Vísir - 17.03.1945, Qupperneq 7

VlSIR
'Laugardaginn 17. marz 1945,
7i
Frá mönnum os? merkum atburðum:
Verkamaður einn, sein vann að bjðrgunarstarfimtj
fann töflu, sem á voru leíruð þessi orð:
„Olia og gas, sem framleiðist úr iðrum jarðar^
færa íhúum Texas mikla h’esrun. Þessum náttúru-
gæðum eigum við ]>að eð þakka, að við slundum
nám í þessum skóla.“
74
Hún liafði tekið eftir þvi, að hann fillaði við
evra silt.
„Það eru ekki allir þrælar markaðir," sagði
Jiún liugsandi. „Líf þitt hlýtur að vera hörmu-
legt. Það veit eg. Það lilýtur að vera eitliivað
meira en lítið bogið við þenna heim, þar sem
maður eins og þú ert gerður að þræli. En er í
rauninni svo ýkja mikill munur á þjóðfélags-
stöðu þinni og minni? Eg er dóttir gestgjafa.
Hvað þig áhrærir, þá er ekkert tillit tekið til
þess að þú nauzt góðs uppeldis og ert gáfaður
og góður maður. Það voru vondir menn, sem
hnepptu þig i þrældóm. Ilvernig er svo aðstaða
mín? Það er alveg sama, þótt Díon faðir minn
sé heiðárlegur maður, sé vel að sér í bókmennt-
um, hafi fengizt við listaiðkanir og sé í góðu
áliti meðal Aþeninga, eins og Georgias faðir
lians. Hann er bara veitingamaður. Ef til vill
hefði það verið hetra fyrir mig, ef 'mér hefði
ekki verið kennt að meta það og dá, sem er fyrir
ofan þjóðfélagsstöðu mína.“
„Jó, en — Þeódósía, það er samt svo margt
sem liefir getað gert yður ævina þolanlega,“
svaraði Demetríus i hughreystingartón. „Það
er svo margt, sem getur gert yður hamingju.-
sama — bækurnar yðar, hljómlistih, lifsgleði
yðar, fögur ldæði.— —“
„Eg get hvergi verið í hinum fallegu lcjólum
niinum,“ sagði hún með heizkju, „og lífsgleði
mín fær aldrei útrás. Ef dóttur veitinganianns
langar til að vera hamingjusöm, þá verður hún
að hegða sér, eins og ætlazt er til af henni. Hún
á að vera hávær, frek og frökk við að stela, ef
i það fer.-Svo ætti hún að eiga vini innan stétt-
ar sinnar.“ Augu hennar fyHltust allt í einu tár-
um. „Demetríus," sagði liún lágt, „stiindum
lield eg að eg geti ekki afborið þetta!“
Hann lagði handlegginn utan um hana og þau
sátu lengi þögul. Svo réttj hún úr sér og leit á
hann athugandi augum.
„Iivers vegna strýkur þú ekki?“ spurði hún
í hálfum hljóðum. „Það mundi eg gera — ef
cg væri maður.“
„Og hvert mundu þér fara?“ spitrði ltann og
hló að henni.
Þeódósía bandaði frá sér með hendinni, eins
og það væri aukatriði.
„Eilthvað út í buskann,“ sagði þún, óviss.
„Til Sikileyjar, ef til vill. Það er sagt, að Sikil-
ey sé fögur eyja.“
„Þar búa einungis þjófar og morðingjar,“
svaraði Demetríus. „Það er i hinum fögru lönd-
um, sem lifið er erfiðleikum bundið, Þeódósia.
Einu staðirnir, þar sent menn geta lifað í friði
-- eftir því sem eg veit bezt — er á eyðimörkum,
þar sem ekki er stingandi strá og ekkert eftir
að sælast.“
„Hvers vegna ekki Damaskus? Þú varst einu
sinni að hugleiða að fara þangað." .
„Þar mundi eg deyja úr leiðindum og ein-
veru.“
„Þú ættir að taka mig með þér,“ sagði hún
og hló lítið eitt, til þcss að tryggja það, að liann
tæki svar hennar í gamni, en svo þögnuðu ]>au
>:æði. Þeódósía varð fyrri til að vakna af dag-
draumunum, stóð á fætur og hagræddi liöfuð-
búnaði sínum. Svo sagðist hún verða að fara.
Demetrius slóð þá einnig upp og liorfði á
eftir henni. Síðan seltist hann á ný og lét hugs-
anir sínar reika um sem áður. Honum var að
byrja að þykja of vænt um Þeódósíu og hún
var of ör á vináttu sína. Ef lil vill væri það öll-
um fyrir beztu, að hann forðaðist frekari ein-
töl við liana, ef hann gæti gert það, án þess að
særa hana. Hún var mjög girnileg og við-
kvæmni hennar var yndisleg. Það snart liann
innilega, hversu opinská hún var við hann.
Fram að þessu hafði hann aðeins fellt ástarhug
lil Lúsiu, en er hann.hugsaði um liana nú, var
hún sem helgidómur í augum lians. Þeódósía
var raunveruleg! En hann ætlaði sér ekki að
hagnýla sér að hún var einmana. Hann mundi
aldrei geta gert neitt fyrir hana. Þau voru bæði
nógu óhamingjusöm, þótt þau f’sér'u ekki að
lofa hvort öðru' einhverju, sem þau mundu
ðldrei geta haldið. Hann var þræll, en hann var
ckki þjófur.
Enn var sól hátt á lofti og Demetríusi flaug
i hug að litast um í bænum. Honum varð reik-
að í áttina til markaðstorgsins, en er þangað
var komið flang honum i hug, að gaman gæti
verið að lila inn til Benjamins gamla. Ilann
keypti því körfu með nýjum fikjum og' gekk
!il vinnustofu hans. Benjamki sat með kross-
lagöa fætur á borði sínu, er Demetríus gekk
inn.
„Jæja — Svo hann afréð þá að koma ekki,“
sagði Benjamín, er bann leit upn. en síðan tók
hann þegar aftur til starfa. „Þú ert allt of
snemma á ferðinni. Eg er ekki búinn ennþá.
Eins og þú sérð, er eg enn að- vinná við kyrt-
ilinn.“
„Eg kom ekki eftir lionum, herra,“ svaraði
Demelrius og rétti honum gjöf sína. „Tíminn
var lengi að líða og eg hafði ekkert fvrir stafni.
Eg hefi verið á gangi. Viljið þér ekki fikju að
borða?“
Benjamín benti honum að leggja körfuna
frá sér á borðið, tók siðan fíkju og tuggði hana
þegjandi, en hélt jafnframt áfram að sauma.
Að lítilli stundu liðinni var hann svo langt kom-
inn með fíkjuna, að hann gat talað.
„Sagðir þú við sjálfan þig, „eg verð að gefa
gamla, geðilla Gyðingnum nokkurar af þessum
gómsætu fíkjum,“ eða sagðir þú, „mig langar
tii að leggja nokkurar spurningar fvrir Benja-
mín gamla og ætla að færa honum nokkurar
fíkjur, til þess að liann haldi, að eg liafi komið
vegna vinfengis við hann“?“
„Þetta eru góðar fikjur, lierra,“ svaraði
Demetríus.
• „Satt er það,“ sagði Benjamín og fékk sér
aðra. „Fáðu þér eina,“ tautaði hann með fullan
munninn. „Hvers vegna vildir þú ekki, að hann
kæmi aftur og heimsækti mig i dag? Varst þú
hræddur um að eg mundi hafa neytt hann til
að tala aftur um dauða Gyðinginn ? Nú — og
hvers vegna má hann það ekki ? Það er ólíklegt,
að hrokafullur Rómverji þurfi að óttast spurn-
ingar gamals vefara — gamals Gyðingsvefara
— í hinni undirokuðu Aþenuborg!“
„Ef til vill ætti eg að láta húsbónda minn
tala fyrir sig sjálfan. Hann hefir ekki falið
mér að ræða þetta anál.“
„Eg trúi þvi ósköp vel,“ sagði Benjamín og
Idó við. „Það mun enginn telja þig of skraf-
hreyfinn. En hvers vegna getum við ekki átl
iieiðarleg viðskipti okkar i meðal. Þú komst
til að spyrja mig spurninga. Gott og vel, leggðu
þær fyrir mig. Síðan mun eg leggja spurningar
fyrir þig. Við munum leggja spilin á borðið
og gera kaup um svörin. Er það ekki heiðarlegt
tilboð ?“
i
’ÁKVÖlWðfCVNM
í sóknarkirkjunni í Cransley í Northamptonshire
á Englandi er mynd af Churchill í kórglugganum. Er
pað eina kirkjumyndin í heiminum af manni með
vindil í munninum.
Þarna létu 400 börn lífið, af því að meira var;
hugsað um fjársparnað en öryggi barnanna. Slíkfc
kemur vonandi aldrei fvrir aftur.
Hungusssaeyðin mikk í MandL
Það hefir ekki ýlvja oft komið fyrir, að mikill
mannféllir hafi orðið í löndum Vestur-Evrópu, vegna
hungursneyðar af völdum mikillar fólksfjölgunar,
en af þeim sökum hefir oftlega komið til mannfellis
í Indlandi, Kína og fleiri austlægum löndum, og
jafnvel Rússlandi. Sökum ]>ess, hve sjaldan slíkt hefir
fvrir komið í Vestur-Evrópu, er jafnan talað um
„Hungursneyðina miklu“ í Irlandi, er kaftöfluupp-
skeran brást þar 1845, en næstu tvö ár var neyð
ríkjandi þar meðal almennings og fjöldi manna lét
lífið af matvælaskorti.
Talið er að talsvert yfir 250.000 manns liafi beðið
bana af matarskorti og veikindum, sem af honum
leiddu. Mikill útflutningur fólks átti sér einnig stað
á þessum árum, og fækkaði íbúatalan af þeim sökurn
einnig — um hvorki meira né rninna en 2 milljónir.
Allt þetta vakti mikla beizkju í hugum þjóðarinnar,
sem um langt árabil lifði í skugga þessara dapur-
| legu tíma.
Kartöflurækt hefir jafnan verið mikil í Irlandi.
Það er hægt að lifa á kartöflum nokkurn tíma, þótt
menn hafi lítið eða jafnvel ekkert annað til matar,
en til lengdar veikir það vitanlega viðnámsþrótt
manna, að geta ekki lagt sér aðra og fjölbreyttari
fæðu til munns. Kartöflurækt krefst ekki mikils
landrýmis. Smáar fjölskyldur þurfa ekki mikið land
til þess að geta ræktað nógar kartöflur handa sér,
jafnvel þótt þær séu notaðar sem aðal-fæðutegund,
cins og á sér stað meðal almennings í Irlandi. 1 Ir-
landi er það svo, að hinif auðugu landeigendur og
stórbændur sáu sér hag í því, að leigja smábændum
landskika undir hús og til ræktunar, gegn því að
geta fengið þá i vinnu, eftir því sem þörf þeirra
sjálfra krafði. Ol’t unnu smábændurnir af sér leig-
una með þessu móti. En þegar horfið var almcnnt að
þessu, varð reynsla flestra smábænda eða leiguliða
sú, að þeir gátu komizt nokkurnveginn af með þessu
móti, ef þeir lögðu stund á kartöflurækt. Þeir gerðu
litlar kröfur til lífsins — bjuggu við kröpp kjör,
en allt slampaðist af. Hvergi í Vestur-Evrópu mun
alþýða manna, sem lifði á landbúnaði, hafa búið
við eins fábreytt skilyrði og haft eins lítið handa
Hvað gerðir þú við skyrtulíningarnar, sem eg
skiltli eftir á borðinu þínu?
Þær vorru svo óhreinar, að eg sendi þær i þvottahús.
Hvaða vandræði voru það. Öll tslandssagan var
skrifuð á þær.
Ert þú tistamaður?
Nei, það steig hestur á hatlinn rninn,, rétt áðan.
Um og eftir síðuslu aldamót ferðaðist N. Annan-
dale, enskur lærdómsmaður, nokkrum sinnum hér
um land. Lýsir liann Reykjavík á þessa leið:
„Alll í allt er Reykjavík kannske ljótastá borg í
Evrópu .... Hún hefir nokkurar götur og torg (Aust-
urvöll), en húsin eru byggð úr, eða öllu heldur klædd
bárujárni, sem vissulega eykur ekki fegurð þeirra.
Alþingishúsið, sem cr úr steini, er all-alvarleg bygg-
ing, sem kirkjan ekki er. Stór lyfjabúð við torgið er
einkennileg fyrir margt af því, sem ljótast er á ís-
landi nú á dögum, því að griskar goðamyndir úr
gipsi, eiga sérstaklega illa við í landi, sem á jafn
dýrðlega goðafræði og hefir ibúa, sem stæra sig
jafnmikið af ættjárðarást sinni .... Akureyri á Norð-
urlandinu er ekki eins Ijót og höfuðborgin, því þar
eru fleiri timburhús, en annars er hún litlu fágaðri.
fsafjörður og aðrir smábæir eru lika fallegri en
Reykjavik, blátt áfram af því að þeir eru minni ....
Þetta er nóg úm borgirnar á íslandi, þær eru að
mestu af útlendum rótum sprottnar, og hinu merlci-
lega, þjóðlega lífi er enn lifað i hinum strjálu bænda-
býlum.“ (Þættir úr sögu Reykjavikur).
á milli og i Irlandi. En við þessi skilyrði voru gift-
ingar tíðar, og það var mjög algengt, að hjón ættu
fjölda barna. Sannleikurinn var sá, að fólkinu hrað-
l'jölgaði, og hcfði mátt augljóst vera, að þetta mundi
draga dilk á eftir sér, ef áfram var haldið á sömu
braut, og engin ný tækifæri til betri afkomu sköp-
uðust. Á einum mannsaldri — við þau skilyrði, sem
hér hefir verið lýst nokkuð, fjölgaði fólkinu um
hálfa aðra milljón, og árið 1845 voru íbúar Irlands
8.250.000, langtum fleiri en nokkurn tmia áður í
sögu landsins. Láta mun nærri, að þriðjungur þjóð-
arinnar hafi haft lífsviðurværi sitt af kartöflurækt.
A tímuni skorts gátu leigúliðar ekki krafist neinnar
hjálpar af landsdrottnum. Hins er þó að geta, að
margir þeirra hjálpuðu leiguliðum sínum af mannúð-
arástæðum, þótt þeim bæri ekki lagaleg skvlda til
]>ess. Þcss verður sem sé að minnast, að sambandið
milli leiguliða og landsdrottná í Irlandi var með allt
öðrum hætti en milli landsdrottna og leiguliða í
Englandi og fleiri löndum, þar sem samvinna og
sambúð var ýmist hefðbundin orðin eða samnings-
bundin eða hvorttveggja, og landsdrottnar voru lög-
um samkvæmt eða töldu sér siðferðilega skylt, og
einnig sjálfum sér í hag, að láta leiguliðana búa
við örugg skilyrði, og hjálpuðu þeim, oft meira en
þeir strangt tekið þurftu.