Vísir - 27.12.1944, Blaðsíða 6

6
VISIR
Miðvikudaginn 27, dcsember.
fjega r skipi er lileypt af
* stokkunum, eru l>ar ekki
aðalmennirnir „skírnarvotl-
arnir, seni standa á áhorf-
endapalli dráttarbrautarinn-
ar, hcldur lítill hópur harð-
vítugra manna, sem eru fyr-
ir neðan áhorfendapallinn,
eða undir bógum skipsins.
Þar 'er forstjóri skipasmíða-
stöðvarinnar og aðstoðar-
menn hans. Með þeinr er
maðurinn, sem ber mestan
Iiita og þunga þess dags, og
hrekkur við í hvert sinn, sem
merki er gefið um að lireyfa
skipio. Maður sá cr yfirmað-
ur skipsins.
Hann er nefndur yfirsmið-
ur í flestum skipasmíða-
stöðvum. Það er hann, sem
kreppir ósjálfrátt hnefana, og
honum hitnar á bak við eyr-
un. I ’.f hirðulausum verka-
manni hefir orðið jiað á að
gléyma stálliolta á kafi í öll-
um þeim smálestum af feiti-
leðju, sem löðrað hefir verið
á sporin, eða éf einhverjum
hefir yfirsézt eitthvað í teikn-
ingunum, þegar verið var að
gera áætlun um framsetn-
ingu skipsins á pappír, þá
væri yfirsmiðnum jafngott
að „Iileypa sjálfum sér af
stokk jnum“, eða fleygja sér
í sjói m, mcð öðrum orðum,
og koma aldrei upp aftur.
Land, sem cr í ófriði, hefir
ckki ráð á að tapa skipum
áður en þau fara að sigla.
Þctta land tapar engum skip-
um á þann liátt.
Á ákveðnu augnabliki,
meða i verið er að hyggja
skip, er að því komið, að
nauðfeynlegt er að skíra það.
Sjóm nn, allt frá dögum
Fönil umanna til vorra
tíma, hafa sagt: „Ef það fær
okki ; u-lega í staupinu, þcg-
sir þv’ er hlgypt af stokkun-
um, 1 : hcimtar þ;ið hlóð.“
Hii r snjöllu framkvæmda
menn herskipa- og kaupfara-
vors, árið 1944, gæta
ar reglu umfram allar
venjur sjómanna. Þeir
að þeir fá ckki skips-
1 á skip, sem ekki er
að fornum sið.
flota
þcssa'
aðrai-
vita,
hafni
skirt
lormr
gslu skipa.
íangl sem
na,
• um
hala
fnt
tii blóts og hátíð-
er hleypt af
um. I fornöld voru skip
mannsblóði, áður en
var rennt í sjó. Síðar
-cgið úr grimmdarfórn
’i og slátrað lamhi eða
Manr
við \
Sv;
skipr.
menr
ar, ]
stokl
vætt
þeim
var <’
þessa
uxa.
aftur að því að væta skip sin
man; oióði. Þeir rcnndu
<lrek n sínum á kcflum ofan
fram í sjóinn. Á milli
na hundu þeir þræla,
eir Iiöfðu licrtekið, og
:»t þeir í kássu undir
og slvríði skipsins.
,'lmmtándii öld liætt.u
þessum hlóðfórnum að
Isyti og voru þá tc.kn-
ýmislegir trúarbragða-
; sanibandi við sldpa-
. ()í; cnn cr sá siður
Þegar skipi er Meypt af
styðjast þá áætlana-tækni,
sem nú er til. Varð því aö
byggja á brjóstviti manna,
sem vildi rcynast misjafn-
iega.
Þegar skipi var rennt á
flot, sat fulltrúi konungs í
hásæti, á skutpalli (ef um
sérskiklega þýðingarmikið
skip var að ræpa, var þetta
konungurinn sjáll'ur). Hann
dreypti á víni úr gnllnum
bikar, nefndi nafn skipsins
og flutti bæn þess efnis, að
gifta mætti fýlgja því og það
njóta guðlegrar varðveiziu.
Síðan dreypti hann víni á þil-
far skipsins, í fjórar höfuð-
áttirnar.
Athöfninni lauk með þvi,
að hinuin dýra bikar var
f'leygt í sjóinn, Voru þá jafn-
an viðstaddir kappgjarnir
sundmenn, sem kepptu um
að ná þessum dýrgrip. Og
venjulega var hailn síðan
seldur skipasmiðnum, sem
varð að afhenda hann kon-
unginum aftur.
Skipasmiðirnir voru ó-
ánægðir yfir þessu. Þeir
komu sér saman um að koma
fyrir neti meðfram skips-
skrokknum, til þcss að geta
bjargað hikurunum sjálfir og
sparað sér með því mikil út-
gjöld. Þessu mótmæltu á-
liorfendur liástöfum, eða því
að vera sviknir um ólælin, er
eltingarléikurinn um hvern
bikar hafði í för með sér.
Þessi mótmæli hárust kon-
unginum til eyrna. Hann lét
þá einnig í Ijós óánægju sína
yfir þessari sparsemi skipa-
smiðanna. En þeir urðu hins-
vegar svo gramir, að þeir
hættu að liafa nokkra kon-
unglega viðhöfn við skipa-
skírnir, þangað til Karl II.
konungur gaf út tilskipan
jicss efnis, að upp frá því
legði konungurinn til bikar-
ana.
Það var siður, að karlmenn
nefndu skip, allt fram á nítj-
ándu öld, er Prinsinn af Wal-
es fahn upp á því, að tilnefna
ýmsar vinkonur sínar, jieim
til vegsáuka, lil þess að skíra
hatla
kefla
sem ’
muh’
þunr
Á .
mém
mest ■
ir up
siðir
skirr
í Fi
guðs’
göng;
hleyi'
Þe
skipn
var s
hefja
höfni
lcómi
í vgr
urðu
■yarý; i
íVsemf
jþyngi
íiöfðu
höl'ðu
cfna til
ns-
er
En sifangarnir hurfu herskiþ og önnuiv skip. I
fyrsta sinn, sem sá siður var
upp tekinn .í Bandaríkjunum,
voru konurnar tvær og liðs-
foringi í sjóhérnum þeím ti!
aðstoðar. Þetta var árið 1858
og var skipið skýrt IJ.S.S.
„HárífordA Notaðar voru
þrjár fiöskur af — vatiii: í
einni þeirra var vatn úr
Conriectikut-ánni, annari
vatn úr Hartford-hver og í
hinni þriðju sjór. En það má
fullyrða, að skipasmiður
einn, sem hetur vissi, stalst
íii þess ið skíra þetta skip i
víni, til þess að það heimtáði
ekki síðar hlóð.
Fangar
vinna til náðunar.
Eins og áður er gclið, voru
lækin og aðferðirnar ófull-
komin fyrst í'raman af, sem
noíazt var við, er skipum var
relint í sjó, Stytturnar, sem
koiria í veg fyrir að skipið
rjmni riiður eftir feitismurð-
iim skorumim', \orii tqkriar í
b'iiriu. þaf til ekki var ann-
að eftir til stöðvunar en einn
fleygur. Og var það ákaflega
hættulegt slarf, ;
an fleyg, þegar
kldandi, að
ónusíu með alt
begar skipum
af stökkunupi.
• Bretar lióí'u lier-
yggingar í stórum stík
siður upp tekinn, að
okki sjáífa skírnarat-
a fyrr en skipið var
á flot. Þetta var gert
ðarskyni, jiví að oft
nistök, þegar skipuni
::: i i fram. Þá voru
lyggja stærrí ! oy
skip en nokkurri líiria
áður jiekkzt. Og |)á
mcnn ekki við að
ið losa þenn-
um stór og
þung skip var að ræða. Em
nokluirt skeið voru dauða-
dæmdir afbrotamenn notaðir
til að höggva fieyginn undan
skipinu. Ef slíkur fangi slapp
lífs frá jieirri Iiættu, voru
honum g< í'nar upp sakir.
Nú á dögum, á styrjaldar-
árunum, cr áhorfendapallur
og annar úlhúnaður vogna
framsetiíingar slílpa, gerður
fyrirfram. Stjórnir skipa-
smíðastöðva velja konur þær,
scm framkvæma „skírniiiaÁ
í l'Ieslum tilfellum. Að sjálf-
sögðu ráða þó hernaðaryfir-
völdin því. hver skírir í hvcrí
sinn skip, s: m ætluð eru flot-
aniun, og eru jrii venjulega
valdir afkomendur þeirra
manna, sem skipin eru heitin
eftir, eða skyldmcnni hátt-
settra inanna.
Athöfnin
kostnaðarsöm.
Áður fyrr kóstaði fram-
setning skipa, og' J)ar í inni-
faldar dýraí gjafir lil þeirra
kvenna, sem skírðu skipir,
allt að 5000 sterlingspund-
um, sem j)á var greitt af op-
inheru fé. En nú á dögum
hcra skipasmíðastöðvarnar
jænnan kostnað oftast nær.
Konan, sem valin licfir verið
til að skíra skip, fær greiddan
allan lerðakostnað sinn,
skyldmenna og vina, sem í
fylgd mcð hcnni kunna að
vera. Henni eru gefin dýr
hlóm og armhandsúr^eða ein-
hver skartgripur, og nema
þau útgjöld allt að 250 ster-
lingspundum. Hún er hcið-
ursgestur í miðdcgis- eða
hanastéls-veizlu, sem haldin
er að lokinni athöfninrii. Þeg-
ar hún cr komin lieim til sín,
er henni sent safn ljósmynda,
sem af henni hai’a yeiið tekn-
ar, alll frá jjví er lnin kom
til skipasmíðastöðvarinnar
og jiangað til hún veifar
flöskunni. Ilenni er emiffeln-
ur sendur vandaður kassi
með l’löskubrotunum, og á-
gröfnum silfurskildi.
Jafnan cr einhvcr úr Iiópi
vélfræðinga hverrar skipa-
smíðastöðvar valinn til j)ess
að háí’a yfirumsjón með
framsetning ■ skips. Ilann er
þáiilkunnugur öllum undir-
húuiugi og byggingu’skipsins
frá byrjun tií enda.-Öann ger-
ir nákvæma skriflega áætlun
um framsetning Iivers skips,
áður en kjölur jiess er lagð-
ur. Hann vcrður að vita ná-
lívæmiega, hversu þungt
skipið verður, hve djúpt j>að 1
rístir. að framan og aftan,
j)egar j>að kemur fyrst i sjó,
og hve niargar smálestir af
fciti þarl’, og hvaða tcgund,
til j)ess að löðfa á brautina,
sem skipinu er rennt á fram
i sjó.
Skipa-d rá I tarbra u! er
þannig gerð, að undirslaðan
er traustlega gei’ður, livciður
steinsteyþuflötur, sem hallasl
í sjó lram samkvæmt ná-
kvæmuni ú Ireikningum. • Of-
aii á þcnnnn stfiipsþ'yj)ijfjöt)
crii. íelldgr . jvær,' ^vji'jr,
f jörar fehnihrautir (eftir því,
hve skipið er stórt), af tólf
sinnum tólf þuml. gildum tré-
plönkum, og er sá flötur
jæirra, sem upp veit, vand-
Jega heflaður og fægður.
„Vagga“ skipsins.
Meðan á smíði skipsins
stendur, hvílir þungi þess
ekki á þessum hálu renni-
hrautuni, lieldnr er hotn
skipsins studdur af ógrynni-
legum fjölda stoða, sem
þannig er skipað, að jiær eiga
að J)ola allan j)ann Jjunga,
er smátt og smátt eykst, eft-
ir því, sem byggingunni mið-
ar ál’ram. Nokkrum kliikku-
stundum áður en reniia á
skipinu l ram, er öllum Jnmg-
aimm létt af jiessum stoðum
og liggur j)á skipið í hreyfan-
legri „vöggu“, sem undir það
hefir verið byggð, og hvílir
á rennihrautumim. Hvílir j)á
á jieim |)imgi, sem svarar
tvcim smálestum á hvern fer-
jjumlimg; Vagga ])essi er
Ijyggð undir og ulan nm
skipsskrokkinn og h'ann á að
falla í Iiana eins og „fótiír í
sokk“. Þegar framsetningu er
lokið er vaggan dregin und-
an skipinu, og má síðan nota
hana undir nýtt skip.
Hlutverk vöggunnar er
ekki langvarandi, en undir
benni er það algerlega kom-
ið,hvernig skipinu rciðir af
við framsetninguna. Vagga
Jiessi re hyggð úr limbri og
er einskonar grind, sem fell-
ur allsstaðar að skipinu og
cr fest saman ýmist með
sterkum „boltum“ eða stál-
vírum. Húri dreifir jiunga
alls skipsins á rennihlemm-
ana, sem falla ofan á feiti-
löðraðar undirstöðu-renni-
braulirnar.
Bjúgaldin í stað feiti.
Upphaflega ber vaggan
engan þunga annan en sinn
eigin. En áður en lil hennar
kasta kemur, er löðrað mörg-
um smálestum af feiti á hin-
ar lostu rennibrautir og und-
ir hina hréyfanlegu hlunnar
vöggunnar. Þessi „smurning“
er vandaverk, út af fyrir sig.
Hvcr skipasiniðastöð um sig
heldur því fram, að sín að-
ferð við jætta sé hezt og hún
liafi fundið upp aðalgaldur-
inn við framsetning skipa. A
einni skipasmíðastöð, jiar
seni skipum er lileypt fram
á Iilið, vcgna j>ess, hve lítið
svigrúm er í sjó framundan
rennihrautunum, hefir notað
yfirjri'oskuð l)júgaldin í
tonnatali, í stað feiti, — og
þetta j)ótt gcfast vel.
Þegar skipi er hleypt af
stokkunum, jiarf ])að að liafa
gott svigrúm, J)cgar það
kemiir í sjóinn, því að hrað-
inn á j)ví er venjulega geysi-
mikill. En þar sem skipa-
smíðas’töðvar eru við fljót
eða mjóa l'irði, nota j)ær
ýmsar aðferðir til að draga
úr hraðanum. Þegar stórskip-
inu „Qucen Mary“ var hleyiw
af stokkunum í Skotlandi,
varð að breikka Clyde-fljótið
gegnt skipasmíðastöðinni, lil
j)ess að tryggt væri, að hún
hefði nægilegt svigrúm.
Meðan unnið er að j)ví, að
fullgera skipsskrokkinn að
innan, vinnur fjöldi verka-
manna að j)ví að losa smám
saman styltukei’fið, scm hor-
ið hefir j)unga hans uppi,
undan skrokknum, og fella
hann í lrina hrcyfanlegu
vöggu. Þetta er ærið vanda-
samt verk og verður að vinna
af mikilli nákvæmni, smátt
og smátt og sem jafnasf,
])angað til skrokkurinn loks
er felldur allur nákvæmlega
í vögguna, og að sjálfsögðu
rykkjalaust, og allur jjung-
inn hvílir scm jafnast ;'i
henni.
Sjálf framsetningin.
Þegar að sjálfri framsetn-
ingunni kemur, cr nákvæm-
lega fylgt fyrirframgerðri á-
ætlun. Er j)á margs að gæta
og ærið starf j)eirra, sem að
framsetningunni vinna. Þá
eru felldar hinar síðustu
stoðasamstæður, sem halda
skipinu í skorðum, og eru
j>ær svo haglega gerðar, að
])ær falla fyrir einu Iinitmið-
uðu sleggjuhöggi, og liafa j)ó
horið uppi lumdruð smálesfh,
vikum saman. Þegar nú- er
húið að ryðja öllu hinu riiarg-
brotna stoðakerl’i frá skip-
inu, liggur skipsskrokkurinn
í vöggu sinni, fágaður og
rennilegur og íábrotinn, -
eins og fugl, sem er að búasl
til flugs. Ber vaggan nú cin
allan jiungann.
En hún hvílir svo á fitu-
löðruðym, hallandi renni-
brautunum. ög að sjálfsögðu
myndi hún jrii j)cgar fara á
skrið, ef ekki værí einhver
úthúnaður til að halda hcnni
í skefjum. Þcssum útbúnaöi
er hagað eftir stærð ski|)sins.
Þegar renrit cr fram iliitii-
ingaskipum og öðrum minni
skipum, er útbúnaðuriiin
harla einfaldur. Þegar uni
stör skip er að ræða, er vögg-
unni luddið í skorðum með
gríðar stórum „gikkjum" eð i
göddum, sem standa upp úr
föstu rennitrjánum, og er
niður samtímis, með
Frh, á 8. síðu.
hleypt
Þegar fjórum tundurspillum var hleypt af stokkuruim
samtímis í skipasmíðastcð í Bandaríkjunum.