að gleðja hann og heiðra,
eftir langt og vel unnið ævistarf.
Verði honum afmælið sem
ánægjulegast og ævikvöldið sem
heiðríkast.
K. G.