Vísir - 05.01.1943, Blaðsíða 6

Þriðjudaginn 5. janúár 1943.
V í S I R

Allt frá því styrjöldin hófst
og út arið 1941 mun óhætl að
segja, að afkoma sjávarútvegs-
ins hafi verið góð. Þess var
raunar brýn þörf, því hátt upp í
heilan tug ára hafði úlgerðin
verið rekin með tapi og hún
þar af leiðandi safnað miklum
skuldum.
Á þessu varð nokkur breyting
á árinu 1942 og það lil hins
verra. Er þetta þeim mun
hryggilegra, þar sem hér er að
meslu um sjálfskaparvíti að
ræða, en meginorsök þess, að :
afkoma útgerðarinnar var ekki
eins góð á þessu ári og verið
hafði tvö undanfarin ár, verður
að telja liina ört vaxandi verð-
bólgu í landinu.
Því skal ekki haldið fram hér,
að um taprekstur hafi verið að
ræða hjá útgerðinni á þessu ári,
en þegar öll kurl koma til graf-
ar, þá er mér næst að halda að
afgangurinn hjá hinni smærri
útgerð að minnsta kosti verði
ekki ýkja mikill.
Þátttaka í útgerðinni mun yf-
irleitt hafa verið minni á ár-
inu en á fyrra ári. Olli þar
mestu um að miklum erfiðleik-
um var bundið að fá fólk á hát-
ana og á þetta þó einkum við
um smæslu bátana. 1 fjölmörg-
um verstöðvum þar sem gerðir
eru út opnir vélbátar varð
fjöldi báta að liggja yfir vertíð-
ina af þessari ástæðu. Eftir-
spurnin eftir vinnuaflinu lil
landvinnu, einkum í þágu setu-
liðanna, var svo gífurleg og
kaupið sem goldið var fyrir þá
vinnu svo hátt, að menn tóku
heldur þann kostinn, að taka
fé silt á þurru landi, þar sem
það var öruggt, heldur en fara
til fiskjar, en þar hlulu tekjurn-
ar að fara eftir aflamagninu, en
fiskurinn á það stundum til að
. vera brellinn, enda reyndist
hann svo á vetrarvertíð sunn-
anlands að þessu sinni. Auk þess
sem allmikill fjöldi opinna vél-
báta lá uppi af áðurgreindum
ástæðum, voru allmargir stærri
vélbátar leigðir seluliðunum til
flutninga. Einkum fór þetla
mjög í vöxt seinni hluta ársins
og munu bá fleiri tugir báta og
línugufuskipa hafa verið Ie:gð-
ir þannig. Leiddi þetta óhjá-
kvæmilega af sér, að fram-
leiðslan varð minni en vænta
hefði mátt ef öll þessi skip
hefðu tekið þátt í fiskveiðum.
Aflabrögð á þorskveiðum
voru yfirleitt mjög misjöfn á
árinu og var það hvortveggja
að gæflir voru stirðar og afli
oft tregur. Á vetrarvertíð sunn-
anlánds voru gæftir frámuna-
lega stirðar lengi vertíðar og
afli sömuleiðis tregur, þó
glæddist aflinn þegar leið á ver-
tíðina og í maímáuði var mjög
góður afli og stóð fram yfir
lok, en það er heldur ótítt. En
þrátt fyrir aflahrotu þá, sem
kom í lok verlíðarinnar, verður
að telja vertíðina í lakasta lagi
hvað aflamagn snertir, enda
voru hásetahlutir mun lægri á
þessari vertíð en árið áður, að
minnsta lcosti í verstöðvunum
við Faxaflóa.
Á Ilornafirði var vetrai'vertíð
með bezta móti hvað aflamagn
snerti, enda þótt gæftir væru
stirðar annað slagið.
Heildaraflinn á öllu Iandinu
mun hafa numið um 190 þús.
smál. (af slægðum fiski með
haus); er það 5 þús. smál. minni
afli en á fyrra ári. Iiemur þarna
berlega í Ijós að afli bátaútveg-
arins hefir orðið mun minni
en árið áður, þar eð togararnir
munu hafa aflað meira á þessu
ári en hinu fyrra.
Verkun á aflanum var með
svipuðum hætti og árið áður.
Yfirgnæfandi meirihl.aflans var
fluttur út ísvarinn. Sáu bæði ís-
lenzk og erlend skip um þá
flutninga auk þess sem togar-
arnir flultu utan fisk, sem þer
veiddu sjálfir. Islenzku fisk-
tökuskipin, sem flest eru smá,
fóru um 180 ferðir á árinu, en
201 ferð á fyrra ári. Aftur á
móti fjölgaði ferðum togaranna
úr 188 í rúmlega 300. Var
siglingum haldið áfram við-
stöðulaust fram i októbermán-
uð, en lögðust eftir það niður
að mestu. Ástæðan til þessarar
sigling'aslöðvunur var, eins og
mönnum mun kunnugt sú, að
Bretar skipuðu svo fyrir, að
togararnir skyldu sigla til
hafna á austurströnd Bretlands
tvær ferðir af hverjum þremur
sem þeir færu, en þá þriðju
mættu þeir sigla lil þeirrar
liafnar á vesturströndinni sem
þeir áður liöfðu siglt til. Þar
sem þetta myndi hafa í för með
sér verulega lengingu á sigl-
ingatímanum og, aulc þess
aukna hættu fyrir menn og
skip, töldu þeir aðilar, sem hér
áltu hlut að máli rétt að freista
þess að komast að samkomu-
lagi við Breta um það, að sigl-
ingar mættu halda áfram eins
og verið hafði, en þunglega
mun nú liorfa um að á þessu fá-
ist nokkur Jagfæring.
Saltfiskverkun var mjög lítil
á árinu miðað við það sem var
hér áður fyrr. Mun liún liafa
verið undir 3 þús. smál. alls en
var árið áður um 18 þús. smál.
Var yfirgnæfandi meiri hluti
saltfisksins á suðvesturlandi,
einlcum í verstöðvunum við
sunnanverðan Faxaflóa og auk
þess afli togara í Reykjavík og
Hafnarfirði, en þeir fóru nokk-
urar ferðir á saltfiskveiðar á
vertíðinni.
Hraðfrystihúsum fjölgaði
enn á árinu og munu liafa verið
starfrækt 44 hús og enn eru
noklcur hús í byggingu. Alls
munu hafa verið fryst á árinú
talsvert yfir 20 þús. smál af
fiski og mun það vera um
helmingi meira en á fyrra ári.
Framleiðsla hraðfrystihúsanna
var eins og annar fiskur seld
samkv. samningi fyrir fast-
ákveðið verð til júníloka 1943.
Seinni hluta ársins 1942 hækk-
aði framleiðslukoslnaður frysti-
húsanna hröðum skrefum sem
bein afleiðing af hinni vaxandi
dýrtíð í landinu. Gerði þetta alla
slarfsrækslu húsanna mjög erf-
iða og svo kom að lokum, að
frystihúsaeigendur töldu sig
ekki geta starfrækt hús sín
vegna liins aukna framleiðslu-
kostnaðar. Frysting varð því
mjög lítil tvo síðustu mánuði
ársins, en horfur eru nú á að
úr þessu fáist bætt þannig að
starfræksla húsanna geti haf-
izt nú á vetrarvertíðinni. Er það
að sjálfsögðu geysi þýðingar-
mikið að móttalca frystihús-
anna á fiski til frystingar geti
hafizt á ný þar sem verulegur
hluti af hinni smærri útgerð í
landinu byggir tilveru sína að
miklu leyti á þessari verkunar-
aðferð.
Síldveiðin.
Eins og á fyrra ári varð nokk-
ur dráttur á þvi, að gengið væri
frá samningum um sölu á síld-
arafurðum. Það dróst því
nokkuð^ að unnt væri að ákveða
verðið á bræðslúsildinni. Hinn
2. júní tilkynnti ríkisstjórnin,
þá ákvörðun sina, að ríkisverk-
smiðjurnar skyldu liefja mót-
töku síldar hinn 5. júlí og greiða
kr. 18.00 fyrir mál fast verð
eða kr. 15.30 pr. mál, ef sild
væri tekin lil vinnslu og upp-
bót síðar.ef afkoma verksmiðj-
anna leyfði. Var hér um mjög
verulega hækkun á síldarafurð-
um að ræða frá því sem verið
hafði á fvrra ári, en þá var það
kr. 12.00 pr. mál. Varð þelta
ei 1942.
lil þess, að þátttaka í síldveið-
unum varð meiri en ella hefði
orðið. AIls lóku þátt í sildveið-
unum 114 skip með 101 herpi-
nót, en tala skipverja á síld-
veiðiflotanum var 1690. Af hin-
um stærri skipum voru aðeins
fjórir togarar og 10 línuveiðar-
ar, en smærri mótorskip voru
100 lalsins. Á fyrra ári voru
stundaðar síldveiöar alls með
105 lierpinótum, en árið 1940
var lalan 171. Síldarverlíðina í
sumar er óhætt að telja eina
þá beztu sem komið liefir hvað
aflamagn snertir. Veiðin hófst
venju fremur seint. Var fyrsta
síldin sett á land rétt eflir 5.
júlí. Frá því stóð svo til óslitin
veiði fram í ágúst og mátti
heila að aldrei yrði hlé. Vegna
þess hver óhemja barst að af
síld liöfðu ríkisverksiniðj urnar
ekki undan að vinna liana og
urðu tvisvar að setja á veiði-
bann í fjóra daga i hvert skipli.
Seinna veiðibannið var þó upp-
liafið áður en þvi var lokið. Eru
síikar ráðstafanir sem veiði-
bönn vilanlega þvílíkt neyðar-
úrræði að ekki er gripið lil
þess nema í ýtrustu neyð. Er
sannarlega mjög áriðandi að
jafnliliða nýjum verksmiðju-
býggingum, sem nú hafa verið
gerðar um stórar áætlanir,
verði notuð öll þau ráð, sem til-
tæk eru, til að nýta til fulls þær
verksmiðjur sem þegar eru til.
Þrátt fyrir þenna landburð af
síld voru þó ekki allar síldar-
verksmiðjurnar reknar í sumar
og mun þar liafa valdið nokkuru
um, hversu erfitt er að'fá starfs-
fólk lil þeirra.
Alls nam bræðslusíldaraflinn
1.514.159 hektol. en 979.903
hektol. á fyrra ári. Söltun síldar
var með minnsta móti á árinu.
Voru saltaðar. alls 49.548 tn. en
þar af voru 10.714 tn. Faxasíld,
en sú síld var söltuð um vorið
og þó einkum um haustið. Á
fyrra ári nam heildarsöltunin
70.003 tn. Yfirgnæfandi meiri
liluti Norðurlandssíldarinnar
var matjesverkaður eða alls
28.874 tn. og er það meira
magn en verið hefir þrjú und-
anfarin ár. Öll Norðurlands-
sí.'din er seld til Bandaríkjanna
en Faxasíldin samkv. fisksölu-
samningnum til Bretlands.
Síldveiðin í Faxaflóa um liaust-
ið varð í’ýr einkum vegna gæfta-
leysis. Aflaðist ekki næg beita
til vetrarvertíðarinnar og þar
sem lítið mun vera til af síld
til beilu annarsstaðar á landinu,
er hælt við að beituleysi verði á
verlíð í vetur. Kemur það nú
enn einú sinni fram, svo sem
oft áður, að eftír uppgripa sild-
arsumar við Norðurland, er fyr-
irsjáanlegur beituskortur í land-
inu, þegar fram á veturinn
kemur. Verður tæplega unað
lengur við slíkt skipulagsleysi
í svo þýðingarmiklu máli, sem
beitumálinu. Enda virðast nú
flestir þeir, sem við linuútgerð
fást vera orðnir sammála um
það, að brýna nauðsyn beri til
að koma beitumálunum í það
horf, að tryggt sé, svo sem unnt
er að ekki vofi sífellt yfir sú
liætta, að línuútgerð geti ^töðv-
ast á miðri vertíð vegna beilu-
skorts.
Meðalafli hinna einstöku
skipaflokka á síldveiðunum
varð svo sem hér segir: Togarar
18.515 mál (mál = 1.5 hektol.)
(15.034)*). Línuveiðarar 16.691
mál (7.313). Mótorskip 9.666
mál (6104). Mótorbátar 2 um
nót 8.441 mál (4381). Er með-
alafli skipanna á þessari vertíð
sá hæsti, sem nokkurntíma hef-
ir þekkzt hér á landi.
*) Tölurnar í svigunum tákna
meðalaflann árið 1941.
Sala afurðanna og útflutn-
ingur.
Árið 1941 var í fyrsta skipti
gerður samningur um sölu á
öllum fiski landsmanna til eins
árs í senn. Gilti sá samningur
til 30. júní 1942. Voru samn-
ingar þessir gerðir við Breta. I
júní 1942 voru gerðir nýir
samningar, að mörgu leyti
svipaðir hinum fyrri, en
þó ennþá víðlækari, og gilda
þeir til 30. júní 1943. En nú
voru það Bandaríkin, sem voru
lcaupandi afurðanna, enda þótt
meiri hluti þeirra væri flultur
út til Bretlands. Við þetta
vannst fyrst og fremst það, að
í stað sterlingspunda, sem Bret-
ar höfðu greill fyrir þær afurð-
ir, sem þeir lceyptu, var and-
virði þeirra afurða, sem seld-
ar voru samkv. liinum síðari
samningi, greitt í Bandarikja
dollurum, en þess gjaldeyris i
var okkur mikil þörf til inn-
kaupa á ýmis konar varningi
frá 'Bandaríkjunum.
Verðlag á fiskinum samkv.
þessum samningi varð mun
hagstæðara en eftir hinum
fyrri. Hæklcaði verðið um 28%
og mátti það teljast fullkom-
lega viðunandi, eins og sakir
stóðu, þegar samningarnir voru
gerðir í lok júnímánaðar. En
seinni hluta ársins 1942 hefur
allt verðlag og kaupgjald h
landinu breytzt svo mjög til
hækkunar, að útgerðarkostn-
aður allur hefur stórhækkað
og meira en etið upp verðhækk-
unina á fiskinum. Kemur nú
í Ijós enn skýrar en áður,
hversu mjög óhagkvæmt það
getur verið, að semja fyrir svo
langan tíma fyrirfram um fasl
verð á fiskinum, einkum á
þeim tímum snöggra breytinga,
sem nú standa yfir, en hér mun
ekki verða neinu um þokað úr
því sem komið er. Eitt atriði
pr þó, sem leggja verður mjög
ríka áherzlu á, ef samningar
slikir sem þessir verða gerðir
framvegis, en það er, að kaup-
andi afurðanna tryggi það, að
útgerðarvörur, svo sem olía,
salt og kol, hækki ekki i verði
á samningstímabilinu. ■ Slík
trygging var í brezk-íslenzka
fisksölusamningnum á sínum
líma, hvað ol.’u og salt snert'r,
en hefur ekki verið tekin upp
í núgildandi samning. Ilefur
þegar komið mjög áþreifan-
lega í ljós, hversu nauðsynlegt
slíkt ákvæði getur verið, og á
ég þar við hækkun þá á olíu-
verðinu, sem nýlega hefur ver-
ið framkvæmd, en hún skellur
nú öll á útgerðinni.
Auk þess að semja um sölu
á nýjum, söltuðum og frosnum
fislci, var einnig samið um sölu
á niðursoðnum fiski, Faxasild,
hehning þorskalýsisframleiðsl-
unnar, allri sildarlýsisfram-
leiðslunni og 25 þús. smál. af
síldar- og fiskmjöli. Var. yfir-
leitt um hækkandi verðlag að
ræða á afurðum þessum. T. d.
hækkaði verð á síldarlýsi um
nær 30% og á síldarmjölinu
um 13—14% frá þvi, sem ver-
ið hafði árið áður. Enda komu
þessar verðhæklcanir fram i
hækkandi verði á sild til
bræðslu, en það hækkaði frá
f\yrra ári um 50%.
Til nóvemberloka 1942 nam
útflutningur sjávarafurða um
186,4 miíljónum króna, og var
það um 96% af verðmæti alls
útflutnings landsins. Á sama
tíma á fyrra ári nam útflutn-
ingur sjávarafurða um 169,3
milj. króna og 95% af verð-
mæti heildarútflutningsins. —
Meginhluti útflutnings sjávar-
afurða skiptist á fáa afurða-
flokka, eins og liér er sýnt:
ísvarinn fiskur Þús. kr. . 106,104 57%
Síldarlýsi .. . . . 20,979 11%
Þorskalýsi .. . 18,328 10%
Freðfiskur . . . . . 16,135 8%
Saltfiskur .... . 11,212 6%
Þessir fimm afurðaflokkar
hafa því numið yfir 90% af
útflutningi sjávarafurðanna.
Um skiptingu útflutningsins
eftir innflutningslöndum er
það að segja, að yfirgnæfandi
meiri hluti fer til Bretlands.
ísvarði fiskurinn var allur seld
ur þangað, en liann nam, eins
og áður segir 57% af verðmæti
úlflulnings-sjávarafurðanna. —
Síldarolían er sömuleiðis öll
seld til Bretlands og likt er að
segja um freðfiskinn. Af verk-
uðum sallfiski voru fluttar út
um 2700 smál. og þar af rúm-
lega % til Portúgal, en afgang-
urinn til Suður-Ameríku. Er
saltfisksútflutningurinn nú
orðinn svo hverfandi, að hans
gætir vart í heildarútflutn-
ingnum.
Hér hefur verið brugðið upp
augnabliksmynd af sjávarút-
veginum og aflcomu útgerðar-
innar á árinu 1942. Rúmsins
vegna varð að stikla á stærstu
steinunum og því mörgu sleppt,
sem þýðingu liefir. Ekki verð-
ur þó komizt hjá því, að staldra
svolítið við og athuga ástand-
ið, eins og það nú er, og horf-
urnar, sem framundan eru.
Eg held eg fari þar með eng-
ar ýkjur, enda viðurkennt af
ráðandi mönnum á sviði stjórn
málanna, að málum er nú svo
komið, að sú hætta voíir yfir,
að útgerð verði rekin með tapi
á Islandi á því ári, sem nú fer
i hönd. M. ö. o. útgerðin slend-
ur ekki lengur undir fram-
leiðslukoslnaöinum. Ilvilikur
voði hér er framundan verður
manni fyrst ljóst, þegar mað-
ur gerir sér ljóst, að sjávarút-
vegurinn slendur að mestu leyti
undir þjóðarbúskapnum.
Að ráða bót á þessu verður
vitanlega eklci gert nema ráða
niðurlögum dýrtíðarinnar i
landinu, en til skamms tíma
hefir ekki horft byrlega í þvi
efni. Nú virðist þó hilla undir
timamót, þar sem hin nýja rík-
isstjórn liefir hafið markvisst
starf í þá átt, að lækka dýr-
tíðina. Getur maður ekki ann-
að en vonað, að takast megi
sem fyrst að lcoma atvinnulíf-
inu í landinu á heilbrigðan
i grundvöll og bjarga þannig frá
því allsherjar liruni, sem ann-
ars hlyti að vera óumflýjan-
legt.
Davíð Ólafsson.
Sumarfeúöíaðiraxr i Fossvogi.
Eg hefi lesið greinar í blöð-
unum um sumarbústaðina í
Fossvogi. .Eg veit ekki lavað
lagalega er rélt af því, sem um
er deilt, en mig langar til að
segja frá skoðun minni á þessu
máli og eg veit að það er skoð-
un margra annara. Eg get svo
vel sett mig í spor þessara
manna sem neitað hafa að láta
búa í sumarbústöðum sínum
yfir veturinn.
Við hjónin höfum í hjáverk-
um okkar byggt dálítinn sum-
arbústað. Við höfum notað
hveni tíma, sem mögulegt hefir
verið til þess að tína grjótið úr
lóðinni og girða hana svo vel að
engar skepnur kæmist inn á
hana. Við höfum gróðurselt þar
tré og jurtir. Við höfum glaðst
yfir hverjum steini sem við
höfum rutt úr vegi og athugað
hvern gróðuranga sem skotið
hefir upp úr jörðinni. Við erum
að smábæta við grasblettinn í
kringum kofann okkar. Eg veit
að við verðum ekki búin að
koma í kring þeim umbótum
sem okkur langar til þarna, þeg-
ar við föllum frá, en þá vonum
við að börnin okkar taki við og
barnahöt’nin geli glaðst yfir að
sjá trén sem afi og amma gróð-
ursettu. Þetta er nú oklcar
ánægja og að liafa hörnin okk-
ar þarna hjá okkur á sumrin.
Ef ætti nú að búa þarna á vet-
urna, þá veit eg að allt rynni út
í raka innan húss. Það væri
varla hægt að ætlast til eða bú-
ast við að húsmóðirin færi með
skolpfötuna langar leiðir í hvaða
veðri sem væri til að hella úr
henni, það yrði því lielt úr henni
rélt fyrir utan dyrnar eða á
grasbrekltuna fyrir framan hús-
ið. Krakkarnir færu á sleða nið-
ur brekkuna þó eklci væri nema
svolítil snjóföl á jörðu, grás-
vörðurinn mundi troðast niður
og sleðinn mundi renna á eitt-
hvert tréð. Eg gæti talið svo
margt fleira sem afvega færi, ef
búa ætti þarna allan veturinn.
Það yrði ekki skemmtilegt að
koma þar að um vorið og það
er alls ekki hægt að bæta manni
það, því manni tekur svo sárt
að sjá verk sitt eyðilagt að miklu
leyti. Verk sem maður hefir
lagt krafta sína í og mér liggur
við að segja sál sína. Eg veit að
þeir sem sjálfir hafa reynt þetta
eða ræktað jörðina skilja þetta.
Hinir hæðast sjálfsagt að þvi.
Því gerir það opinbera sig
sekt um að taka eignarnámi það
sem menn eiga með fullum
rétti og skerða með því ein-
staklingsframtakið? Menn
lnigsa sig um næstu árin, að
taka holtin í kringum Reykja-
vílc og rækta þau, ef svona á að
fara með þá. Mér skilst nú, að
það'séu ekki svo ýkja margir
eigendur bústaðanna í Fossvogi,
sem neita að ljá bústaði sína.
Væri ekki hægt að fá neina aðra
surnarbústaði í staðinn fyrir þá?
Bústaði sem ekki væri búið að
girða .eða gróðursetja í kring
um og sem mönnum væri ekki
eins sárt að láta eins og þessum
mönnum virðist vera. Þarf endi-
lega að taka af þessum sárfáu
mönnum eignir þeirra, sem
þeir vilja ekki láta af hendi og
særa tilfinningar þeirra með
því ? Þetla er óréttlæti, sem gerir
að engu sjálfstæðisviðleitni ein-
staklinganna. Það opinbera
verður að sjá fram úr þessu á
annan hátt, en að taka eignir
manna með valdi, og sjá fyrir
þessu fólki, sem þyrpst hefir til
borgarinnar án þess að hafa
húsnæði. Eg vorkenni ])ví fólki,
en það á ekki að níðast á ein-
staka mönnum fyrir það.
Eg ætla ekki að fara i blaða-
deilur, læt eg því staðar numið,
þó margt fleira mætti um þetta
segja. Kona.
SIGLIMGAR
milli Bretlands og Islands halda áfram,
eins og að tmdanförnu. Höfurn 3—4
skip í förum. Tilkynningar um vöru
sendingar sendist
Cullifor d’s Associated L nes, Líd.
20 LONDON STREET,
Fleetwood.