Vísir - 16.04.1946, Blaðsíða 2

2
V I 5 I R
‘ »'j * 'i
Um nýja
■■ Þjóðkunnir menn
láta í Ijós álit sitt.

í.S2lí«?í)8S» f
Vísir hefir beðið nokkva þjóðkunna menn að svara
eftirfarandi spurningum:
1. Eruð þér þeirrár skoðunar, að byggja beri kaup-
gjalds- og verðlagsvísitölu að verulegu leyti á
útflutningnum og afkomu atvinnuveganna?
2. Hvað álítið þér um tillögur þær, sem Björn Öl-
afsson hefir nýlega sett fram um nýja vísitölu?
3. Teljið þér aðra Ieið heppilegri til þess að draga
úr verðþenslunni og halda atvinnuvegunum gang-
andi?
Birtast hér svör þeirra í þeirri röð, sem þau bárust
blaðinu. Framhald verður á morgun.
Gísli
Sv€»inss&ss ö
alþingisniaður.
Vísitölugreinar Björns Ól-
íifssonar fyrv. * f jármálaráð-
herra í Vísi liafa að vonum
vakið alhnikla athygli með-
al manna, cr lesið hafa og
Játa sig þessi mál skipta.
Sumt af því, sem B. Ó. ræð-
ir, er að vísu gamlir kunn-
ingjar, en annað er meira
nýstárlegt, eins og hann set-
ur það fram, og má þó búast
við, að með þessu sé ekki
öll sagan sögð að áliti hag-
fræðinga, ef hverfa ætti að
útflutningsgrundvellinum
eftir lillögum höf. Til frek-
ari útlistunar á þessu hefi eg
engin tök um sinn, en læt
nægja að svara þeim þremur
spurningum, sem blaðið Vís-
ir hefir beint til mín og fleiri,
á eftirfarandi hátt:
Við 1: —- Á því tel eg eng-
an vafa, að hverfa verður að
því, og það fvrr en síðar, að
miða kaupgjald að verulegu
leyti við afkomu atvinnu-
vega landsmanna, og þá að
sjálfsögðu ekki sízt litflutn-
ingsframleiðslunnar, sem þar
er þungamiðjan, eins og á-
statt er hjá oss. Fyrr er ekki
af neinu viti séð fyrir þess-
um málum til frambúðar en
það er alvarlcga tekið með
i* reikninginn. Og öllu þessu
hlýtur svo einnig verðlags-
vísitala að vera háð, því að
samband verður að haldast
þar á milli. Og ef rétt und-
irstaða er fundin, á þetta í
rauninni að geta jafnað sig
sjálft, án sérstakra umhrota.
Þess vegna væri nauðsynlegt,
að ráðamenn i stjórnmálum
og atvinnumálum gætu með
fullri samvizkusemi borið
saman ráð sín um þetta, und-
irhyggjulaust og án allrar
togstreitu flokka og stétta,
því að hér er um eitt hið
vandamesta þjóðfélags- og
þjóðhagsmál að ræða, sem
orkað gæti fullum ófarnaði,
ef því er að engu skeytt eða
allt látið rekast áfram eins
og verkast vill og reyndar
nú á sér stað.
Við 2: — Tillögur B. 0.
um „nýja vísitölu“ eru ein-
mitt í þessu tilliti næsta at-
hvglisverðar og stefna á
ýmsan veg í rétta átt, þó að
þær þarfnist frekari athug-
unar áður en þær gætu tal-
izt fullkaraðar eða allskostar
öruggar „að beztu manna yf-
irsýn“, til þess að ná jieim
tilgangi, sem þeim er ætlað.
Við 3: Sem stendúr er
ekki til að dreifa neinum
uppástungum sem tilraun til
bóta eða leiðréttingar á \ ísi-
tölunni, er taki jæssum fram
í efni málsins.
Það væri vitasluild bæði
æskilegt og eðlilegt, að
stjórnmálaflokkarnir og
málgögn þeirra tækju þetta
mikilsverða mál m. a. að
gefnu tilefni til rökvísr-
ar og óhlutdrægrar umræðu,
en líklega er jicss ekki að
vænta, j)ví miður, eins og
sakir standa. Stjórnmála-
ástandið hjá oss nú er ó-
heillavænlegra en svo, að
við verði komið friðsamleg-
um og frjálsmannlegum rök-
ræðum um afkomumál lands
og lýðs.
Sigurður
JíóntMSsau :
forstjóri.
Herra ritstjóri,
Þér hafið sent mér jn’jár
spurningar og beðið mig að
svara j)eim í stuttu máli.
Eru spurningar yðar bornar
fram í tilefni af greinum
Björns Ólafssonar, fyrrv.
ráðherra, um grundvöll
þann, sem beri að leggja fyr-
ir útreikningi verðlagsvísi-
tölunnar. Spurningum vðar
vil cg svara þannig:
1. Eg er ekki þeirrar
skoðunar, að byggja beri út-
reikning verðlagsvísitölu „að
verulegu leyti á útflutningn-
um og afkomu atvinnuveg-
anna“, heldur álít eg að verð-
lagsvísitalan eigi að reiknast
út á sama hátt og kauplags-
nefnd og hagstofan hefur
gert hingað til. Þó lít eg svo
á, að nauðsynlegt sé að ekk-
ert sé j)ar undan dregið og
tel j)að ganga hneyksli næst,
ef j)að er rétt, sem einn af
gleggstu hagfræðingum
landsins, Jón Blöndal, hefur
haldið fram nýlega í blaða-
grein, að verðlagsvísitalan
sé a. m. k. of lágt útreiknuð
scm nemur allt að 37 stigum,
þannig að luin ætti raunveru-
lega að vera 322 stig í stað
285.
2. Eg álít ekki, að tillög-
ur Björns Ólafssonar, sem
hann hefur sett fram í prýði-
lega skýrt skrifuðum grein-
um í Vísi í síðasta mánuði,
mundu breyta miklu til bóta
um útkomuna. Raunar ganga
tillögur hans ekki út á það,
að breyta grundvellinum
undir útreikningi sjálfrar
verðlagsvísitölunnar, heldur
að reikna út j)að, sem hann
neí'nir kaupgjaldsvísitölu,
með hliðsjón af heildarverð-
mæti útflutningsins. Eg hvgg
að afleiðingin af þeirri að-
'ferð yrði fyrst og fremst sú,
að gera vísitöluna óstöðugri,
en j)að hlýtur hinsvegar að
vera takmark heilbrigðrar
fjármálastefnu, að viðhalda
sem jöfnustu verðlagi, þegar
réttur grundvöllur hefur ver-
ið fundinn.
3. Þér spyrjið, hvort eg
telji aðra leið heppilegri „til
þess að draga úr verðjiensl-
unni og halda atvinnuvegun-
um gangandi“. Já. eg tel það,
og skal í stuttu máli reyna
að gera grein fyrir því, hvaða
lciðir cigi að fara til þess.
I fyrsta lagi álít eg, að vér
ættum að taka upp svipaða
aðferð og sumar aðrar þjóð-
ir, eins og t. d. Svíar, að|
greiða aðeins, segjum % í
verðlagsuppbót af því, sem
verðlagsvísitalan segir að
dýrtíðin sé á liverjum tíma.
Að sjálfsögðu geng eg hér
út frá rétt útreiknaðri verð-
lagsvísitölu.
Þá álít eg, að rétt sé að
gera ráðstafanir til þess að
lækka ýmsar óhóflegar kaup-
greiðslur, sem eru komnar
að því að valda hruni í sum-
um atvinnugreinum, eins og
t. d. byggingariðnaðinum.
Kemur í því sambandi til
greina að endurskoða suint
af l)eirri grunnkaupshækkun,
sem orðið hefur í stríðinu.
1 sumum tilfellum hefur hún
orðið óhóflega mikil.
Þá tel eg mikla nauðsyn,
að bankarnir lækki útláns-
vexti sína, l. d. úr 5% til
5%%, eins og þeir eru, nið-
ur í 3 til 3Y>. Jafnframt þarf
að sjá húsbyggjendum fyrir
miklu hagkvæmari lánskjör-
um cn nú eru, því sannast
að segja koma lán úr veð-
deild Landsbankans ekki að
miklu gagni nú orðið.
Þá álít eg mikla nauð-
syn bera til j)ess að lækka
rekstrarkostnað ríkisins og
raunar ckki síður stærstu
bæjarfélaganna. T. d. þarf
einhvernveginn að leggja
hömlur á óhófseyðslu Reykja
víkurbæjar. Tel eg að Alþingi
ætti að skoða j)að eitt höfuð-
verkefni silt, að koma rikis-
útgjöldunum á heilbrigðan
grundvoll — líldega mætti
lækka þau um 50 milljónir á
ári og taka í taumana við
óhófsöm bæjarfélög, sem
sýnilegt er að stefna fjárhag
borgaranna í voða. Ætti af-
leiðingin af slíkum sparnað-
arráðstöfunum fyrst og
fremst að lýsa sér í j)ví, að
lækka skatta og útsvör bæði
á atvinnuvegunum og ein-
staklingum. En óhóflega há-
ir skattar liggja íiú cins og
mara á þjóðinni. Með sparn-
aði ríkis og bæjarfélaga á
eg ekki við að dregið sé úr
heilbrigðum atvinnurekstri
þeirra. En jiað á ekki að
þurfa að leggja skatta á til
þcss að slík atvinnufyrirtæki
geti borið sig. Sc hinsvegar
um einhvern þann opinberan
rekstur að ræða, sem ekki ber
sig frá þjóðhagfræðilegu
sjónarmiði, verður að leggja
hann niður. Dæmi: Bæjarfé-
lag kaupir togara, rekur
hann með tapi, einnig þegar
atvinnuaukning og annað
þess háttar, sem fellur bæj-
arfélaginu í skaut af rekstri
hans, er reiknað með. Slíkur
rekstur má ekki eiga sér
stað, þótt margt bendi til að
nú sé stofnað til j)ess háttar
rekstrar allstórum stíl hér
á landi. Eg tel þó ekki að
almannatryggingar heyri lil
þeirra útgjalda hins opin-
bera, sem spara megi vegna
þess, að þjóðfélagið vinnur
þau útgjöld upp á annan
hátt. Þó verður að sjálfsögðu
að gæta j)ar aljs liófs og
sparnaðar eins og á öðrum
sviðum í opinberum rekstri.
Þá álít eg að kappkosta
þurfi, að lialda sem lægslu
öllu vöruverði sem unnt er.
Beztu ráðin til þess liygg eg
yera afnárn allra verzlunar-
hafta.Sú verzlun, sem ekki er
rekin sem einkasala ríkisins
með lögum, á að vera alveg
frjáls. Hinsvegar þarf að
trj'ggja það, að nægilega
inikil samkeppni eigi sér stað
til þess að halda verðinu sem
lægstu, t.d. með því aðhindra
að gerð séu samtök
innflytjenda um að halda
verði of háu. Þá J)arf að
lækka stórkostlega liinn ó-
e .itafcði
Þriðjudaginn 16. april 1946
hóflega háa bankakostnað,
sem nú leggst á inhfluttar
vörur. Þá er lækkun tolla,
einkum liinna skaðvænu
vcrndartolla, mikil nauðsyn.
Það myndi m. a. verka þann-
ig, að hið óhóflega liáa verð
á ýmsum innlendum iðnaðar-
vörum lækkaði og súmt af
gorkúluiðnaði vorum myndi
hverfa.
Mikil nauðsyn ber til jiess
að draga úr peningaflóðinu
og eru til liess ýmsar leiðir
færar, sem hér er ekki rúm
til að ræða nánar.
En umfram allt verður að
horfast í augu við staðrevnd-
irnar og liika ekki í þvi sam-
bandi við að taka fjármálin
föstum tökum í stað Jiess að
fljóta sofandi út í viðskipta-
kreppu og ríkisgjaldþrot.
Eitt er víst. Það verður að
snúa við á þeirri fjármála-
braut sem nú er farin.
Sigurður Jónasson.
•Jóhunn
JÞ. 'Jósefssowi:
aljúngismaður.
Þér hafið, herra ritstjóri,
bcint til mín nokkrum
spurningum í sambandi við
greinar Björns Ólafssonar,
fyrrverantli ráðherra, sem
undanfarið hafa birzt í dag-
blaðinu Vísi, varðandi upp-
töku nýrrar vísitölu.
C t af spurningum yðar
vildi eg leyfa mér að segja
eftirfarandi:
að 1. Vöruverð og vinnu-
laun, sem ekki eru í sam-
ræmi við afkomu atvinnu-
veganna, m. a. eins og sú
afkoma birtist í útflutnings-
verðmætinu ár hvert, geta
tæplega talizt annað en
stundarfvrirbrigði, reist á
öðrum grundvelli en Jieim,
sem heilbrigt atvinnulif
byggist á. Svo virðist, sem
menn greini á um })að, hvort
! slíkt ósamræmi sé enn fyr-
j ir hendi, en á meðan kapp-
hlaupið milli vöruverðsins og
ltaupgjaldsins heldur áfram
án tillits til afkomu atvinnu-
veganna og útflutningsverð-
mætis afurðanna, færist sú
hætta ávallt nær, að Jietta
ástand fæði af sér rekstrar-
stöðvanir og atvinnuleysi.
að 2. Eg tel tillögu Björns
Ólafssonar um nýja vísitölu,
er byggð sé framvegis að
töluverðu leyti á útflutn-
ingsverðmætinu og afkomu
atvinnuveganna, standa í
nánu sambandi við það lög-
mál, sem að náttúrulegum
hætti hlýtur, Jiegar til lengd-
ar lætur, að verða gildandi
fvrir greiðslugetu J)jóðarinn-
1 Framh. á 6. síðu
.. Jxibnul fleil na imi