Vísir - 19.07.1945, Blaðsíða 4

4
VISIR
Firrímftidaginn 19. júlí 1945
VlSIR
DAGBLAÐ
Dtgefandi:
BLAÐADTGÁFAN VISIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Esjuíarþegarnir.
Jllþýðublaðið skýrir svo frá, að ríkisstjórnin
hafi ákveðið að gefa Esjufafþegum eftir
i'argjald og fæðiskostnað á leiðinni til lands-
ins, og beri að líta á ráðstöfun þessa sem vott
þeirrar gleði þjóðarinnar, sem sýnd hafi ver-
ið vegna komu farþeganna hingað til lands.
Munu menn almennt fagna því, að greitt hef-
ur verið fyrir farþegunum á þennan veg, með
því að vitað er, að þeir eiga yfirleútt við fjár-
hagsörðugleika að stríða, ef til vill ekki af
þeim sökum, einum, að þeim hafi orðið lítt
til fjár, heldur öllu frekar vegna hins, að
þeim var meinað að taka með sér nema mjög
takmarkað fé. Munu fyrstu dagarnir hér reyn-
ast fólki þessu útgjaldasamir, sem að líkum
lætur, með því að verðlag er hér mun hærra
en annarstaðar á Norðurlöndum, en auk þess
svo að segja ógerlegt að afla sér viðunandi
húsnæðis, nema með okurkjörum, og fæst það
þó tæpast.
Nú nýlega hefur verið efnt til fjársöfnunar
fyrir þá farþegana, sem eru nauðulegast stadd-
ir. Hefur nokkurt fé safnazt, en fólk er ein-
kennilega framtakslítið við að láta fé af liendi
rakna, en það kann að stafa af ýmsum or-
sökum, — fjarveru úr bænum eða jafnvel að
mcnn séu teknir að þreytast á samskotum,
sem liafa verið æði-tíð síðustu árin. Allir þ'eir,
söm þess eru umkomnir, ættu að bregðast vel
við og láta nokkurt framlag af hendi rakna.
Jafnframt væri athugandi, hvort ekki væri
æðlilegt að binda ekki fjárstyrk þennan við
Esjufarþegana eina, heldur einnig Islendinga
þá, sem enn dvelja erlendis við kröpp kjör,
cn koma hingað væntanlega á árinu. Þessum
mönnum þarf að rétta hjálparhönd, þannig,
að tryggt verði að þeir þurfi ekki við skort
að búa, er heimaþjóðin lifir við allsnægtir og
betri hag en nokkru sinni áður. Hér eru starf-
andi ýmis góðgerðafélög. Legðust þau öil á
citt, má vænta verulegs árangurs af starfi
þeirra, og hér er verkefni við þeirra hæfi.
Þegar fyrsta ganga farþeganna hér i landi
hefur verið létt á framangreindan hátt, eru
allar líkur til að afkoma þeirra verði tryggð,
með því móti að mennirnir fái viðunandi stöð-
nr, enda eru næg verkefnin. Munu farþegarnir
allmargir þegar hafa fengið vilyrði fyrir starfi,
cn aðrir eru að álta sig á aðstöðunni. Margir
ciga búslóð sína geymda erlendis, með því
að rúm var ekki nægjanlegt í Esju til slíkra
ílutninga, en það eykur nokkuð á érfiðleik-
ana, með þyí að menn verða þá að fá sér
húsmuni til bráðabirgða, en það mun vera
æði útgjaldasamt. Til slíkra ráðstafana ]jarf
að styrkja þessa menn. Fer vel á því, að rík-
isstjórnin hefur sýnt skilning sinn á þörfinni,
cnda er þess þá að vænta, að borgararnir fylgi
fordæmi hennar, svo sem þeir eru menn til.
Hins ættu menn svo að minnast, að það eru
ckki Ésjufarþegarnir einir, sem eru hjálpar-
þurfi, eins og sakir standa. Við eigum einnig
að minnast hinna, sem enn dvelja erlendis, en
munu koma heim, er þeir fá færi á. Líklegt
cr að allmargir íslendingar eigi nú við skort
íið búa á meginlandinu, en hvar sem fólk
þetta er niður komið,, þarf að greiða úr fyr-
ir því eftir frekustu föngum. Því fyrirgreiðslu-
starfi verður ekki lokið fyrr en þeir eru allir
þeimkomnir, sem heim vilja.
Tvíhorf heimskunnar
og skaðsemi þess á hætfufBmum.
i.
Fyrirsögn síðústu greinar-
innflr sem eg hefi séð um
frægasta visindamann nú-
tímáns: Einstein, Creator of
universes: Einstein, skapari
alheima.
Ýkjurnar fara þarna óneit-
anlega ekki alllítið fram úr
því, sem flestum mundi þykja
líldegt að orðið gæli, jafnvel
þó að um liina heimskustu
heimsku væri að ræða. Því að
heimskan gerir þarna hinn
mikla stærðfræðing að guði,
og má ýkja til muna fyr en
svo sé.
Oss lilýtur að koma til
hugar, hvernig reginheimsk-
an muni vera á svipinn, þeg-
ar vikið er frá sannleikan-
um á hinn veginn. Það er
ékki ólíklegt, að þá mundu
hinar merkilegustu uppgötv-
anir, afnvel hinn allrraþýð-
ingarmesti þekkingarauki,
vera talinn markleysa ein, ef
þá ekki beinlinis rugl, og
vitringurinn sem mest riði á
að taka undir með, jafnvel
vitfirringur.
-
II.
Það er óhætt að gera ráð
fyrir því, að þannig sé, þar
sem verið er á glötunarvegi.
Iljá slikum mannkynjum
nær heimskan einmitt þessu
hámarki. Og athafnirnar sem
standa í sambandi við slika
heimsku, eru hinar herfileg-
ustu, ógæfa mannkynja sem
eiga að búa við afleiðingar
slíks vanmats á sannleikan-
um, hin skelfilegasta.
Það er ekki hægt að kom-
ast hjá þvi að líta svo á, sem
ástandið hér á jörðu nú, sé
einmitt í þessa átt. Rík lil-
finning þess, að hin mesta
nauðsyn sé á því, að girl verði
fyrir framhald styrjalda,
virðist að' vísu vera fyrir
hendi hjá hinum ráðandi
mönnum þjóðanna; en í þvi
sem fréttist af viðræðufund-
um þeirra um þessi mál,
kémur ekki fram, að lífeðli-
leg og jarðfræðileg sjónar-
mið séu þar tekin neitt til
greina. Eg hefi hvergi, í sam-
fcandi við þær umræður, séð
getið um þá skoðun, að
mannkynið sé á gíötunar-
vegi, líftegund sem liafi mis-
tekizt svo, að hún sé jafnvel
á glötunarbarmi. En þó er
enginn vafi á þvi, að það er
einmitt þetta sein á sér stáð.
Og er mjög eftirtektarvert,
hvernig þetta kemur fram í
því, að það er ráðandi skoð-
un, sem einróma virðist
vera haldið fram af þeim
sem öðrum fremur hafa ver-
ið kallaðir kennimenn, að
það atliæfi, sem nauðsynlegt
er til þess að kynslóð geti
tekið við af kynslóð, eða með
öðrum orðum, líftegundin
mannkyn haldið áfram að
vera til, sé í eðli sinu svívirði-
legt og glæpsamlegt*). Slík-
miklu hærra, jafnvel, að tala
mætti um nýa líftegund. En
mjög er við því liætt, að upp-
götvanir sem miðuðu í áltina
til þess að þetta gæli orðið,
væru ekki mikils metnar af
þeirri heimsku, sem vill gera
ekkert minna en gúð, úr
stærðfræðingi, sem að vísu ó-
efað hefir, á mjög merkileg-
an liált, aukið skilninginn á
hinni liflausu náttúru, en
liinsvegar ekki leitt i ljós
néin þau sannindi, sem náuð-
synleg eru til að átta sig betur
en áður á lífinu, og sögu lífs-
ins á jörðinni, og i sambandi
við það, á þessu, sem nú þarf
að vera aðaláliugaefnið. Éri
það er, livernig takast megi
liér á jörðu, að skipta um frá
lielstefnu, og bjarga þannig
mannkyni voru frá yfirvof-
andi glötun.
5—7. júlí.
Helgi Pjeturss.
Hágg setus nýtt met
á imlimiti.
Sænski blaupagarpurinn
Gunder Hagg sett nýtt heims-
met í 1 enskrar mílu hlaupi
í Malmö s.l. þriðjudag. Hljóp
hann vegal. á 4:01,4 mín.
Gamla metið, sem var 4:01,6,
tók hann frá landa sínum og
vini, Arne Andersson, sem þó
reyndi að halda í það, en mis-
heppnaðist. Arne varð annar
í lilaupinu á 4:02,2, en þriðji
varð Rune Persson frá Fal-
köping á 4:03,8 og 4. Lennart
Strand á 4:09,2. Ake Petters-
son leiddi hlaupið fyrstu tvo
hringina, en þá tók Gunder
við, en Áke gekk úr leik.
Arne og Rune fylgdu Gunder
fast eftir, og sá fyrrriefndi
reyndi að komast fram úr á
siðustu 100 metrunum, en
Gunder var vel á 'verði og
átti næga krafta til að svara,
svo að Arne varð að láta sér
nægja annað sætið.
Svo sem kunpugt er fór
Gunder til Ameríku í vetur
og beið þá margsinnis ósigur
fyrir Jimmy Rafferty. Hann
virðist því vera búirin að
jafna sig eftir þá útreið, og
er líklegt að þetta sé ekki síð-
asta metið, sem hann setur
á þessu sumri.
*) Sbr. þessi orð eftir gáf-
aðan ungan jirest, í Kirkju-
blaðinu: „Allir vitrir menn
hafa skilið, að mennirnir eru
getnir í synd.“
ur dómur líftegundar um til-
verurétt sjálfrar sín, er vissu-
lega feigðannerki.
III.
Það sem nú, umfram allt,
ríður á að gera sér ljóst, er,
að ef feigðinni á að geta orð-
ið afstýrt, þá þarf mannkyn-
ið að hefjast á hærra stig
vizku og góðvilldar, svo
Dani meðal
Nobeísverð-
lannamanna
Nobelsverðlaunum fyrir
vísindarannsóknir var út.
hlutað í New York í stað
Stokkhólms venjulega. Fór
afhending verðlaunanna
fram þ. 10. des. s. 1. Flestir
viðtakendur unnu í Banda-
ríkjunum, en þeir eru af
ýmsu þjóðerni.
Sænski ræðismaðurinn af-
henli hinum þýzka flótta-
manni dr. Isidor I. Rabi og
hinum austurriska dr. Otto
Stern verðlaunin í eðlis-
fræði fyrir rannsóknir á
frumeindinni. Verðlaunin í
læknisfræði og lífeðlisl’ræði
hlutu Bandaríkjamennirnir
dr. Joseph Erlanger og dr.
Herbert S. Gasser fyrir rann-
sóknir á starfsemi tauga-
kerfisins, og dr. Edward A.
Doisy, Bandaríkjamaður og
dr. Henrik Dam, Dani, fyrir
að einangra blóðvítaminið K.
Garðj’rkjumál. Garðyrkjumaður, scm oft hefir
skrifað mér áSur og gefið mér
upplýsingar um ýmisleg vandamál viðvíkjandi
garðræktinni, hcfir nýlega skrifað mér bréf og
gerir þar fóniatana að umtalsefni og telur, að
ekki sé vanþörf á að menn viti einhver deili
á þeim nytjajurtum, sem menn Láta sér til munns.
Þar sem Bergmál hefir engu við þekkingu garð-
yrkjumannsins að hæta og liinsvegar ekkert að
athuga, œtlar það að birta hréfið í heild. Þar
segir svo: ,,....Að þessu sinni vil eg aðeins
ræða við þig um lómata, en eins og allir sjá,
er þeim otað lit í hvern búðarglugga, hræódýr-
ir ávextir, -sem hafa lífgandi áhrif á allra, sem
neyta. Þó eru færri sem vita nokkuð um þessa
ljúffengu ávexti, og þess vegna skal eg segja
þeim, sem vilja al' sögu tómatanna, efnainni-
hald þeirra og smávegis um ræktun þeirra.
*
Tómatar. (Solanum lycopersicum eða lycoper-
I sicuni esculentum).. Þeir eru af kar-
töfluættinni, eins og tóbaksjurtin, en til þeirrar
ættar teljast milli eitt og tvö þúsund eitur og
nýtjajurtir. Menn eru sammála um, að tómat-
arnir séu upphaflega komnir frá S.-Ameriku og
fluttir til Evrópu á 1(5. öld, og þá nefndir epl-
ið frá Perú. Lengi vel voru þeir ræktaðir sem
skrautjurt, því nienn álitu þá banvæna. Þegar
þeir voru fyrst notaðir til átu, trúðu menn því,
að þeir yrðu valdir að ástarskjálfla, og siða.a
er nafnið ástarepli notað um tómata við hátíð-
leg lækifæri. Hér í álfu voru þeir fyrst rækt-
aðir í Englandi og hreiddust þaðan út lil megin-
landsins. Ef tómatplantan er ekki skorin til,
greinist stöngullinn mjög mikið, en ef allir hlið-
arsprotar (axlarsprotar) eru skornir í burlu,
getur plantan orðið 13 metra eða meira á ein i
sumri, en í gróðurhúsi eru þær sjaldan lálnar
ná meira en 3—4 metra hæð.
*
EfnainnihaOd. Þei.r, sem vinna við tómata, verða
dökkir á höndunum og föt þeirra
verða einnig hrún-græn á lit. Þetta stafar af
þvi, að blöð og sprotar tómatjurtarinnar eru
þakin kirtiíhárum, sein gefa frá sér daunillan
í og litrikan vökva. f tómötum er um 94,3% valn,
0,9% eggjahvítuefni, 0,4% feiti, 3,3% kolvetni,
0,0% tréni og 0,5% aska.
*
I • ,
Sýrur og í ávöxtunum eru ennfremur ýmsar
bætiefni. sýrur, sem hafa oft slæm áhrif á mcnn,
er neyta þeirra á fastandi maga. (T. d,
oxalsýrur, eplasýra, sítrónusýra 0; f 1.).
Um 20 hitaeiníngar eru taldar vera í einu
kílói af tómötum. Bæði A og B bætiefni erir
einnigj tómötum, en mest er af C-bætiefni.“
*
Eftirmáli. Þannig hljóðaði br'éfið frá vini okk-
ar garðyrkjumanninum, og þakka cg
honum fyrir það og vonast til þess að fá meira
að heyra síðar. Eg er alveg sammála honuni
í því, að það cr hverjum manni rétt og skylt
að vita eitthvað um það, sem hann leggur sér
til munns.
*
óregla. Svo mikið er drukkið í þessum hæ,
að nú er svo komið, að lögreglan get-
ur ekki annað því lengur, að taka allá þá fylli-
raffa „úr umferð“, sem nú verða á vegi hennar
og ýmsir sem fullir sjást, verða að ganga laus-
ir, sem auðvitað er alveg ótækt. Það er ákaf-
lega leiðinleg sjón, að sjá útúrdrukkna mena
á götu, og er það skylda lögreglunnar, að sjá
uin að menn, sem þannig eru á sig komnir, séu
ekki að flækjast á götum úti. En það er annað,
Það virðist ekki alltaf vera þörf á því að setja
þessa meiin í kjajlarann svonefnda, heldur
hiætti taka upp þá gömlu og góðu aðferð, að
aka þeim heim, sem vitað er um a.m.k. að hafi
einhverstaðar höfði sínu að að halla.
*
Sænska Eg hefi oft veri'Ö að velta þvi fyrir
aðferðin. mér, hvar þessir nienn, sem eru alla
daga fullir, hafi þau auraráð, sem
þarf til þess að drckka sig fúlla, því ekki er
hægt með neinni sanngirni aS segja, að áfengi
sé hér selt með gjafverði, — og aldrei er út-
sala i þeirri búð. 1 Svíþjóð er höfð, að sagt er,
sérkennileg aðferð við sölu áfeiigra drykkja
og aðferð, sem gefist hefir vel. Þar fá engir
afhentar áfengisbækur, nema þeir séu skuld-
lausir við bæ og riki. Þessi aðferð ýtir undir
menn að borga opinher gjöld, og þá drekka
þeir þó ekki nema fyrir afganginn! Ilérna virð-
ist hinsvegar sá móður, að menn drekki fyrst
eins og þeir geta og greiði síðan gjöld sín af
afganginum, ef nokkur er. Ef aðferð Svia cr
upp tekin, myndi vera fyrirgirt, að ýmsir þeirra,
sem nú eru daglega fullir, fengju nokkurntima
áfengisbók.