Vísir - 12.09.1945, Page 2

V 1 S I R
Miðvikudaginn 12. september 1945
Til sjós með Sindra:
r að lokum
Sunnud. 19. ágúst ’45.
Eg fleygði mér á bekkinn
aninn, laust eftir miðnætti,
þegar eg •var’búinn að sjá síð-
asta drátt gærdagsins. Var þá
<enn farið að syrta að af
J>oku, en sama blíðviðrið og
ölétlur sjór.
Dálilið finn eg nú lil þreytu
i fótunum, þvi að eg stóð í
'iirúnni lengst af í gær frá því
i birtingu. Og nú finnst mér
•eg geta gert mér ofurlitla
grein fyrir því, hversvegna
iogaraskipstjórarnir okkar,
sem flestir eru þo engin
væskilmenni, verða „lappa-
Iausir“ —- eins og það er kall-
að í landi, og með kuldaglotti
stundum, — um aldur fram.
En þeir standa einir í brúnni
nótt og dag, sólarhringum
saman, á meðan togað er,
ekki sízt þegar einhver afli
er að ráði. bað er að vísu ekki
unikið, sem eg er búinn að
sjá, þessa fáu sólarhringa,
sem eg er búinn að vera úti
aneð Sindra. Þá get eg ekld
annað en dáðzt að árverkni
skipstjórans, sem staðið bef-
ir í brúnni „lon og don“ síðan
við komum hingað út á Hal-
ann á föstudag, — hefir að-
eins fleygt sér út af einu
sinni. Nú, — og hásetana
<lái eg lika.
Vaktirnar eru þriskiptar:
Tvær vaktirnar vinna á þil-
farinu í einu, í 12 tíma
samfl., þegar togað er, og ein
sefur, og skiptast þær á á
víxl. Og þessar tólf stundir
vinna þeir líka eins og ber-
serkir og eigi lífið að leysa.
Síðan við komum á Halann
i seinna skiptið befir verið
iogað látlaust og svo mikið
afiazt ■ í hverju liali, sem
sjaldan eru lengri á dag en
klukkustund hvert, og stund-
um skemmri, að sjaldan hefir
„körlunum“ gefizt kostur á
að rétta úr sér á milli „bala“.
Hefir ýmist staðið í járn-
um, að þeir bafi verið liúnir
að gera að aflanum og koma
lionum niður i „stíurnar“
jiegar pokinn er halaður inn
fyrir borðstokkinn næst, eða
jjá, að aðgerðinni er ekki lok-
ið, og þeir verða þá í óða önn
að fleygja því, sem eftir er,
æða því sem þeir komast ekki
vfir, út í bakborðs-síðuna, til
þess að rýma fyrir nýjum
afla. Og alltaf er kappið hið
sama, jafnt síðast á hverri
vakt sem í vökubyrjun.
Röskur maður.
Þarna er t. d. einn maður
sem eg veiti sérstaka athygli
jþegar liann er á framþiljun-
um og þekki hann úr, því að
liann er í svörtum olíustakk
ng með nýjan, gulan sjóhatt
á höfðinu. Ilann er ákaflega
röskur við aðgerðina, en það
cru fleiri. En þegar varpan
kemur að skiþsldiðinni sker
liann sig úr, og þá er alltaf
-eins og hann taki af einhverj-
um varasjóði af snerpu og
snarleika. Hann er við afiari
gálgann, þegar inn er balað
(,,gálgamaður“), en ldeypur
Iþá fram undir brúna og losar
„stert“-taugina frá höfuðlín-
unni og halar inn stertinn
jafnóðuní og varpan er inn-
byrð. Þegar búið er að bag-
ræða gjörðinni í pokanum og
krækja í bana strengnuni,
sem pokinn er balaðilr á'
u,pp, á spilinu, lileypur mað-
urinn fram að fremri gálgan-
um, og jafnskjótt og búið er
að liagræða pokanuin innan-
borðs, uppi yfir fremstu
þilfarsstíunni, - stjórnborðs-
megin, skríður hann undir
pokann, þreifar eftir enda á
kaðlinum, sem pokaopið er
reyrt saman með og rykkir í
snöggt, einu sinni eða tvisv-
ar, eða jafnvel oftar, eftir
| þvi, livað hnúturinn hefir
j verið baglega gerður. Er
( þetta ærið sullsamt starf, því
að sjórinn rennur ofan á
manninn úr pokanum, og
um leið og losnar um hnút-
inn hrynur aflinn úr pokan-
uum og flæðir yfir stíurnar. j
( Er þá ekki um annað að gera (
’ en að forða sér, og stunduin
reynist það allerfitt, þegar(
fiskur er fyrir í stunum, og
maðurinn stendur í klof í j
kösinni. Liggur þá oft við
kaffæringu og oft fellur mað-
urinn flatur fyrir þunganum,
' í fiskkösina. Þá lítur bann
stundum upp í brúna hlæj-
andi. Þetta er ungur maður
og heitir Zófónías Sigriks-
son,*) einn af mörgum stýri-
mannaefnum, sem á Sindra
eru. Ilann er dökkhærður og
andlitið er fölleilt í birtunni
frá aðgerðar-lömpunum, —
og nú er farið að bera nokk-
| uð á svörtum skeggbroddum
á vöngunum, því ekki gefa
j menn sér tíma til að raka sig
þessa daga.
í svartaþoku.
I Já, eg liafði fleygt mér út
af um miðnættið, steinsofn-1
aði strax og svaf vært góða
stund. Ekki var eg þó þreytt-
ari i löppunum en svo, að eg
( glaðvaknaði kl. 2,15, við J>að,
I að verið var að hala inn vörp-
una. Þegar eg kom fram í
l brúna sá eg, að enn var skoll-
i in á sótsvört þoka.
j í þessu hali fékkst einn
1 poki af karfablöndnum
þorski. Og nú segir Jónmund-
ur, að ekki sé til nokkurs að
vera að þessu, að sinni, á;
l meðan þokan sé svona svört.
Bezt sé að liggja nú og sjá
bvað setur, en nola hléð og
bæta vörpuna almennilega,
þar sem rifnað hefir og rymp-
að liefir verið saman í flýti.
Og að þessu er gengið. Nú
virðist mér, sem elckert
muni liggja á og ekkert reka
á eftir. En það er sýnilegt, að
sá lierjans karl, hann Ársæll
bátsmaður og básetarnir á
þilfarinQ hugsa allt öðru vísi
en eg. Því að þeir hamast við
þessar viðgerðir og bregða (
netanálunum svo ótt og títt
að varla má auga á festa.
Byrjað að toga aftur.
Um þrjú leytið fer skip-
stjórinn niður og eg fleygi
mér á bekkinn minn og sofna
og sef í röskar tvær stundir.
En kl. 5,15 er tekið til aftur
og vörpunni kastað. Nú er að
verða bjart af degi, enda á
þetta að vera um sólarupp-
komu, þó að enga sólina sjá-
um við. Þokan er þó talsvert
grj-sjaðri en hún var Um lág-
nættið.
Togað er nú tvisvar í lolu
og aflinn 2 pokar, og poki og
slöttungur, — karfinn í
meirihluta, en annars vænn
þorskur.
Á áttunda tímgnum kallást
*) Eg hefi víst þegar
minnzt á hann í öðrum þætti.
þeir á að vanda, togaramir,
sem á Halanum eru, og segja
frá aflabrögðum sínum um
nóttina. Þeir hafa yfirleitt
nokkuð svipaða sögu að segja
og við, neina livað Tryggvi
gamli segir frá „hali“, sem
virðist vekja athygli, —
margir pokar og allt þorsk-
ur. Einhver togarihn spyr
um dýpið. Trvggvi svarar:
„um 200 faðmar og 500
faðmar af vírum úti.“
„Margt býr í
þokunni.“
Sindri hefir verið á röskra
100 faðma dýpi, en kl. 10,20
kastar hann á 180 faðma
dýpi og gefur út 500 faðma
af vírum. En kl. 11,11 er
þokan enn einu sinni orðin
svo sótsvört, að einn hásetinn
er sendur fram á hvalbak á
vörð, og eimpipan er þeytt
með stuttu millibili. Heyrist
nú i öðru skipi á hakborð,
sem virðist vera skammt frá
okkur. Og allt i einu votlar
fyrir svartri þústu og á næsta
augnabliki birtist óli Garða
á bakborða, fáeinar skips-
lengdir, þvert fyrir framan
Sindra. Ilann er að kasta.
Jónmundur bregst við skjótt
óg skipar að „hífa““ og
stöðvar vélina. Sveigir Sindri
þá þegar til stjórnborða, til
sömu stefnu og óli Garða, en
liann heldur sinni stefnu, og
er svo allt í himnalagi. En
satt að segja leizt mér ekki
á blikuna, fáein augnablik.
Eg varð niðurlútur og lét lit-
ið fara fyrir mér þarna í
brúnni. Eg hafði sem sé ver-
ið i brókaræðum við Jón-
mund og mér dettur í hug, að
þarna myndi eg hafa verið að
trufla skipstjórann í sínu
starfi. Eftir nokkra stund á-
ræddi eg að bafa orð á þessu
og biðja afsökunar. En Jón-
mundur sýknaði mig alger-
lega og þótti mér vænt um.
Eflaust er það þó háskalegt
að verða til þess að dreifa at-
hygli og árvekni skipstjóra
þegar svona stendur á, með
óþarfa hjali. Og þetta vil eg
láta mér að kenningu verða.
Fimm pokar
í hali.
í þessu hali reyndist aflinn
vænn poki og ásláttarpoki, að
meslu leyti rígaþorskur. Og
næsta hal (kl. 12 á hád.) er
stórt, þvi að það reynist 5
pokar vænir. En þvi miður
er þetta að inestu leyti stór
upsi. Sindri er lítið skip og
verður að sitja um að aflinn
sé svo verðmælaslur sem
kostur er á. En nú er ufsinn
fallinn mjög i verði. Síðustu
stríðsárin var ufsinn aðeins
5 shillingum verðminni
(kittið) en þorskurinn, eða
10 sh. En síðan í vor hafa
fvrir liann fengizt aðeins 45
sh., en karfinn 70 sh. Fyrr á
árum var mestölluin karfa
lient, sem í vörpuna kom, því
að fyrir liann fékkst ekkert
verð. En nú verður Sindri að
fleygja miklu af ufsanum, og
}mi einkum vegna þess, að hér
virðist vera góð von um að
geta' fyllt skipið fljótlega af
miklu verðmætari fiski, —
karfa og þorski. En „körlun-
um“ er svo sem ekkert um
karfann gefið. Hann gefur
enga lifur éða lifrarjjeninga.
Hinsvegar stendur ufsinn á
blístri af lifur og hirða þeir
hana, sem vonlegt er, áður en
ufsanum er fleygt, og }ætta
er mikil vinna, t. d. eftir þetta
hádegishal. Er því legið um
sinn, enda er þokan ærið
svört. En ld. brestur þol-
inmæðin Jónmund og lætur
hann kasta. Er þá enn tals-
vert eftir óaðgert af ufsanum
á þilfari og skipar hann að
birða það, á meðan halað er.
Við höfum verið að skrafa
um það í brúnni, að það sé i
raun og veru blóðugt að verða
að fleygja þessari björg, á
sama tíma, sem milljónir
rríanna, víðsvegar í veröld
vorri og jafnvel í nágranna-
löndum vorum, liorfa fram á
horfelli og hungurdauða. En
hversu mikil verðmæti eru
það elcki, sem íslenzldr tog-
arar og erlendir, bafa orðið
að fleygja fyrir borð, bæði
fyrir það, að ýmsar tegundir
fiskjar liafa verið algerleg'a
verðlausar og svo hitt, að
togararnir bafa verið svo litl-
ir og þaiinig „innréttaðir“
að í þeim hefir ekkert rúm
verið fyrir vélar til að vinna
verðmæti úr fiskúrgangi og
verðlausum fiski. Væntan-
lega verða nú nýju togararn-
ir, sem menn er farið að
dreynia um, miklu betur bún-
ir að þessu leyti.
Ekkert hlé.
Nú er halað viðstöðulausl,
það sem eftir er dagsins og
allt kvöldið. Sæmilegur afli í
öllum dráttum, að einum
undanskildum, •— eða poki
og oft ásláttarpoki. En mikið
er af karfanum i hlutfalli við
þorskinn. Ilinsvegar er lítið
af ufsa, sem betur fer.
Iíl. 22 fáum við sérstaklega
fallegan afla. Það er poki og
ásláttar poki, — ferlegur
drösull, og liggur við að
Zophonías fari í kaf, þegar
öll þau ósköp hrynja yfir
liann og út um allar stíur,
svo að hraukurinn er borð,-
stokknum hærri. Og allt er
þctta ríga-þorskur, feilur og
fallegur. En Sóffi rís hlæj-
andi upp úr kösinni, — og
vörpunni er kastað sam-
stundis.
Nú er eins og að í alla fær-
ist enn nýtt fjör, því að þetta
var „fallegasta" halið á sól-
arhringnum, ef svo mætti að
orði komast.
Eg segi Jónmundi, að þetta
liafi verið 50. halið í túrnum.
Hann brosir til mín góðlát-
lega. Og mér fnnst eg lesa í
svip bans: „Undur ertu
barnalegur, Theodór!“ En
svo lilær hann við: — „Jæja,
lítiÖ er ungs manns gaman!“
finnst mér þetta hláturbófs
! tákna. En eg hefi gert mér
það til dundurs, að krota hjá
| mér aflann í bverjum drætti
og tölusetja.
Jæja, — og svo er varpan
dregiri að i 51. skiptið, kl.
12 á miðnætti, og það er
langsamlega bezta lialið: 4
pokar og slöttungur, svo að
segja eingöngu þorskur eins
og í lialinu næsta á undan.
■rv ' —
Skipið að fyllast.
En — nú fer mér ekki að
lítast á blikuna. Jónmundur
kallar til mannsins, sem tek-
ur við af'anum í stíurnar,
neðanþilja og s;pyr, hvað nú
muni vanta mikið. Og eg
lieyri, að maðurinn svarar,
að það geti elcki verið nema
örfáir pokar, þegar niður sé
komið það, sem nú er á þil-
fan. Þetta táknar með öðrum
orðum það, að nú líður mjög
að lokunum hjá mér. Það er
sýnilegt, að ekki þarf nú
nema 2—3 sæmilega drætti
til að fylla skipð, — og þá
verður siglt til lands og mér
skilað, sem hverjum öðrum
þarflausum hlut. Og það er
síður en svo, að það sé
skemmtileg tilhugsun. Þetta
hafa verið tilbreytingarikir
dagar fvrir mig og ánægju-
legir, og tíminn liðið svo ó-
trúlega fljótt, að mér finnst
þetta engin stund vera. Þó
hefi eg slegið saman nótt og
degi og litið sofið — eklci
misst af neinu. Og mér hefir
liðið ákaflega vel á þessu
„beimili“, allir skipverjar
sýnt inér velvild og alúð og
allt viljað fyrir mig gera,
— svarað heimskulegum
spurningum mínum með
stakri þolinmæði og frætt
mig ótilkvaddir um það, sem
eg hefi ekki haft vit á að
spyrja um, en þeir hafa talið
að eg myndi vilja vita. Mest
hefir þótt mætt á skipstjór-
anum, því að oftast befi eg
verið einn lijá lionum i
brúnni, síðan farið var að
loga. Er það næsta aðdáan-
legt, hvað hann liefir verið
þolinmóður við mig. Og ekki
má eg gleyma Helga stýri-
manni. Hann liefir leyst skip-
stjórann af, þegar siglt hefir
verið til og frá Halanum, og
svo þegar það hefir komið
fyrir að Jónmundur hefir
fleygt sér út af stundarkorn,
og hann hefir látið sér svo
annt um mig, sem væri eg
reifakrakki, — liggur mér
vi^ að segja.
Alltof endasleppt.
Mér finnst þetta alltof
endasleppt. En við þvi er lík-
lega ekkert að gera. Eg
minntist á það við þá laus-
lega um lcvöldið, á Akranesi,
franíkvæmdastjórann og
skipstjórann, hvort eg
myndi ekki geta farið með
Sindra til Englands líka. En
á þvi töldu þeir vandkvæði.
Aukamönnum væri ekki
bleypt í land í Englandi.
Nefndu sem dæmi, að einn
togaraskipstjóri liefði nýlega
farið með öðruni togara en
sínum, skráður sem liáseti,
en raunverulega farþegi.
Hann befði ekki fengið land-
gönguleyfi og orðið að dúsa
um borð á meðan skijiið var
afgreitt og þar með farið
fýluferð. Eg lagði enga á-
lierzlu á þetta þá, — en síðan
liefi eg verið að velta því fyrir
mér, að mér gæti verið gagn
að því, að fara með Sindra
áfram ’ til Englands, meðal
annars vegna þess, að eg á
eftir að vinna úr mestu af því,
sem eg liefi krotað bjá mér,
og væri mikils virði að geta
lokið því í návist þeirra
Sindramanna, svo að eg gæti
enn lialdið áfram að spyrja
þá, þegar gloppur eru í því,
sem mig langar til að segja.
Nú, — og í öðru lagi gæli eg
að því leyti liaft gagn að því
að komast til Fleetwood með
þeim, — þó að eg kæmist þar
ekki i land, — að þar myndi
eg þó fá fá tilefni til að spyrja
um hitt og þetta viðvikjandi
fisksölunni, af einhverri
skynsemi, og mér myndi þá
verða sagt jafnbarðan frá því
sem gerist. Og svo er það
loks þetta, að á þessum fáu
dögum liefi eg nú eignazt á-
gæta kunningja, sem mér er
þvert um geð að skilja Við
strax.
„Út vil ek------“
Seinustu dagana hefi eg
verið að reyna að láta á mér
skilja að eg væri allfús til
Englandsfararinnar, t. d.
stungið upp á þvi að eg yrði
„munstraður“ sem skips-
hundur. En það kom þá á
daginn, að það er eins um
Framh. á 6. síðu