Vísir - 18.04.1945, Blaðsíða 1

Kaupmaðurinn
í Feneyjum.
Sjá bls. 6.
Vísir er
16 síður
í dag.
35. ár.
Miðvikudaginn 18. apríl 1945.
87. tbl. A
Grænlenzk kol, olía og benzín.
Þótt grein þessi hafi verið alllengi í fórum blaðsins, birt-
ist í henni svo margvíslegur fróðleikur, að hán hefir ekki
tapað neinu af gildi sínu, þótt nokkur tími sé liðinn síðan
hún var rituð.
Síminn flytur fregnir um
kolaverkfall á Englandi. —
Euskir útgerðarmenn, sem
vissu um þetta fyrirfram,
gerðu í tíma kaup á kolum,
áður en kolaverðið hækkaði.
Kolaverðið hækkar svo hröð-
um skrefum. Kolanámurnar
og kolakaupmenn stórgræða
á útsölu hirgða sinna. Við
skulum vona það, að kola-
námumennirnir ensku hafi
líka grætt á því, að ganga
með hendurnar í vösunum og
eyða spariskildingunum sín-
um. En íslenzku útgerðar-
mennirnir og íslenzku sjó-
mennirnir og alþjóð manna á
Islandi, sem var miður kunn-
ugt um leyndustu ráð í stór-
iðju Breta, græddu ekki á
því að verða að kaupa kolin
fyrir stórhækkað verð. Þetta
er saga, sem alltaf hefir ver-
ið að endurtaka sig.
Það er ekki árlegur við-
burður, að Bretland sé í
stríði, en ærið oft hefir það
horið við um þá friðelsku
þjóð. Þá hækka kolin og olían
óskaplega i verði. Við, sem
verðum að kaupa kolin og
olíuna — og raunar harla
margt annað — af Bretum
fyrir uppsprengt verð, erum
á þann hátt látnir greiða
hluta af herkostnaði vorra
voldugu vina. Brezkur ráð-
herra var einmitt að útlista
það nýlega fyrir löndum sín-
um, hvernig utanrikisverzlun
Bretlands greiddi herkostn-
aðinn. Hagfræðingar eru ekki
einir um að vita það, hvernig
auðilr og völd haldast jafnan
í hendur. Og hagfræðingar
eru heldur eltki einir um að
vita.það, að án kola, oliu og
járns er ekkert land í raun
og veru sjálfstætt eða neitt
nærri þvi að vera það, en
þeim er það vissulega míldu
rikara í hug en flestum öðr-
um.
I síðustu styrjöld komst
kolatonnið hér í Réykjavík
upþ í 325 krónur, og það
meira að segja stærri krónur,
en krónan íslenzka er nú.
Verðið var atriði út af fyrir
sig. Annað var það, að Island
gat ekki fengið kolin nema
gegn því, að láta af héndi
mikið af skipaflota sínum,
láta af hendi mikið af hjarg-
ræðismöguleikum lands-
manna!
En þótt fyrri ófriðnum
slotaði, var samt til herkostn-
aður og stríðsafleiðingar. Það
var ekki fyrr en á árinu
1920, að þessi ógurlegi kola-
stríðsskattur á landi voru tók
að linast til nokkurra muna.
Enn er styrjöld og kola-
verðið komið upp i 200 kr.
tonnið. Ilvað skyldi það kom-
ast hátt í þessari styrjöld?,
spyrja menn sjálfa sig.
Kolin á Grænlandi.
Margir liinir þjóðræknuslu
og beztu menn renna nú huga
sínum til nágrannalands okk-
ar, Grænlands.
Menn minnast þess, að ein-
hversstaðar hafi þeir lesið, að
á Grænlandi séu óhemjumikil
og þykk lög af góðum kolum.
Já, víst er þetta rétt. Það
verða aldrei ofsögur Sagðar
af hihlim miklu kolalögum
Grænlands. En þar er einnig
járn, kopar, asbest, grafit,
glimmcr, heil fjöll og eyjar
úr ýmislega litum marmara,
kryolil, silfur, gull og dýrir
steinar o. s. frv. Grænlancýer
stórauðugt námuland fram-
tiðarinnar. En hér vinnst ekki
rúm til að tala um annað en
kol.
Á Grænlandi éru tvénns-
konar kolalög. Frá firðinum
Öllumlengri, á ca. 70° nbr.,
á austurströnd Grænlands, er
nú er kallaður Scórebysund,
liggja kolalög norður alla
austurströnd Grænlands og
vestur norðurströndina yfir á
vestúrströiidina nyrzt, og
þaðan yfir á eyjarnar norður
af Ameriku. Þessi kolalög eru
áframhald af kolalögunum ú
Svalbarða. Eru þau úr sömu
jurtum og frá sama tíma og
Svalbarðskolift. Hvað gæði
snertir eru þau lakari en
beztu ensk kol, én þó vél not-
hæf í gufuvélar og í ofna. Á
norðurströndúm Norðurálfu
(norðantil á Rússlandi og á
Finnlandi) og á vesturströnd
Noregs munu nú fyrir ófrið-
inn að heita má eingöngu
hafa verið notuð Svalbarðs-
kol. I Suður-Noregi voru ensk
kol aftur á móti samkeppnis-
fær, og mun þar hafa vérið
brennt hvorutveggja. Eitt-
hvað af Svalbarðskolum mun
og hafa verið selt í Svíþjóð.
Þar sém nyrzti hluti vest-
urstrandar Grænlánds, norð-
urströndin og aústurströndin
fyrir norðan öllumlengri, mó
heita óbyggð, hafa menn
hvérgi notfært sér þessi
geysimiklu kolalög þar, nema
í kaupstaðnum eða þorpinu
við öllumlengri. Síðan þörp
þetta var stofnað, háfa kol
þessi verið brotin þar rétt hjó
handa þorpinu og handa
gufuskipum, er þangað sigla.
Til noi-ðurs frá mynni 011-
umlengri gengur fjörður í
norður, er nú er nefndur
Hamlet Inlet, og inn af
firðinum grunnur dalur.
Koma kolin m. a. fram þar í
vesturhlíðinni. Líklega liggja
kolalög þessi undir mestöllu
láglendinu norður af Öllum-
lengri. Gæði þessara Sval-
barðskola eru svo alkunn, að
óþarft er að fjölyrða um það.
Það er heldúr engin hindrun
fyrir því, að við gætum not-
að okkur þessi kolalög, nema
yfirráð Dana á Grænlandi.
1 fornöld voru siglingar
milli Islands og öllumlengri.
Fjarlægðin var talin dægurs
sigling (30 danskar mílur)
frá Kolbeinsey í norður. Fjar-
lægðin frá öllumlengri til
hafna á Norður- og Vestur-
landi mun þó verða upp und-
ir eða uin 50 danskar mílur,
Lengri yrði sjóflutningurinn
ekki á kolum þaðan hingað
til lands. Flutningserfiðleik-
arnir á þessum stað er hafís,
er lykur þarna um Grænland
mestan hluta ársins. I ágúst
og september má þó heita
að alltaf sé auður sjór. Og el'
flugvél yrði . lútin leiðbeina
skipunum, er isa verður várt
í þessum mánuðum, myndi
lítill eða enginn trafali hljót-
ast af ísnum. I október taka
hafnir að leggja þarna norð-
urfrá, en að öðru leyti er þó
lítið um ís þar.
Með ísbriot mundi mega
siglá viðstöðulaust til öllum-
lengri i 4 mánuði, eða jafn-
vel allt fram að jólum. Slík-
an íshrjót þurl'um við Islend-
ingar að eiga hvort sem er,
vegna hafíshættunnar við
Norðurland. öflugur íshrjót-
ur er fullkomin vörn gégn
hafíshættunni þar, hungur-
og hallærisvofunni, er vofir
yfir Norðurlandi, og jafn-
framt hin einasta mögulega
vörn gegn henni. Mörgum
hér myndi verða það miður
ljúft, að verða að hiðja ís-
brjótastórveldið um hjálp,
næst þegar helfjötrar íssins
vefja sig um Norðurland. En
þetta stórveldi eitt mun eiga
þá ísbrjóta, sem duga í þeim
hafís, sem hér er um að ræða.
Isbrjóturinn þarf ekki að
vera okkur gagnslaust skip
þess á milli, sem lians væri
þörf vegna ísa við öllum-
lengri eða við Norðurland,
þvi ísbrjótar eru hin beztu
skip til selveiða, en selveiða-
tíminn og siglingatíminn til
öllumlengri rekast ekki á.
önnur kolalög eru á vest-
urströnd Grænlands á líku
breiddarstigi og öllumlengri.
Þau eru á Bjarney, Eisunesi,
er dregur nafn af þeim, og
jafnvel norður á Króksfjarð-
arheiði.
Þessi kolalög á Vestur-
Grænlandi eru raunveruleg
svört og hörð steinkol, en
ekki brúnkol. Samt eru þau
ekki mynduð úr burknum,
lieldur úr pálmaskógum, og
eru því tiltölulega ung. Þau
cru afskaplega feit, þrungin
af olíu. Svo eru og leirlagið
undir þeim og leirrákir þær,
sem í kolalagið eru. Þessi
mikla fita minnir að vissu
leyti á feit brúnkol.
Um hitamagn þessara kola
og nothæfni þeiíra til gufu-
véla í skipum liggja' fyrir
nokkrar upplýsingar, sem al-
menningi eru kunnar.
Daninn Johnstrup birti
fyrir löngu síðan éftirfarandi
greinargerð fyrir efnasam-
8 B
ö »
GLEÐILEGT SUMAR!
I
í?
Litla Blómabúðin.
í;
iíititititititititjtitititititiíitititiíititititititititititiíititjtititititititjtititjt:
GLEÐILEGT SUMAR I
Kolasalan h.f.
í?
o
«
Itiístitititiíiíitiíititititiíltitiíltitltitititititititiotitictititiíititititiíiti
GLEÐILEGT SUMAR!
Landssmiðjan.
íititititititititititititititititititititiotititititiotiíitititiíitititititititiíitiíiíit;;;
GLEÐILEGT SUMAR!
Regio h.f.
- JtÍtÍCOtiOtÍOtÍtÍtÍOÍÍOOtitiíitÍOOOtÍtitÍtitÍtitÍtÍtÍíiCOOtÍíiOtÍtÍíitÍtÍtiOt í
iootiotltitiíiíiootsotiíititiíiotioíitiíiíititioíitiíiíiootioíioíiíiooíitititit:;
» »
0 »
!
8
5t
0
GLEÐILEGT SUMAR!
Kafíibætisverksmiðjan Freyja.
tt
i
í'ititiOtitiOOOtiOtiOtiOÍÍtiOtiOOOtiíiíiíiOOtititititÍOOOOOtititJtiíitiOtÍt
g
0
I GLEÐILEGT SUMAR!
Sápuverksmiðjan Sjöfn.
'ÍOtÍOOÍÍOOOtÍOíÍOÍÍOtÍOOÍXJOOÍÍOOOOOOÍÍOOOOOíJtiOOOOíÍOOt
í GLEÐILEGT SUMAR!
Skóverzlunin Jork h.f.
ÍÍtiOOOÍÍOOOOOOOOOOtiOOOOOtÍtitÍOOOOOtÍOOOOCOOOOOtÍtiOOÍÍtíí
GLEÐILEGT SUMAR!
Sjóklæði og fatnaður s.f.
OOÍlíÍOtÍCCOOOOOtÍOOOGOOOtÍOtÍtÍOOOOGOOtSÍÍOOÍiOOtiOOíÍOt