Vísir - 22.08.1947, Blaðsíða 4

4
V I S I R
Föstudaginn 22. ágúst 1947
VÍSIR
DAGBLAÐ
Dtgefandi: BLAÐADTGÁFAN VlSIR H/P
Ritstjórar: Rristján GuSlangsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
I^msaHala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Þagnarskyldan brezka.
Nýlega liafa umræður farið fram í brezka þinginu varð-
andi fjármál og atvinnumál Stóra-Bretlands. Hafa þar
verið háðar deilur, sem lyktaði á þann veg, að ríkisstjórn-
in situr föst í sessi og hefur verið veitt meira vald, en
nokkurri ríkisstjórn annarri á friðartímum. 1 umræð-
unum átti stjórnin mjög í vök áð verjast og líkur eru
taldar til, að Attlee forsætisráðherra láti af störfum og
öðrum verði falin stjórnarforystan.
Erfiðleikar Breta eiga rætur sínar að rekja fyrst og
fremst til styrjaldarinnar, en á þeim árum lögðu Bretar
svo hart að sér að í rauninni má heita að þjóðinni hafi
verið ofboðið. Er viðreisnarstarfið hófst að styrjöldinni
lokinni gei’ði ríkisstjórnin einskonar áætlun um eflingu
atvinnuveganpa, en sú óætlun hefur á engan hátt staðist.
Ber.þar. fyrst til að á styrjaldarárunum hefur mjög. skort
á viðhald atvinnutækjanna, samgöngukerfi landsins hefur
verið ofboðið og loks ollu vetrarharðindin síðustu því,
að miklir érfiðleikar reyndust á starfrækslu kolanám-
anna, en einmitt á þeirri starfrækslu Ixyggist allur iðnað-
urinn Ixrezki. 1 stuttu máli má segja að ráðstafanir stjórn-
arinnar hafa ekki borið tilætlaðan árangur, framleiðslan
hefur reynzt mun minni, en áætlað var og útflutnings-
verzlunin stendur ekki með þeim blóma,'«6em ráð var fyrir
gert. Þó leggur brczka þjóðin nú harðar að sér en nokkur
önnur þjóð og sparar allt við sig svo mcð ólíkindum er.
A sínum tíma tóku Bretar dollaralán mikið í Banda-
ríkjunum, sem verja átti til eflingar atvinnuvegum lands-
ins. Það skilyrði var sett, að viss hluti lánsins skyldi verða
til frjálsrar ráðstöfunar til að efla viðskipti þjóða á milli,
þannig að pund yrðu yfirfærð í dollara. Lánið hefur. ekki
reynzt svo notadrjúgt, senx ætlað var. Amiarsvegar hækk-
uðu vörur á ameríska markaðinum stórkostlega, en hins-
vegar rcyndist vöruþörf Breta einnig méifi, en ráð
liafði verið fyrir gert, og loks réttu brezkir atvinnuvegir
síðar við, en ríkisstjói'nin hafði gert sér vonir um auk
margra óvæntra erfiðleika annarra. Allt þetta hefur svo
leitt til, að brezka stjórnin hefur í sanxráði við stjórn
Bandaríkjanna, ákveðið, að hætta að yfii'færa sterlings-
pund í dollara, enda er dollaraþörf viðskiptaþjóða Breta
svo mikil, að þeir geta á engan hátt fullnægt henni með
eftirstöðvum dollaralánsins. Þetta hlýtur að hafa víðtæk
álirif á viðskipti þjóða í rnilli og torvelda þau rnjög, enda
liætt við að lil algjörrár einangrunar dragi eða „clearing-
viðskipta“, nema því aðeins að nýjar ráðs'tafanir vei'ði gei'ð-
ar til að greiða fyrir milliríkjaskiptum. Munu samningar
nú fai'a frarn milli Bretlands og Bandaríkjanna varðandi
þá hlið málsins.
Til þess að efla fi'amleiðslu sína hafa Bretar hugsað
sér að fækka allverulega í fastaher sínum, þótt yfirhers-
RANDDLPH DHURCHILL (U.P.) :
, / ‘ |i ■
Astandið í Jiígósiavíu
er hörmuiegt.
Af fréttum sem borizt hafa
frá Belgrad, er ljóst, að á-
standið i Júgóslavíu er síð-
ur en svo björgulegt. Hung-
ursneyð ríkir þar i mörgum
héruðum og þar sem UNRRA
liefir hætt að veila hjálp
þangað, má búast við að á
næstu mánuðum hraki á-
slandinu í matvælamálum
þjóðarinnar stórum, a. m. k.
fram yfir uppskeruna.
Enda þótt Tito marskálki
og fylgifiskum lians Iiafi tek-
izt að koma á fót sterkum
her á sti'íðsárunum, er ljóst
að þeir eru miklu ónýtari
stjórnendur á friðartínxa.
Öllum, sem komið hafa til
Júgóslavíu undanfarna mán-
iiði, ber saman unx, að stjórn-
in sé óendanlega duglaus. Og
þar sem hún gerir kröfu til
þess að hafa hönd í bagga
með alh'i framleiðslu, er að
fæx-ast kyx'kingur vfir allan
iðnað og vex-zluix landsins. Af
öllum stjórnai'formijxxi er
óhæft lögregluvald óliklegast
til þcss að geta stjórixað nokk-
uru landi, en slíkii stjóx’n
hafa júgóslavneskir koxnnx-
únistar komið á i landinu.
Tito, sem var eins og kunix-
ugt er, óvéfengjanlegur yfii'-
maður kommúxxistaflokks-
hxs í Júgóslavíu, virðist vera
orðinn einungis „toppfigúra“.
Hin raunverulegu völd virð-
ast vera í liendi Kocha Popo-
vic, yfirmanns herfoi'ingja-
ráðsins, og Alexanders Ran-
kvic hershöfðingja, jTir-
nxanns OZNA, leynilögregl-
unnar. Leiðbeiningarnar frá
Moskva eru fluttar af Mosa
Pijade, sem er emxþá séi'fræð-
ingurinn í stefnu flokksins i
heimsmálununi.
í sumuni fréttuxxx liefir
heyrzt, að kommúnistar hafi
verið að gei'a dr. Ivan Subas-
ic og Dr. Agust Iíosatic og
öðruxxx leiðtogum bænda-
flokks Ivroatiu, tilboð uixi að
taka þátt í stjórninni. Getur
verið að slíkt tilboð hafi ver-
ið gert þeim, en það liafi
ekki ennþá boi'ið neinn ár-
angur.
Bændur eru ennþá tiegir
á að fara með framleiðslu
sina á markaðslorgin, þvi að
engax'. vörur fást í yei’zlun-
uin, sem þeir geta keypt fyr-
ir þá vafasömu mynt, sem
þeir fá senx greiðslu. Afleið-
ingin er sú-, að menn hamstra
og auðvitað eykur það á
nxatvælaskortinn í borgun-
um.
Það vex'ður júgóslavnesku
þjóðinni dýrkeypl, að stjórn
hennar hefir ákveðið að snúa
baki við Vesturveldunum og
fjöti’a hana i liagkerfi Sovét-
ríkjanna. Júgóslavía liefir
alllaf verið fátækt land og á
stiðsárununi vai'ð hún fyrir
meiri búsifjum að tiltölu,
bæði hvað snerti mannfórn-
ir og almennt heilsufar, en
nokkur önnur þjóð. Það er
alls engin von til j>ess, að iðn-
aður og landbúnaður lands-
nianna verði enduri'eistur án
véla og verkfæra, cr aðeins
Vesturveldin geta útvegað.
En þessari nauðsynlegu hjálp
hefir vei'ið hafnað skv. skip-
un frá yfirmönnum Tilos í
Kreml.
Með þessu nxóti verður hin
óhaniingjusaina þjóð að þola
annað eins tjón vegna utan-
ríkisstefnu stjórnar sinnar
og hún verður að þola vegna
innanríkisstefnu hennar. —
Henni er einnig í víðtækum
nxæli neitað um að leita
lxuggunar í trúrtni, því að
þótt grisk-kaþólska kirkjan í
Serbiu sé að mestu látin í
friðí, yerðft kaþóEkp’ í Ivró-
atíu f^jj-’^V stöcýuguni' ofsólcn-
unx. L -- -—~~
Eltlsv&ði
tí ðitTVii (í/.
Laust fyrir klukkan þrjú
síðdegis í gær kom upp eldur
í húsinu nr. 15 við Haðax'stíg
og hlauzt nokkurt tjón af,
áður en slökkviliðinu tókst
að í'áða niðurlögum hans.
Húsið, sem kviknaði í, er
einnar hæðar timburhús með
risi og kom eldurinn upp í
rishæðinni. Skenimdir urðu
ekki nijög miklai', en eitt liei’-
bergi niun hafa eýðilagzt að
mestu leyti, þar eð slökkyi-
liðsnxenn xu'ðu að í’ífa þiljur
og fleira frá, lil þess að geta
komizt að eldinunx. Nokkurt
tjón vai'ð einnig af vatninu,
senx dælt var á eldinn.
Eldurinn nxun lxafa stafað
frá rafleiðslu innanhúss.
BERGMAL
Fyrirspurn svarað.
Sig. B. Sigurðsson, formaður
viöskiptahefndar, hefir sent
Bernxáli eftirfarandi hréf. —
„Vegna vinsamlegs Ixoös yöar,
aö svara fyrirspurn í Bergnxáli
þ. ig. þ. nx. viljum við taka eft-
irfarandi fram: Eins og um
getur í auglýsingu okkar þann
II. þ. m. veröa éngin gjaldeyi'-
liöfðingi þeirra leggi á móti því og þætti svo mikið viðfisleyfi veitt til yfirfærslu á
liggja, að liann hvarf heim frá Austurlöndum að hálfnaðri
för, til þess eins að ræða við ríkisstjórnina. Jafnframl mun
fininx daga vinnúVika verða afnuíniii, þannig að vérka
menn vinna el'tii’leiðis sex daga í kolanámunum og iðnað-
arfyrirtækjúm. HvorltVcggja er þetta gert lil þess áð auka
útflutninginn. <
Athyglisffert er, að Bretar leitast ekki við að dylja
erfiðleika sína fyrir alheimi. Þeir ræða vandamál sín
opinskátt á þingi, og hafa unx þau hvorki lokaða fundi
né þagnaðarskyldu. Af þessu gætu aðrar þjóðir lært, ekki
sízt smáþjóðirnar, sem öðlazt hafa svo lílilfjörlegan stjóni-
málaþroská, að þær tclja höfuðatriðið, að almenningur sé
leyndur öllu því, sem fram fer og þýðingu getur haft fyrir
atvihnulífið og utanríkisverzlunina. Þær eiga sannarlega
enn þa injiijið ólært af Bretum, sem haklið lxafa lýðræði í
lieiðri leyxgst allra menningarþjóða.
Óskiljanlegt er að vandamál takist að leysa, nema því
aðeins, að þjóðinni sé sagður allur sannleikur, — hún
engu dulin og ekki afVegaleidd. Þetta þurfum við að lærd
öðrum þjó.ðum frqmur, enda hefur þögnin hvergi tíðkazt
íneir en hér til þess að dylja margvíslégar ávirðingar.
launum erlendi'a listamanna,
íþróttamanna o. s. frv., og hafa
ekki veriö veitt síðan við tókum
viö úthlutun gjaldeyris- og inn.
flutningsleyfa, enda hefir þetta
fólk, sem um í'æðir í grein yöar,
ekki óskað eftir neinni gjald-
eyrisýfirfærslu.
Með þökk fyrir birtinguna.
Reykjavík, 20. ág. 1.947.
Við skiptanef ndin.
Sig. B. Sigurðsson.“
Það er gott að vita þetta.
Skömmtun.
„Tveir ungir Vesturbæingar“
senda mér eftirfarandi pistil um
ekki óskylt nxál: „Nýlega bixt
ust í dálkum Bergmáls týær
greinar um vöruskömmtun þá,
sem nú er að hefjast og gjald-
eyrisvandræðin. í báðum þess-
um greinum er bent á leiðir til
úrbóta. En greinarhöfundar
virðast ósammála um ýnxislegt,
svo sem unx áfengismál. Annar
(Skammkell) vill láta skammta
áfengi mjög naumt (eina flösku
á ári), þar sem hann telur það
algeran óþarfa og er það vissu-
lega alveg rétt. Hinn' greinai'-
höfundurinn (Þorkell) bendir
á, aÖ með fyrrnefndum ráöstpf-
unum mundu tekjur rikissjóös
minnka mjög. mikiö, en •virðist
þó álíta, aö áfengi sé of dýru
verði selt.
{ ! | (j • '; ' ; .. b ' ' ’ •
Gjaldeyrir og sparnaður.
Skammkell telur, að af þess-
ari ströngu áfengisskömmtun
mundi leiða gjaldeyrissparnað.
En sannleikurinn er sá, aö í
vínkaup fer sára lítill gjaldeyr-
ir. Atik þess má fá vínið ein-
göngu frá löndum, sem við ís-
lendingar getum selt mikið af
vörum tii, en kaupunx lítiö frá
(Spáni, Poi'túgal o. f 1.), og
hafa verölitinn gjaldeyri, enda
i)Víanú:
aö missa sína mestu tekjulind,
þvi að óhjákvæmilega hljóta
tolltekjur lians að minnka veru-
lega vegna strangrar skömmt-
unar á kaffi o. f 1., en á-káffi er
hár töllur, eins og á öðrum ó-
þarfavarningi.
Hærra áfengisverð, lengur opið.
Þvi teljum við, að i stað þess
að lækka áfengisVerðiö, eins og
Þorkell virðist vilja, eigi aö
hækka þaö. Einnig álítunx viö
sjálfsagt, aö hafa áfengisverzl-
unina opna á nóttunni, og mætti
þá selja það á t. d, 25% hæri'a
verði, Mundi þetta koma þeinx
peningum i ríkissjóð, senx áöur
háfa runniö í vasa leynivínsal-
anna. Hafa þeir liaft af þvi gíf-
urlegar tekjur, sem enginn
skattur hefir verið greiddur af.
Hinsvegar teldunx við mun
nieiri gjaldeyrissparnað i því
að skammta tóbak, því aö þaö
kostar miklu meiri erlendan
gjaldeyri en áfengi og það að-
aliega dóílara (sem inestur
hörgull er á) og veitir rikissjóði
miklu minni tekjur en áfengið.
Viö vonutxi aö þessav linur
i 1 • í. :uf .
kunm að verða einhverjum til
umhugsunar og erum við fúsir
að ræða nxálin -nánarA.........