Vísir - 03.09.1940, Side 1

Ritstjóri:
Kristján Guðlaugsson
Skrifstofur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð).
30. ár.
Reykjavík, þriðjudaginn 3. september 1940.
Ritstjóri 1
Bíaðamenn Sími:
Auglýsingar 1660
Gjaldkeri 5 línur
Áfgreiðsla J
202. tbl.
Fimta herdeildin að
verki í Rúmeníu - -
Hún hefir náð ýmsum símastöðvum á
vald sitt. — Ungverska herliðið heldur
sig rétt innan við landamærin.
EINKASKEYTI frá United Press. London í morgun.
Ij^rá Clui (Klausenburg) berast þær fregnir í morgun, að til alvarlegra óeirða hafi
i komið í Oradeamara (Grosswardein) í Transylvaníu, sem er borg með ca.
70 þúsund íbúum. Höfðu þar nokkurir Ungverjasinnaðir, eða m. ö. o. „fimtu-
herdeildarmenn“ ráðist inn í símastöðina og tekið hana á vald sitt. Rúmenskt herlið
hóf umsátur um húsið, og eftir nokkura viðureign tókst því að ná húsinu á sitt vald að
nýju, án þess að verulegt manntjón yrði, og nægði að beita byssustingjum í viðureign-
iuni, er fimtu herdeildarmennirnir voru hraktir þaðan á brott.
í fréttum frá Clui er lögð sérstök áhersla á það, að ekkert ungverskt herlið hafi kom-
ið til Oradeamara, heldur hafi hér að eins fimtu herdeildarmenn verið að verki, sem
hafi viljað reka erindi Ungverja, og hafi brotist inn í borgina og símastöðina, svo sem
að ofan greinir.
í>ú er það ennfremur tekið fram að í öðrum borgum í Tran-
sylvaníu, þar sem til óeirða hafi komið, hafi fimta herdeildin
verið ein að verki, en ungverskt herlið haldi sig rétt innan við
landamærin, og muni halda þar kyrru fyrir, þar til 5. september,
er afhending landsins skal hef jast.
Talið er líklegt að símastöðvar í borgunum Satubmare og
Szighet, séu enn á valdi manna úr fimtu herdeildinni, sem hafi
tekist að ná þeim á vald sitt. Virðast fregnir þær, sem borist
hafa í morgun, benda eindregið í þá átt, að ekki sé um neinar
landamæraskærur eða átök að ræða milli Ungvera og Rúmena,
heldur séu óeirðir eingöngu innbyrðis milli hinna ýmsu flokka
í Rúmeníu. . ,,. ,
’ Carol Rumenakonungur.
Þoka yfir Bretlandi torveld-
ar varnarráðstafanir.
Loftárásum stöðugt haldið áfram, en lítið
tjón á „hernaðarlega mikilvægum stöðum“.
Þjóðverjar halda stöðugt áfram loftárásum sínum
á Bretland, og beindust nú árásir þeirra að London og
úthverfum hennar. Yar allmörgum sprengjum varpað
niður í úthverfunum í nótt og í morgun, enda mátti heita
að um óslitna árás væri að ræða í f jórar stundir og tutt-
ugu mínútur.
Árásinni var að þessu sinni þannig hagað að þýskar flugvélar
flugu inn yfir útliverfin ein og ein, en ekki í hópum, og vörpuðu
niður sprengjum sínum. Var þyngstu sprengjum þannig varpað
niður, að minsta kosti, í fimm úthverfi Lundúnaborgar, meðan
á loftárásinni stóð, en engin tíðindi hafa enn sem komið er bor-
ist um verulegt tjón af völdum árása þessara.
JJtöðugt berast nýjar fregn-
ir um óeirðir i Rúmeníu.
I gær fregnaðist að 10.000 meun
liefði komið saman í Kronstadt
og mótmælt því aö Trausylvania
væri látin af hrndi. Þarna hefir
verið boðaður mötmælafundur
næstkomandi sunnudag. Ung-
verskt herlið liefir farið yfir
landamærin á nokkrum stöðum
og er það fyr en ráð var fyrir
gert og bera Ungverjar því við
að Ungverjar x Transylvaniu
liafi sætt ofsóknum. Víða hefir
komið til óeirða. 1 einni landa-
ínæraborg voi-u Olögregluþjónar
drepnir. í öðrum borgum voru
hakakrossfánar rifnir i tætlur.
í Bukai*est er strangur hervörð-
ur við konungshöllina og bryn-
varðar bifreiðar eru stöðugt á
ferð um göturnar. Hervörður er
við bústaði þýska og ítalska ræð-
ismannsins. Þrátt fyrír allar
þessar vai'úðarráðstafanir hefir
ekki komist á kyrð í borginni. —
Meiri er þó ólgan í Transylvan
iu. Á einum stað söfnuðust 30
þús. bændur saman og Ixeit-
sti'engdu að láta ekki ferþuml-
ung lands af hendi.
Eitt af helstu blöðunum í
Bukarest ásakar harðlega þá,
sem „gáfust upp án þess hleypt
væri af einu skoti“. Tveir Járn-
varðliðsmenn báðir kunnir leið-
togar, hafa verið handteknir.
Annar þeirra er fyrrverandi ráð-
heri’a. 280 menn hafa verið
handteknir síðan er innanríkis-
ráðherrann fyrirskipaði, að tek-
ið yrði lxart á þvi, ef stofnað
væri til óeirða.
Amerískur fréttaritari skýrir
fi'á þvi í dag að tvær þýskar
vélahersevitir séu komnar að
landamærum Ungverjalands og
Rúmena, og séu Þjóðverjar
þannig við því búnir að grípa inn
í, ef nauðsyn krefur, enda séu ó-
eirðirnar miklum mun alvar-
legri, en þeir vilja vera láta út á
víð.
Sjónarvottar, sem héldu sig
aðallega uppi á húsþökum,
töldu tuttugu og níu sprenging-
ar, sem urðu í úthverfum, en
sumir telja að fleiri sprengingar
hafi orðið, og hafi þær allar ein-
göngu stafað af sprengjum, sem
varpað hafa verið niður, en ekki
af hinu að sprengingar hafi orð-
ið í verksmiðjum vegna árás-
anna.
Þoka var á og skygni til lofts-
ins mjög slæmt, og notuðu hinir
þýsku flugmenn sér þetta. Flugu
þeir í svo mikilli hæð að erfitt
var að finna flugvélarstöðuna
með sjálfvirkum tækjum og
skothríð úr loftvarnabyssum því
þýðingarlítil.
Ljóskastarar komu einnig að
sáralitlum notum vegna þoku-
skýjanna, og urðu breskar flug-
vélar, sem réðust gegn hinum
þýsku flugsveitum að heyja við
þær orustur í þokuskýjum, án
þess að sjá þær, en hin sjálfvirku
miðunartæki flugvélanna komu
þar að góðum noturn.
I mprgun hafa borist urn það
fregnir til Lundúna að sjö aðrar
breskar borgir hafi orðið fyrir
loftárásum. Er þar um að ræða
fjórar borgir í suðaustur Eng-
landi, eina á Midlands og tvær í
suðvestur Englandi.
Opinberlega hefir verið til-
kynt í morgun, að í gær hafi að
minsta kosti verið skotnar nið-
ur 42 þýskar flugvélar, í loft-
árásum þeim, sem gerðar voru,
þrátt fyrir hina erfiðu aðstöðu
breskra flugmanna, en talið, er
að Bretar hafi mist 13 flugvélar
í gær.
í gær höguðu Þjóðverjar árás-
um sínum með alt öðru móti en
í nótt og í morgun. Komu þá
þéttar fylkingar, er flugu í mis-
jafnri hæð, og notuðu sér mjög
af því hve vont skygni var
vegna þokunnar. Vörpuðu þær
sprengjum yfir margar borgir í
Bretlandi, og ollu allverulegu
tjóni á húsum og mannvirkjum,
en talið er að litlar skemdir hafi
orðið á hernaðarlega mikilvæg-
um stöðum.
AVRO-AUSON-sprengjuflugvélar eru liér á my xdinni og eru þær á leið til Þýskalands. Þes6ar
flugvélar éru lika mikið notaðar í rannsókna- og njósnaferðir.
StMttbylj?ÍM§töðvamálid:
Islendingarnir verða í
varðhaldi í Bretlandi
til stríðsloka.
Þeir ern ekki stríð§fang:ar, en
rerða hafðir nndir eftirliti.
Yfirmaður upplýsingadeildar breska setuliðsins, Captain Wise, gaf í morgun
blaðamönnum skýrslu í stuttbylgjustöðvarmálinu sem verið hefir á döfinni
að undanförnu. Er rannsókn málsins lokið af hendi Breta og íslendingarnir
tveir hafa verið sendir áleiðis til Bretlands, þar sem þeir verða í haldi, þar til stríðinu
erlokið.
Mál þetta hófst á því að bresk hlustunarstöð, sem hér starfar heyrði sendingar, sem fram fóru
milli þýskrar stöðvar og íslenskrar. Var það þýska stöðin sem kallaði íslensku stöðina upp og notaði
kallmerki það, sem skráð er á nafn Sigui'ðar Finnbogasonar.
Byrjaði þýska stöðin á því
;að spyrja, hvort héðan væri
nokkrar fréttir af stríðinu og
svaraði íslenska stöðin. Kvaðst
sendandinn vona, að geta bráð-
lega sett sig aftur í samband
við Þýskaland. Bretar myndi
líklega flytja bráðlega og þá
myndi hann setja sig í sam-
band við þýsku stöðina. Að
lokum óskaði hann Þýskalandi
lieilla í styrjöldinni við Bret-
land.
Nú var það skoðun lier-
stjórnarinnar, að þessi sending
hafi ekki verið njósnarstarf-
semi, heldur hafi liér verið um
hugsunarleysi að ræða hjá Is-
lendingnum. En þetta gat ver-
ið fyrsta skrefið til áframhald-
andi sambands við Þjóðverja,
því að þar eru allar amatör-
stöðvar undir eftirliti og eru
notaðar til þess að fá fréttir frá
öðrum löndum, er geti komið
Þjóðverjum í góðar þarfir.
Var Sigurður Finnbogason
því liandtekinn, en um likt
leyti heyi'ðist útsendingarsónn
frá sendistöð á Akureyri, skrá-
settri á nafn Þórlialls Pálsson-
ar. Ekki mun hann þó liafa
liaft neitt samband við ei’lend-
ar stöðvar.
Þótt þetta liafi verið brot á
íslenskum lögum, lxjá þessunx
mönnum, kom hresku her-
stjórninni það ekki við, heldur
gat það stofnað breska hern-
um liér í hættu, ef sambandinu
hefði vei’ið haldið áfram.
Fyrsta útsendingin var alveg
lxættulaus, en sú næsta hefði
getað ói’ðið hættuleg, ef þar
Iiefði l. d. verið gefnir upp
staðir þeir, þar sem loftvai’na-
byssum liefir verið komið fyrir.
í varúðarskyni liefði þvi
mennirnir verið sendir til Eng-
lands, en jafnframt var send
þangað skipun unx að fara sér-
staklega vel með þá en ekki
eins og venjulega stríðsfanga.
Vildi herstjórnin ekki eiga
það á liættu, að þeir reyndu
að setja sig aftur í sanxband
við Þýskaland, ef þeir yrði
látnir lausir. Auk þess lxefði
„5. herdeildin“ getað, ef hún
vissi einhverjar sakir á þessa
menn, getað xxeytt þá til að
starfa fyrir sig.
Breska herstjórnin vill, sagði
Capt. Wise ennfrenxur, að
menn geri sér ljósa liættuna,
sem í því getur verið fólgin, að
setja sig í samband við Þjóð-
vei’ja. Samúð með Þjóðverjum
er látin afskiftalaus log þarf
ekki að vera til tjóns.
Tíðindamaður Vísis spurði,
livernig varðhaldinu yrði liag-
að, og svaraði Capt. Wise því,
að þeir yrði hafðir í sérstök-
um fangabúðum, sem eru
venjulega stór sveitaselur, en
ekki tjaldlxúðir. Þar eru t. d.
geymdir útlendingar frá Mið-
Evrópu og Englendingar líka,
og njóta þeir senx þar eru all-
nxikils frjálsræðis. Er farið bet-
ur með þá en aðra fanga.
Aðstandendur geta sent þeim
bréf og böggla burðargjalds-
frítt, og fangarnir fá að vera
úti með vegabréfum.
Að lokuixi sagði Capt. Wise,
að ef hér hefði verið um
njósnamál að ræða, þá mvndi
liafa verið farið með það eins
og önnur mál af því tagi.
Vísir lxefir hérmeð skýrt frá
þessum málum, eins og þau
horfa við frá breskum sjónar-
liól.
Það er nxjög leitt, að bresk-
unx hernaðaryfirvöldum, skuli
liafa gefist ástæða til að blanda
sér í íslensk innanrikismál
á þann hátt sem hér greinir.
Mætti það vei’ða öllum til að-
vörunar, með því að síst er það
liklegt til að bæta sambúðina
við Breta, að menn geri sér leik
að þvi að hafa i frammi atliafn-
ir, sem í eðli sínu eru ekki að-
eins þjóðhættulegar, heldur
geta og stofnað hinum, bresku
hagsmunum í beina hættu.
Væri æskilegt að upplýsingar
fengjust um það opinberlega,
liver afskifti íslensk stjórnar-
völd hafa haft af þessu máli, og
þá einkum dómsmálaráðuneyt-
ið, en þess er ekki kostur að
sinni.
Hitt sýnist auðsætt, að auð-
velt liefði vei'ið að einangra
þessa menn á tryggilegan liátt
hér á landi, án þess að þurft