Vísir - 19.09.1947, Blaðsíða 2

2
V 1 S I R
Föstudaginn 19. september 1947
NÝIR PENNAR VI
„Kalt er
— Heiðrekur
Guðmundsson: Arfur ör-
eigans. Kvæði. 132 bls.
Verð 20 kr.
Ekki þarf neinum blöðum
um það að fletta, að Heiðrek-
ur Guðmundsson hefir ís-
lenzkt mál á valdi sínu. Það
lýtur lionum íullkomlega,
stælt og sveigjaníegt í hverj-
um liætti. Hann glímir livergi
við það af kröftum, lieldur
þreytir hann við það hóf-
stilltan, þróttmikinn leik, og
er leikurinn alvöruþrunginn
og hvergi blandinn gáska. —
Sem stuðlari og rímari stend-
ur Heiðrekur föður sínum
jafnfætis. Ljóðformið ligg-
ur lionum tregðulaust á
tungu, —- hið sígilda, liefð-
bundna ljóðform Guðmund-
ar Friðjónssonar á Sandi:
„----Bugaði maður,
vonlaus vertu eigi
viljir þú hiklaust
settu marki ná.
Torsótt er leið
á bröttum voða vegi.
Viltu ekki heldur
komá torgið á?
Örlátur gefðu bros
til beggja lianda
blasa við auga
sérðu nýjan heim.
Finnir þú menn,
sem ofar öðrum standa,
auðmjúkur skaltu smjaðra
fyrir þeim.“
Mér er tjáð, að Ileiðrekur
sonur skáldsins úr Aðaldal
sé nú verkamaður á slrand-
mölinni. Til þess benda og
ljóð hans, en varla verður af
þeim ráðið, að hann uni scr
vel i stéttinni. Öllu heldur
gætu þau benl til þess, að
skáldið sæti þar í álögum
illrar nornar, því að svo tclst
mér til, að af 32 kvæðum
hókarinnaty 'séu''*17 þeirra
^ungin: gegn. þej.m máttar-
völdum, sem ríjcja yfir lífi
og hag hins landlausa öreiga.
— Með gleðibrag sésl skáldið
IielduL' aldrei bókina á
enda, og bjartsýni þess á
Ijatnandi heim er næsluirx
jafnfágæt og sólskinið á
Eyrarbakka i sumar.
„En ef eg fer að yrkja ljóð,
þá er mér þungt í hug“,
segir í lokakvæðinu, og gætu
þær setningar staðið sem
einkunnai’orð fyrir bókinni í
heild. — Reiði — nöpur
beizlcja — samúð — sorg —
allt að því örvænting, — þetta
eru þau megingeðbrigði, sem
vart verður í ljóðunum, fyrst
og fremst þó í hinum,17 á-
deilukvæðum, sem eg gat um
hér að ofan. —- Skal það nú
rökstutt með nokkurum til-
vitnunum:
„Mer rann í skap
að sjá menn þjaka þá,
sem þræla í fjötrum : i
rúnir inn að. slcyrtum.“
(Eg minnist þess. Bls. 9).
á kórbak"
„Þið, sem öðrum bvggið
brauí,
bogrið héi' og líðið jjraut —
(Hvað er klulckan? Bls. 14).
„í örbirgð getinn varslu
og inn í heiminn borinn
og einslci svirtur lifðir
á feðra þinna storð.“
(Atbugsemd við eftirmæli.
Bls. 10).
„Sérhver jjræll í sínu hreysi
sinni kúgun vigi hlóð.“
(Til Islands 17. júní 1944.
Bls. 28).
„Vér lentum undir hömrum
og brutum bátinn þar
að bernskudegi liðnum
á sleipu fjörugrjóti“.
(Óslcalöndin. BIs. 33.)
„Þeir, sem vinna sigur’síðast,
sái'lega á hinum níðasl“.
(Hallarsmiðurinn. Bls. 58).
„og breytni jiín vitnaði
blákalt í gegn
þeim boðorðum,
sem j)ú oss kenndir“.
(Voldugur maður. Bls. 68).
„því allt, sem oss var lcð,
var illa farið með“.
(Líf og leikui', Bls. 72).
„Svo var stritað
meira og meira
mokað gulli í rílcra sjóð“.
(Verlcamaðiu . Bls. 77.)
„Aðstöðuvald og
undirlægjuháttur
afburðakostum manna
níðast á“
(Fyrir dómstóli. Bls. 88.)
„Við sitjum tvö við sjávarmál,
Jiað setur að mér grát,
því enga vængi eigum við
og ekki heldur bát“.
(Atvinnulej'si. Bls. 116.)
Eg geri ráð fyrir, að eklci
þurfi frelcar vitnanna við
um grunnlóninn í lífsvið-
liorfi Ileiðrelcs Gúðmunds-
sonar, sem margir bafa nú
jiegar lofað báslöfum á prenti
fyrir „Ai-f öreigans“.
En bvað segja verlcamenn
annars sjálfir um þennan
fulltrúa sinn á vettvangi bók-
mennfanna? — Túlkar hann
rajunverulega viðhorf þeirra
til þjóðfélagsins yfir höfuð
og,. síðast en . .ekki sízt, til
starfsins?, — Það er langt
síðan eg öðlaðist næga ver-
aldarvizku til þess að skilja,
að atvinnuleysi er böl, en hitt
lcom mér a-ftur á móti mjög
á óvart, að einnig vinnan
slculi vera það, — en það
virðist liún einmitt vera að
dómi höfundar, að minnsta
kosti, ef marka má kvæði
hans „Ilvað er Iclukkan?“,
„Verkamaður“ og „Frá höfa-
inni“. —
Sé það nú. svo, að verka-
menn líti almennt á atvínnu
sína sem j)iældóm fyrst og
fremst, og sjálfa ,,.sig
sem. iJkúgaðar y fyriiiyjnpprj
þeimskra og illgigrnra vald-
hafa, get eg elcki betur séð
en milcil vá sé fvrir þjóðar
dyrum, — efnabagslegt og
menningailegt gjáidþrot, —
jiví sú þjóð, sem • glatar
vinnugleði sinni, bún glatar
og hamingjunni, — sjálfu lif-
inu týnir hún.
Eg befi gerzl svo fjölorð-
ur um þennan þátt í slcáld-
slcap Heiðrelcs Guðmunds-
sonar, — þennan meginþátt
i bólcinni „Arfur öreigans“,
vegna þcss, að henni hefir
verið liælt, og svo virðist
sem Jiinir lofsamlegu rit-
dómar hafi varpað nokkurri
glíju í augu þeirra, sem lesið
liafa. Til dæmis sagði verlca-
lýðsriíhöfúdur nokkur við
mig fyrir slcömmu, að eftir
svona þrjátíu ár mundi að
lílcindúm verða bent á þessa
bólc, sem upphaf nýrrar
stefnu i islenzkum ljóðalcveð-
slcap! — Aldrei hefi cg heyrt
meiri fjarstæðu. í bókinni
eru nefniíegá engin ný sann-
indi sögð, því síður að göm-
ul sannindi séu þar sögð á
nýstárlegan bátt. Nei, þylt-
ingarroða bregður Iivergi
|fyrir á himni þessara vel
'lcveðnu ljóða, Iivorlci bólc-
menntaíegs né stjórnmála-
legs eðlis. — Jliit mundi
sanni nær, að „Arfur öreig-
ans“ væri glöggt dæmi um
skemmdarverlc styrjaldar-
iiinar í sálum íslenzlcra gáfu-
og tilfinningamanna, og
hvérnig margháttúð von-
lirigði eftirstríðsáranna liafa1
í bili aukið á svartsýnina ög
lífsleiðann.
„Svo vel er að frælcornum
liatursins hlúð,
að Hitler — hann glottir
í Víti“,
segir í lcvæðinu Sigur á blað-
síðu 36.
En vonandi er, að slríðs-
þreytan líði hjá og upp renni
í staðinn öld bjartsýni og
starfsvilja, — öld mikillar
uppbyggingar, svo í andleg-
um eínum sem verklegum,
pg þar verði framlag liins ís-
lenzka verlcamanns mikið, og , lanSl mal 11111 skáldið °S l>css-
ar nmur bans.
Guðmundur
Bókaríregn.
Á vegum I>andsbókasafns
íslands og ísafoldarprent-
smiðju h.f. er fyrir skömmu
lcomin á markaðinn mjög
vönduð útgáfa á Olgeirs rím-
um danska eftir Guðmund
Bergþórsson.
Bólcin er í 2 Jiykkum bind-
um og er útgáfan tileinkuð
Sir William Alexander Craige
í tilefni af áttræðisafmæli
lians. Hefir Alþingi veitt fé
til liennar í jiví slcyni. Þeir
Björn K'. Þórólfsson slcjala-
vörður og Fiilnur Sigmunds-
son landsbólcavörður önnuð-
ust útgáfuna og rita þeir all-
metið og
Bergþórsson
höfundur rímnanna var uppi
Sandi, stilla á síðari híuta 17. aldar og var
þjoðfrægt rimnaskáld á sín-
um tíma. Hann er fæddur á
Brostinn strengur,
Jón frá
Ljárskógum: Gamlar
syndir — og nýjar. —
Ljóð. 164 bls. Verð
lcrónur.
„Angurvær jii'östui'
í íslenzka lynginu
önduðum biður þér goðs“.
Svo mælli Guðmundur
Gúðmundsson slcólaslcáld
eftir vin sinn dáinn, erlendan
listamann. — Fögur lcveðja
og innileg, og vel hefði lnin
gctað túlkað tilfinningar
fjölmargra manna og lcvenna
hér á landi, þegar lát söngv-
arans frá Ljárskógum spurð-
ist. Þvi að Jiött fáir gæfu
gaum þeim ljóðum, sem
hann orti, var röddin hans,
hin dölclca og mjúka, — dáð
og elskuð af J>vi fleirum,
einkum meðal hinna iingu.
Sannast Jiað ótvírætt nú, er
„Gamlar syndir — ög nýjar“
koma út að hbnum látnum,
— J)á keppist söngjiyrst æsk-
an við að Icaupa bókina, —
kannske í þeirri von að heyra
þó elcki væri nema daufan
óm af rödd liahs gegnum
klið hendinganna, að minnsta
kosti mátti vænta þess að
mæta J)ar á ný einhverjum
Jicirra ljóða, sem hann áður
bafði sungið undir „ljúlum
lögum“, ýmist einn sér eða
sem annar bassi í hinum af-
but'ða vinsæla M. A. kvartett.
Ljóð Jóns frá Ljárskóg-
um eru öll æslculjóð, jivi
hanii dö' fýi'ii' ’li'íáúr framJ
Ilvorki eru Jjau tiljirifamilc-
il né frumleg, en rímið er
launað svo sem
framast ber. — Mundi þá
elclci skáldið, Heiðrclcur Guð-
mundsson frá
hörpu sina að nýju og segja
eins og Beethoven:
„Nei, ekíci þessa dapurlegu Slopum á Vatnsnesi, en lam-
tóna,“ - og befja síðan óð- aðlst á un8'a aldri °S varð
inn til gleðinnar ? - iann ^111181 að skríða eða láia
Að lokum slcal svo með , )eia sig'
ánægju telcið undir þann I Gáfaður þótti Guðmundur
dóm annara, sem-urn bókina,svo af bar’ °S se§ir saSaI1 að
bafa ritað, að í lcvæðunum eitt sinn er fundum l,eirra
„Listamaðurinn“ bls. 19,!Joils biskups Vídalms °S
„Kveðja“ bls. 99, „Móðirin í Guðmundar bar saman, hafi
dalnunT* bls. 107 og „Til,biskup undrast míö« 8áfur
móður minnar“ bls. Í25 fel-,og 1,ekkingu Guðmundar og
ast mjög hugþekkar mann- ort um bann 1,essa visu'
lýsingar. .* ....
Heiðarlegur hjorva grer
lilaðinn mennt og' sóma,
yfir liann eg ekkert ber
utan liempu tóma. .
Eftir Guðmund liggur mik-
ill fjöldi í’ínina og einnig
lipurt og málið vfirleitt gott,
og í' rauninni hvílir nokkur
Ijóðrænn yndisþolcki yfir
allri bókinni. Tvimælalaust [ nokkuð annarra ljóða, en
Olgeirs rimur danslca munu
þó vera veigamesta og a. m.
k. stærsta ritverk hans.
Útgáfa sú sem liér birtist,
er prentuð eftir eigin liand-
riti skáldsins, sem skrifað er
12 árum eftir að rímurnar
voru ortar, og eru ritbandar-
sýnishorn slcáldsins í bólc-
inni. Útgáfan er mjög til
sóma og vel til liennaf vand-
að i livívetna.
ber hún vitni uni góðan
dreng og skemmtilegan. —
Yrlcisefnin eru að mestu sótt
iun í tilfinningalif liöfund-
arins sjálfs. Ástin, sorgin,
söngurinn og gleðin sitja Jiar
í fyrirrúmi annara við-
fangsefna, og dalurinn lians,
livort beldur liann er sumar-
blómum stráður eða vafinn
vetfarsnjó, á tryggð lians og
aðdáun í niörgu Ijóði.
Eg tel vafalaust, að Jón fi-á
Ljárskógum liefði gelað orð-
ið gott lvriskl slcáld, ef lion-
um liefði orðið lengra lífs
auðið, því að jafnvel sum
stórskáldinvoru ekki búin að
yrlcja sér til lofs eða frægð-
ar á Jicim aldri, þegar lians
ævi vai' ölj. —-
Eg ætla að ljúlca Jiessum
orðum á síðasta erindinu úr
ljóði Jiví ,sem höfundur nefn-
ir „Eftir hljómleik":
„Minn andi flýgur ofar
stjarnanna sveimi
á englavængjum tóna-
og söngvamáls.
Svo fullkolninn unaður
er elcki í þessum heimi
— hann er augnablik
í nærveru drottins sjálfs.“
Guðmundur Daníelssoij.
1 ------------ .
N ý i r lc a u p e n d u r
Vísis fá blnðjð, ókeypis til næstu
mánaðamó'ta. Htingið í síma 1660
og tilkynnið
fang.
nafn og heitnilis-