Vísir - 29.01.1946, Blaðsíða 4

V I S I R
Þriðjudaginn 29. janúar 1946
VISIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1660 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á rnánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Getraun kðmmúnista.
T7ommúnistar eru valdir ví'sindamenn, svo
” sem kunnújlt cr. Þeir eru licinlínis aldir
upp til þess að verða það, og miðstjórn
ilokksins er æðsta ráð allra vísinda. Þessi
virðúlegá stofnun lét þcss getið fyrir kosn-
ingarnar, að flokkurinn myndi auka fylgi
sitt hér í bænum mjög verulega. Efnt var til
verðlaunásámképpni meðal allra Reykvíkinga
um átkvæðamagn flokksins, en miðstjórnin
gaf út sérstaka tilkynningu svona til leið-
heiningar, að ef flolckurinn ætti að halda hlut-
fallslegu atkvæðamagni, miðað við síðustu
kosningar, 'yrði hann að losa 7000 — segi og
skrifa sjö þúsund — atkvæði, en \ itað væri að
jitkvæðatalan mundi verða miklu hærri en svo.
Elokksmennirnir sátu við getraunina fram að
kosningunum og unnu ósleitilega á kjördag-
inn sjálfan. Fé var í boði og þá er til mikils
■5ið vinna. Þjóðviljinn sagði sjálfur á kosn-
ingadaginn, að baráttan stæði um Katrínu
iækni Thoroddsen og Einar Olgeirsson, en
smk þess var ungur maður látinn sýna tennur,
sem væntanlegur fulltrúi kommúnistisks
æskulýðs í bæjarstjórn Reykjavíkur, en það
var frekar „upp á punt.“ Þeir voru sannar-
iega sigurvissir, kömmarnir, en vafi lék á
því einu hve sfór sigurinn myndi verða.
Mánúdagur til mæðu. Eftir miðnætti á að-
faranótt máhudagsins hófst talning atkvæða.
Henni láuk með morgni. Þá röltu framlágir
menn upp Bökhlöðustíginn, — svo framlágir
sið þeir veigruðu sér við að fara í-Jicimsókn
til foringjanna. Flokkurinn, Jicssi eini
flokkur hins áustræna lýðræðis, — hafði
hlotið 6946 atkvæði, — ckki full sjö þúsund,
hafði ekki komizt yfir lágmarkið, scm Þj’óð-
viljipn hafði gefið til leiðbeinihgar getspökum
flokkshræðrum og vísindamönnum. Þetta er
að vísu þó nokkur atkvæðafjöldi, og
ólíklegur frá sjónarhól venjulegra reykvískra
horgara, — cn hann er lægri en lágmarkið,
sem kommarnir töldu sér visst og umlrám
atkvæðin, — sigurinn sjálfan er iivcrgi að
1‘inna. Okkur borgurunum virðist, sem komm-
únistar hafi ckki urinið sigur, og sumir segja
að þeir séu þegar farnir að tapa. Þetta er
vafalaust rétt, ef miðað er við vísindi Þjóð-
viljans sjálfs. Hér er ekki einvörðungu um
kyrrstöðu að ræða, miðað við úrslit á árinu
1942, heldur hlutfallslegt tap. Vísindin liáfa
orðið fyrir vonbrigðum. Hér hefur óþekkt
-,,frumefni“ skotið þeim ref fyrir rass. Kjós-
endurnir hafa snúið við þeim hajki. Hver gat
reiknað með siíku? Ekki þeir, scm getráun-
ina þreyllu og Þjóðviljinn leiðbeindi. Nú eru
inenn að hrjóta heilann um, hvort nokkur
vísindarriannanna, hafi getið rétt og liver
munu fá hin kommúnistisku „Nöhelsverð-
laun“. Þetta verður vafalaust auglýst á við-
oigandi fiátt næstu daga. Sjö þúsund rösk j
voru lágmarkið. Allt, sem þar var umfram
Var sigurinn. Allt, sem á vantaði, væntanlega
Ösigur á venjulega borgaralcga vísu. Hvernig 1
sétlar Þjóðviljinn þá að sannfæra landslýð-
inn um sigur kommúnista, — hverjum greið-
h' hann verðlaunin, —- og hvaða flokkur Iicfur
A'erið dæmdur til kyrrstöðu og hruns á næstu
árum? Engum verðlaunum cr heitið. Gátan
< r of auðveld.
konan og
var
WasMngton —
Framh. gf 2. síðu.
flautu, og minnir að hann
sélið verða of seinn í viiin-
una. — Já, þetta hafa verið
ósköp erfiðir og ófrjálsir
tímar, en það er ekki hægt að;
vinna stríð nema leggja citt-
livað í sölurnar, og nú fer
þetta allt að lagast.“ - Ilún
klapoaði honúm aftur á
handarbakið og leit framan
í hann um lcið eins og hún
væri fremur áð tala við.hann
en mig, og liann hneigði á
ný höfuðið til samþykkis. —
Eg sá, að nú streymdi fólkið
út um turndyrnar og hóp-
urinn, sem úti beið, reis á
fætur og bjóst til þess að
ganga inn.
„Ætlið þið ekki upp í
turninn?“ spurði eg írsku
hjónin.
„Nei,“ svaraði
brosti. „Hann afi minn
með í að byggja haún og eg
kom siálf upp í hami fyrir
15 árum, - við yiljum held-
ur sitja hérna og hvíla okk-
ur.“ Börnin voru öll lilaupin
lit á grasflöt til þcss að leika
sér svo eg gat ekki kvatt þau,
en ck kvaddi hjónin með
handarbandi og konan bað
guð áð fvlgja mér, hvar sem
cg færi um veröldina. — í
jiriðjá sinn hneigði maðurinn
höfuðið lil samþykkis um að
hann væri konunni samþvkk-
ur. Síðan fór eg upp í turn-
inn og horfði út um alla
gluggana á lionum. —
Næst skoðaði cg listasafn-
ið lians Treer's, (Trcer (fall-
ery) var þar lenei að lóna,
jskoða ínyndskreytt hlöð úr
Kóraninum skrifuð í Arahíu
j á 14. öld, blöð.úr persneskum
|bókum frá 15. öld, blöð úr
e«ipzkum bókum frá 14. öld,
persneska leirkerasmíði frá
dögum Omar Kajáms og
cldri, indverska list forna og
nýja, mcðal annars myntl-
skreytt handrit ritað á
])álmayiðarblöð. Þarna mátti
og sjá kristna list frá Armcn-
íu og Grikklandi syo og
amcrisk málvcrk l'rá seinrii
öldum. —- -*
Eftir að eg hafði dvalið
nokkra klukkutíma í Treer
listasafni fór ee að skoða
þjóðminjadeild safns eins
fréttir.
nú, herklæði frægra herfor-
ingia og vopn þeirra, eld-
fornar leifar mannkynsins á
frumstigi þess, til dæmis
hauskúpúbrot Neanderdal-
mannsins, Javamannsins og-| .
Cro-Mágnon mannsins, svo Kosninga-
nökkrir binna frægustu af
forfeðrum okkar séu nefndir.
Þá gal' þarna að líta geysi-
stórt líkan af orustusvæðinu
í Frakklaridi þar sem Þjóð-
veriar voru sigraðir haustið
1918. Sást vígstaðan ná-
kvæmlega, allar byggipgar
á svæðinu og h "'rringarústir,
vegir, skópar, akrar og hver
einasti sprengjugígpr. Sund-
urskotnir gunnfánar ótál o,r-
usta hérigu á snúrum í loft-
inu og uppi á veggjum. —
Þessum degi lauk með sér-
staklega ánægjulegu kvöld-,
verðarboði hjá Thor Thorsj
scndiherra og frú Ágústú r . , . , • ■, * , ... .
° | fra liverju leio í Reykjavik. Eg tel, að það se
tiltolulega fleslir
Eftirfarandi bréf er frá „grömum
hlustanda“, sem-sat við útvarpstæk-
ið sitt í fyrrinótt og fylgdist með
kosningafréttum. Ilann segir: „Eg ætlaði mér
að vaka í fyrrinótt meðan útvarpið væri í gangi.
Eg hjóst við, að það mundl verða gaman og fróð-
legt að hlusta á kosningafrétlirnar, ekki sízt
vegna þess, að við hlustendur niunum nú eiga
að fara að greiða 100 krónur á ári hverju fyr-
ir afnot af tækjum okkar. Þegar gjöldin taka
svo stórt stökk, leyfir maður sér að gera ráð
fyrir, að útvarpið sýni það að einhverju leyti
i verkinu, að því berast auknar tekjur frá hlust-
éh'dúni og starfi betur en áður.
*
En svo að eg komi að efninu, þá
get eg ekki orða bundizt um það,
að mér fannst þessi fréttaþjónusta
i hæsta máta slæleg, þegar að því köm, að skýra
j Ivomið að
efninu.
mikils sem heit.ir „Smitli-
son Institution.“ Uppruni
jjcss cr, sá, að’James Smith-
son, Englehdingur, sem
aldrei hafði komið til Amer-
íku, og dó 27. júní 1829, gaf
allarj eigur sínar fimm
hundruð og fimmtíu þúslind
dollara, til Bandaríkjanna, og
kvað svo á, að þeim skyldi
varið þar að aukningu og
útbreiðslu á j)ekkingu meðal
manna.
Tvennt var j)að, sem eg
hafði mesla ágirnd á að sjá
í jiessu safni. „The Spirit of
,St. Louis“ og kjóla forseta-
frúnna. „Anui heilags Louis
er flugvél sú, sem Limlberg
flaug í austúr yfir Atlants-
haf í fyrsta sinn og varð
lieimsfræéur fyrir, en á kjól-
um forsetafrúnna stendur
þannlg að jiegar forseti yl'ir-
gefur Hvítahúsið, þá gefur
kona hans kjól af sér á jictta
safn. Síðan er búið til
líkan af' herini og líkanið
klædd í kjólinn. — Þarna
skoðað eg nú fyrst flug-
vélarskríflið, en jivínæst
allar forsetafrúrnar í gömlu
kjólunum þeirra, og var það
fögur sjón að sjá. — Á safni
Jiessu sá eg litlar koparstytt-
ur af mörgum helztu rriönn-
um Bandaríkjanna fyrr og
konu hans.
Föstudaginn 7. scptémbcr
riaut eg enn handléiðslu frú
Mekkínu Pcrkins. Við byrj-
uðum daginn með því að
skoða „The National Galléry
of Art“. Það er nýtt. Það var
stofnað með lögúm frá j)ing-
inu 24. marz 1937, cn l'ulí-
gcrt og opnað almcnningi
þrem árum seinna; 17. marz
1940. Það lcostaði 15 milljón-
ir dollara eða níútíu og sjö
og hálfa milljón íslerizkra
króna. Það er að mestn gert
af marmara og hefir einkum
að geyriia hoggmyndir og
málverk, — ameriska og ev-
rópíska list cingöngu. Einn
salur jiess er oft notaður scm
lújómleikasalur, og það var
i þeim sal, sem Rögnvaldur
Sigurjónsson vann sinn stóra
sigur sem píanóleikari síðasl-
liðið vor (1945). — Næsti
viðkomustaður var „Þing-
b6kasafnið“ (Library of Gon-
gress), fyrst opnað í nóvem-
ber 1881, en fullgert 1897.
Það cr fegursta bygging, sem
eg hefi nokkru sinni séð, það
er að segja hið innra. Mosaik-
myndir skreyta lofthvelfirig-
arnar og veggina, og í góll-
ið eru greypt öll stjörnu-
merkin og aðrar dýrindis
myndir úr kopar. Milli bóka-
safnsbyggingáriiinar og þing-
hússins liggur ncðanjarðar-
járnbraut, — hin eina i
Washington —, og cr cin-
göngu notuð af þingmönn-
unum og stárfsliði þéirra.
Hver sem er gelur notað bæk-
ur í lestrarsal safnsins, en
útlária njóta ckki aðrir en
jiingmennirnir, forsetinn,
hæstaréttardómararnir og
opinherir starfsmenn stjórn-
arinnar. Þarna sá eg eitt
vcrðmætasta pappírsþlagg í
heimi — eða kannske ]>að
; hafi verið úr skinni —, frum-
ritið af stjórnarskrá Banda-
ríkjanna. Tveir vopnaðir
hermenn gættu ]>ess. — ‘Eg
sneri hálfnauðugur út úr
þessu húsi, því að fegurð
ekki fjarri lagi að ætla að
hlustendur í nótt sem leið (aðfaranótt ínánu-
dagsins) hal'i verið Reykvíkingar, vegna þess
aft úrslitin í kosningunum hér í bænum voru
séstaklega mikilvæg. En þrátt fyrir það virðist
ekkert hafa verið gert til þess að fá nægar
fréltir af þcim.
*
Utan af Það vantaði svo sem ekki, að birtar
landi. væri kosningafréttir utan af landi,
nokkurn veginn j'afnóðum og hver
smábunki af seðlum var talinn, og var þáð á-
gætt. Er sýnilegt, að fréttamenn ríkisútvarpsins
í kaupstöðum og kauptúnum landsins eru ár-
vakrir menn, sem vinna verk sin fyrir stofn-
unina af samvizkusemi og hraða. Bara að hægt
hefði verið að segja hið sama um þá, sem áttu
að sjá um, að nægar fregnir bærust af kosn-
ingu og talningu i sjálfmn höfuðstaðnum, þar
sem rikisútvarpift hefi aðsetursstað sinn. En þvi
var ekki að heilsa, og skal eg nú færa fram
rök fyrir því.
*
Þrjár Eg hafði ranglað niður i bæ i gær-
stundir. kveldi (fyrradag), til að forvitnast um,
livort kjörsókn væri enn eins mikil og
þégár eg kaus, uni eftirmiðdaginn. Kom eg svo
heim fimmtán. mínúlum fyrir tóíf og var þá
sagt, að útvarpið hefði tilkynnt 'klukkan rúm-
lega ellefu, hversu margir væru þá búnir að
kjósa fyrir stuttu. Settist eg nú við útvarpstælc-
ið og bjóst við því, að ekki mundi standa á
því, aö nýjar' tölur kæmu. En þar varð eg fyrir
vonbrigðuin, því að svo liðu þrjár stundir (frá
ellefu), að ekki kömu neinar nýjar tölur um
kjörsókn í Reýkjavík.
Fýrstu
tölur.
En eftir þessa þriggja tíma bið fá menn
að vita, að rúmléga 24.000 hafi kosið í
bsenmn. Það er allt og sumt, en síðan
kemur enn bið og þá er tilkynnt heldur ná-
kvæmar um atkvæðamagnið. Enn veit maður
ckkerl, livað talningu Jíður, enda þótt f.vrstu
tiilur af henni, sem komu dftir dúk og disk,
gæfu til kyhna, að byrjað hafi verið að telja
drjúgiim tima áður en kjörfundi lauk. Eg leit
að vísu ekki á klukkuna, þegar fyrstu tölur
koúiu, en hitt vita allir, að búið var að telja
á átjánda þúsund, þegar þær 'voru birtar. Mér
flaug í hug máltækið: „Eyrr má 'nú rota en
daúðróta“, ]>ótt 'það eigi'ef lil vill ekki alls-
kostar við.
Næstu tölur.
Tölur voru svo ekki birtar aftur,
fyrr en búið var að telja hæstum
luttugu og I>rjú þúsund atkvæði, og loks komu
svo úrslitatölurnar. Alls voru því birtar þrenn-
ar tölur af talningarstað, sem er aðeins stein-
j)C.ss, kyrrð og hátignarleiki j snar frá salarkynnum útvarpsins. En úr Hafn-
hafði j)egar náð á mér stérk- arfirði’vöru birtar allt að tiu lölur og allt að
um tökum. Hvert;i liel'i eg: l)vi 'éins margar norðan af Akureyri. I fáum
fundið jafn skýrt, hver géý'si- «rðum sagt: Þar sem aftstaða úlvarpsins virðist
bezt til fréttaöflurnar, eru'fréttirnar léiégastár.
áhrif umhverfið hefir á hug-
arástand manns ög Ííðan.
Þegar við yfirgáfum jring-
hókasafnið fórum við að
skoða „The Supreme Gourt“,
hæstaréttarhús Bandaríkj-
anna. Það cr alveg ný bygg-
ing, öll gerð af hvítum mar-
mara í forngrískum stíl,
hinum svöncfnda Korinjni-
stíl. Tvær styttur ftalda vörð
um innganginn, önnur kven-
kyns, liin karlkyns. Kven-
styttan á að tákna lögvísina,
kárlAtyttan myndugleika lag-
anna. IíelduY fannst mér ]>ar
Framh. á 6. síðu
Hvað véldur öðru eins hneyksli og þéssu? Það
væri gáman að fá skýringu á þessu og loforð
um, að þetta komi ekki fyrir, þegar kosið verft-
ur til Alþingis í sumar.“
*
líndirtektir. ,Eg ætlaði sjálfur að fara að skrifa
, um fréttír útvarpsins, eðg frétta-
leysi, af lalningunni liér i Reykjavík, þegar mér
harst þelta bréf, og læt mér þvi ntégja, að birta
jiað og lfnýla svo nokkurum orðum aftan í það.
Eg er sammála bréfritaranum uiii það, að óhæfi-
legs sleifarlags liafi gætt í fréltafiutningnúm
af talningunni hér í bænum. Fyrirkomulag henn-
ar, sem mér er ekld nákunnugt, hlýtur aft liafa
verið mjög frábrugðið fyrirkomulaginu á taln-
ingu i'iti á landi, éf clcki var hægt að birta frétt-
ir lieðan jafn ört og frá fjarlægum stöðum.
Slliumiiimiuii, {