Vísir - 01.04.1949, Síða 3

Föstudaginn 1. apríl 1949
3
visir r
WINSTDN S. CHURCHILL 19. GREIN.
Minir óxiffufshneigiðu núöu yfir-
höndinni á úrslitustundu Wrukka.
Þeir vildu heldur samvinnu við
fjandmenn sína en
handamenn.
Er Chiirchill hafði sent Paul Reijnaucl uppkastið að
yfiriýsingu um sambandsríki, 16. júní 19h0, hafði Churc-
liill gert ráðstafanir til þess að fara á beitiskipi frá
Southampton til Concarneau í Brctagne, til þe'ss að hitta
forsætisráðherra Frakka.
Stríðsstjórn okkar sat á fundi til kl. 6 hinn 16. júni og
lag'Öi þá upp í sendför mína. Eg tók með mér leiðtoga
Verkamanna- og Frjálslynda flokksins, yfirmenn hinna
þriggja greina landvarnanna og ýmsa háttsetta herfor-
ingja og embættismenn. Sérstök lest heið oldcar á Water-
loo-brautarstöðinni. Konan mín haföi kornið til þess að
fylgja mér á brautarstöðina. Einhver undarleg töf varð
á brottförinni. Brátt kom einkaritari minn hlaupandi frá
Downing Street, lafmóður, með eftirfarandi skilaboð frá
Campbell (brezka sendiherranum.) í Bordeaux: „Stjórn-
arkreppa er byrjuð....Vona, að eg fái frekari fregnir á
miðnætti. Ekld unnt að halda fundinn á morgun.11 Við
þelta sneri eg aftur til Downing Slreel og var órótt innan-
brjósts.
*
Lokaþátturinn í ráðuneyti Rcvnauds var þessi. Vonir
þær, er Reynaud hafði byggt á yfirlýsingunni um sam-
handsríki brustu brátt. Sjaldan hefir svo göfugmannlegt
hoð hlotið svo fjandsamlegar viðtökur. Forsætisráðherr-
ann las skjalið tvívegis fyrir ráðuneytinu. Hann lýsti sig
cindregið fylgjandi því og bætti við, að hann væri að und-
irbúa fund með mér daginn eftir til þess að ræða einstök
alriði. En liinir æstu ráðh<;''-ar, sumir frægir, aðrir einslds
virði, ósammála og eins r>g undir skelfilegri sleggju ósig-
ursins, voru eins og vankaðir og á báðum áttum. Sumir
höfðu heyrt um hana með þvi að hlera í simalínur. Það
voru mennirnir með ósigurlmcigðina. Flestir voru alger-
lega óviðbúnir slíkum viðtækum viðfangsefnum.
Sú tilfinning, er gagntók ráðuneytið, var að hafna allri
ráðagerðinni. Undrun og tortryggni rikti í hugum meiri-
hlutans og jafnvel þeir, sem voru okkur vinsamlegir og
ákvcðnir, voru forviða. Ráðuneytið hafði komið saman
til fundar og búizt við svari við beiðni Frakka, er allir
voru sammála um, að Bretland levsti Frakkland undan
skuldlnndingum þess frá 28. marz, til þess að Frakkar
gætu spurt Þjóðverja, hverjir vopnahlésskihnálar þeirra
myndu verða. Það gelúr verið og er meira að segja liklegt,
að ef hið formlega svar okkar liefði verið lagt fyrir þá,
þá hefði meirihlutinn fallizt á frumskilyrði okkar um að
senda flotann til Bretlands, eða þá að hann hefði sett fram
cinhverja aðra uppástungu og þannig gert Frökkum kleift
að hefja samningaumleitanir við Þjóðverja, æn jafnframt
áskilið sér rétt til þess að liörfa frá Afríku, ef skiliyrði
Þjóðverja reyndust of sti'öng. En hér er um að ræða sígilt
dæmi um „skipun, gagnskipun, ringulreið“.
Paul Revnaud reyndist gersamlega ofviða að kveða niður
hin óliéppilegu áhrif, sení úppástungan um franskt-brezkt
sambandsríki hafði haft.Ósigursklíkan,með Pétain í broddi
fylkingar, neitaði fneira að segja að lita á uppkastið.
Þungar og ofsalegar sakir voru fram bornar. „Ráðagerð
á siðustu mínútunni", „eins og skollinn úr saúðarleggn-
um“, „áform um að setja Frakkland undir vernd annarra
eða svipta þaö nýlenduriki sínu“. Mcð jiessu ætti að niður-
lægja Frakkland og gera ]>að að sjálfstjórnarnýlendu.
Auk jiessa komu svo aðrar röksemdir. Weygand hafði
fyrirhafnarlitið fulvissað Pétain um, að Brellandi væri
glötun búin. Háttsett frönsk herstjórnai'völd —- ef til vill
Wevgand sjálfur — liöfðu sagt: „Innan jiriggja vikna
v erður England snúið úr hálsliðunum eins og kjúklingur.“
Pétain á að hafa sagt, að mynda sambaudsríki með Bret-
landi væri eins og að „sameinast Uki“. Ybarnegaray, er
hafði revnzt svo traustur i fyrri heimsstyr.jöldinni, sagði:
„Þá er betra að vera hérað í ríki nazista. Að minnsta kosti
vitum viö, hvað það þýðir.“ Reihel öldungadeildarþing-
maður, er var persónulegur vinur Weygands hershöfð-
ingja, sagði, að áform jietta táknaði algera eyðileggingu
Frakklands og að minnsta kosti alger yfirráð Englands.
Reynaud svaraði, árangurslaust: „Eg kýs heldur sam-
vinnu við bandamenn mína en fjandmenn.“ Mandel sagöi:
„Yiljið þið heldur vera jiýzkt hérað en brezkt samveldis-
land?“ En allt var þetta árangurslaust.
Reynaud neyddist loks til að biðjast lausnar.
Við vitum nú, að tillaga Reynauds var aldrei borin und-
ir atkvæði í ráðuneytinu. Hún féll af sjálfu sér. Þetta var
persónulegur og afdrifarikur ósigur fyrir hinn örþreytta
forsælisráðherra, er batt encla á áhrif hans og völd innan
stjórnarinnar. Allar frekari umræður snérust um vopna-
hléö og um að spyrja Þjóðverja, hverja skilmála j>eir
myndu setja og í jjvi var Chautemps kaldur og áleveðinn.
Slceytin okkar tvö um flotann voru aldrei lögð fyrir ráðu-
neytið. Krafan um, að honum yrði siglt til brezkra hafna
sem undanfari viðræðna við Þjóðverja, var aldrei rædd
af stjórn Revnauds, sem var nú í fullkominni upplausn.
Engin atkvæöagreiðsla fór frain um þau.
Um klukkan 8, er Reynaud var algerlega örmagna af
líkamlegri og andlegri áreynslu undanfarinna daga, sendi
hann forsetanum lausnarbeiðni sina og ráðlagði honum að I
gera boð eftir Pétain marskálki. Þetla verður að álítast
hvatvislegt. Hann virðist enn liafa verið með j)á liugmynd,
að hann gæti átl fund við mig daginn eftir og talaði um
þetta við Spears hersliöfðingja. „A morgun verður komin
önnur stjórn og þér talið ekki í umboði neins,“ sagði
Spears.
Campbell sagðisl svo -frá í síma (16. júní):
„Við ræddum við hann (Revnaud) í hálftima og lögð-
nm fast aö honum að losa sig við hin illu öfl meðal starfs-
bræðra lians. Eftir að lmfa rætt við Mandel skamma
stund, gengum við öðru sinni þenna dag á fund Jeannen-
evs, forseta öldungadeildarinnar, er virtist hafa heilbrigð-
ar skoðanir, eins og forseti fulltrúadeildarinnar, í þeirri
von, að liann gæti haft þau álirif á forseta lýðveldisins, að
hann kreföist þess, að Reynaud myndaði nýja stjórn.
Við báðuin liann um, að gera forsetanum fvllilega ljóst.
að tilboðið, er fælist í orðsendingu forsætisráðlierrans
(Churchills), myndi ekki ná til stjörnar, er tæki upp
samningaumleitanir við fjandmennina.“
Um það hil klukkustundu síöar skýrði Reynaud okkur
l'i'á. því, að hann hefði beðið ósigur og lagt fram lausnar-
beiðni sína. Samvinna Pétains marskálks og Wevgands
hersliöfðingja (sem lifðu i öðrum lieimi og ímynduðu sér,
aö jieir gætu setið umhverfis grænt borð og rætt vopnahlés-
skilmála upp á gamla mátann) hafði reynzt of sterk fyrir
hina veikgeðja meðlimi stjórnarinnar, en jieir höfðu verið
hræddir við byllingargrýlu.
-*■
Um eftirmiðdaginn liinn 16. júni lcomu þeir Monnet og
de Gaulle hershöfðingi til fundar við mig í fundarsal ráðu-
neylisins. Monnet vildi vinna aö j>vi, að allir samnimiar
Frakka um vopnakaup í Bandarikjunum, yrðu yfirfærðir
á Bretland. ef Frakldand semdi sérfrið, Hann bjóst aug-
sýnilega við jyví og vildi bjarga eins miklu og unnt væri
frá því, er'liann taldi skipbrot heimsins. Öll afstaða lians
í Jiessu tilliti var til liinnar mestu hjálpa.r. Síðan snéri ;
hann sér að því að fá orustuflugsveitir okkar. sem eftir j
voru, yfir til Frakklands, til Jiess að taka jiált í lokaorust-
unni, sem að sjálfsööu var j>egar lokið. Esí tjáði honum, að
enginn möguleiki væri til sliks. Jafnvel á þessu stigi máls-
ins beitli b.ann hinum venjulegu röksemdum, „úrslitaor-
ustan“, „nú eða aldrei“, ..ef Frakkland fellur. mun allt
frdla“ og svo framvegis. Eg gat ekki í jiessu tilliti komið
til móts við hann.
Síðan stóðu hinir frönsku gestir minir upp oc genðu í
áttina til dyra og fór Monnet á undan. Er ]>eir komu
að dyrunum, snéri de Gaidle við, en liann háföi ekkL saöt
stakt orð til þcssa, og sagði við mic á ensku: „F.<í held,
að jiér hafið alveg á réttu að standa“. í skjóli óhagaan-
legs háttalags og rólvndis virtist mér hann hafa scrstaka
hæfileika til jiess að finna til sársauka. Þessi skoöun min
hélzt á þessum hávaxna, tómláta manni. „Þetta er vöku-
Vísir
gefur yður kost á að lesa
margt, sem ekki er að
finna í öðrum blöoum.
V SIR
er eina blaðið, sem birt-
! ir greinar og beilar síður
um heilbngÖismál.
ÍSiR
er eina blaðið, sem birtir
greinar og heilar síður
um tæknileg efni og
fraiaíarir á því sviði.
V SIR
er eina blaðið, sem birtir
hinar stórmerku endur-
minningar ChurchiIIs.
VÍSIR
er eina blaðið, sem leit-
ast við að birta fræðandi
og skemmtilegar grein-
ar, jafnframt greinum
um dægurmál og stjórn-
mál, heima og erlendis.
Gg svo ei