Vísir - 27.12.1944, Blaðsíða 4

4
VISIR
Miðvikudagiiin 27, desembcr.
V í S I R
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
Símar 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f
Wilt stuðningsblað ríkisstjórnarinnar gat
“ þess fyrir jólin, að Bretar neituðu að end-
urnýja fisksölusamninginn, sem rennitr út nu
um áramótin. Jafnframt hefir sendiherra Is-
lands i London, sem hér hefir dvalið að und-
anförnu, getið þess, að Bfetar og fleiri þjóð-
jr mundu störlega auka útveg sinn á næst-
unni og jafnvel opna ákveðin fiskisvæði i
Norðursjónum til frjálsra fiskveiða. Stórauk-
ið fiskmagn mundi berast á land á Bretlands-
eyjitm, en sennilegt er ;tð af því leiði aftur
verulcga lækkað fiskverð á þeim markaði.
Lótt ekkert verði fullyrt með óskeikulli vissu
í því efni, er hitt al'tur auðsætt, að afnátn
íisksolusamningsins hlýtur að hafa alvarleg-
ustu afleiðingar í för með sér fyrir okkur
Islendinga, en þó einkum hraðfrystihúsin og
smábátaútveginn, sem tckizt hefir að reka til
])essa án verulegs halla, þótt segja megi að
3)orizt hafi í bökkum um afkomuna.
Á undanförnum árum hel'ir stórfé verið
lagt í hraðfrystihúsin, sumpart til nýbygginga,
en að öðru leyti til stækkunar eldri húsa og
viðhalds. Þetta er eðlileg þróun og sjálfsögð,
enda hcfir fljótlega skipt um tjl batnaðar á
Jiverjum ])eim stað, sem frystihús hefir verið
byggt á, og mörg sjávarplássin hafá rétt við
eingöngu af þeim ástæðum. Allt til þcssa hafa
Bretar keypt og sótt sjálfir hraðfrysta fisk-
inn, enda höfum við ekki yfir hentugum skip-
um að ráða til slíkra flutninga. Fyrirsjáanlega
verða engin tök á því næsta árið að tryggja
þjóðinni nauðsynlegan skipastól til þessa, og
heldur ekki eru nokkrar líkur til að við get-
um selt ])essa vöru á öðrum markaði næsta
kastið en þeim brezka. Sókn bandamanna á
meginlandi Evrópu er ekki enn komin það
á veg, að unnt sé að taka upp venjuleg við-
skipti við hernumdu þjóðirnar, sem sumar
hverjar hafa fengið frelsi silt aftur, og næsta
árið mótar ófriðarástandið allt meginlandið
,Verður ekki séð, með skynsamlegum rökum,
áð nokkur lausn finnist í ])essu efni önnur en
áframhaldandi viðskipti við Breta, Iivoi't sem
þeir flytja fiskinn á markað eða við.
Ofangrelnt stjórnarblað getur þess, að Breí-
ar krefjist verulegrar verðlækkunar á frysta
fiskinum. Vitað er, að afkoma hraðfrystihús-
anna hefir ékki verið góð, en afkoma smá-
bátaútvegsins öllu lakari síðasta árið. Smá-
bátaútvegurinn þolir ekki hallarekstur og
verðlækkun á fiski getur því þýtt beina stöðv-
un flotans, nema því aðeins að önnur lausn
finnist á. Saltfisksverkun getur litla eða enga
þýðingu haft, cnda er salt ekki fyrir hendi.
Framundan er alvarlegt erfiðleikatímabi:,
nema hagkvæmir viðskiptasamningar náist
við Breta. Náist ])eir samningar ekki, verð-
ur að hverfa að því ráði, að hefja tafarlausa
baráttu gegn verðþenslunni og lækka fram-
leiðslukostnaðinn fneð því móti. Lækkun vísi-
tölunnar gctur enn bjargað framleiðslunni, cn
það þýðir hinsvegar ekki, að kaup ])urfi að
lækka hjá almenningi, með því að kaupmátt-
ur krónunnar eykst. Þjóðin verður að horf-
ast í augu við þessar staðreyndir og gera það
með fullri festu. Við verðum að komast yfir
erliðleikana, sem ckki eru líkindi til að standi
nerria í tvö eða þrjú ár. Úr því liggja fleiri
leiðir til bjargræðis.
A VETTVANGI SOGUNNAR
Erlent fréttayfiirlit
17.—23. desember:
Sókn Þjóðverja inn í Belg-
íu og Luxemburg t<jk upp
mest af rúmi blaðanna fyrir
erlendar fréttir í síðustu
viku.
Er það mjög að vonum,
þar sem Þjóðverjar og sam-
herjar þeirra — sem mjög
hafa týrit tölunni upp á síð-
kastið hafa verið stöðugt
á undanhaldi síðan í október
1942, er Montgomery lét lil
skarar skríða gegn þeim við
E1 Alamein, en litlu síðar
biðu Þjóðverjar ósigur fyrir
Rússum við Stalingrad.
Það mun óhætt að fullyrða
að engan hafi grunað, að
Þjóðverjar gætu bafið svo
snarpa sókn sem raun hefir
nú á orðið. Mönnum bar að
vísu saman um það, að Þjóð-
verjar mundu verjast af
harðfengi, unz þeir yrðu að
lokum að velli lagðir, en hinu
trúði enginn, að þeir hefði
enn bolmagn til að hrekja
bandamenri langar leiðir.
Undirbúningur
sóknarinnar.
Þegar sóknin er athuguð i
raunsæu Ijósi. vekur |>að
einna mesta furðu, að Þjóð-
verjum skýídi auðnast að
undirbúa liana, án þess að
bandamenn yrði hennar
varir. Bandamenn hafa yfir-
ráð í lofti og liefði því mátt
gera ráð fvrir því, að þeir
vrðu varir við jafn mikla
flutninga og nauðsynlegir eru
til að hrinda stórsókn af
stokkunum. Hitt hlýtur líka
að liggja í augum uppi, að
f lu t ni n galeiði r Þ j óð ver j a
geta ekki verið í eins slæmu
ásigkomulagi og ælla mætti
eftir hinar grimmilegu lpft-
árásir bandamanna. Enn get.
ur ])að lika átt sér stað, að
Þjóðverjar hafi ált mikil
forðahúr milli landamær-
anna og Rinar, scm banda-
mönnum baf-i ekki tekizt að
komast að og granda.
Grikkland.
Grikklandsmálin voru enn
ofaA-lega á dagskrá í vikunni
sem leið. Ekki hafði þokazt
í átt tih sættar, þegar vikan
leið ,,i aldanna skaut“. For-
sætisráðberranum, Papan-
dreu, hafði að vísu borizt
brcf frá miðstjórn ELAS-
samsteypunnar, en ekki
hafði verið látið uppi um
efni þess.
í vikunni birti Seobie hers-
höfðingi samning þann, sem
gerður var á ítalíu 28. sept.
milli allra skæruflokka
griskra. Ein grein lians
hljóðaði svo, að flokkarnir
skuldbundu sig til að gera
enga tilraun til að ná völd-
unum jneð vopnavakli.
Á föstudag hófu Brelar
sókn gegn ELAS í Aþenu og
Pireus, en um líkt leyli barst
fregn um að ELAS hefði
uppi mikla flokka í grennd
við Janina og mundi þeim
ætlað að ráðast á EÐES-
sveitir í Epirus.
Aðrar vígstöðvar.
I úngverjalaridi og á Italíu
var enn um sókn af banda-
manria hálfu að ræða, en hún
var mjög hæg og örðug, enda
veður .11 á ítalíu og flutn-
ingaleiðir Rússa orðnar lang-
ar.
Öðru máii gegnir um sókn
Bandarikjamanna á Fiiipps-
eyjum. Vörn Japana á Leyte
var á þrotum, þegar vikunni
lauk.
Innlent íréffayllsrlit
17.—23. desember:
Alþingi hóf jólafrí xitt í
vikunni, sem leið, en gekk
frá f járlögunum áöur en það
hætti störfum.
Þessi fjárlög urðu þau
hæslu, sem nokkuru sinni
hafa verið gerð hér á landi
og. mun engan hafa grunað,
að íslenzka ríkið mundi
nokkuru sinni velta þvílikri
fjárhæð í viðskiptununi við
þegnana, jafnvel eftir að
dýrtíðin lók að vaxa með
risaskrefum og lítinn hemil
var hægt að hafa á útgjöld-
unum.
Blöð þau ,sem styðja ríkis-
stjórnina, hafa fundið hvöt
hjá sér til ræða um hið mikla
og f járfreka 'bákn, sem ríkis-
slofnunin er nú orðin. Ilafa
þau hvalt til gætni og er
bað vel,að þau skuli nú kom-
in á þá skoðun, að nauðsyn-
legt sé að sýna einliverja að-
gæzlu í sljórn þjóðarskút-
unnar. Þar er að vísu ekki
um skútu að ræða, sem hægt
er að læra að stjórna með
því að stunda nám í Stýri-
mannaskólanum, en um
hana gildir þó hin sama
regla, að ef menn eru ekki
vel á verðf eða kunna ekki
að stjórna, þá hlýtur skút-
an að kollsigla sig um síðir
eða sigla í strand.
Ilér er nú hægt að læra
næstum allt milli himins og
jarðar, en vel mætti bæta
þeim skóla við, sem kcnridi
mönnum þjóðskútustjórn.
íslendingum veitli ekki af
slíkri skútuöld.
i
JóLAVIÐSKIPTI.
Eins og venja er, hljóp
mikið líf í viðskiptalífið sið-
ustu vikuna fyrin jólin. llef-
ir greindur kaupsýslumað-
ur sagt blaðinu, að. kcypl
muni liafa verið eigi niinna
af allskonar gjöfum og nauð-
synjum en í fyrra. Seðlavcit-
an fór líka i fyrsta ski])ti yf-
ir löt) milljónir og varð því
muri meiri, en hún hefir
nokkuru sinni verið áður.
Liklega inuiiu íiienn hafa
keypt einna mest af bókum
lil jólagjafa, enda eru bæk-
ur prýðilega fallnar til tæki-
færisgjafa.
ILLVIÐRI.
í vikunni brá til vcrra veð-
urs en áður, gerði storma-
samt og gekk á með éljum
langan tíma. Eitt sjóslys
varð, er skipið Búðaklettur
strandaði við sunnanvert
Reykjanes í fárviðri og liríð.
Skipið, sem var um 100 smá-
lestir, var á leið til Reykja-
víkur frá Hornafirði og hafði
tvo farþega innanborðs.
Komusl skipvcrjar heilu og
höldnu til lands, en farþeg-
arnir, annar héðan úr
Revkjavík, fórust. Má það i
heita hin mesta mildi, að
ekki skyldi verða þarna enn
ægilegra slys, þar sem veðiir
var ógurlegt og brim milcið.
Annað skip, Ilafborg, lenli
i veðrinu og fékk sjói, sem
brutu báða björgunarbáta
þess. Vél skipsins var held-
ur ekki í fullkomnu lagi, en
brást þó ekki lil allrar ham-
ingju, og tókst skipinu að
ná li.öfn hér i Reykjavik á
aðfangadag.
í bænum gengu auk þess
sögur um, að ekkert hefði
heyrzt lengi til Jiriðja skips-
ins, en sem betur fór reynd-
ust þær ekki á rökum reistar.
HUGDETTUB HÍMALDÆ
Eg kom eitt kvöld fyrir skömmu inn
í búð, "sem er í sambandi við veitinga-
sal. Eg ætla ekki að fara að lýsa af-
greiðslunni ])ar, bve mér féll hún illa
í geð, og ýmsu öðru, sem mér var ekki
að skapi. Hermenn gengu þarna út og
inn eða sálu yfir glösum. Iláreisti var
nokkur, en stafaði þó ekki síður frá ís-
lendingum en erlendum mönnum. Stað-
urinn er ekki þrifalegur.
Á vegg, sem blasir við, þegar inn í
búðina kemur, er prentmynd af Jóni
Sigurðssyni.
Ekki kunni eg við liana á þessum
stað. Vel verður að fara með helga liluti,
þeir eiga elclci heima, hvar sem er.
En allt á sínar orsakir. Það hefir ver-
ið minnt sæmilega vel á Jón Sigurðssori
á þessu ári. Margir virðast ekki þekkja
nema nafn hans; vita, livar hann fædd-
ist og að liann var lengi liti í Kau])-
mannahöfn, en skrapp h'eim ti 1 áð sitja
í forsæti á Alþingi, og að vísu er þetta
ekki lílill fróðleikur um löngu liðinn
mann, el' hann Iiefði verið bara venju-
legur maður.
En Jón var mikli; meira!
Og nú hefir verið talað mikið um
hann á þessu ári, margt skrifað vel og
viturlega um ævi hans og slarf, og
smekkleg bók gefin út með úrvali úr
ræðum • hans og ritum. Þetta ætti að
stuðla áð þvi, að menn gerðu sér almennt
ljóst, hver ágætismaður hann var ís-
lenzku þjóðinni. Það má læra af hon-
um á svo mörgum sviðum. Hann er einn
mesli snillingurinn okkar, það er meira
en orðagjálfur!
Jón Sigurðsson hlúði af alúð að mörgu,
sem íslandi mátti að 'gagni koma. Bók-
menntirnar voru lionum einkar hugleikn-
ar. Hann var starfsmaður Árnasafns í
Kau])mannahöfn næstum fjörutíu og
fimm ár, vann mikið i þágu Fornritafé-
1 gsins, var forseli Bókmenntafélagsins,
einn aðalstarfskraftur Þjóðvinafélagsins
og samtaka þeirra, scm stóðu að Nýj-
g.ia féL'.j.dti:..:. var niikill og vand-
, ' &lr.rJ::::i:\'~;:r og sá um útgáfur
mjCg :: :r! r: rlta og átti bátt í öðrum;
þ. á i. er.P. var Foinbréfasafnið, Laga-
safnið, Skýrslur um landshagi á íslandi,
Safn til sögu íslands, auk ýmissa forn-
rita.
Á einum slað segir þessi mikli vel-
gerðarmaður islenzkrar menningar og
sjálfstæðisbaráttU: „Annað atriði þvi til
slyrkingar, að ])að sé liin þjóðlega bók-
mennl og bókrilin á voru máji, sem liafa
haldið tungunni við, það er, að vér höf-
um eitt og hið sama mál i öllum héruð-
um um land allt; vér þekkjum að vísu
sérstaklegar mállýzkur úr ýmsuin hér-
uðum, bæði í nöfnum á ýmsum hlutum
og í framburði, cn vér getum ekki talað
um þessar smábreytingar eins og sérstök
mál héraða eða f jarða eða dala, svo sem
vér veroum varir við í öðrum löndum
og hjá frændþjóðum vorum sér í iagi.
Vér getum heldur ekki talað um bók-
mál vort sem tungu hinna menntuðu
inanna, scm sé ólík alþýðumálinu, held-
Lir er liið hreinasta bókmál vort jafn-
framt hið hreinasta alþýðumál, sem vér
heyrum lifa á vörum karla og kvenna,
þar sem vér köllum bezt lalað mál vort
í sveitum. Þessi samhljóðan turigunnar
er einmitt hinn ljósasti vottur um, að
þjóðmál vort hjá öllum stéttum hefir
sína föstu rót og reglu i bókmálinu, svo
að það eru bókmenntir vorar, sem hafa
haldið tungu vorri við og geymi Iiana
um margar aldir.“
En eg var í upphafi þessara orða að
lala um mynd af Jóni Sigurðssvni og
ælla að enda með því, sem hann sjálf-
ur segir i sambandi við Fipn Magnússon:
„Hverjum þeim, sem ann fósturjörð
vorri, ætli að vera kært að sjá minn-
ingu frægra ísjendinga á loft haldið, og
mætli það verða að meira gagni cn marg-
ur hyggur, ef mynd þeirra væri i hvers
manns húsi ....“
Á þetta ekki riú á dögum við um Jóii
Sigurðsson?
Eigum við ekki að láta hann vera meira
en nafnið tómt í meðvitund þjóðarinnai'?
Eigum við ekki að gera hann að takmark-
inu, scm liver einstaklingur kcppir að í
starfi fyrir heill og hamingju íslands?
Hugsaðu uin ])að!