Vísir - 05.08.1947, Qupperneq 4

3
V I S I R
Þriðjudaginn 5. ágúst 1047
VÍSIR
; DAGBLAÐ
Dtgefandi: BLAÐAUTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Rristján GuSlaugason, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
AfgreiSsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
m
Wm +3* * »■
Þjoonýfing.
Vinstri flokkarnir telja að allt steí'ni nú í áttina lit þjóð-
nýtingár í flestum menningarlöndum heims. Satt er
þáð, að á styrjaldarárunum, og það sem al' er frá því er
styrjöldinni lauk, hefur hið opinhera haft frekari afskipti
af atvinnulífinu, en þekkzt hefnr til þessa, en ríkisrekstur
hefur þó ekki aukizt verulega í Vestur-Evrópu, að Bret-
landi einu undanteknu. Þar situr jafnaðarmanna-
stjórn að völdum, sem frá upphafi hefur harizt fyrir og
sett sér það mark, að þjóðnýta helztu samgöngutæki og
sumar greinar iðnaðar og fjármála.
I upphafi stjórnarsetu jafnaðarmannanna hrezku var
Englandshanki þjóðnýttur, en það var gert með ])eim iiætti,
að hlutahréf hans voru keypt fullu' verði og því svo háu,
að fyrri eigendúr voru taldir vel ánægðir. Kolanámur voru
þjóðnýttar á sama hátt. Menn voru ekki sviptir eignum
sínum, en þeiin hætt eignatjón þeirra að fullu. Loks er
svo æflunin að járnhrautanet landsins verði keypt af rík-
inu á sama hátt og hafa þá aðalbaráttumál jafnáðármanna
í síðustu kosningum náð fram að ganga.
Þjóðnýtingin hrezka er athyglisverð fyrir okkur íslend-
inga, en hún er þó i rauninni engin nýjung. Það, sem nú
er verið að gera í Bretlándi höfum við gert fyrir löngu
og jafnvel stofnað í upphafi til sambærilegra l'yrirtækja
á sama grundvelli. Nægir i þvi samhandi að nel'na l)jóð-
banka okkar og raunar bankanna alla, sem ríkið á að
mestu .leyti og ber fulla ábyrgð á. Veganet landsins er lagt
fyrir opinbert fé og siglingum með ströndum fram er hald-
ið uppi af ríkinu. Ríkið hefur ennfremur tögl og haldir
að því er námaréttindi varðar, vatnsorku og jarðhita, en
nytji ríkið ekki slík landgæði sjálft liafa bæjarfélögin
setið í fyrirrúmi. Sameiginlegt öllum þessum fyrirtækjum
er, að þau cru nytjuð og rekin með almeiiningsheill fyrir
augum, en því má hæta við að slíkur háttur hefur verið
á hafður, ekki sökum þess einvörðungu að almenningsheill
liefur krafist, heldur og sökum hins að nytjun slíkra gæða
var öllum öðrum en rikinu um megn.
Áhættan í sambandi við rckstur ofangreindra fyrir-
tækja er vissulega nokkur, en ríkið dreifir áhættunni á
bak borgaranna og tekur hallann inn með opinberum á-
lögum eftir ])ví, sem þörf krefur. I því felst nokkur
trygging fyrir því að viðhald og rekstur fyrirtækjanna
truflist ekki þótt illa gangi, en einstaklingsrekstur er þar
ekki sama lögmáli háður, enda minni og færri varasjóði
upp á að hlaupa, ef út af ber. Brezkir jafnaðarmenn hafa
hinsvegar forðast að efna til frekari ríkisrekstrar á sviði
iðnaðar og verzlunar, en ætla einstaklingum og fyrirtækj-
xim þeirra, að rísa undir öðrum þáttum atvinnulífsins.
Allir flokkar hér á landi eru sammála um að ríkis-
rekstur sé heppilegur, eða geti að minnsta kosti komið til
greina, þar sem framtak og geta éinstaklinganna brcstur.
■Rekstur bæjarfélaga á slíluim fyrirtækjum ér sambæri-
legur við ríkisrekstur og skal engin markalína dregin þar
ú milli. Hinsvegar telja Sjálfstæðisflokkurinn og Fram-
isóknarflokkuririn einnig,-að samtök einstaklinga eigi að
hafa með höndum þann rekstur, sem þeim er ekki um
megn, og einstaklingar að því marki, sem geta þeirra
leyfir, cn ekki sé heppilegt að ríki eða bæjarfélög seilist að
ástæðulausu inn á þetta svið. Því aðeins fær geta einstakl-
inganna og framtak notið sín, að ekki séu öll sund lokuð
fyrirfram, og opinberum stjórnvöldum ber að, greiða fyrir
slíku framtaki beint og óbeint. Hinsvegar er ágreiningur
milli þessara flokka um opinbera íhlutun og cftirlit, sem
getur leitt af sér hömlur fyrir atvinnurekstur almennings
og raun hefur sannað að opinbcr íhlutun gctur þýtt sama
og hann í sumum tilfellum, en ])ó einna frekast er um
misnotkun hins opinbera valds hefur verið að ræða. Hið
opinbera þarf aðhald engu síður en einstaldingar, en slikt
íiðhald á að skapast með almenningsálitinu, sem krefst
frelsis til orðs og æðis í nútíð og framtíð.
íslenzkir sjómenn
heimta Grænland.
Síðasta Fiskiþing sam- j
þykkti vel orðaða áskorun;
til landsstjórnarindr og Al-
þirigis um að opna Grænland,
fýrir islenzknm atvinnu-
rekstri. Og ráuriár er þa'ð
svo, að varla hafa nokkurir
stórfundir fiskimanna eða
farmanna Vérið haldnir svo
síðusíu tiu árin, að ekki liafi
þar verið samþykktar áskor-
anir tii þings og stjórnar um
að opna Grænland fvrir ís-
lenzkum atvinnurekstri.
Undirról þessara áskorana
er hin hrýná þörf fyrir hafn-
ir og fiskigrunn Grænlands
og meðvilundin uin, að ís-
land eigi Grænland. Það er
alls eklci og hefir aldrei verið
meining fiskimanna eða for-
manna, að ísland færi'bón-
arveg lil Danmerkur og ba'ði
um eitt eða neitl á Grænlandi
oss íslendingum til banda,
heldur að Alþingi sem hinn
réíti löggjafi fyrir Grænland
næmi með lögiun, er það
sjálft selti, úr gildi sérhver
höft á atvinnufrelsi íslenzkra
manna á Græníandi. Lög
þau, sem nú halda Grænlandi
lokuðu, er i rarin réttri íslenzk
lög, sem Alþingi eitt er bært
um að nema úr gildi.
Islenzkjr fiskknenn hafa
aldrei ætlast til þess, að stjórn
vor eða samningamenn lienn-
ar færu að „kaupslaga" við
Dani „um fiskiréttindi fyrir
Færeyinga liér við land gegn
réttindum fyrir Islendiriga á
Grænlandi" og viðurkenna
með því landsyfirráð Dana á
Grænlandi en afneita vorum
eigin, sögulegu landsyfirráð-
um þar! Það hefir aldrei ver-
ið meining íslenzkra sjó-
manna, að ísland seldi frum-
burðarrétt sinn, hin sögulegu
Jandyfirráð yfir Grænlandi,
fyrir baunadisk! Sé nokkrum
það áhugamál, að ísland
standi fast á hirimn sögulegu
landsyfirráðum sínurii á
Grænlandi, þá er það sjó-
mönnunum og farmönnun-
um. Þeirra fyrftta krafa lil
þings og stjórnar er sú, að
viðurkenna aldrei í orði eða
verki dönsk laridsyfirráð yfir-
Grænlaridi rié nokkurn rétt
Dörium til lianda þar, og eiga
engin orðaskipti við Dani um
Grænland nema á þeim
grundvelli éða með þeim fvr-
irvara, áð ísland eigi land-
yfirráðin ýfiy þvi til vztu
endimarka og að óstjórn
Dana á Grænlandi sé löglaus.
Þess vegna eru íslenzku
„ættjarðarvinirnir“ í Dan-
mörku enn komnir á kreik
og farnir að senda hinar læ-
víslegu og eitruðu örvar sín-
ar, holl ráð, leiðbeiningar og
aðfinnslur, og máske jafnvel
allt að því hótanir á rétta
staði liingað heim. Slíkt kann
að bíta á einhverjar stjórn-
málagungur, sem finnst, að
Danir eigi enn að hafa sömu
ítök hér og á tímum hinna
„konunglvjörnu“, en ekki á
islenzka sjómenn. Þeir munu
óskelfdir krefjast þess með
Magnúsi Sigurðssyni, að Dan-
mörku verði gefinn kostur á
að afhenda íslandi Grænland
og þiggi liún ekki það boð,
verði málið sótt í alþjóða-
dóm. Og sjómennirnir krefj-
ast þess, að ekkert það verði
aðhafst, er metist geti til
uppgjafar íslenzkrar Iands-
yfirráða á Grænlandi eða við-
urkenningar á landsyfirráð-
mn Danmerkur þar. Og að í
Öllum; vorurp' orýiimi um
Grænland við Dani sé það
greinilega tekið fram, að Is-
land eigi það laiul.
Jón Dúason.
Bretland. —
Framh, af 1. síðu.
dollurum með öðru nióti, er
gert ráð fyrir því, að inti-
flutniiigur frá Bandaríkjuii-
um verði hverfandi á næst-
iiiini.
Allir jafriir.
Umræður um fjárhags-
ástand brezku þjóðarinnar
standa nú fýrir dyriun, én
áætlun sú, sem stjórnin hefir
verið að undirbúa upp á síð-
lcastið, gerir ráð fvrir því, að
allir, háir sem lágir, verði
að leggja lóð sitt á metaskái-
ina.
En ])ótt margir hafi orðið
fyrir vonbrigðum af stjórn-
inni, er enginn þeirrar skoð-
unar í herbúðum hennar, að
hún eigi að segja af sér eða
hjóða andstöðunni róðherra-
sæti.
Friðarsamningar
Pjéðverja
ræddir s nóv.
Það vclf opinberlega til-
kynnt, að Bandaríkin rnyndu
senda fulltrúa til London i
úktóber í haust, til þess að
ræða friðarsamninga Þjóð-
verja.
Þessi fundur var ákveðinn
af utanríkisráðherrum fjór-
veldanna i Moskva í apríl
s.l. Þá ákváðu utanríkisráð-
herrarnir að liittast aftur í
haust. Fundurinn var ákveð-
inn í nóvember næstk.
S
MAL
Enn um jazz.
Frá tímaritinu „Jazz", sem
áöur lieíir veriö minnzt á í aö-
sendum hréfum, hefir Vísi (og
þar meö ,,Bergmáli“) borizt
enn eitt bréfiö um jazz og þá,
er þá tónlist iöka. .í bréfi þessu
segir svo: „í júníheftum brezku
músikritanna „Melody Maker“
og
„Musical Express“
eru
greinar og viötal viö Joe Dan-
iels (betur ])ektur sem Jói Dan)
og gerir hann aö unitalsefni
þær ástæöur, er uröu þvt vakl-
andi, aö hann gat ekki fariö til
íslands á vegutn Jazzklúbbsins
og tímaritsins Jazz.
Fjárans gallsteinarnir.
Eg liefi oröiö fyrir fleiri ó-
höppum á seinustu stundu en
nokkur annar hljómsveitar-
stjóri; aö eg held, sagöi Daniels.
Tveim dögum fyrir (áformaöa)
brottför mína veiktist Billy
Medcalf, klarínettjstinn. minn,
en til állrá hamingju fékk ''tg
annan í stáðinn, en allt er ekki
sagt enn, því aö trompetistinn
minn fékk alvarlegt gallsteina-
kast tveim tímum síöar og án
hans gat eg ekki farið, þar eð
eg vikli aöeins fara með fyrsta
flokks inenn til íslands.
Vonbrigðin.
Þaö er skiljaníegt, hve iiiikl-
um vonbrigöum eg qg dreng-
irnir liafa oröi'ö fyrir, því aö
alla langaði okkur til aö kyun-
ast landinu og sö'ngkonan mín
(er jafnframt lék á bassa) gift-
ist viku áöur umboösmanni
hljómsveitarinnar og átti þetta
að vera brúðkaupsferð þeirra.
Eg vona, aö Jazzklúbburiun
sjái sér fært að ráöa Idjómsveit-
ina aftur við fyrsta tækifæri.
Þannig fórust Joe Daniels orö
---'í forsíðugrein í „Melody
Maker“ — og i grein hans í
„Musical Express“ eru þau
svipuö.“
Þetta var leiðinlegt.
„Bergmál'* þakkar- tímaritinu
„Jazz“ fyrir bréf ])etta, sem
^jálfsagt er, eins og fyrr getur,
aö koma á framfæri. Vafalaust
má telja, aÖ jazzunnendur hér
í bæ liarmi mjög, aö Joe Dan-
iels, eöa Jói Dan, eins og hann
er betur þekktur skv. ,.Jazz“ og
ef tiLjvill fyrir tilyerknað.
skrifa i j,Bergnmli“, því að þár '
nefndi . einn bréfritaraniia
hann því nafiri á íslenzka vísu,
geti ekki komiö hingað í bili,
en.væntanlega fást hingaö ein-
hverjar; hljómsveitir, er geta
verið. sæmiífgir .. staðgenglar'
hans.
Velkonrinn á fætur.
Enníremur ber aö vona, aö
trompetisti Joe Daniels sé nú
oröinn heill heilsu og þeyti lúð-
urinn betur en nokkru sinni
fyrr. Leiöinlegt má telja íyrir
alla jazzunnendur þessa bæjar,
ef þeir fái ekki að hlýöa á góð-
ajr .erlpndar aánshljó'riisvéitir,'
eÖa jazz innan stundar og verð-
ur þessu vonandi lcippt í lag.