Vísir - 22.06.1949, Blaðsíða 10

10.
loka augunum fyrir fáeina
franka og svo er eiiihvern
veginn farið. i kringum þa
svissnesku, þvi að þeir eru
strangir og ekki hægt að
múta þeim. En varan kemst
yfir landamærin og það
finust ferðamönnum nóg.
ölaðlygnt fólk
og' nægjusamt.
Þarna suður frá eru .verzl-
anir manna hálfar eða allar
á götunum. Húsin eru víða
byggð þannig að súlnagöng
eru meðfram gangstéttar-
brúninni og efri hæðir húss-
ins byggðar út yfir hana. í
skjóli þ\i. sem Jwnnig mynd-
ast, hafa kaupinenn varning
sinn til sýnis. stóra stráhatta
skófatnað, glingur allskonar
og nauðsynlega hluti. En
Jxítt mikið sé bórið út á gang-
.stéttina er úrvalið mikið inni
i sjálfri verzluninni. svo að
maður fer að velta ]>ví fyrir
sér, hvar hægt sé að koma
öllmn þessum ósköpum fyrir.
En einhvern vcginn er J»essu
komið fyrir.
Fólkið í þessum sólarlönd-
um er glaðvært og nægju-
samt Mjög margir cru ágæt-
lega til fara, en J»eir eru ekki
síður glaðlegir og káiir, seni
sýniiega hafa úr minna að
spila .Þegar við konnun til
Morcote, voru konurnar að
þvo niðri við vatnið. Vatns-
bakkinn er þeirra þvottahús.
Þær liggja J»ar á hnjánum á
klöppunum og hamast á
bvottinum, ralíba saraau f jör-
!ega. gera að gamni sínu og
blægja svo, að lieyrist víða
'vegu. Þær eru allar berfætt-
ar og skórnir, sem þær ganga
i, eru trésólar með handi yf-
ír ristina. Það glymur í J»eg-
ar þær ganga.
Allt i einu setur einn kaup-
inaðurinn grammófón í gang.
til að laða að sér viðskipte-
meim. Lagið er „La Saml»a‘‘,
sem allir virðast kunna að
dansa í Sviss. J»ótt J»eir lumni
ekkert annað. Gömul kona úr
hópi Jjvottakvennanna, þykk
undir hönd og sennilega um
sextugt, er á leið yfir aðal-
götuna i þorpinu, þegar lagið
glymur við. Hún fer strax að
raula glaðlega, slígnr nokkur
spor og allir fara að brosa,
smitast af glaðleyndi konunn-
av.
Þannig er ]»etta fólk, sem
inaður sér i ]»essum sólar-
lönduiu. Það kvíðir ekki
moi’guudeginum. Þvi virðist
í blóðið borið, að lífið hafi
gengið siiui gang öldum og
aldatuguni saman, hvort sem
maðuriim bar áhyggjur fvrir
moýgundeginum eða ekki og
jivqrs vegna ætti J»að J»á að
verá að bregða út af venjum
forfeðranna? Það er gaman
að umgangast J»eUa fóík,
hvort sem inaður lítur sömu
auguin og }»að á lifið eða
ekki og kannske nýtur J»að
lífsins í enn ríkara mæli en
við, stirðbusarnir norrænu,
sem alltaf erum að hugsa um
morgundaginn eða látunist
\ era að geia það.
H.P.
VISIR
Miðvikudagirm 22. júní 1949
Læknir á norður-h arta heims
Læknir-' lýtúr yfir sjúkljng
sem er alveg að dauða kom-
inn. Þetta gerist norðarlega í
Svíjíjóð. Jxir eru miklir skóg-
ar ög öft illveður. Daginn áð-
ur hafði Lapplendingur
liringt til læknisins úr -afr
skekktum stað, maðurinn
var óhuggandi og sagði frá
því að kona sín væri I harns-
nauð, þetta væri fyrsta barn
þeirra og konan að þrotum
komin. 18 lima ferð var til
Lappahjónanna; en læknir-
inn batt á sig skíðin ólrauður,
frostharka var hin mesta, en
lælviiirinn lét ekkert aftra
sér. Iiann ætlaði að freista
þess að bjarga lifi kommnar
1 og barnsins.
Þessi ágæti maður á ríka
fórnarlund og er einnig góð-
ur kcknir. Hann hetir aðset-
ur í Arjeplog nvrzt í Svíþjóð
og heitir Einar Wallquist.
Hérað hans er mjög viðáttu-
mikið og strjálbyggt. Þar eru
fljót mikil og straumhörð.ill
gil og margir farartáhuar,
(likt og á íslandi) og fjöllin
eru snæviþakin. Jiað eru
granítfjöMin á landamærum
Noregs og Svíþjóðar. Lækn-
irinn hefir lil umráða litla
spiMaflúgvél sem faúin er
skíðum eða lendingartækjuui
fvrir vötn. Hana gettir hann
, notað þegar veðrið er gott.
En í illviðrum verður hann
að fara fötgangandi og ferð-
ast J»á einnig í smábátum.
Wallquist læknir er ólíkur
landinu og umliverfi sinu,
|>að er liart og mikilfenglégt.
En hann er smávaxinn og
viugjarnlegur er aðeins
finim fet á hæð og hundrað
pund að J»yngd — en harður
og seigur eins og stálið. Á
svipinn er liann eins og
lirekkjalóinur, Jiárið er svart
eins og á ungum manni J»ó að
hann sé orðinn 52 ára að
aldri.
Margir eru þeir orðnir scm
eiga hugrekki hans líf sitt að
launa. í lieimsstyrjöldinni
síðari hjúlpaði hann J»ví nær
,5000 flóttaniönnuni frá Nor-
egi til J»ess að forða sér und-
an þrældómsoki Nazista, og
oftlega var hjálpin veitt í
næturmyrkri og illviðrum.
Hann barg og lífi og liinum
margiíi enskra og ameriskra
flugmanna, sem áa lians
liefði látið lífið. Hann liafði
stundað líknarstörfin í 25 ár
og reynst sjúklingunum i
héraði sínu hinn.mesti bjarg-
vættnT.
Wallquist læknir ólst upp
í smábaV sunnarlega í Sví-
l»jóð. Faðír lians átti pappírs-
gerð og var auðugur máður.
\rildi iiann að sonur sinn yrði
efnafræðingur og lærði allt
sem að pappírsgerð laut. En
pilturinn vildi J»að ekki, hann
ætlaði sér að verða læknir.
Hann nam læknisfræði við
háskólann i lTppsölum og út-
skrifaðist ineð héiðri. Qít
flaug ÍK»num í hug >ei’ hann
var við nám, að ekki myndi
hann óska sér að verða tízku-
læk n i r einhversstáðar.
Þá gerðist liarmléikiir
norðiír i landi ~ ög J>á lioni
tækifærið fyrir Wallquist.
Eftir heimsstyrjöhlina fyrri
geisaði spænska veikin og
kom til Norður-Svíþj'óðar og
Lapplands 1920. Þar varð
hún a'gilegasta th’epsótt sem
fór eins og logi yfir akur.
Kringum þorpið litla. Arje-
plog er víðáttumikið hérað og
næsta járnhrautarstöð er í
hundrað og finuutiu km.
fjarlægð. Wallquist: gerðist
Jiarna héraðslæknir.
Það var skelfilegt að hef.ja
læknisstarf við J»essar að-
stæður. Lappamir vbru sér-
staklega næmir fyrirtþessum
illkvnjaða sjúkdóiui. Þeir
ráku hjarðir sinar úm fjöll
og t'iriúndi, bjuggu við súg
og kulda i fjöldum úr hrein-
dýrabjálkum eða kofum sem
byggðir voni úr torfi og hrísi.
Þrjá vetrarmámiði yprð
Waliqiiist að venja sig við að
sjá aldrci söl, og kuldinn gat
orðið 30 til 40 gráður. Hann
var.ð að fnra á skiðutn til af-
skekktra bústaða Lappanna,
hann hafði kompás og léleg
landabréf, en hugprýðin var
nægileg. Stundum vahn hann
20 klst. í sólarliring og stund-
um allan sólarlú'inginn.
Wallquist lét svo um mælt
siðar, „að hann hefði gert eins
vel og honum var mögulegt.
En J»að nægði J»ó aldrei“.
Þúsund Lapplendingar voru
dánij' er vorið kom.
Þegar drepsóltinni var lok-
ið liafði WaUquist ráðið J»að
við sig að verða Jiarna kyrr
og fórna sér fyrir fólkið í
Jjessu afskekkta héraði. Menn
geta hlotið margvíslegan
dauðdaga í auðninni — menn
geta orðið úti, frosið í hel,
orðið brjálaðir af einver-
unni, menn geta veikst og
orðið fyrir slysum og vilii-
dýrum. En vonin lifir J»ar
samt og luigreklsið.
Eskil var hugrakkur, iiann
var veiðimaður og var á
heimleið er bjarndýr réðist á
hann. Eskil var Jȇ vopnlaus,
svo að hann henti sér á grúfu
í snjóiim og lézt vera dauður.
Björninn reif höfuð hans og
herðar og sleikti úr honum
blóðið. Eskil þjáðist afskap-
lega en hafði |»f» meðviliind.
Hann heyrði björniim lahha
á burt, en hann kom [x» strax
aftur os gerði nýja árás. Es-
kil héll þó lífi os skreið beini
í kofa sinn scm var í háifrar
rriíílu fjarlægð. ;„Þe"ar eg
kom í kofann„“ sagði WaH-
quist, „var ljótl að sjá. Höf
uðleðrið var því nær flesið
af manninum og hann hafði
55 ör á likamanuni. En hann
náði sér. Þeir eru seigir
Lapparnir.“
Angló hét piltur 18 ára að
aldri. Hann var að slátra
hreini og skar nærri í sund-
ur blóða'ðina í la'ii sér upp
við nára. Bróðir Hans hafði
árið áður séð lækninn sauma
saman sár eftir exi á sér
sjálfum og tók nú skónál og
seymi. sem Lapparnir hera
jafnan á sér, og saumaði sár-
ið saman eftir heztu getu.
Faðir J»eirra hljóp langa leið
til þess að komast í síma og
ná i lækninn. Og læknirinn
varð, að fara langa leið fót-
gangandi, sunistaðar varð
hami að vaða skafla, annars
staðar stiklaði hann þufurn-
ar i 'mýrarflákumim og átta
lchildcustundir var hann að
komast til sjúkhngsins.
Wallquist sá þegar að
flókna aðgerð þyrfti til J»css
að bjarga lífi piltsins og var
eina ráðið að flvtja hann eft-
ir fljóti. sem var í þann veg-
inn að ryðja sig. Bátur var
fenginn og var honiun rennt
í reipum niður í árgljúfrin,
en þangáð liafði pilturinn
verið horinn. Sumstaðar
voru viðarhrannir j fljótinu
urðu ræðararnir að lyfta
horiuin vfir J»ær, annarstað-
ar var áin á ísi og nrðu menn-
iruii> ]>á að renna lioniun eft-
ir ísniiin og styðja hann. háð-
um megin, en stökkva síðan
upp i liann þegar ísinn brotn-
aði undan J»eim. Sjötin og
tveiin kluklcustundum eftir
að slysið vildi til, var lækn-
irinn búinn að skila Angol á
sjúkrahús i Stokkhólmi.
Iléraðsbúar segja óteljandi
sögur af vaskleik lians og ó-
sérplægni. Þess eru dæmi, að
hann liafi hlýjað sjúklingum
með iikaina sínum í hörku-
frosti, J»angað- til hann gat
komið J»eim á sjúkrahús.
Síðustu 20 ftián hefir harih
látið gefa öllum ungbörnum
l úherk úli n-i nnspyautingar og
hefir dauði af völdum berkla
í í.applandi minnkað um 80
af hundraði.
Þegar Wallquist lcom til
Arjeplog liafði liann aðeins
algengustii læknisáliöld í
tösku siuni. En síðan hefir
hann stöðugl nuddað við
stjórnina um að biett vrði úr
vandræðuhi þar nyrðra og nú
heíir J»ar verið komið upp
sjúkrahúsi með 50 rúmum.
Áuk J»ess hefir hann mi þrjú
iílil sjúkraskýli og Jjrjár
farand hjúkrunarkonui', sem
líta eftir sjúkum í héraðinu.
Har.n hefir og látið koma
upo JȾgilegu elliheimili og
heima';statsk()la fvrir hörn
j'eh'ra í appa sem lifa hirð-
ingjalifi.
Þegar Þjóðverjar ruddust
irm í Noreg árið 19‘0 fékk
HitJer j'á hugmynd að láta
íeggja járnbraut riorður á
nyrztu nafir og var þá sópað
saman þúsundurn af vínnu-
þrælum og J»eir íiuttir til
Norður-Noregs. Þessir fang-
ar voru af ölhim þjóðuiu, ör-
Væntirigarfúllir riienn og
þjáðir, sem hættu lífi sínu til
þess að geta flúið til Svíþjöð-
ar. En við- lándamærin var
2500 ferkilómetra svæðk. af
óbvggðu landi. Wállqipst
taldí nu þá Lappa og Syia
seni dugmestir voru á að að-
stoöa landamæra-verðina,
því að l»eir voru fámennir.
Þi’játíu mannlausir Lappa-
lcöfar voru teknir í notkun
og þar var fyrir lcomið
s j úk ragögnum, stígvýl um,
sokkum, ullárpeysum, á-
breiðum, mat, el<liviði og eld-
spítum. Yegvisár voru settir
upp og flóttamönnum leið-
beint á átta túngumálum.
Stútt-bylgjustöð var þar til-
búin til að lcalla á hjálp.
Sjálfboðaliðarnir voru stöð-
ugt á ferli og sæist einhvers-
staðar spor eða slóð eftir
! flóttamaim, fói’u allir J»egar
að leita að hinum skjálfandi
vesaling.
Sumir fulidust of seint og
aðrir flnnast aldrei. En ná-
lcvæmni, fyrirhyggja og
snilli læknisins björguðu
fjölda manns. Af fimm Jxús-
undiini voru aðeins sex, sem
ckki var hægt að hjálpa.
Hundruð manna misstu
hendtir. fætur, liandleggi,
|eyru. Aðrir þoldu ótrúlegar
hörmungar en lifðu Jkí, t. d.
jungur Pólverji, hann ráfaði
um berfættur í 19 daga. Hann
hafði kalið á tánum og' tók
af sér stigvélin til að nudda
fætur sina, en komst ekki
aftui’ i stígvélin. Lappi eiim
, fann tékkneslcan mann, kvik-
nakinn, í margra gráða frosti
— liann liafði áður gert til-
raun til að flýja og J»á tóku
gestapo-menn af honum föt-
in. Þó þólti það furðulegast,
er liðsforingi frá Ukrainu féll
niður uin ís á vatnsfalli. Þetta
var uin þaust. Hann gat brölt
i land og lagðist fyrir lil þess
að hvíla sig en fraus þar nið-
ur og gat enga björg sér veitt.
Landamæravörðúr, Lapp-
lendingur, rakst J»ar á hann
eftir heilan sólarhring. Þótt
ótrúlegt megi virðast liélt
liann lífi, en taka varð af
honum háða fæturna um
knéið.
i Líf og starf dr. Wallquist
hcfir verið ötnilega nvtsamt
og larsælt. Og hann hefir
líka ritað átta víðlesnar bælc-
ur í „fiistundum siiuun“.
j Hann hcfir gert langvarandi
tilrauiiir, séni hafa óspart
| verið lot'aðar. og sýnt frani á
að Ia'iiiingjar væri orsök að
ékennileguin sjúkdómi, og
eiunig greint hvaða sjvilt-
dómur J»að vævi tularemia.
En ef til vill }»ykir honnni J»ó
vænst um að hafa tekið á
möti *!(>(!<> lnaustum ung-
börnum, i litla sjúkralnisinu,
J>ar séin aðeins var hev og
nakin fjallshlið fvrir 20 ár-
u m.
(Ralph WaJlace, —
Reader Ðigest). —