Vísir - 22.12.1947, Blaðsíða 9

V 1 S I R
Mánudagiim, 22. desember 1947
9 '
Helgafell gaf út.
Yillijálmur S. Vilhjálms-
son hcfir sent frá sér ac5ra
skáldsögu sína, „Króköldu",
seiu er 216 blaSsiöur að
lengd. Nafnið er sótt í mál
sjómanna og merkir tvær
krappar öldur, sem mætasí,
— hættulegt sjólag! — ÞaS
er kapumannavaldið óg
kaupfélagsvaldið, sem hér er
við átt, eða kaimske ætli mað-
ur að segja, að það sé gönml
harðstjórn og ný.
Höfuridurinn ,er, sem
lcunnugt er, fæddur og upp
alinn á Eyrarbakka, og land-
fræðilega mirinir svið skáld-
sögunnar „Króköldu“ í einu
og öllu á þann stað. Þorpið
er að vísu nefnt Skerjafjörð-
ur, en sá galii er á þeirri nafn-
gift, að enginn fjörð'ur finnst
i landslagi sögunnar, heldur
liggur allt fyrir opnu bafi,
nema livað skerjaklasinn
veitir ofurlítið skjól, svo þol-
anlegt bátalægi verður á lón-
unum, þegar komið er inn
úr binum vandförnu sund-
um. —•
Það er annars ekki lífsbar-
átta mannsins á hafinu, sem
f jallað er um i sögunni, nema
ef telja skyldi vöruuppskip-
un lians á prömmum verzl-
unarinnar, svo og rauðmaga-
veiðina í lónunum, lieldur
lýsir sagan sulti öreigans í
landi, næstum því hordauða
lians undir veggjum Hallar-
innar (Hússins á Eyrar-
bakka) og liinnar nægtafullu
Búðar, þar sem Daninn
Knútúr Knapp ræður rikj-
um, og „reizlan er bogin og
lóðið er lakt“.
Lesandinn kynnist fyrst
blómum sandsins upp af
flæðarmálinu, stoltri blálilj-
unni, sem bros leikur um,
murunni hvanngrænni og
traustri, sem hiigsar sig um
og lætur ekki mikið yfir sér,
en kemst þó sína leið, gulu
sjóblóminu með hörðum
stöngli og heimarikri skap-
gerð', án þess að amast þó við
nýjum landnemum, brenui-
netlunni, sem læðist í kring,
lágkúruleg og hrekkjótt,
reiðubúin lil að særa nakta
fætur, ef færi gefst, baldurs-
bránni, sem lieldur sig skarl-
búin uppi á bökkunum og er
heldra blóm, — auk þess
tveim drengjum, sem einnig
eru lifandi blóm í sandinum.
Höfundurinn er hér áo
symbólísera manneskjurnar,
scm búa liandan við sjógarð-
inn, í „Höll og lireysi“, und-
irbúa kynni lesandans við
þær, stilla sál lesandans, við
sinn liátt, ef svo mætti segja,
— og svo liefst rás atburð-
anna.
Atburðakeðja þessara sögu
er greið og eg vil segja of
liröð, þvi þar sem höfundur-
inn fcllir hana inn í umgerð
fjórtán eða fimmtán mánaða,
yirðist tíminii heldur naum-
ur íil þess að í verkinu geti
speglazt eðlilega sii aldarfars-
breyting og sálarlífsþróun,
sem liöfundurinn vill sýna.
Einkum bagar þetta lýsing-
una á Sigurði Þórarinssvni,
sem að vísu er sönn og lif-
andi persóna að mörgu leýti.
Það cru engin smáræðis
stakkaskipti, sem myrid-hans
tekur á því fúma ári, sem
maður fylgist með Íionuni,
allt frá harðduglegum fram-
farasinria og skaþféllilegum
heimilisföður til sigurvegara,
einræðisherra og hálfgildings
lieimilisböðuls. — Sama máli
gegnir um Búðarvaldið, sem
í upphafi sögunnar hefir öll
ráð fólksins í hendi sér, eg vil
segja tímanleg og andleg, en
er þurrkað út í sögulok svo
gersanilega, að kaupfélagið
er sezt að í húsakvnnum þcss,
Knútur Knapp faktor, búinri
að fremja sjálfsmorð. — Fyr-
ir höfundinum vakir vitan-
lega, að Iýsa átökum hinna
tveggja tíma á úrslitaugna-
blikinu, með því að hann
hefir lika samið aðra skáld-
sögu, Brimar við Bölklett,
um aðdraganda þessara við-
burða. En þegar þess er gætt,
að hinar hugsjónakenndu, en
frenmr máttlitlu framfaratil-
raunir Guðna í Skuld í fyrri
sögunni megnuðu ekki að
veikja Búðarvaldið að mun
né hcldur að vekja almenn-
ing svo um munaði af von-
leysismókinu, þá virðast um.
skiptin í Króköldu verða
heldur snögg og fyrirvaralítil,
sigur Sigurðar Þórarinsson-
ar yfir Búðarvaldinu nokkuð
auðunnin, — það stappar
nærri því, að Knútur Knapp
gefist upp oruslulaust. —
Þetta má þó að nokkuru rétt-
læta með því, að fulltrúar
Búðarvaldsins eru allir ripp
lil liópa treggáfaðar liðleskj-
ur: séra Tómas, rikisbubbinn
Þórbergur Þórðarson og
Sveinbjörn trésmiður, en
faktorinn sjálfur geðbilaður
sadisli og drykkjuræfill með
dálílinn snefil af. brjóstgæð-
um undir niðri. — Búðar-
valdið ber með öðrum orðum
bráðan og óuriiflýjanlegan
(iauðann í sjálfu sér, svo ekki
þarf nema lílilsháttar fram-
tak til þess að ganga hrein-
lega milli bols og höfðus á
því. — Ef til vill hefði sagan
orðið áhrifameiri, 'hefði
höfundurinn teflt betri liðs-
kosli fram gegn nýja timan-
um, því að Sigurði Þórarins-
syrii hefði gjarna liæft að
horfast i augu við dálitið
harðskeyttari mótstöðu-
marin, enda liefði það skap-
að hatri hans og mannúðar-
leysi réttlætánlegri orsakir,
og áunnið honum nokkura
safnúð lesandans.
Eg hefi nú rætt litilshóttar
ýmsar hliðar þessa málverks,
með og móti, en vil nú að
lokum fara nokkurum orð-
um um þann þáttinn, sem
iriér þykir bezlur;
I 7. kapítula sögunnar segir
meðal annars frá þvi, að
verkamaðurinn Geir Jóns.
son, þriggja barna faðir,
verður fyrir slvsi, í upþskip-
unarvinnu, sem leiðir til þess,
að hanri liggur TÚmfaslur
máriuðum sanian, hátt upp í
ór. Lýsingin á þessum þrek-
niikla, vinnufúsa og sairi-
vizkusama öreigá ósjálf-
bjarga i rúminu, -kon.u hans
og tólf ára gömlum syni er
svo raunsönn og átakanleg,
að sjaldgæft má teljast. Næst-
um vönlaust strið þessarar
litlu fjölskyldu við liungur-
vofuna, og örvæntinguna í
sinrii eigin sál, orkar á les--
andann svo að nálgast sjálfs-
reynslu. Þarria hefir Vil-
hjálmur S. Vilhjálmssori
vissulega náð takmarkinu.
Hér stendur maður tvímæla-
laust augliti til auglitis við
sannleikann, — nákirin og
ægilegan, — ekki einungis
sannleikann um kjör ís-
lenzkra öreiga aftur í hálf-
gleymdri forlíð, heldur rcnn-
ur það a'llt í einu upp fyrir
manni, að nú, á þessu augna.
bliki, er nákvæmlega sama
þjáningasagan að gerast á ó-
tal lieimilum víðsvegar um
heiminn.
Já, þarna hefir Vilhjálmur
S. Vilhjálmsson borið sann-
leikanum áhrifamikið vitni
og þar með tryggt skáldverki
sinu varanlegt bókmennta-
gildi, hvað sem Búðarvald-
inu og Kaupfélagsvaldinu
liður.
Guðmundur Baníelsson.
Barnabækur
Gefið börnunum aðeins
úrvalsbækur á jólunum.
Meðal þeirra eru:
Bambi — hin heimsfræga
bók Walt Disnejr.
Snati og Snotra — ein vin-
sælasta bók Steingríms
Arasonar, mcð myndum
eftir Trýggva Magnús-
son.
Stubbur, smábarnabók
með mörguni myndum
í'tveim litum, Nær upp-
seld.
Sveitin heillar — bráð-
skemmtileg ensk sveita-
lífssaga, með mörgum
myndum, í þýðingu Sig-
urðar Gunnárssonar,
skólastjóra, Húsavík.
Ævintýri í skerjagarðin-
um, sænsk drengjasaga,
er lýsir ævintýrum og
svaðilförum — í þýð-
ingu Stefáns Júlíusson-
ar kennara, Iíáfnarfirði.
Þrjár tólf ára telpur — hin
vinsæla telpusaga Stef-
áns Júliussonar, með
myndum eftir Trýggva
Magnússon.
BÓKAÚTGÁFAN BJÖRK.
(jefil jcla4áka /
Kjóllöf ocj
Smöklng
. Smokingföt sém ný á
méðalriiann og kjólföt á
lítinn, grannan mann til
sölu. Enn fremur svört
kamgarnsföt á meðalmanri
— allt miðalaust. Til sýnis
eftir kl. 4 í dag á Bjarn-
arstíg 9, annarri hæð.
Sfúlka ega mlð-
óskast nú. þegar íil af-
greiðslustarfa'að kvöldi til
' Tilboð með upplýsing-
um um fyrri störf og með-
mæli, ef til eru, leggisl
inn á afgreiðslu blaðsins
fyrir þriðj udagskvöld,
merkt: „Afgreiðslustörf“.
Vill ekki einhver lána á-
byggilegum manni 8—10
þúsund krónrir, gcgn
tryggingu. Þagmælsku
heitið. Tilboð, merkt: VE,
leggist inn á afgr. blaðsins
sem fyrst.
TELEFUNKEN
útvarpsfæki
5 lampa, til sýnis og sölu
í kvöld á skrifslofu Sölu-
félags garðyrkjumanna,
sími 5826, kl. 6—8 e. b.
ráderingar til sýnis og
sölu á Laufásveg 27 (kjall-
aranum). Opið, til jóla ld.
4—10. Kristinn Pétursson,
Seyðtúni, Ilveragerði.
Bækur
Menningarsjóðs og Þjóðvina-
félagsins eru nýkomnar út en
þær eru Alnianak fyrir 1948,
Andvari, annað bindi af Heims-
kringlu í útgáfu Páls Eggert Óla-
sonar og Úrval úr ljóðum Guð-
múndar Friðjónssonar á Sandi,
scm Vilhjálmur Þ. Gislasou
skólastjóri hefir valið.
•
Blindraheimilissjóðsins: Áhcit frá
G; H- 500 kr. frá velunnara til
minningar um þrjú látin börn sin
500 kr., áheit frá M. V. 100 kr.
áheit frá N. N., Hafnarfirði, 100
kr., gjöf frá N. N. 100 kr., áheit
frá B. 10 kr., gjöf frá E. P. 25 kr.
Iværar þakkir. Þórsteinn Bjarna-
son, formaður.
Herrasloppar
Mjög smekklegt úrval, fyrirliggjandi. —
Tilvaliii |ólag|öfi
Geyslr h-f.
Fatadeildin. • .
________I_____________ - ____
heidur fund í BreiÖfirðingabúS . í kvöld 22. des.
Hefst kl. 8,30.
UmræÖuefm: Húsaleigulögin.
Aiþingismönnum boðið á fundinn.
Félagsstjórnin.
HiðursoðÍEi
mÍ€ÍfS3'£i&Íi
í tomatsósu eru afgreidd til verzlana
beint úr verksmiðju vorri.'
F'ishiðjuv&r réhisists
Sími 3259.