Vísir - 11.03.1949, Side 9

V I S I R
Fmíudagirm lí. marz 1949
9
Mijöm Th. Rj&msson:
Sáðari grein |
Þjóðminjasafnið Stýrimannaskólinn
09 bygging Skólavörðuhæðarinnar.
Iír eg kom heim í sumar,
var það eitt mitt fyrsta verk
að fara og skoða hið nýja
þjóðminjasafn á Melunum.
Það var með talsverðri eftir-
væntingu, því eg vissi að
staðurinn var prýðilegur
(þö'tt honum fylgdi að vísu
annmarki, sem eg mun geta
um síðar), og ekki síður fyr-
Sýningar
frá útlöndum.
Enn sem komið er á Þjóð-
minjasáfn okkar kannske
ekki svo ýkjamikið af stór-
um gripum, en bæði verður
að vona, að við það muni
hætast, og einnig gera ráð
fyrir hinu, að hús þetta verði
notað undir allskonar inn-
ir það, að eg hafði allmikla lendar og erlendar menning-
trú á hyggingarmeistaranum arsögulegar sýningar, sem
sem smekkvísum manni. En liefðu kannske stóra gripi á
þcgar cg leit húsið, breyttist meðal muna sinna. Þess þarf
mynd mín af Reykjavík ekki jafnvel ekki við, því þegar
til hins betra. | slikar sýmngar eru sendar
I íér hafði ausýnilega verið. landa á milli, er gripunum
j'eynt að forðast hina ein- venjulega páklcað sarnan í
strengingslegu kassalögun,! geysistóra kassa. Ef slík
sem við höfum illu heilli átt sending kæmi að dyrum
að yenjast. En með hvaða! þessa nýja safns, yrði senni-
liætti? Það hal’ði verið gert!lega að taka gripina úr um-
með þeirn hugvitssama máta, ■ húðunum úti á götu, hvemig
að fyrst er búinn til stór svo sem viðraði, áður en hægt
kassi (enginn flýr örlög sín), i væri að flytja þá inn.
en til þess að skreyta hann j Þegar inn í húsið kemur,
og gera hann fjölbreytilegri j telcur svo livert undrið 'sið af
auganu, er síðau gripið til öðru. En þar sem þessari
þess snjallræðis að hengja 1 grein er ekki ætlað að ræða
allt að dúsíni af minni köss- herbergjaskipun hinna ein-
um utan á þánn stærsta. Síð- ‘ stöku liúsa, ætla eg ekki að
ast'er, öll kássan ausin dálitl- dvelja við það að sinni, — en
um skeljasandi og kölluð þess má þó geta, að meðal
jjjóðminjasafn. i annars kom eg þar i einn
heljarmikinn sal (einn þann
Leitað að
inngöngunni,
I?r eg liafði skoðað þetta
stærsta í húsinu), sem cr sér-
kennilegur að því leyti, að á
honum eru alls engir glugg-
ar. Þella undarlega fyrirbæri
nokkra stund, bæði einstaka er þajinig til lcomið, að smá
kassa og alla í heild, ætlaði kei-bergjum er raðað með-
eg að ráðapt til inngöngu. En frain ]10num á þrjá vegu, eii
mi lór fyrir mér eins og f(>rsa]ur hússins er á einn,
ilestum öðrum, er haía ætlað svo að eina glætan, sem inn
aó íreistasl til þessa, að eg j bann kemst, er um dymai*
N-ai-ð að ganga lengi og gaum- __ cf jKBr eru opnar
gæfilega umhverfis bygging-j
una, áður en eg fann inn-
gang. Líktist hann einna
niest venjulegum bakdyra-
tröppum, en við nánari fyrir-
Á efstu hæð
byggingarinnar.
í miðsalnum á efstu liæð-
inni eru reyndar gluggar, en
spurn varð það upplyst, að læ„ri karmur þeirra er UIU
tröppur þessar væru íördyri ^ þil þrjár mannhæðir fra
og aðalinngangur þessarar góm> ()>, til þess að útiloka
miklu hyggingar. Þetta cr aUa hættu á þvi að I10kkur
reyndar í rokréttu samhandi glæ(a gæti slæðst inn, hefir
við í)á staðreynd, að húsið yerið sett j þá svenþykkt,
heíur_ enga sjáanlega íram- hrufðtt gangstéftargler. Hiiis-
l.lið. Það virðist ómögulegt,(vegar hafa hhðarlierbergin,
að minnsta kosti ekki nema se,n eru })eggja vegna við
\ið nána íannsókn, að a- þennan sai, 0g ekki eru nema
kvarða, hvort byggingin snúi um 5x6 m>> tvo stora glugga
l'rekar að Mélaveginum,1 hvert> 1>eini er ennfremur
Ih ingltiaut eða að þvi auða, j>annig fyrir komið, að dyr
svieði, sem cr niður að stúd- eru a tveim veggjum þeirra
eiitagarðinum. j (auk glugganna á einum),
k-g býst við-þvi, að fleir- svo ekki notast nema einn
um eii mér hati orðið það veggur fyrir myndir eða aðra
spurn, hvernig í ósköpunum j slika sýningarrauni. Hvérs-
eigi að lai'a að því að koma vegna í ósköpunum voru ekki
hinum stærri gripum inn i settir ofangluggar á þessa
}>elta hús, og síðan inn í hina efstu hæð, bæði til ]>ess að fá
einstöku sali, — en það er betri og jafnari birtu og
auðvitað fyrsta skilyrði við einnig til þess að vinna þann-
liyerja byggingu, að þangað ig margá tugi metra af vegg-
sé ha'gt ,að koma hlutunum,1 rými? Slik ofanbirta er i ein-
sem ]>ar éigá áð véra. um sal hússins (lantemelýs-
ing), er veit úl að Hring-
brautinni, enda virðist liann
vera prýðilegur og sá eini,
auk nokkurra herbergja í
stöphnum, sem nota mætti
myndir.
Áður minntist eg á stað-
til að hengja upp áklæði eða
Setningu lmssins og sagði. að
hún væri vafasöm að einu
levti. Með þessu á eg við það,
að þegar háskólinn var
hyggður, var hann settur i
miðju hálfhrings, er tak-
markast af stúdentagörðun-
um til beggja handa. Hanu
varð miðja þessárar skipu-
lögðu samstæðu og drottnaði
yfir henni. Með byggingu
hins nýja Þjóðminjasáfns,
sem er hæði stærra en liá-
skólinn og stendur hærra, er
þessari skipulagriingu hrund-
ið og háskólinn ekki lengur
aðalbygging. \’el raá vera, að
þetta saki ekki mikið, en
fyrst búið var að hvggja há-
skólahverfið eftir þessaiá
skipulagningp liefði átt að
Iialda ]>ví.
Eg ætla eldíi að dvelja
lengur við þetta hús að sinni,
en mér þykir það sárt, að þá
loksins, er Þjóðminjasafn
oklcar eignast sitt eigið lieim-
ili, skuli það vera með þeim
hætti. að menn þurfi alltaf
að ganga inn í það með hálf-
gerðum leiða og viðbjóði,
Hvort héfir aldagömul inenn-
ing íslendinga ekki unnið til
neins hetra?
•Sjómannaskólinn.
í þessu sambandi cr það
ekki úr vcgi að minnast lítils-
háttar á Sjómannaskólann og
staðsetningu hans, sem mér
þykir i alla slaði pj'ýðileg.
Hann íriá sjá vítt að, einkuni
áf.Iiafi, (þótí með lionum sé
| i'eyiit að gefa afkomumönn-
um þá hugmynd, að við ís-
■ lendingar höfuni verið mikil
I heíiiaðai'þjóð á miðöldum)
en þó er staðunnn ekki síður
I ákjósanlegur fyrir það, að
þessi hástæða bygging skapar
nauðsynlegan hlekk, sem
tengir garnla bæinn saman
j við hin nýrri hverfi á Laug-
j arnesinu og þar fyrir austari,
, og gefur öllum bænum þann-
ig aulcna lieiklarmynd.
I.angt er frá því, að mér
! þyki húsið fallegt. Það er
kaldranalegl og óvingjarn-
legt, og þar sem veggurinn er
rofinn, er þvi líkara sem þar
séu skötrifur en gluggar.
Samt er það til mikilla bóta,
að skrokk liússins hefir ver-
ið skipt með tyrndum stöpli
og öðmm minni turngopa
vestar, sem er ]x> að minnsta
kosti einliver nýlunda frá
þeim tómlátu ferstren<Iing-
hyggingarlegri mynd bæjar-
ins.
Eðli þeirra og stærð gerir
það að verkum, að þungi og
fábreytileiki liinnar gráu,
járnbentu steinsteypu verkar
hér ekki nærri eins lamandi
og í hinum smærri húsum.
Hæð þeirra gerir kröfur lil
sterklegra efnis og hlutfalls-
lega er veggflelinum skipt
niður í miklu smærri reitiaf
gíuggum og svölum.
En það, sem ekki sízt lijálp-
ar til að gera þær þolanlegri
en einbýliskassana er, að hér
er ekki um eins margar end-
urtekningar sömu samstæðu
að ræða, vanalega ekki nema
urn, sem \ið höfum útt að
venjast.
Grágiýtið er
ekki notað.
Það, sem aðallega vekur
undrun mína varðandi þétta
hús, og það saina gildir um
fleirí nýjar stórbvggingar i
Reykjavik, er það, að hið
fallega grágrýti, sem nóg er
til af um allan bæinn og ekki
hvað sízt í Rauðarárholti,
skuli alls ekki vera notað.
Það er bæði órökrænt og ljótt
aðísjá slikar þverhniptar hús-
hliðar, eins og á Sjómanna-
skólanum, Iiáskólanum og
■víðar, renna beint niður i
moldina, eins og húsið hafi: tvær eða þrjár i röð. Samt
sokkið, án þess að nokkur til-! get eg ekki heldur skilið það
raun sé gerð til að aðgreina hér, að nokkur nauðsyn sé
vegginn og þann lárétta flöt, *til ]>ess að byggja slikar fjöl-
sem húsið stendur á. Þessir; hýlis-s'unstæður, eins og t. d.
steinsteyptu veggir eru al- | hæjarhúsin á Meluniun, með
gjörlega hlutlausir i um- náltvæmlega sama sniði, i
liverfi sinu, sérstaklega, þeg- j stað þess a'ð gefa hverri sam-
ar búið er að skelhúða ]>á, og stæðu sitt sérstaka útlit og
liáfa ekkert samband við S gera með þvi götuna og allt
jörðina, hvorki grasi vaxna j mnliveríið fjölbreytilegra og
né hrjóstruga. * | lífrænna.
Það lægi hvergi heinna við |
en einmitt hér, að nota grá- j Aíriði, sem
grýtið á smekklegan hátt; j víéri til skrauts.
bvggja með þvi undirstöðu j Eitt af mörgum smáatrið-
hússins (kannske vrði að.1 um, sem mér þykja til óprýði
við þessi hús, eru hinar síend-
urteknu og rammlega
hann), sem fengi þá miklu steyptu altanbríkur. Það
grófari áferð en veggurinn mundi tvímælalaust gefa hús-
sjálfur og myndaði þannig unum mun skemmtilegri
hið nauðsynlega millistig á blæ, ef bríkur þessar væru
milli mnliverfisins og hins úr léltara efni, eins og t. d.
lóðrétta flatar. Slík undir- máluðu járnvirki, sem síðan
stöðul)Ieðsla mundi i senn mætii klæða með mislitu
lyfta liúsinu, rjúfa tilbreyl- segl- eða hessianlvlæði (eða
ingarleysi hliðarinnar og gera basfmottum), svo að húsin
alla bygginguna virðulegri á geti borið þess einliver merki,
hjaða þvi i stcyptan undir-
stöðuvegginn eða utan á
að líta.
Aðalinngangur
cg skreyting.
Einnig liefði liér verið
sjálfsagt að byggja aðalinn-
gang hússiiis úr grágrýii og
nota það til skreytingar mn-
hverfisins. Ef við bermn sam-
an áferðina á húsi, sem byggl j
cr úr grágrýti, og öðru stein-‘ hjð opiuhera hefði fyrr ált
-steyptu, getur okkur ekki
þegar sól vaéri á lofti og bjart
yfir hænum. Eins og nú er,
virðist mér ekki vera liægt
að brégða neinum sumarbún-
ingi á þessi luis, enda þótt
íbúana langaði til þess, —
þau eru dæmd til þess að bera
sama drungalega svipinn,
jafnt í hriðviðri sem í björt-
ustu sól.
Annars er það álit mitt, að
að liefja slikar sambýlis-
byggingar og eigi enn að
auka þær, hæði til þess að
liamía þcirri gifurlegu út-
þénslu bæjarins, seni er orð-
in næsta spaugileg, og ekki
síður vegria hins, að í slíkum
að það virðist fjaust, samhyggiuguni getur ungt
fólk, sem er að stofna heim-
ili, efjaust fengið ibúðir með
hetri kjörum en i liílum sér-
býiishúsum.
I dulizt, að munurinn er mik-
j ill, —- eða mundi Alþingi ís-
1 lendinga ekki tapa nokkru
af virðingu sinni, ér það
ætti „forskallaðan“ kassa að
saniastáo? En hér er það sem
oftar
sem liéndimii er næst
Það cru miklir möguleikar
fyrir hendi til þess að fegra
rtijög mnhyerfi Sjómanna-
skólans og gera vel að þess-
ari liríóstnigu en fallegú
Úíþenslan og
hæð. Þó sj-ndist mér sem • g.8m,u hver;in.
verið væri að þrengja mjög gg mimitist á útþenslu
svo að lmsinu með grjótnam- j æjárins. Er það ekki merki-
um og Öðni, að lioltiS er sera ,cgt fyrir])æri i nokkurri
ílakandi i sárutíi.\ onandi ei , horgargcrS.. að sainfélag
rúmlega fimmtíu þúsund
nú b.úiS aS liindra frekan a-
gang, j>\i ef hæS þessi yrði
j cinnig eyðilögð meS einhyerri
smekkleysunni, væri ákaflega
j illa farið.
manna skuli þenja sig yfir
annað eins svæði og er milli
Kaplaskjóls og EUiðaáv ann-
arsveaar, en milli Héðiris-
I. nokkrum orSiun- ætift. cg iliöfða og Kópavogs hiusyeg-
að minnast á santbyggiiig-iar? Og j>ráfl fyrir þctla virð-
arnar nýju, þ\á þæi' em að ist hvergi vejn nokkurt það
verða talsverður liður i svæði,-sem liltækiiegt þvkir
J