Vísir - 22.06.1949, Blaðsíða 4

VISIR
Miðvikiulagkm 22. júní 1949
Endurminningar Churchills.
Framh. af 3. síðu,
l>vi að safna eins mildu liði og unnt væri til að bcrjast
gegn innrásarhersveitum ítala, en [>að var ekki lcleift
nema með ]>ví að leggja mikið i luettu víða annarsstaðar
og mest heima fvrir.
Mér sárnaðí mjög, að hernaðarvfirvöldin skyldu sætta
sig við þá dreifingu herliðsins, sem hafði ált sér stað.
Vissulega þurfti að styrkja varnirnar við Bláu-Níl og gegn
landamærum Ahessiniu, sem var á valdi ítala, en hvaða
vit var í að halda 25.000 manna liði í Kenva, þeirra- meðal
Sambands-stórfylkinu (Union Brigade) frá Suður-Afríku
og tveimur stórl'ylkjum af ágætu liði frá Vestur-Afríku.
Eg gerði allt, sem i mínu valdi stóð tií að fá lið flutt frá
Singapore, og koma ástralska lierfylkinu, sem þar var til
]>jálfunar, til Indlands til frekari þjálfunar, undir átök í
sandauðnum Norður-Afríku. Um Palestinu var öðru máli
að gegna. Vér liöfðum þar allmikið af ágætu liði, en það
var dreift úm allt landið, þeirra meðal ástralskt, nýsjá-
Jenskt og enskt lið, og allar liersveitirnar sem þar voru,
Jiöfðu nú fengið vélknúin liergögn og flutningatæki, nema
„Household Cayalry“, riddaralverfylki, sein liafði Iiesta,
en mörg riddaralierfylki héldu sínum gömlu nöfnum, eftir j
að þau höfðu kvatt liestana og fengið vélknúin flutninga- j
læki og hergögn. Eg vildi vopna Gyðinga í Tel Aviv, — I
þar hefði komið til sögunnar lið, sem án efa hefði barist
liraustlega, ef til innrásar hefði komið. En liér mætti eg :
jnótspyrnu á hverju leiti. ' |
I öðru lagi vihh eg vinna að þvi, að vér gætum athafnað
oss að vild á Miðjarðarliafi, og að haldið væri uppi sókn í
þvi skyni, gegn ítölum, sem voru veikir fyrir, þrátt fvrir
mikla loftérásahættu, sem oss var búin. Nauðsynlegt var, J
að Malta yrði óvinnandi virld. Mér virtist það stórmikil- [
vægt, að geta koinið skipalestum með lið og hergögn um !
Miðjarðarhaf, i stað þess að fara suður fyrir Góðravonar- |
höfða. Það virtist mikið í sölurnar leggjandi til þess að ná j
þessu marki. Ef herfyiki var sent frá Bretlandi til Kairo !
Góðrarvonarhöfðaleiðina var ekki hægt að sendá það fram i
til orustu í þrjá mánuði. En þetta voru mikilvægir mán- |
tiðir — hver stund dvrmæt — og vér höfðum fá herfvlki. ;
Og loks var það evland vort, sem innrásarhætja nú í
vofði yfir. Hvers.u Jangt gátum vér gengið í að veikja varn-
ir vorar heima fyrir vegna stöðu vorrar i löndunum fyrir
}>otni Miðjarðai'liafs?
1-fasa rafveitur heppileg-
astar fyrir sveitir landsins.
3-fasa kerfið er 25% dýrara.
Eins og almennt mun
kunnugt, hafa rafmagnsveit-
ur ríkisins nú á undanförn-
um 3—4 árum lagt háspennu-
véitur til ýmissa kauptúna og
þorpa. Nú í sumar verður
byrjað að leggja veitur til
einstakra sveitabæja í nokkr-
um sýslum, og eru þær fram-
kvæmdir þegar hafnar í Ár-
nes-, Rangárvallasýslum og í
Borgarfirði.
Til álita liefir komið, hvort
sveitaveiturnar skuli vera 1-
fasa eða 3-fasa. Rannsókn
uiri þetta alriði liefir leitt i
Ijós, að 1-fasa veitur eru nnin
ódýrari, og liafa þær [ni orð-
ið fyrir valinu. Veiturnar eru
í aðalati'iðum ráðgerðar
þannig, aAlögð er 3-fása lína
'frá aðalspennistöð áleiðis inn
i sveilina og þvi næsl lagðár
1-fasa línur frá lienni til
einstakra bæja.
Sem dæmi má nefna veit-
una um Flóa í Árnessýslu.
Hún er ráðgerð þannig, að
frá aðalspennistöðinni við
Selfoss verður lögð 3-fasa
línatil Gaulverjabæjar. Frá
þeirri linu verða lagðar tvær
3-fasa álmur, önnur til Sand-
víkur og hin austur á móts
við Bullastaði. Frá þessum 3-
fasa linúni Verða svo lagðar
1-fasa linur lieim'á bæiiia. í
eftirfarandi töflu er til sam-
anburðar sýndar kosliaðar-
áætlanir fyrir það kerfi um
Flóánn. sem hér licfir verið
lýsl og 3- fasa kerfi. Er ]>á
reiknað með að kerfið nái til
um 140 bænda.
Kerfi
1 -fasa
3-fasa
Héildar-
kosín.
kr.
3.270.000
4.060.000
Þar af erl.
gjaldevrir
kr.
1.070.000
1.430.000
Eg hafði mikinn áliuga fyrir því, að liópur ráðherra,
scm allir höfðu kynni af styrjaldarrekstri, legðu sig fram
til að vinna að þessum málum. í hréfi til Sir Edward
Bridges lagði eg til, að skipuð yrði fámenn ráðherranefnd
iil að athuga ]>essi mál, og skyldu eiga sæti í henni: Eden
hermálaráðlierra, Ameiy Indlandsmálaráðherra og Lloyd
nýléndumálaráðhei'ra. Þeir skvldu koma saman á fundi
til að ráðgast um gang styrjaldarinnar ]>ar eystra og
horfurnar, og til þess að verá mér ráðgefandi sem land-
vai4iaráðherra, uin tillögur, er eg legði fyrir stríðsstjórn-
x'na, Eg bað Sir Edwárd um að ganga frá þessu og tjáði
Jionum, að Eden liefði fallist á að vera formaður nefnd-
arinnar.
I nefndinni gerði Éden grein fyrir því liversu mikill
skortur væri liðs og liergagna þar eys-tra, og að yfirliers-
höfðinginn þar Jiefði af þessu nliklar áJiyggj ur. Ráðlierra-
nefndin lagði lil, að vélaherfylkið sem lcomið var til
Egiptalands yrði eflt (í því voru færri menn en vera áttu),
og að það fengið öll nauðsynleg Iiergögn, en á það skorti
xnjög, og að unnið væri að nndirlxúningi þess að senda
annað vélalierfylki til austur þangað, undir eins og lxorf-
nrnar lieima fyrir lcyfðu.
Hinn 31. júlí var Eden kómiim að niSurstiiðu um [>að,
að unnt væri að senda nokkuð af skriðdrekum til Egipta-
lands í lok seplember yrði að senda þá JMiðjarðarhafslchV
ina og önnur hergögu, sem beðið var eftir. Þrátt fyrir vax-
andi innrásai’hættu var eg þessu fvllilega samþykkur.
Hér var úr vöndu að ráða, hér~var mál sem erfitl var að
taka afstöð uliJ, en eg lagði það fyrir síríðsstjórnina livað
eí'tir annað.
Rætt við WaweU. . > ,
Mér fannst hrýn nauðsvn að ixeðá persónulega við
AVavell hina alvarlegu atburði. sem í aðsigi voru i Libýu-
auðninni. FJg hafði aldrei hitt þennan virðulega hershöfð-
ingja, sem svo mikil ábyrgð livíldi á, ög eg hað hermála-
ráðherrann að bjóða lionum til Lundúna til vikudvalar,
jþegar tækifæri gæfist, til þess að ræða við hann. Hann
kom liinn 8. ágúst og ræddi við herforingjaráðin mörgum
sinnum og við mig og F.den persónulega.
Vandamal herstjórnarinnar í löndunum við auslurhlutó
Miðjarðarhafs og á þeim slóðum voru ákaflega flókin.
l>au voru hernaðarlegs, stjórnmálalegs, efnahags og fram-
kvæmdarstjórnarlegs eðlis. og bar oft mikið i íniih' hínna
inörgu, sem um þau fjölluðú; Það gekk misjafhlega að
ráða fram úr þessum málum, og eftir árs reynslu þótti
mér og samstarfsmönnum minum ekki annað fært en að
dreifa ábyrgðinni af þéssum málum á fleiri en áður, [>. e.
milli yfii-hershöfðingja, ráðherra með sérstöku umboði
og aðstoðar-hershöfðingja. Þótt eg væri ekki Wavell fvlli-
lega sammála um dreifingu og notkun mannafla, og birgða
o. s. frv., taldi eg réttást, að hann héfði áfram herstjórn-
ina mcð liöndum. Eg dáðist að hinuru göðu eiginleikum
hans og fannst mjög til um hversu mikils álits margra
góðra manna haiín naut.
Árgangurinn af viðræðunúm við herforingjúráðin varð
sá, að Dilí hershötðingi skrifaði mér með fullu sanxþykki
Edeils hinn 10. ágúst, að hérmálaráðuneytið hefði liafið
undirbúning að þvi að senda þegar til Egiptalands mikinn
liðsafla og birgðir, m. a. vélaherfylki sem liafði 52 skrið-
dreka og fótgönguliðs skriðdrekasveil, sem lxafðr 50 skrið-
drcka til umráða. Þessar liersveitir og fleiri átli að senda
af stað imdir eins og skilyrði væru fyrir hendi.."
Eftir var aðeíns að ákveða livort sigla skyldi skipúuum
suðiir fyrir Góðrarvonarhöfða eða austur Miðjarðarhaf.
Eg lagði harl að flotamáferáðuneytinu, að hætta á að
sigla skipunum íílistur vfir Miðjarðarhaf. M.ikiö var um
þetta deilt, en stríðsstjórnin hafði þegar samþykkt að
senda liðsauka þennan og hirgðir, en lagði [>að á vald
fíotamálaráðuneyiisins inaða leið yrði fyrir valinu, eflir
að komið væri á múts við Gibfaltar. - Vér gátum frestað
ákvörðun um þetta til liins 26. ágúsl, en þá niúndum vér
verða márgs vís'ári um fýrirtVúgaða árás ítala. Engum
lima niátti Japilla. Fyrk- pss var-ástatt sem manni, sem
orðið hefir fyrir miktum áföltum og mjög er aðþreyttur,
en þó verður að láta öðrum í íé af blóðforðá sinum. Vér
stöppuðum í oss stálinu — .vitandi það, að um framtíð
vora og tilveru var að ræða. Það vakti hroll i brjóstum
vorum, að verða að taka ákvörðunina. En það var réttmætt
að gera það. Og er fil kom hikaði enginn. __
o-fasa kerfið er sam-
kvæmt þessu um 25% dýrai a
en 1-fasa kerfið og gjaldevr-
isþörf þess sem næst 35%
meiri. t kostnaðinum eru
taldar með háspemiulínur,
lágspennulinur, spennistöðv-
ar, inntök og inælar, en aftur
á móti ekki innanln'isslagnir
og lagnir milli Iiúsa á sama
bæ.
Til almemirar tieimilis-
notkunar, liilunar o. fl. er 1-
fasa kerfið heppilegra í sveit-
um, þar scm ekki þarf að
jafna álaginu niður á fasana
eins og nauðsynlegt er þegar
um littar 3-fasa spennistöðvar
er aö ræða. Hinsvegar eru
3-fasa hreyflar ódýrari en 1-
fasa hrevflar og 3-fasa kerfið
að þvá levti heppilegra. Þess
l Ixer þó að gæia að hrevflar í
heimilistækjum, svo sem
þvottavélum, ísskápum,
hrærivélum o. s. frv. eru ein-
fasa.
Sem dtemi uin verðmuninn
á 1-fasa og 3-fása hreyfluin,
1400 snún/min.. er hér til-
greint titboð frá ensku fyrir-
tæki, dagsett 13. des. 1918.
Tithoðið ér þaimig:
Hreyfill Fob-verí S i kr
hö 1-fasa 3-fasa
242 177
% 255 201
1 158 275
2 576 312
3% 786 425
5 885 505
7% 1040 ■ 635
10 1250 740
3
Afgreiðslutími var 2
vikur og kostur gefinn á
10% afslætti, ef keyptir vrðu
margir lireyflar.
Enda þótt 3-fasa lireyflar
seu ódvrari en 1-fasa, vegur
verðmunurimi hvergi nærri á
móti þeini kostnaðarmim,
sem cr á 1-fasa og 3-fasa kerfi
í sveitum. Til |>ess að svo
yrði þyrfti hreyfilnotkim að
>erða margfalt meiri en lik-
legt er að til grcina komi.
Eins og þegar er getið, cr
hhili af liáspennulínunum 3-
fasa, jafnvel þótt um 1-fasa
kerfi sé að ræða. Reynt er að
haga svo tit að þessar linur
liggi i námunda við þá staði,
sem sérstaka þörf iiafa fyrir
Framh. á 11. síðu.