Vísir - 30.12.1944, Qupperneq 2

2
V 1 S i 1'
Laugardaginn 80. dcsember.
Fyrstu íimm hús SJ.B.S. á Reykjim? ai
verða tifbóin fi! notkunar.
Em þau snjög vöitdiað ©g vistleg.
Viðta! við Pálma Loíísson forstjóra.
Þessa dagana er verið að
leggja síðustu hönd á fimm
af tíu íveruhúsum, sem S.l.B.
S. hefir ráðizt í að láta reisa
á Iteykjum í Mosfellssveit, en
hin fimm eru komin undir
þak. og eiga þau að vera til-
búin með vorinu.
Geta fjórir menn búið í
hverju húsi fyrir sig, og eru
þau öll hin vönduðustu. I
hvérju húsi eru þrjú svefn-
herbergi og ein sameiginleg
dagstofa fyrir alla íbúana. —
Tvö svefnherbergjanna eru
éinbýlisherbergi og er stærð
þeirra 2,60x3,15 metrar, en
þriðja svefnherbergið er ætl-
að fyrir hjón og cr það
stærra, eða 2,80x3,15 metr-
ar, Dágstofan er stærsta her-
bergið í húsinu og er gólf-
flötur hennar 3,35x4,75 mtr.
I hverju húsi er lítið eldhús,
sem er einnig ætlað til sam-
eiginlegrar notkunar fyrir í-
búa hússin; þó er eigi
ætlast til að matbúið verði i
þeim, en að fólkið geti hitað
sér kaffi o. þ. h. Ætlunin
er að byggja sameiginlegan
mötuskála fyrir alla íbúa
vinnuheimilisins.
Einnig er bað i hverju húsi,
pg er gólfflötur jjess 1,75 X
1,50 mtr. að stærð. Inngangar
eru tveir og er annar að aust-
ánvcrðu inn í Iitla forstofu,
en hinn á norð%vesturhlið inn
i dagstofuna.
Er ætlunin að byggja fjórt-
án slík hús, og verða þau þá
24 talsins, og geta búið í
þeim um 100 sjúklingar.
Munu nokkrir braggar verða
útbúnir sem vinnuskálar til
að byrja með, þangað til íið
vinnu-skálinn hefir verið
reistur.
Mildð fé fór í að lagfæra
bragga þá, sem notaðir eru
il íveru fyrir verkafólk j)að,
r vinnur við byggingar hús-
anna. Hefir það reynzt geysi-
inikið verk að lagfæra í kring
um húsin, en þau eru byggð
inn í miðjum herbúðum. I
ráði er að býggja gróðurhús,
leikvöll og sundlaug fyrir
börnin niður með Varmá, og
ættu jæssi gróðurhús að
verða ti! mikilla þæginda fyr-
ir íbúa húsanna.
Þýzka herinn vantar nú um
72,000 þjálfaða foringja.
Þetta kemur fram í skýrslum,
sem- bandamenn komust -yfir í
sókn sinni í lilsass fyrir n'okk-
líru. Var það foringi úr aðal-
stöSvum Rundstedts, sem ver-
iS haffii á fer’S um vígstöfivarn-
ar til að safna skýrslum um
herinn, sem skýrsluna samdi,
en lauk ekki við hana, því a’ð
bandamenn náðu honum og
uppkastinu áöur.
í skýrslunni var einnig getið
um það, að sumir hermannanna
hefoi ekki fengið vetrarein-
kennisbúninga í byrjun desem-
her.
Um 100,000 Rússar, sem
Þjóðverjar liöfðu tekið til
fanga, háfa verið leystir úr
fangabúöum af Frökkum.
Frakkar hafa nú til eigin
n.ota aðeins um 150.000 smá-
'eeía skipastól.
Þetta er um íultugasti
liluti þess skipastóls, sem
Frakkar áltu vfir að ráða ár-
ið 1939. Þá nam skipastóll
þeirra 2.9 milljónúm smá-
lesta.
Það, sem veldur því, hvað
skipastóll ])essi er lítill, er
það, að nokkurum liluta
flotans hefir verið sökkt eða
skipin eyðilögð á annan hátt,
nokkur liluti hans er í þjón-
uslu bandamanna og enn
hafa aðrar þjóðir, einkum
Japan og Argentína slegið
eign sinni á nokkurri. hluta
Iians.
Víst cr. að um 800.000
smálesta skipastóli hefir ver-
ið sökkt. Óvísi er, hvaö
orðið liefir urn eina milljón
smálesta, J)ótt liklegl sé að
þeim skipum hafi öllum ver-
ið sökkt, en þá er aðeins ef tir
1.1 millj. smál. skipastóll og
af honum eru 850 þús. smál.
i þjónustu bandamanna og
100 þús. á valdi Japana og
Argentínu.
Eitt áf aðalviðfangsefnum
fröngku stjórnarinnar verður
endurreisn siglingaflotans.
Vilja franskir skipaeigpndur
fá óhundnar hendur, en
flutningamálaráðherrgnn,
Rene Meyer, hefir látið uþpi,
að stjórnin hafi í hyggju að
laka ýmsar áætlanasigling-
ar í sínar hendur eða hafa
strangt efíirlit með rekstri
þeirra.
Franskir skipacjgendur-
eru að hugsa um að hefja
þátttöku i flugfélögum á
næstu árum. Gerðu nokkur
skipafélög það fvrir stríð og
líkaði vel.
Lifðu þó í fimm márnnði.
I október-mánuði dóu í
Svíþjóð samvaxnir tvíburar,
sem fæðzt höfðii í maí-mán-
uði.
Voru þetta mev-börn, og
j)ótti ekki ósennilegt, cftir
læknisrannsókn skömmu eft-
ir fæðirlgu'ha, að hægt mundi
að aðskiija þau með skurð-
aðgerð. Síðar kom þó 1 ljós,
að tvíburarnir höfðu sameig-
inlegt hjarta og j)á var auð-
vitað ekki hægt að fram-
kvæma skurðaðgerðinai Fftir
fimm mánuði dóu börnin, án
j)ess að nokkur sjúkdóms-
merki sæust á þeim. Misstu
þau matarlystina og borðuðu
ekki framar.
Krufning var látin fram
fara og sást })á, að tvíbur-
arnir höfðu éinnig haft sam-
eiginlega lifur .og ýmis líffæri
voru ekki rétt sköpuð, þótt
ekkert vantaði af þeim.
Það er einsdæmi, að tví-
burar með sameiginlegt
hjarta hafi getað lifað í fimm
mánuði. (SIP;)
Skipaú'ígerð ríkisins á 15
ára afmæli núna j)essa
dagana milli jóla og nýárs.
"Stofnunin opnaði fvrst skrif-
stofú. dagana milli jóla og
nýárs 1929. 'Pálmi Loftsson
hefir veitt útgerðinni for-
stöðu frá byrjuu og til þessa
dags.
Vísir hcfir haft tal af for-
sljóra Skipaútgerðarinnar í
tilefni af afmælinu og innt
bann eftir lielzhi .þáttum í
sögu stofnunarinnar og fram-
l i ða rf y ri ræ 11 un um.
f
Stöfnun
skipaúigerðarmnar.
SkipaútgerS ríkisins hóf
starfsemi sína dágana milli
jóla og nýárs árið 1929.
Skrifstofan var uppliaflega
slofnuð til að sjá um stjórn
iandlielgisgæzlunnar. Fram
til þess hafði landhelgisgæzl-
an vcrið meira og minna í
iausu lofti fni þeim tíma, cr
íslendingar tóku þau mál í
sínar hendur. Var hin hrýn-
asla nauðsyn allra hluta
vegna að koma þeim málum
í fast liorf. Hinsvegar var
ekki talið. að skrifstofan
hefði nóg að gera við þessi
mál einsömul og voru lienni
því fengin yfirstjórn strand-
fcrða ríkissjóðs í liendur,
sem áður höfðú vcrið í hönd-
um Fimskipafélags íslands.
Þegar ríkisútgerðin tók
(il slarfa átti ríkið I skip.
Gufúskipið Oðinn, Þór og
Ægi, sem kom hingað nvr til
landsins 1929. Fnnfremur
strandferðdskipið Esju. Árið
1930 keypti rikissjóður ann-
að strandferðaskip. Ilefir
skipaútgerðin þannig haft 5
skip í þjónustu sinni mest af
starfstíma sínum auk smærri
H>ála, scm flestir liafa verið
leigoir lil slarfa fyrir stofn-
unina.
Lan.dhelgis-
gæzlan.
Þar sem það varð aðal-
starf útgcrðarinnar frá byrj-
un að fara með yfirstjórn
landhelgisgæzlunnár, urðú
þau mál veigamikill þáttur'í
starfsemi stofnunarinnar.
Miklir meinbugir voru á
rekstri varðskipanna á
fvrstu árunum. Ríkið hafði
ekki bolmagn iil að reka þau
öll samtímis. Ivom oft fyrir,
að náuðsynlegt var að leggja
varðskipumuii um lengri eða
skemmri líma vegna þess að
ríkisjóður bafði ekki næg
fjárráð fil að annast rekstur
þeirra allra. Þetta orsakaði
liinsvegar að landhelgis-
gæzlan varð mun lélegri en
naúðsynlegt var. Fjtt skip
gat ekki annast þessi störf
þannig að neitt gagn væri í.
Til þcss að unnt væri að' ann-
ast landhelgisgæzluna $vo að
nokkur mynd væri á, varð
því að finna aðrar leiðir én
tíðkáðar voru um þessi mál
meðal ríkari þjóða.
j
Nýbi-eytni í land-
helgisgæzlunni.
Til að koma þessúm mál-
um í betra borf, var skipuð
nefnd af Alþingi árið 1935.
Állu sseti i þeirri nefnd for-
seti Slysavarnafélags íslands,
forseti Fiskifélags íslands og
forstjóri Skipaútgerðar rík-
isins. Skyldi þessi nefnd
ákveða hvaðá tegund af skip-
um væri bentugust fyrir
landhelgisgæzlu við ísland.
Niðurstaða þessarar nefndar
varð á j)á leið, að landhelgis-
gæzluhni yrði bezt fyrir kom-
ið með því, að 4 skip um 100
smálestir að stærð önnuðust
])essi störf auk eins stærra
varðskips. í sambandi við
þessa niðurstöðu var varð-
skipið Óðinn seldur til Sví-
þjóðar, og þessi árin er unn-
ið að þvi að koma landhelg-
isgæzlunni í það horf, að hún
geti verið nægileg sem örygg-
isráðstöfun en samt ekki of-
vaxin gjaldþoli þjóðarbús-
ins. Af hinum fjórum fyrir-
huguðu landhelgsbátum hcf-
ir einn verið smíðaður og
starfræktur um skeið. Er það
varðbáturinn óðinn. Hefir
sú reynsla, sem fengizt hefir
í sambandi við rekstur bans
sýnt, að skoðanir nefndarinn.
ar um þessi mál, liafa verið
reistar á fullum rökum. Var
ákveðið að bjrggja fleiri báta
til þessara starfa, en gjald-
eyrisvandræði hömluðu að
unnl værj, að koma þeim fyr-
irætlunum í framkvæmd fyr-
ir styrjöldina. Verður váfa-
laust unnið að smíði nógu
margra landhelgisbáta að
slyrjöldinni lokinni.
Þrált fvrir ýmsa erfiðleika,
sem verið hafa í þessum cfn-
um hefir lekizt, að skapa svo
fullkomna viðurkenningu á
in.eðferð íslendinga um þessi
máli að utanríkisráðherra
Éreta, þeirrar erlendu þjóð-
ai’, sem eihna htest hefir
stundað fiskveiðar hér við
land, liefir lýst því yfir í
brezka þinginn, að íslend-
ingar færu með þessi mál af
fylísta réttlæti. Iíinsvegar
þurfa landlielgismálin að
líomast í það horf í framtíð-
inni, að mínu áliti, að unnt
verði að verja landlielgina
fullkomlega þannig að ekki
verði um það að ræða að
nokkurt skip stundi veiðar á
óleyfileguni svæðum.
Strandferðirnar.
Það er elcki gott £*j segja
hvaða tilhögun verður höfð
um strandferðirnar eftirleið-
is. Undanfarið hefir nefnd
verið starfandi, sem fjallað
hefir um þau mál, en hún
hefir ekki lokið störfum enn.
Mín persónulega skoðun cr
sú, að nauðsynlegt sé, að
koma strancíferðunum í
mikið fullkomnara horf,
bvað snertir skipakost og
ýihsa tilhögun, ef atvinnu-
vegirnir eiga ekki að bíða
stórtjón af samgönguleysi í
framtíðinni, segir Pálmi
Loflsson að lokum.
Svíum boðsð fcil kristniboðs
í Áfríku.
Sænskir kristniboðar síiúa
nú aftur til kristniboðsstöðva
sinna í Abessiníu.
Bauð keisarinn nýlega
])rem kristniboðum og tveim
hjúkrunarkonum að hefja á
ný starf það, sem þau höfðu
á hendi, cr ítalir réoust á
landið. Eru þau lögð af stað
suður fyrir skemmstu. (SiP.)
Þrjár nvjar bækur eru komnur út:
Saga Islendinga, IV. bindi, Sextánda öldin, „eftir
dr. Pál Eggert Ólason. Áður eru út komin V. og VI.
bindi. Þetta bindi fjallar um siðaskipíatímabilið. Segir
þaV meðal annars frá valdi katólsku kirkjunnar, hinni
nýju trúarstefnu og menningu og menntun ])essa tíma-
bils. Bókin er 460 l)ls. að stærð, í síóru broti, með
myndum og vönduð að öllum frágangi. Alls verður þetta
sagnfræðirit í 10 hindum. — Mjög lítið er nú orðið
til af V. bindi. Senn eru ]))í síðustu forvöð fyrir menn
að tryggja sér ritið frá upphafi.
Andvari 1943 flytur ritgerð um dr. Jón biskup
Helgason, eftir dr. Firík Alhertsson, grein um Magnús
Stephensen og verzlunai’mál Islendinga, eftir dr. Þor-
kel Jóhannesson. Steingrímur Steinþórsson húnaðar-
málastjóri ritar um framtíðarhorfur landhúnaðarins
og Sigurður Kristjánsson, alþingismaður, um framtíð
sjávarútvegsins.
Almanak Þjóðvinafélagsins 1945 flytur greinar um
Kaj Munk og Nordahl Grieg, eftir Tómas Guðmunds-
son, skáld, grein um þróun heilbrigðismála á Islandi
1874—1930, eftir Sigurjón Jónsson, lækni, Árbók ís-
lands 1943 og fleira.
Bækur þessar liafa þegar verið sendar til umboðs-
manna úti um land.
Félagsmenn í Reykjavík vitji jæirra í anddyri Safn-
hússins og í Hafnarfirði í verzlun Valdimars Long.
Skrifstofa útgáfunnar er að Hverfisgötu 21, efri
hæð, sími 3652.