Vísir - 03.12.1940, Qupperneq 2

VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Hvað líður
útlögunum?
p RAMKOMA breska setuliðs-
ins á fullveldisdaginn hefir
mælst vel fyrir. Okkur þótti
vænt um að við skyldum ekki
vera mintir á núverandi „á-
stand“ þennan dag meira en
var. Herniennirnir voru mjög
lílið á ferli. Vinna íslendinga
lijá setuliðinu féll niður. Loks
er þess að minnast, að breska
útvarpið Iieiðraði fullveldið
með íslenskri útvarpsdagskrá.
Ræðá sú, sem baldin var frá
London, er íslendingum mikið
gleðiefni. Engum dettur í hug,
að Englendingar færu alveg ó-
tilkvaddir að ítreka og endur-
taka yfirlýsingar sínar um að
þeir mundu liverfa héðan að
fullu og öllu, þegar að ófriðn-
um loknum, ef enginn hugur
fylgdi máli. Framkoma Breta 1.
des. sýnir því, að þeir vilja
forðast að gera okkur sainbýl-
ið tilfinnanlegra en þörf er á
og jafnframt, að sá ásetningur
þeirra er alveg óhvikull, að
halda héðan, með her sinn og
tæki, þegar ófriðnum lýkur.
Þelta þykir oklcur góð tíðindi.
En þrátt fyrir þetta hafa þeir
atburðir gerst hér, sem við eig-
um bágt með að sætta okkur
við og þykjumst eiga fulla
lieimtingu á, að bætt verði fyr-
ir. Héðan hafa verið fluttir 5
menn til dvalar í breskum
fangaherbúðum. Þrír þessara
manna komu hingað með Esju
í Petsamoferðinni. Tveir þeirra
eru sjómenn, sem komið höfðu
á skipið i Noregi. Höfðu þeir
verið þar á hrakningi í sumar
sem leið, og lætur víst enginn
sér til hugar koma, að sameig-
inlegu öryggi íslands og breska
heimsveldisins geti stafað nokk-
ur hætta af þessum umkomu-
litlu sjómönnum.
Um þriðja Esjufarþegann,
sem flultur var til Englands,
Bjarna Jónsson lækni, er það
að segja, að fyrir 5 árum stóð
hann framarlega i flokki þjóð-
ernissinna hér á Iandi. Síðan
hefir hann ekki komið nærri
stjórnmálum. Hann hafði dval-
ið í Danmörku alllengi áður en
hann kom heim. Það er upplýst,
að liann hafði alls engan þátt
tekið í flokksstarfi nazista þar
i landi, ekki sótt fundi þeirra,
ekki svo mikið sem lesið blöð
þeirra. Læknafélg Islands bauð
að taka ábyrgð á Bjarna Jóns-
syni.
Fyrir nokkru birtist liér í
blaðinu áskorun til ríkisstjórn-
arinnar, undirrituð af ýmsum
málsmetandi mönnum úr öll-
um stuðningsflokkum hennar,
um að hlutast til við bresku
stjómina, „að rannsókn i
máli þeirra íslendinga, sem
fluttir liafa verið til Bretlands,
verði hraðað eftir föngum og
þeir verði fluttir heim til ætt-
Iands síns að henni lokinni.“
Ekkert liggur fyrir um það,
hvað stjórninni hefi'r orðið á-
gengt í þessu máli. Og er þó
þéss að vænta, að röggsamlega
sé á okkar málstað haldið. Bret-
ar hafa fengið vitneskju um, að
ekkert særir. þjóðarmetnað
Tekst sala á 45.000
tn. sfdar om Petsamo?
Eins og mönnum er kunnugt, vildu Svíar kaupa í
sumar alt að 120 þús. tunna af síld fyrir 77 kr. tunnuna
fob. í Reykjavík. Átti þá að flytja síldina til Gautaborg-
ar. Til þess að viðskifti þessi gæti fram farið þur'fti að
fá leyfi ófriðarþjóðanna. Leyfi Þjóðverja fékst þegar,
en Bretar töldu sig ekki geta leyft þessa sölu fyrir sitt
leyti.
Nú mun hinsvegar einnig vera fengið leyfi Breta og
verður því að líkindum bráðlega farið að flytja síldina
út.
Hún mun þó ekki verða flutt til Gautaborgar, eins og
ætlað var í fyrstu, heldur til Petsamo. Er hér um að
ræða um 45.000 tunnur, en verð þeirra verður um 60
kr. á tunnuna. Verðið er lægra, en ef síldin hefði farið
um Gautaborg, vegna þess hversu flutningskostnaður
er gífurlegur um Petsamo. Nemur hann a. m. k. 250 kr.
á smálestina. Varð að slá af síldarverðinu, sem þessu
nam, vegna hins aukna flutningskostnaðar.
Kaupandi síldarinnar er Innkaupsnefnd sænska rík-
isins.
Þá hefir Vísir og frétt, að ekki sé vonlaust um að
takast megi sala á ull og gærum til Svíþjóðar eftir ára-
mótin.
ISetsaia í
Það er mikið að gera í flestum verslunum bæjarins
þessa dagana. Bæði eru jólaannir um það bil að byrja
hér í bæ og auk þess stóraukin sala í mörgum verslun-
um hér vegna breska setuliðsins.
S.l. iaugard. var
svo mikil aSsókn
aö Áfengisversl-
uninni, aö stund-
um yarö aö
hleypa fólkinu
inn í hópum, og
tr/oönjngurinn
svo mikill
aö lögregluþjón-
ar uröu aö vera í
dyrum og inni í
afgreiöslusalnum
svo að hinir
minni' máttar
træðust ekki
undir.
okkar meira en þessar endur-
teknu utanstefnur. Þeir hafa
gelað gengið úr skugga um, að
engin teljandi hætta getur staf-
að af návist þessara brottfluttu
manna. Þeir vita, að allir ís-
lendingar eru sammála um, að
þessi brottflutningur íslenskra
manna samrýmist illa loforð-
um Breta um að hlutast ekki
til um innanlandsmál okkar,
Daglega er spurt: Ilvað líður
málum útlaganna? Nú nálgast
jólin óðum og er þá ekki eðli-
legt, að aðstandendur iitlaganna
gerist langeygir eftir þeim?
Mönnum finst framkoma Breta
í utanstefnumálunum stinga í
stúf við skilning þeirra og nær-
færni i ýmsum öðrum þáttum
sambýlisins.
a
“ÍMálhreinsunaríélag.j
Það var þörf hugvekja, sem
birtist í leiðara Vísis laugardag-
inn 30. nóv. Islenska tungan,
sem allir sannir Islendingar
unna, er margfalt meira virði,
beldur en við gerurn okkur al-
ment grein fyrir. Og það er spor
í rétta.átt, sem útvarpið hefir
stigið nýlega, að láta mann, sem
vel kann skil á íslensku máli ■—
þótt bann tali það ekki með öllu
lýtalaust sjálfur — segja okkur
hvernig við eigum ekki að rita
íslensku. En það er ekki nóg að
fá einn leiðara og einn eða tvo
útvarpsfyrirlestra á ári. Viku-
lega ættu blöðin og útvarpið að
hvetja okkur til að vanda mál-
ið, bæði í ræðu og riti — og
blöðin eiga að gera meira að
því framvegis en hingað' til, að
gagnrýna málið á öllu því, sem
prentað er, og einnig því, sem
talað er.
Eg veit ekki, hvort mál-
hreinsunarfélag hefir verið
stofnað í gær, eins og stungið
var upp á í fyrrnefndum Vísis-
leiðara, en ef svo er ekki, þá
er ástæðulaust að láta það drag-
ast lengur. Slíkt félag yrði perl-
an í hinum stóra liópi íslenskra
félaga.
Rvik 2. des. 1904.
Konráð Gíslason.
V í s i r
kemur út á morgun heldur fyr
en venjulega, vegna jarðarfarar
Péturs Halldórssonar, borgarstj.
Skrifstofum blaðsins verður lokað
milli i og 4.
Sjötug
er í dag Olga Berndsen, dóttir
Berndsens kaupmanns á Skaga-
strönd. Hún er nú til heimilis á
Laufásvegi 7. Hinir mörgu vinir
hennar munu senda henni margar
hlýjar kvéðjur i dag.
Hjúskapur.
Á laugardaginn voru gefin sam-
an í hjónaband af síra Bjarna Jóns-
syni ungfrú Rósa ASalheiður Ge-
orgsdóttir og Guðmundur Kolbeins-
son. Heimili þeirra er á Framnes-
veg 28.
Síra Jón Thorarensen
prédikar í kvöld í Skildinganess-
skóla við Baugsveg kl. 8.30.
Á bæjarráðsfundi
s.I. föstudagivar ákveðið að bæj-
arráð greiddi ekki farmiða með
strætisvögnum fyrir börn, sem
sækja skóla i öðru skólahverfi en
heimili þeirra er í.
Næturlæknir.
Halldór Stefánsson, Ránargötu
12, sirni 2234. Næturverðir í Ing-
ólfs apóteki og Laugavegs apóteki.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 15.30 Miðdegisútvarp. 18.30
Dönskukensla, 1. fl. 19.00 Ensku-
kensla, 2. fl. 19.25 Hljómplötur:
Lög úr óperettum og tónfilmum.
20.00 Fréttir. 20.30 Erindi: Frá
Vínarborg til Versala, VI: Hrun og
endurreisn (Sverrir Kristjánsson
sagnfræðingur). 20.55 Tónleikar
Tónlistarskólans: Trió, Op. 70, nr.
1, D-dúr, eftir Beethoven. 21.25
Hljómplötur: Symfónía eftir d’In-
dy. 21.50 Fréttir.
En ein er þó sú Verslun hér í
bæ, sem óvenjulega mikil að-
sókn er að, enda þótt þar versli
enginn Englendingur. Þessi
verslun er Áfengisverslun rik-
isins, og birtist hér mynd af áð-
sókninni að henni s. I. Iaugar-
dag — daginn fyrir 1. desem-
ber.
Þessi dagur er merkilegur í
sinni röð, því að á einum laug-
ardagsmorgni hefir aldrei í
sögu Áfengisverslunarinnar
selst eins mikið af áfengi og
þann 30. f. m. Salan nam kr.
20.222.75. Daginn áður seldist
áfengi fyrir kr. 24.067.00, en
mesta sala sem átt hefir sér stað
á einum degi i Áfengisverslun
ríkisins, var fimtudaginn 31.
okt. þ. á. því þá seldi Áfengis-
verslunin fyrir kr. 29.173.00.
Eins og myndin ber með sér
komst ekki nærri alt fólkið inn
í búðina sem ætlaði að fá sér
í staupinu um 1. des.-lielgina,
heldur varð það að standa í
stórum liópum fyrir utan búð-
ina og þrengja sér þar saman,
ýta frá sér með hnúum og hnef-
um, olnbogum og fótum, og í
dyrunum barst það miklu frem-
ur inn, lieldur en að það gengi
þangað. Sumar konurnar voru
svo aðþrengdar í ösinni, að þær
stundu ef þær þá blátt áfram
liljóðuðu ekki. Loks varð að
kalla á Iögreglu til að halda uppi
reglu á latfgardagsmorguninn
og stóðu þar 3 lögregluþjónar
vörð.
Þessi mikla ös síðustu dagana
í liverjum mánuði er ákaflega
leiðinlegt og óhepþilegt fyrir-
brigði. Það er fyrst og fremst ó-
þægilegt fyrir fólkið sjálft að
lenda i þessum troðningum, að
þurfa að bíða eftir afgreiðslu
heila klukkutím'á, eða verða
jafnvel að hverfa frá án þess að
fá nokkuð En þetta er ekki síð-
ur óþægilegt fyrir afgreiðslu-
fólkið og tefur fyrir aþri af-
greiðslunni. Er það bæði óþarft
og leiðinlegt að fólk skuli endi-
lega bíða til síðasta dags mánað-
arins að kaupa „skamtinn sinn“.
Vinnumiðlunarstöð
kvenna 10 ára.
Á morgun eru liðin 10 ár síð-
an Kvenréttindafélag Islands
gekst fyrir stofnun Vinnumiðl-
unarskrifstofu kvenna.
Stofan starfaði í 4 ár, en var
þá sameinuð Vinnumiðlunar-
skrifstofu ríkisins. Kona sú, er
starfaði í skrifstofunni fyrstu
árin, liefir síðan starfað í
Vinnumiðlunarskrifstofu rílds-
ins. Er það frú Guðrún Ás-
mundsdóttir, Njálsgötu 4.
Félagið ætlar að minnast
þessa afmælis í kveld á skemti-
fundi sínum.
Tiiö imðrul sbIíís-
örípir iil iil m í
Sofiiiúsiíiu.
Guðmundur Kristinsson heit-
ir hagleiksmaður hér í bæ, sem
opnað hefir sýningu á allskonar
smíðisgripum og vefnaðarsýnis-
hornum í Safnhúsinu, uppi. —
Guðmundur er nú 73 ára
að aldri. Hann er fæddur að
Mælifellsá í Lýtingsstaðalireppi
1 Skagafirði, en fluttist hingað
til Reykjavíltur árið 1907. Þá
kom hann með fyrsta smíðis-
gripinn hálfsmiðaðan til
Reykjavíkur og lauk við hann
hér. Það var skápur. Hér stund-
aði hann fjögra mánaða smiða-
„Sóley“ heitir þessi smíöisgripur
Guömundar Kristinssönar. Þaö er
dýrasti smíöisgripurinn á sýning-
unni og kostar hann kr. 500.00.
og útskurðarnám hjá Stefáni
Eiríkssyni IréskUrðarmeistara,
og það er alt hans'nám á þessu
sviði.
Á smíðar lagði Guðm, þó
ekki stund fyr en 1919, að hann
fótbrotnaði mjög illa og gat
ekki ofið í Iengri tíma, en fram
að því fékst hann aðallega við
vefnað.
í legu sinni 1919 ákvað Guð-
mundur að taka til óspiltra
málanna við smíðar og að hann
skyldi, ef honum entist aldur
til halda sýningu að tuttugu ár-
um Iiðnum. Nú er þessi sýning
opnuð í Safnahúsinu með sam-
tals um 200 smíðisgripum. Þeir
eru úr livalskíði, messing, birki,
mösurviði, grjóti o. s. frv. og
eru það allskonar hagnýtir
munir, eða þá þjóðlegir, sem
fólk getur haft sér til skrauts
og skemtunar í híbýlum sínum.
Eru margir þeirra mjög liag-
lega gerðir og næsta furðanlega
vel gerðir þegar tillit er tekið
lil liinnar litlu tilsagnar, sem
Guðmundur hefir notið.
Guðmundur hefir ofið 15000
álnir um æfina, í hverri alin eru
1680 skil, eða 25.200.000 sam-
tals. Gerðirnar á þessum vefn-
aði fann Guðmundur sjálfur
upp fyrir 40 árum. Fyrir vefn-
aðinn hlaut Guðmundur heið-
ursviðurkenningu á heimilis-
iðnaðarsýningunni, sem haldin
var í Reykjavík 1921. Aðra
lieiðursviðurkenningu hlaut
hann fyrir staf sem liann smíð-
aði skömmu fyrir sýninguna og
nú mun vera á safni úti í Dan-
mörku.
Sýningarmunirnir eru flestir
til sölu. — Þeir kosta frá kr. 2.-00
upp í kr. 500.00 — og á fyrsta
degi sýningarinnar seldust
munir fyrir kr. 1500,00, og þar
af keypti einn einasti maður
fyrir kr. 650,00.
88 ára
er í dag ekkjan Þuríður Jóns-
dóttir, sem lengi var í Brunnhús-
um, en dvelur nú á Elliheimilinu.
Leikfélag Reykjavíkur
sýnir leikritið Öldur eftir síra
Jakob Jónsson frá Hrauni annað
kvöld og hefst sala aðgöngumiða í
dag. —
Bækur.
Ævisaga Beethovens. Símon
Jóh. Ágústsson íslenskaði.
Höfundur bókarinnar er
franska Nóbelsverðlaunskáldið,
Romain Rolland. Hann tók
doktorsgráðuna í músiksögu í
París árið 1895 og var doklors-
ritgerðin um óperusöguna fram
að Lully og Scarlatti. Ilann var
kennari í músiksögu í París til
ársins 1910. Hann hefir margt
ritað um músik, meðal annars
ævisögu Hándels. Höf. segir, að
það Iiafi ékki verið ætlun sin að
skrifa tónfræðilegt verk árið
1902, er liann reit þessa bók um
Beetlioven. Það tímabil í ævi
hans hafði verið órólegt, ríkt af
óveðrum. Ilann hafði flúið Par-
ís og leitað hælis lijá Beellioven,
sem oftar en einu sinni hafði
verið hjálparhella hans, er hann
stóð tæi)t í lífinu. Hann lilustaði
á liljómkviður lians á tónlistar-
hátíðinni í Mainz undir stjórn
Weingartners. Hann kraup hjá
honum og hin styrka hönd hans
rétti hann við. Hann lagði bless-
un sína yfir hið nýfædda barn
hans, Jean Christopli, sem er
aðalpersónan í samnefndu
skiáldriti eftir hann, sem kom út
í 10 bindum árið 1903—1912.
Þessi hetja í liinuin mikla
skáldsagnabálki er tónsnilling-
ur og Iætur höfundur hann
vera fæddan í Rínarhéruðupum,
eins og Beethoven. Það er
óþarft að taka það fram, að höf-
undur lætur þennan tónsnilling
vera undir sterkum álirifum
Beethovens. Fyrir þetta slcáld-
verk hlaut höfundurinn heims-
frægð og Nóbelsverðlaunin.
Eftir tónlistarhátíðina í Mainz
kom Rolland aftur til Parísar,
liughreystur og endurnærður,
með nýja trú á lífið, syngjandi
guði lofsöng þess manns, sem er
í afturbata. Lofsöngurinn er
þessi litla bók um Beethoven,
sem er ekki að eins víðlesnasta
bók höfundarins, lieldur og
víðlesnasta bókin, sem skrifuð
hefir verið um Beethoven.
Höfundurinn segir að ævisaga
Beethovens hafi ekki verið
skrifuð fyrir vísindin. Hún sé
söngur særðrar sálar, sem ligg-
ur við köfnun, en nær andan-
um aftur, fyllist þrótti á ný og
þakkar frelsara sínum. Þetta
verður maður að hafa í liuga,
er maður les bókina.
Bókastaflinn, sem ritaður
hefir verið um hinn mikla
þýska tónsnilling, er mikill.
Grúskarinn leitar elcki til Roll-
ands, lieldur til Wegelers,
Schindlers, Tahyers, d’índy,
Pauls Bekkers, Ernst New-
manns o. fl. Margir ypta öxlum
við þessari bók Rollands og
segja, að hún sé færð í stilinn,
„idealiseruð“, eins og málverkin
af Beelhoven. Enda þótt Roll-
and sé doktor í músíksögu og
Beethoven hafi orðið honum
meira umhugsunarefnien nokk-
uð annað í músiksögunni, þá
fyllyrðir hann sumt, sem orlcar
tvimælis, og aldrei verður skor-
ið úr með öruggri vissu. Hann
lieldur því fram afdráttarlaust,
að „hin ódauðlega elskaða",
sem Beethoven skrifaði ódag-
sett bréf til, sé María Tlieresa
von Brunswick. Margir sagn-
fræðingar eru á öðru máli, og
halda því fram, að stúlkan sé
Julie Guiccardi, sú sem hann til-
einkaði tunglsskinssónötuna,
eða þá Amalie Sebald eða ef til
vill önnur, því margar stúllcur
koma við sögu tónsnillingsins.
Maríu Tlieresu von Brunswick
tileinkaði Beethoven eina af
veigaminni sónötum sínum, en
Julie Guiccardi tileinkaði hann
sónötuna, sem er ef til vill fræg-
ust eftir liann. Bréfið er dagsett
6. júlí, en ekkert ártal er til-
Frh. á 4. síðu.
I