Vísir - 20.07.1948, Blaðsíða 2

2
V I S I R
Þriðjudaginn 20. júlí 1948
Framfarir og tækni
Hvernig varð sólkerfið til ?
Ungur vísindamaður kemur
með enn eina kenningu
Vísindamenn allra ííma
liafa reynt að skýra, hvernig
sólkerfið varð til.
Hinsvegar hefir enginn
þeirra geta gefið fullnægj-
andi skýringu á því. Vand-
inn er, að sólkerfiö cr ekki
hringlandaíegt samansafn
himintungía, sem þeytist í
kringum sólina, heldur virð-
ist benda til þess, að öll hin
merk'ustu hafi sama uppruna
og skipulegan.
Pláneturnar snúast t. d.
í sömu átt og hreyfast eftir
nærri sömu braut. Fjórar
innri pláneturnar (Merkur,
Venus, Jörðin og Mars) eru
smærri og þéttari en ytri
píáneturnar (Júpiter, Saturn-
us, Úranus og Neptunus).
Hver boðleg kenning um sól-
kerfið verður að taka tillit
til þessarra staðreynda.
Dr. D, ter Haar í Purdue-
Jháskólanum í Bandaríkjun-
um hefir safnað saman lielztu
nýju kenningum um sólkerf-
ið í grejn, sem hann skrif-
aði nýlega í tímaritið
SCIENCE. Hann lieldur þvi
fram, að ekkert beridi til
þess að árekstur geti orðið
milli sólarinnar og anuarfa
himinturiglá.
„Hin nýja kerinirig dr. Frcd
I>. Whipple i Harvard-há-
skólanum er ekkert betri en
árekstrarkcnningarnar“, seg-
ir dr. Haar. Þessi kenning
er á þá leið, að sól og
stjörnur hafi myndazt á
sama tíma af gas- og reyk-
ögnum.
Dr. ter Haar liefir mest
dálæti á breytingu sinni á
kenningum heimspekingsins
fræga, Immanuel Kants, um
sólkerfið. Kant Iiélt því fyrst
fram 1755, að pláneturnar
þéttust liægt og hægt frá
gufuhvoli’i, sem væri utan
um sólina. Seiuni stjörnu-
fræðingar mótmæltu kenn-
ingu Kants, en dr. ter Haar
heldur þvi fram, að kenn-
itígar hans þarfnist aðeins
ofurlitlar viðliótar.
Dr. Haar segir, að sólkcrfið
hljóti einhyerju sinni að liafa
verið einungis sólin og mikið
magn gufu og gass umhverfis
hana. Sminingur ])ess mótaðí
einskonar flata k,öku úr gufu-
éða gashvolfi þessu. Gulan
Var svo þetf næst miðju að
líún hafði töluverða tillmeig-
ingu til viðloðunar. Þessi við-
loðun olli þvi að snúnings-
hraðinn varð hægari inni í
„kökunni“, en utan til. Dr.
Haar heldur að þessi njiimk-
andi snúningshraði innan
sólkerfisins hjálpi til að
sk-'ra, hversu hrevfiaflinu er
misskipt innan sólkerfisins.
„Hinn mikli munur á þétt-
leikanum innan til og utan
stafar af því“ segir dr. ter
Haar, „að gufuhvolf sólar-
innar var heitast í miðjunni
en kaldast yzt.“ Gufan þétt-
ist smám saman og varð að
föstri efni. Þetta leiddi af sér
að efni sem hræddust við
hæsta hita (málmar, stein-
efni, etc.) þéttust aðeins i
innri plánetunum. Léttu efn-
in eins og ammoniak og
metan gátu aðeins þétzt í
kalda ytra svæðinu. Ytri|
pláneturnar mótuðust með
meiri liraða en þær innri,
þess vegna voru þær hýggð-
ar upþ af fjeiri efnum guf-
unnar en hinar.
Ytri stjörnurnar héldu á-
fram að vaxa, þar til þær
stærstu þeirra voru á stærð
við Venus, segir dr. Haar.
Höfðu þær nógu mikið að-
dráttarafl, til þess að draga
að ser næstum alla gufuna,
sem eftir var í gufuhvolfi
sólarinnar. Ytri stjörriurnár
náðri þess vegna til sín mestu
af gufunrii, þar sem inriri
stjörnurnar voru enn svo litl-
ar, og höfðu svo lítið að-
dráitarafl, að þær gátu ekki
dregið gufuna að sér. „Þetta
skýrir“, segir dr. ter Haar,
„hvers vegna.ytri pláneturn-
ar eru stórar og meyrar, en
þær innri smáar og þéttar.“

Hér sést flugvélin Skyrocket, sem var fyrsta mannanna
verk, sem farið hefir hraðar en hljóðið.
Flugvél, sem fer
hraðar en
Nýir kaupendur
Vísis fá blaðið ókeypis til næstu
mánaðamóta. Hringið í síma 1600
og tilkynnið nafn og heimilisfang.
Húii ei* b
Iirey
Það var í nóvember 1947,
sem Douglas-flugvélaverk-
smiðjurnar gáfu fyrstu upp-
lýsingar um nýja rannsókna-
flugvél, sem þær höfðu smíð-
að og nefndu „Skyrocket“.
Flugvél þessi fer hraðar en
hljóðið og er endurbætt fyrri
flugyél félagsins, sem nefnd
var „Skystreak“. Flugvélin
er oddmjó að framan og hef-
ir afturhalla vængi Þetta
hyggingarlag er algjör
nýjung hjá verksfniðjunum,
cn auk þess er flugvéjin húin
öllum |)elcktum tækjum, sem
notuð hafa verið í eldflug-
um.
Vængir vélarinnar eru
þunnir og stélið mjótt.Langa,
2200 bíiategundir hafa
verið sntíðaðar í U.S.A.
Æð&ins 21 er fmmSehltl mí.
Meita en 2200 tegundir bíla
hafa verið smíðaðar í Barída.
ríkjunum síðan fyrsti b.en-
zínknúði bíliinn var smíðaður
þar fyrir meira en 55 árum.
Fáar þessar hilategundir
hafa staðizt tönn tímans.
Bílafrámleiðendafél. Banda-
rikjannu nefnir t. d. aðeins
21 þilategund, sem framleidd
er i dag.
Bilaframleiðslan á samt
þessum „föllnu“ hílategund-
um mikið að þakka. Með
mörgum þeirra koinu fyrst á
markaðinn ýmsar verlcfræði-
legar endurhætur, umhælur
á*hyggingarlagi eða vél.
Ofarlega mcðal aðalendur-
bóta hilanna, sem liorfnir
framleiðendur áttu upptök
að, er stýrisstöngin og úthún-
aður hennar, sem Pierce-
verksmiðjurnar gerðu 1904.
Hupmobile kom með þá nýj-
upg 1909 að hyggja vélina,
„kúplinguna“ og skiptinguna
þannig saman, a.ð þau eru ein
heild. Bæði þessi firmu eru
löngu hæt.t framleiðslu.
Girskiptinguna í íniðjum
híluum faun King upp 1910
og framljósin og aurbrettin
hjá Pierce-Arrow 1914 eru og
endurbætur, sem mikla at-
liygli vöktu á sinum tíma.
Þegar Eddie Riclcenhacker
setti sinn híl á markaðinn
1922, þá bætti liann við loft
lneinsara.
81 Í 38 tvellÁ
fllBlll.
oddfnjóa nefið minnkar loft-
mótstöðuna til muna. Allar
merkustu nýjungar flugvéla-j
iðnaðarins voru notaðar við
smíði Skyroeket.
Flugvélin hefir Westing-
house-hreyfil, sem framleiðir
3000 punda þrýsting og er
hann potaður til þess að
hefja vélina tii flugs og þeg-
ar lia'gt er farið. Þéssi hreyf-
ill er undir vængrium. I.oftið
er tekið inn um tvo loft-
ganga, sem liggja frá nefi
flugvélarinnar aftur eflir
henni miðri og út í gegnum
stélið. Þrýstiloftið þeytist
aftur úr stélinu, en flugvélin
lcastast áfram. Annar hreyfill
er og í aftari hluta vélarinn-
ar og framleiðir liann 0000
punda þrýsting. Samanlagt
afl þrýstiloftslireyflanna er
nálægt 18000 hestöfl, sem er
nokkurn veginn sama og
afl í stóru Convair spren'gju-
vélunum.
Vængirnir á Skyrocket
eru mjög stuttir og snuhhótt-
ir og stel’na í 33 gráðu liorn
aftur með skrokknum. Hlið-
arstýrið myndar aflíðandi 40
gráðu liorn út úr „baki“ vél-
arinnar. Er 10 gráðn stærra
liorn en vængurinn myndar.
Mismunurinn iryggir, að
stélið getur stjórnað stefnu
flugvélarinnar þótt hraðinn
valdi því, að lyftiafls vængj-
anna ga*ti ekki í fluginu.
Flugmannsklefinn er fram-
an á vélinni, sem er húin
þríhj óla-lendi nga rtæk j u m.
Tækin, sem mæla liraðarin
eru framan til í flugvélinni,
rétt fyrir aftan flugmann-
iun.
Skyrocket-flugvélin er
töluvert frábreytt því, sem
Nýir bílhreyfl-
ar á leiðinni.
Bílaframleiðendur í Banda-
ríkjuniim vinna nú að marg-
víslegum umbótum á hreyfl-
urn bíla sinna.
Þessar nýjurigar munu.
leiða af sér mikinn benzíu-
sparnað. General Motors,
eitt af þrem aðal hílafram-
léiðslulélögum Bandaríkj-
anna, vinnur t. d. að bygg-
ingu háþrýstivélar þessa dag-
ana. Er ætlað, að vél þessi
muni minnka benzínnotkkun
bifreiða um allt að 35—
40%. Vegna þess, hve áhrif
þessara breytinga munu
verða margvígleg, er ráð-
gert að breyta yélinni smám
saniap, fremur en að gjör-
hreyta henni í einni svipan.
Verkfræðingar hafa vitað
lengi, að ein leiðin til þess
að fá meira not af hverjum
henzínlílra, er að auka þrýsti-
hluífallið svokallaða. Stæi'ra
þrýstihlutfall leiðir af sér, að
henzínlilandan þrýstist inn í
smærra rúm, áður en kveikt
er í henni með rafmagns-
neista. Afleiðingin er sú, að
benzínið hrennur hetur upp,
svo að meiri hagnýting verð-
ur af orku þess.
Þrýstihlutfallið hefir verið
aukið frá 4:1 í 7:1 undan-
farin 30 ár. General Motors
ætlar að nota lilutfallið 8lA: 1
fyrst um sinn. Síðan er ætlun
að auka þrýstihlutfallið í
12(4:1. Vandinn við breyt-
ingu þcssa er ekki mestur í
sambandi við vélina lieldur
henzínið.
| Hærra þrýstihlutfall út-
I Iieimtir hetra benzín. Þar
sem ekki væri liægt að
breyta öllum hílum í einu,
mundi þctta leiða af sér að
I benzínsölur þyrfti að hafa
a. m. k. tvær benzíntegundir:
venjulegt henzín og henzía
fyrir híla mcð háu þrýsti-
hlutfalli.
Hinir nýju hílar General
Motors, sem muilu hafa
þrýstililutfallið 8(4:1, eiga að
geta notað venjulegt benzín.
Fjpldaframleiðsla á þessum
hííum muri hyrja 1950.
upphaflega var gert ráð fyr-
ir. Breytingarnar á flugvél-
inni stafa af niðurstöðum
vísindalegra rannsókna, sem
gerðai’ voru í sambandi við
aðrar flugvélar, auk rann-
sókria, sem gerðar voru á
h 1 jóðhraðaflugi í sérstaklega
úthúnum vindgöngum. Þessi
mikla framför í líljóðhraða-
flugi í U. S. A. gefur góðar
vonir um meiri notkun þess
í framtíðinni, en menn hafa
yfirleitt þorað að vona.