Vísir - 28.02.1948, Blaðsíða 4

4
V I S I R
Imigardaginn 28. fcbrúar 1948
VÍSZR
DAGBLAÐ
Útgefandi: BLAÐADTGÁFAN VlSm H/F.
Ritatjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Vegið í sama knérunn.
Skammt líður stórra höggva á milli. Fyrir tveimur dög-
um l'éll Tékkóslóvakía fyrir fimni tuherdeild landsins
og ofríki Ráðstj órnarríkjanná, sem stiiddu að falli lands-
ins með ráðiun og dáð. Minnir alít það atferli mjög á
hátterni Hitlers sáluga og klíku hans. Fyrst voru máttar-
viðirnir veiktir innanfrá, en þvínæst hrundi hvert þjóð-
ríki í rúst á fætur öðru, fyrir ytri ofitrþunga. Meðan þessu
fór fram sátu stórveldi álfunnar aðgerðalaus, og svo var
komið er styrjöldin hófst, að Þýzkaland var orðiö öflugra,
en nokkurt annað stórveldi hafði nokkuru sinni verið á
meginlandi Evrópu.
Ráðstjórnarríkin notfæra s'ér nú neyð annarra þjóða,
á sama hátt og nazistarnir gerðu á sinni tíð. Ncyðin er að-
eins meiri og mótstöðuafl smáþjóðanna minna, en þá gerð-
ist og því auðveldur eftirleikurinn. Þjóðirnar verða að
fórna frelsi sínu og sjáll’stæði til þess að. kaupa sér stund-
arfrið, en sá friður er kevptur dýru verði. Kommúnistar
hlutaðeigandi laiída sjá fyrir refsingu þeirri, sem fylgir
i fótspór auðmýktarinnar og hlóðdómar starfa þar, sem
borgaralegt réttlæti sat áður að völdum. Petkoy á sér
þjáningabræður i öllum löndum, scm kommúnistar ná
völdum yfir.
Nú er röðin komin að Finnlandi. A fáum árum hafa
Finnar háð tvær styrjaldir við Rússa, beðið gífurlegt tjón
á mönnum og mannvirkjum og loks orðið að láta af hendi
stórar sneiðar af landi sínu,’ en selja auk þess herstöðvar
á leigu vegna „öryggis“ Rússa. Nú ei' finnsku þjóðnmi
skipað að gera varnarbandálag við Ráðstjórnai’ríkin, en
líkindi eru til að þjóðarinnar bíði söinu örlög og Tékkó-
slóvakía. Hafa Rússar þráfaldlega vegið hér í hinn sama
knérunn og íiiun þeim þykjg nóg komið, ér varúárbanda-
lagið svokallaða hefur verið knúð frám. Ráðá þeir þá
einir öllu í Finnlandi, en nmnu auk þess.styðja Kuusinen
til valda og nota liann, sem lepp ráðsmennsku siwnar.
Finnar liafa að. undanlörnu tæpazt mátt um frjálst
höfuð strjúka. Þótt þeir hafi viljað taka þátt í norrænni
samvinnu, hafa þeir ekki getað gert það vegna valdboðs
Ráðstjórnarríkjanna, sem mjög ainast við samvinnu nor-
rænna þjóða og telja hana sér fjandsamlega. Þrátt fyrir
það hafa nú þau fjögur lönd, sem frelsis njóta: Ðanmöfk,
Island, Noregur og Svíþjóð, lýst sameiginlega ylir því, að
þau muni styðja framkvæmd Marshall-tillagnanna og
telji þau sig eiga heima í svcit vestrænna þjöða vegna
menningar og stjórnarhátta. I þeim átökum, sem nú eru
liáð verða allar þjóðir að marka afstöðu sína. Illutlcysi
veitir enga vernd, en opnar allar dyr fyrir ágengni, sem
síðar leiðir til hruns og falls hlulaðeigandi þjóðar, sem
gerir sig seka um slíkt andvaralcysi.
Til eru þcir Islcndingar, sem fagna í hjarta sínu yfir
falli Tékkóslóvaldu og Finnlands. Þeir trúa á einræðið,
en sjá ekki kosti lýðræðisins. Þeir óska þess að fleiri lönd
sigli í kjölfar þeirra, sem fallið hafa fyrir einræðinu og
ciga sér væntanlega enga ósk heilari, cn að röðin komi
að okkar afskckkta og litla landi. Nú ætti mönnum að
sþiljist hverskonar manntegund er hér um að ræða, og
hvort slíkum föðurlandsleysingjum er nok-kur trúnaður
sýnandi. Þjóðinni er smán að því er slíkir menn eiga
setu á löggjafarsainkundu hennar, og henni cr smán að
þeim hvar scm þeir eru og hvað scm þeir starfa.
Kommúnistar hala komizt hér til nokkurra áhrífa,
sem fara óðum rénandi. Vilji þjóðin forðast öríög Tékkó-
slóvaka og Finna, verður hún að cyð:i áhrifum þessa
óheillaflokks með öllu. Andvaraleysi 1 þessiim efnum
verður á engan hátt réttlætt. Þcssa mcnn á ekki að beita
öfheldi, en þeir munu bogna fyrir þunga almennings-
álitsins og kaldri fyrirlitningu. Þeir eiga ekki að fá tæki-
færi til að vega í sama knérunn og flokksbræður þeirra í
Finnlandi og í Tékkóslóvakíu, en þá verður þjóðin að vaka
á verðinupi.
*
Eg kaus
Framh. af 2. síðu.
arstörfum, eða ertu bolshé-
vikki? Mannúð er slæmur
leiðtogi, þegar úrskurð þarf
að gera fyrir ríkið. Lærðu
af félaga Stalin —: clskaðu
fólkið, en fórnaðu þórfum
þess, þegar nauðsynlegt er!“
Þessar tvær verksmiðjur
fengu nægilegt hráefni, en
það kom mér ckki á óvart,
að afköstin náðu ekki helm-
ingi af því, sem áætlað var.
Þrælahald
er ennþá til. v
önnur eftirlitsferð er.enn
þá dýpri rúnum rist í hug-
anum. Höfundur á borð við
Ðante gæti einn
til að Iýsa mynd hinnar
leynilegu neðanjarðarverk-
smiðju, sem rekin cr af
stjórn hergagna-iðnaðarins.
Þrælar eru þar aðalvinnu-
aflið.
Langt inni í Moskva-l’ylki
liggur Podolsk og enginn
féklc að fara lengra með
járnbrautarlestinni, nema
með sérstöku leyfi. Leiðin
gengu í lylkingu, tíu í röð.
Fólkið gekk í áttina til leyni-
verksmiðjunnar og fylgdu
því margir varðmenn.
A undanförnum árum
hafði eg oft séð jiessa vesa-
lings þræla við alls konar að-
búnað. Eg liafði ekki búizt
við að það ætti fyrir mér að
liggja að sjá mannverur
jafnvel enn hryggilegri en
þær, sem eg hafði virt fyrir
mér í Cral og Síberíu. En
hér var þó hörmungin enn
Fékk ekki
að líta inn.
Mér var eJkki leyft að
koma i neðanjarðarverk-
smiðjiu-nar, enda hafði eg
satt að segja engan kjark til
þess. En af viðtali mínu við
þá epibættismenn, sem eg
hafði mok við þá tvo daga,
sem eg dvaldist þarna, fékk
eg nógu skýra hugmynd um
þá ógnar eymd og fyrirlitn-
ingu fyrir mannlegu lífi, er
þar ríkti. Neðanjarðarverk-
smiðjan var illa loftræst, hún
hafði verið byggð í ofsalegu
flaustri og ekkert hirt um
heilsu vei’kamannanna.
nieiri og djöfullegfi. Þessi
andlit voru náföl. V.ottaði J Nókkurra vikiia dvöl í óþefn-
hvergi fyrir roða, eins og,Uln og guíunum á þessum
aílt þlóð væri sogað á burtu ( stað, var nóg til þess að eitra
úr æðum þessa fólks — á- hvern mann og ríða lionum
fuiidið orð sjónurnaf voru-sem hrylli- áð tullu. Dánartalan var há.
' legar nágrímur. Þetta voru Ln mannlegum verum var
lík á gangi, sem áttu sér (mokað þarna inn, þyí nær
enga viðreisnarvon. Fólkið eins ört og hráetnunum.
var eitrað af efnivörum þeim
sem það yann að í þessuin
andstyggilega kvalastað.
Fatnaðurinn.
Forstjóri þessa fyrirtækis
var kommúnisti, þrjózkuleg-
ur á svip. Hann bar orðu og
röð af öðrum heiðursmerkj-
um á brjóstinu. Þegar eg tók
að spyrja hann um verka-
ménnina, leit hann á mig
kynlega, eins og ég væri að
inna eftir hcilsu og velferð
I hópi þehn, sem hér var á
ferð, voru karlar og konur,
lá um miklar skóglendur óg \sera étR1! -veiið um limmtugt
eða meira, en einnig ungt dauðadæmdra múlasna
fólk um tvítugt. Fólkið var
þungbúið og gekk leið sína T .. .
. • , . . Logreglan atlar
"”'s og velbruður, leit hvorki , „ .
■ • starfsliðsins.
til liægri né vmstri. Og fatn-
lögreglan skoðaði meðmæla-
bréf okkar hvað eftir ann-
að. Lestin rann hægt, og oft-
lega sáum við frá gluggan- cins
um stóra flokka af fönguni.
— Þessir óhamingjusömu
menn eru auðþekktir, svo að
ekki verður um Villzt.
,Því miður eru nú ekki
aðurinn var * fáránlegur.
Margir höfðu á fótum sér margir af þessum skepnum
togleðurs-skóhlífar, sem voru kunnóttumenn“, sagði hann.
Þeir voru' við skógarhögg, bundnar, lastar með snæri. »Og eg á í mesta basli með
baru viðinn í stafía ög drógú»(A8«r llofðu vafið tuskum Þ.a- Þer sPyr.pð hvers konar
þá að lestarteinunum. Brátt um f,ætur scr- Sumir voru menn þcssir fangar seu,
nam lestin staðar og við klæddir 1 bændabúning, og bvort þeir se pohtiskir Jang-
nokkurar konur vorp í astra- ar eða glæpamenn. Það gildir
kans kápum. Innan um sá eg mig einu. Rikislögreglan sér
gengum út
HSfrgagnáyerksmiðja
stóð
jiarna í rjóðri. í skóginuml karlmannsföt, sem aúðsjáan
fyrirí utan liana voru hinar
geysi-stóru neðanjarðar-
vinnustofur og voru inn-
gangar i þær vandlcga fald-
ir. Þar unnu þúsundir fanga
og frjálsir verkamenn að því
að fylla handsprengjur,
sprengikúlur, jarðsprengjur
og önnur slik gögn með
sprengiefni. Allt landsvæðið
umhverfis þessa undirheima
var girt gaddavír og vojjii-
aðir lögreglumenn voru þar.
á verði. Höfðu sumir þcirra
með sér grimma hunda, sem
voru sérstaklega þjáll'aðir til
starfsins.
Hryggilegar
mannverur.
Eg kom þarna ásamt fé-
laga lil þess að kippa í lag
ágreiniiigi, sem komið hafði
upp milli þessarar leynilegu
verksmiðju og annarrar, senr
átti að leggja henni til nokk-
uð af efni. Þegar eg var bú-
inn að sitja fúnd með stjórn
verksmiðjunnar' að kveldi,
var mér fengin næturgisting
í gistihúsi verksmiðjunnar.
Mig langaði til að sjá fang-
ana fara til vinnu og eg reis
því árla úr reltkju. Regn var
og kalsi. Skömmu el tir kl. 6
kom í ljós flokkur maiina,
uin 400 karla og kvenna, er
lega voru erlcpd og höl'ðu
einhvern tima verið vönduð
og góð. Þessi sorglega skrúð-
ganga gekk nú fram hjá
byggingunni, þar sem eg
horfði á, og í sömu svifum
hncig ein konan niður ör-
magna. Tvéir verðir drógu
hana í burtu, en enginn af
föngunum lét sig það neinu
skipta. Samúð var orðin
mér fyrir þessuin starfs-
mönnum og henni er það
vafalaust lumnugt hvcrir
þeir eru. Eg veit það eitl að
þeir eru fjandmenn fólksins.“
Mánuðum saman gat eg
ekki náð úr huga mínum ú-
lirifum af jjcssari ferð. Þau
gerðu mér órótt þegar hug-
ur minn og hendur stÖrfuðu
að allt öðrum verkefnum.
Og á komandi árum, þegar
jieim óþekkt. Ekkert háfði eg var í fjarlægu landi,
áhrif á þá. j komu minningarnar skyndi-
Aðrar, fylkingar voru á j lega upp í lntga mér áleitnar
göngu til neðanjarðarvítisins j og þrálátar, er eg heyrði á
úr öðrum áttum, frá húð- j orðagjálfur Vesturheims-
um lögreglunnar, sem i'ald- manna út af dáseindum
ar voru djúpt í skóginum,
að líkindum í márgra mílna
l'jarlægð. Um kvöldið sá eg
lylkingu hér um bil tvisvar
sinrium lengri en þá, sem nú
hefir verið lýst, og þramm-
aði hún i rigningu og leðju
áleiðis til næturvinnunnar.
kommúnismans í Sovétrikj-
unum. Eg gat ekki varizt því
að hugsa: „Ef eg gæti vistað
ykkiir flónin í neðanjarðar-
verksmiðjunni í tvo daga, að-
eins tvo daga, þá mundi
koma annað hl.jóð í strokk-
inn.“
leltir sérréttir
de'ssertar, smurt brauð og snittur.
Veitingastofan ¥ega
Skólavörðustíg 3.