Vísir - 11.03.1947, Page 2

V I S I R
Þriðjudaginn 11. marz 1947
Endurreisn leik listarlífs
Haraldur Björnsson leikari hefir nýlega fengiðj Skólinn veitir einnig svo-
"-A-——p; ungverskra\ nefnda frístundakennslu þrjú
grein segir
bessari erf-
ýmsar fréttir af endurreisnarstarfi
leikara í Budepest. — 1 eftirfarandi
hann frá einum merkasta þættinum í
iðu baráttu þeirra.
Eins og önnur lönd, sem
hafa orðiðfyrir eyðingu styrj-
aldarinnar, hefir Ungverja-
land orðið allliart úti.
En nú eru Ungverjar mjög
önnum kafnir við endur-
reisnina. Það er unnið vel á
öllum sviðum þjóðlífsins.
Fyrst og fremst er lagt kapp
á þar, sem annars staðar, að
gera við vegi, brýr, járn-
braula- og simalinur. En
þeir gleyma heldur ekki
námugrefti og öðrum iðnaði,
landbúnaði, ibúðarhúsum,
né menningu og listum.
AIls staðar er unnið af fjöri
og áhuga. Ekki aðeins með
því að endurreisa það gamla,
Iieldur og með því að gæta
þess, að það nýja liljóti nú
það fyrirkomulag og inni-
hald, sem nútíminn og ung-
verska þjóðin lieimtar.
ÖHum ókunnugum mun
ósjálfrátt vera það mikið
undrunar- og aðdáunarefni,
með hve fölskvalausri og
vonarfullri gleði ungverska
þjóðin hefir hafizt lianda um
endurreisn menningar sinn-
ar, í fullri meðvilund þess,
að með henni sé liún að
vinna að endurheimtu sjálf-
stæði sínu, og það eykur
henni þrótt til að yfirstiga
stórkostlegustu örðugleika.
að endurreisa gömlu bvgg-
inguna, heldur eru þeir enn-
fremur að skapa nýjan leik-
listarháskóla.
Eftir að rússneku hersveit-
irnar höfðu frelsað landið og
leyst þjóðina undan hinni
menni n ga rf j a n dsamlegu
liarðstjórn Ilorly’s og naz-
istanna, var stjórn þessa
skóla falin liinuni víðkunna
leikhúsmanni, Terence Hont,
sem þegar í stað Iiófst handa
um viðreisn stofnunarinnar.
Þrjár deildir
fyrir leiklist.
Þessiun háskóla er skipt i
þrjár deildir fyrir leiklist.
Þar við bælist svo fjórða
deildin, sem kennir margs-
konar aðhlynningu sjúkra,
matartilbúning, og ýms önn-
ur nytsöm verk, sem gætu
komið að haldi, ekki sizt, ef
ógnir nýrrar styrjaldar
kynnu að dynja yfir. Vafa-
laust liafa þeir það í huga.
I einni af listadeildununr
er veitt kennsíá i leiklist og
framsagnarlist. Undir aðra
deildina lieyrir leikstjóra-
nám og ýms önnur leikhús-
visindi. Kennsla í leikstjórn
nær ekki aðeins til leiksýn-
inga leikhúsa, lieldur og til
kvikmynda og koreografi
(ballett). í þessari deild
njóta þeir -og mjög ná-
kvæmrar kennslu, sem ætla
ástandinu1 sér að verða leiklistar- og
Með
Leiklistar-
háskólinn.
Til að lýsa
nokkuð væri hægt að nefna; leikrita-gagnrýnendur.
dæmi frá öllum sviðum at-:því er
reynt að ti-yggja
háfnalífs þessa fólks. Það að þeir, sem gagnrýna Ieik-
skal þó látið nægja hér, að sýningar og leikrit í opinber-
nefna aðeins eitt: Endurreisn um ritum, og eiga með því
og nýsköpun leiklistarliáskól- að þroska smekk leikliús-
ans. - j gesta, hafi staðgóða þeklc-
Þessi skóli var stofnaðíir j ingu í þessum listagreinum.
árið 1891), ekk i sem háskóli; í þriðju deildinni eru i ennd
í hinni . iginlegu merkiúgu i leikhúsSúsindi. Með þvi er
þess orðs. ílaim líktist frem- átt við allt það, sem að ein-
ur þeim leikskólum, sem eru j hverju leyli varðar leiksýn-
við öll bexÍH leikhús Evrópu.'ingar og rekstur lcikhúsa.
I þá tvo
izt var
skemmdist
við Rakozs
en hafði þ
gerlcga í rúsli
ánuði, sem bar-
Mikil rækt er lögð við leik-
íun Buda-Pest, | hússögu. Skattalöggjöf leik-
kólabyggingin húsa er einn þýðingarmikill
■ ölu mjög mikið, liður námsins. í Buda-Pest
i ekki hrunið al- er nú verið að vjnna að nýju
Nú er verið frumvarpi um leikhússkatt-
kvöld í viku í tvö ár. Það'náfn
er ætlað fátækum nemend-
um, sem atvinnu sinnar
vegna ekki geta sótt dag-
kennslu skólans. Að þessum
tveim árum loknum eru efni-
legir nemendur fluttir í liina
daglegu kennslu.
Aður fyrr sótlu skólann fá-
ir nemendur frá verka-
manna- og bændaheimilum,
aðeins 0.23 af hundraði. Nú
hefir þetta gerbreytzt. Þált-
taka nemenda úr þessum
stéttum hefir aukizt upp í 75
af hundraði.
Ástæðurnar til þessarar
miklu breytingar verður
fyrst og' fremst að leita i ger-
breyttum kringumstæðum
manna i landinu almennt,
jafnframt því, að námsskil-
yrðunum við skólann hefir
verið brej’tt til liins betra. •
Nú er námskostnaðurinn
að miklu leyti greiddur eftir
fjárhagsgetu nemandans, eft-
ir vissunr mælikvarða, sem
til þess hefir verið gerður.
Snauðari nemendur fá
fjárstyrk úr sjóðum, sem
stofnaðir hafa verið af ríkis-
fé. Auk þess er þeim öllum,
ríkum sem fátækum, tryggð-
ar nokkurar tekjur fyrir að
aðstoða við leiksýningar
leikhúss þess, sem stofnunin
rekur. Sýningarnar þar eru
veigamikill liður í menntun
leikaranna. (
Þar leika og margir ágætir
listamenn, eldri sem yngri.
Búa í skólahúsinu.
Til þess er ætlast, að allir
nemendur skólans geti búið i
skólahúsinu þegar viðgerð-
inni er lokið. Ennþá er ekki
liúsrúm þar' nema fyrir 40
manns. Hinir verða að bjarga
sér sem bezt gengur. Húsnaéð-
iseklan er tilfinnanleg, eins
og víðar, svo að-þeir verða
að búa um sig hér og þar í
vistarverum leikhússins, i
biðsölum járnbrautastöðv-
anna eða hvar annars stað-
ar, þar sem þeir geta fengið
leyfi til að leggjast fyrir.
Tæplega er hægt að segja,
að ánægulegt sé að vinna við
slík skilyrði. Þetla bjargast
þó. í fyrsta Iagi vegna þess
brennandi áliuga og ástar,
matreiðslu alla. Þefta unga
fólk talar af miklum áhuga
og lirifningu um matvæla-
sendingarnar frá Norður-
löndum, og það efast ekki
um, að þvi muiii takast að ná
settu marki, ef það aðeins
gq?ti fengið. eitthvað. af fatn-
aði. Það er .hægt að' komast
af með lélegar bráðabirgða-
kennslustofur, lélegt, eða
ekkert húsnæði til að sofa i
og fátældegt fæði, en það er
næstum ómögulegt að kom-
ast af í hinum nístandi vetr-
arkulda ungversku sléttunn-
ar, í óþéltum og illa hituðum
,'vistarverum, ef menn eru
ekki nokkurnveginn hlýlega
klæddir.
Lítið til af fatnaði.
í landinu er lítið til af fatn-
aði. Föt eru að visu til, en
þau eru svo dýr, að almenn-
ingur getur ekki keypt>þau.
Verðið á þeim er svo hátl, að
skömmtun-er óþörf. Það er
þvi svo sem auðviíað, að
þessa nemendur vantar
klæði; kvartanir þeirra eru á
rökum byggðar.
Þær þjóðir, sem lifa við
sæmilega velgengni og hafa
úr nógu að spila hafa sent
allmikið af allskonar klæðn-
aði til Buda-Pest. Félags-
samtök leikara á Norður-
löndum hafa gengizt fyrir
falasöfnun í þessu skyni.
Slík hjálp léttir mikið kjör
þessara nemenda leiklistar-
háskólans, og styrkir um leið
hina ágætu ungversku leik-
lisi.
An tillits til þess, hvort
þessi hjálp verður mikil eða
litil munu þessir verðandi
synir og dætur listarinnar
halda áfram ótrauðir að
byggja upp það sem liggur í
rústum og það sem vanrækt
hefir verið i tíð fýrrverandi
rikisstjórnar.
1 samvinnu við öll önnur
framsækin öfl í þjóðlífinu
mun þeim takast að skapa
nýtt Ungverjaland, þar sem
listir, vísindi og tækni verða
tekin í þjónustu alþjóðar.
Har. Björnsson. .
Yfirlýsing.
Vegna ummæla Péturs Jó-
hannesso.nar í grein hans í
Þjóðviljanum 6. þ. m.,, hvað
tekui- iif Niðursuðuverk-
smiðju S. í. F., get eg ekki
látið lijá Jíða að leiðrétta eft-
irfarandi mishermi greinar-
höfundar.
Hann heldur því fram i
grein sinni, að verksmiðju-
stjórnin hafi tekið upp þá
stefnu, að neita upplýsingum
um iðnað þenna.
Pétur Jóhannsson lilýtur
hér að mæla á móti betri vit-
und, þar sem hann sjálfur
hefir veríð starfsmaður verk-
smiðjunnar og fengið allar
þær upplýsingar frá Niður-
suðuverksmiðju S. í. F„ sem
hann þurfti á að halda, til
framleiðslu á niðursuðuvör-
um, þegar hann réðst upp á
Akranes, til Niðursuðuverk-
smiðju Haraldar Böðvarsson-
ar & Co„ og oftar en einu
sinni kom það fyrir, að senda
varð honum mann til hjálpar,
eins og gengur og gerist með
byrjendur, og situr þvi sizt á
honurn, að halda slíkum ó-
sannindum fram.
í öðru lagi fullyrðir Pétur
i grein sinni, að vélar Niður-
suðuverksmiðju S. 1. F. hafi
frá byrjun verið afkaslalitlar
og svikular. 1 því sambandi
skaí tekið fram, að verk-
smiðjan aflaði sér þeirra
beztu fáanlegu niðursuðu-
véla, sem völ var á í Evrópu,
!að ráðum og undir eftirliti
jhins þekkta norska verk-
Ifræðings Omsted, og liins
| fræga þýzka vísindamanns
■ dr. Metzner, og liafa þær
reynzt fullnægjandi í alla
staði, eftir 8 ára reynslu mína
og annarra starfsmanna
verksmið j unnar.
Það gegnir furðu, að
greinarhöfundur skuli koma
fram á opinberum vettvangi,
með fullyrðingar, sem annað
i livort eru sagðar á móti betri
jvitund, eða þá, að hann er
ekki dómhær á það mál, sem
hann fjallar um.
Reykjavík, 7. marz 1947.
Tryggvi Jónsson.
áð gera við þessa byggingu. j inn. Er ætlazt til, að það verði! seni fónc þcna j)cr til listar-
Á skól
éndur. I
endurrei
framt þ
milli tal;
Mikill h
og öðrum
vérkfærum.
og mikill. (S
bæði erfiða
erii 120 nem- svo úr garði gert, að goo æik- ! jnnar> pg skilningsins á þvi,
viuna sjálfir að list i landinu vcrði skntt- jive þetta menningarmál er
hússins, jafn-; frjáls, en skattur verði hækk- nauðsynlegt endurreisn
re-
sem þeir þess á j aður á kvikmyndahúsu
þátt i kennslunni. j výum o. þ. h.
rguil er á vögnum
Námstími f jögur ár.
Námstimi skólans er fjög-
ur ár. I bvrjun skólalimans
er sameiginleg kenusla fynr
alla nemendur úr öllum
deildum. Eftir þvi sem
kennslunni þokar ál’ram, éfu
nemendur aðskildir og þeinl
er a v
nauðsynlegum
Efnisskortur er
erir þáð vinnuna
og seinlega.. En
'nemendurnír vinna verk sitt
af eldlegri hrifningu, og
bjóða óllum erfiðleik’um
hyrgin, Þeir vita, að ekki
er nóg með það, að þeir séulraðað í hinar ýmsu deildir.
landsins. í öðru lagi sökum
hins, að þessir 126 nemendur
hafa síðan slríðinu lauk, að
miklu leyti lifað á mat, sem
Norðurlöndin sendu þeim á
vegum Rauða-krossins.
Nemendaráðið tekur þátt í
stjórn skólans. Það er skipað
nemendum úr öllum deild-
um. Önnur nefnd, skipuð
nemendum, sér að öllu leyti
um stjórnina á eldhúsinu og
I skák er birtist hér á föstu-
daginn, slæddust inn nokkur-
ar prentvillur, en tæplega
nokkur, er skipl gat nokkuru
verulegu máli, en samt er
rétt að leiðrctta þær, ef það
skyldi Iiafa ruglað einhverú i
ríminu. Skákin var milli
Guðmundar Ágústssonar og
Ásmundar Ásgeirssonar. í
23. leik segir, að svartur leiki
c5, en á að vera e5, i 27. leik
stendur, að hvítur leiki Re2.
en á að vera De2. Það keíniir
líka í ljós í næsta leik á eftir.
I 29. leik leikur hvituf Rc8,
sem ætti að hafa verið aug-
Ijóst. Síðan er í 38. leik slæm
villa, þar sem svarlur er
sagður leika Hc6, en á að vera
He6.