Vísir - 13.07.1949, Síða 5

Miðvikudaginn 13. júlí 1949
V1S1R
5>
MARGÞÆTTU LIFI.
Páll Ol afsson konsúll
íslands í Færeyjum,
segir frá.
Útgerð og erill. f eri'iðir. Er inér ljúl't að minn-
Árið 1919 fór eg fyrst að ast tveggja sátiasemjara rik-
íást við útgerð, og 1920 varð isins i þvi sambandi, þeirra
eg framkvæmdarstjóri i'iski- (Georgs heitins Ólafssonar
veiðahlu tafélagsins
sem þá var nýstofnað og átli
2 togara, „Kára Sölmundar-
„Kára“, | bankastjóra og Björn lög-
manns Þórðarsonar, unnu
og „Austra“
son
Árið 1924 keypti eg úl-
gerðarstöðina í Viðev at'
Handelsbankcn í Kaup-
mannaliöfn fyrir h.f. „Kára“.
i
þeir báðir störf sin með
mestu ]>rýði, enda lókust allt-
af samningar að lokum. Þeg-
ar á logaraverkföllum stóð i
Reykjavík var oft róstusamt
i bænum, en sjómenn og út-
Útgerðarstöðin i Viðev var j gerðarmenn héldu fundi nótt
brot úr gamla Milljónafclag-'sem dag. Eitt sinn bafði eg
inu, sem var lagt niður. Alltjhoðað til útgerðai manna-
var i niðurníðslu á stöðinni,; fundar i Kaupþingssalnum.
enda hafði hún ckki verið not þetta var um hásumar og álli
uð í nokkur ár. Til Viðeyjar fundurimi að hel'jast um há-
flutti eg skip félagsins, starnl- degisbilið. Tlg sáknaði Magn-
selti hús og bryggjur og raf- úsar Blöndahls á iundinn,
lýsti slöðina. Stóð þá „Kára- en brátt kom i Ijós Iivað
félagið‘‘ með blóma. Er eg
hafði stjórnað „Kára“ í nokk-
ur ár. fluttist cg aftúr til
Reykjavikur, og stofnaði li.f.
„Fylkir“.
Við verðum nú að fara
fljótt yfir sögu.
Auk þeirra fyrirtækja sem
eg hefi nefnt var eg á Reykja-
víkurárunum annar. eigandi
dvaldi hann, þvi luaðboði
koin og tilkynnti að komm-
únistar væru að sálga Magn-
úsi úti á torgi.
Lítið varð úr ræðuhöldum
en allir ruku á dyr. Er út var
komið sáum við að hópur
manna liafði slegið liring um
BlöndaTil á torginu heint á
móti IJverpooUiúsunum.
s.f. „Kópur'- og gerðum við' Magnús stóð í miðrj þvög-
úl samnefndan togara, fram- ^ unni og varði hendiir sinar að
kvæmdarstjói’i huuveiðarafé- fornum sið, hafði hann staf
lagsins h.f. „Armann“, enn-
fremur framkvæmdarstjóri
sinn einan að vopni. Við út-
gerðarmenn gerðum áhlaup
iélags isl. holnvörpuskipaeig- á þvöguna og náðum Magn
enda og formaður i öllum
samninganefndum sem fjöll-
uðu um vinnudeilur, siðustu
10 árin sem eg var í Revkja-
vik.
Brautarhoíl á Kjalarnesi j heldur þt’>tl
keyplum við pabbi á þessuni, ugur mjög.
árum, seljandinn var Jóhannl Átti útgerðin eins mikhim
frá Sveinatungu, seldi liann skilningi að fagna á þessuin
úsi úr höndum árasarmanna,
hafði hann brotið ibenhólt-
stai' sinn á andstæðingunum
og héít á handfanginu einu,
en lilul sinn Tét liann ekki að
íann væn blóð-
Iiöfuðbólið með ölluni lijá-
leigum og áliöfn. Ráðsmaður
í Brautarliolti varð Ólafur
sonur Bjarna prófasts i Stein-
árum og nú gerist?
Fjarri fór því, var útgerð-
inni jafnan jþyngt með skött-
um og tollum eins og frekast
nesi, én hinn ötuh ráðsmaður Jvar linnt, enda var hún kom-
giftist síðar Astu, yngstu svst- (;n { rúslir er síðasla stríð;
ir minni, og seldum við feðg-
ainii' lionum J>á Brfmlai holl. 1 yerft a sjávarafurðum var
Timburverzlunina h.f. sluilduin sama og ekld neitt,
„Skógur iak eg eiiinig, en og stundum voru þæ.r óselj-
varð að leggja hana niðui 1 ardegar ) d. get eg sagt yður,
vegna þess að eg lékk ekki a^ eg varð cinu sinni að
einn einasta eyri í gjaldeyris- ( borga o0()0 kr fyj ir að kasla
leyfi, var það veitt öðrum f000 sildartunnuin i sjóinn i
scm ekki voru í vandræðum
við öflun slíkra leyfa.
Höfðuð þér tíma til að sofa
meðan þér bjugguð í Reykja-
vík?
öft var svefiitiminn naum-
ur og voru margir fundirnir
einkum svéfnspillar, en eg
bókáði alltaf alla fundi sem
eg hélt í ]>águ útgerðarinnar
og voru þeir eitt árið 265.
Sáttasemjari í
vinnudeilum.
Sanmingar um launakjör
tóku oft langan tima og voru
Kaupmannahöfn.
Á árunum fyrir síðasta
slrið sátu isl. útgerðarmenn
eins og beiningamenn i bönk-
unuin beiina og reyndu að
knýja út rekstrarlán svo út-
gerðin stöðvaðist ekki. Sá
róður var svo þungur, að
sumir biðu Iians aldrei bæt-
ur, en öðrum reið liann að
fullu. Útgerðin var si og æ
rekin með tapi og flest út-
gerðarfyrirtæki i landinu
voru í raun og veru gjald-
þrota, ef upp hefði verði gert.
Árið 1936 kom eg auga á
leið lil ]xsss að lála logaraúl-
gerð mina bera sig, en Út-
vegsbankinn vildi ekki í'allast
á að veita mér reksturslán,
kvaðst hafa komist að þeirri
niðurstöðu, að eg ætti fyrir
skuldum, svo eg fengi ekkert
lán. Þannig var ástandið á
því herrans ári 1936, maður
sem átti fyrir skuldum gat
ekkert lán fengið og þótti mér
þá ekki annað ráð vænna en
selja eignir mínar, greiða
skuldir og hverfa af þw búnu
úr landi lil ]>ess að leila nýrra
miða.
Stríðið skellur á.
Næstu 3 árin dvaldi eg oft-
asl í Kaupmannahöfn, vann
eg þá m. a. að undirhúningi
ýmiskonar alvinnurekslurs i
Færeyjum. Sá undirbúningur
kom að lillu lialdi, þvi stríðið
skalt á áður en nauðsynlegar
vélár voru fengnar til fvrir-
tiekjanna, og hinn 13. april
1910 er Englendingar hcr-
námu Færeyjar lokaðist eg
þar im>i.
Mildur mín var þá, ásamt
börnum oklcar, heima i
Bevkjavik, nema elzla syni
okkar, Stefáni, sem ]ni var
við tannlæknanám j K.höfn.
t desember 1939 með síð-
*
nstu ferð „Lyru“ milli ts-
lands, Færeyja og Noregs
koni Ólöf dóttir mín til Þórs-
hafnar, mér lil ómetanlegrar
gleði.
Skömmu áður en slríðið
hófsl liafði eg Iiafið umhoðs-
og heildsölu fyrir eigin reikn-
ing i Færeyjum, en brátt
þurftj eg að levsa annað og
meira verkefni, sem hafði
mikla þý'ðingu bæði fvrir ís-
lendinga, Færeyinga og Eng-
lendinga.
Fiskflutningar Færeyinga.
Er sti-iðið skaíl á vorú Fær-
eyingar þannig scttir, að þeir
gátu ekki notað gömlu fiski-
miðin sín, hins vegar fiskuðu
Istendingai; mikið, en skorli
flutningaskip til þess að
koma afla sínum til Eng-
lands. Eg bcitti inér þá fyrir
viðskiptum sem urðu bæði
íslendingum og Færeyingum
að miklu gagni i
Færeyingar sendu fiskiskip
sin lil íslands og keyptu þar
nýjan fisk af íslendingum,
sem þeir fluttu ísaðan á enslc-
an marlcað, urðu þelta er j
timar liðu milljónaviðskipli. ■
Samtimis þessu rak eg
heildverzlun mína og stofn-
aði útgerðarfélag mitt (Ót- j
ver Ltd. j sem nú hefir Græn- •
landsskip í förum til fiski-
veiða.
lslandsför á ófriðartímum.
Frá Færeyjum fengu helzt
engir að fara á sb-íðsárunum,
en árið 1942 fengum við dótt-
ir min sérstakl leyfi lil þess
að fara til íslands.
I júlimánuði 1912 lögðum
við af stað frá Þórshöfn með
færeyskri skútu, skipstjórinn
var frá Vestmanhavn og
höfðum við viðkomu þar.
Er við sigldum inn Vest-
manhavní jörðinn sáum við
að Fbereyingar voru að reka [
grindarhvalartorf'u inn eftir j
firðinum, en frá slíku liverf-|
ur enginn Færeyingur fyrr
en drápi torfunnar er lokið. i
aSá er háttur Færeyinga, er
gi-indardráp ber að höndum,
að öll hús eru látin standa op-
in og geta menn farið inn
hvar sem vera skal jafnt á
' nótt sem degi, og liéimtað
mat og brennivín og er grind-
in liggur dauð í fjöru dansa
grindamenn innan uin hval-
skrokkana.
Nóltina sem við vorum i
Vestmanliavn kom engum
dúr á auga.
Skipstjórinn bauð okkur
heim, allt var f'ullt af gunn-
reifu fólki og cins var um
borð i skipinu, svo livcrgi var
svefnfriður.
Næsta dag létum við i haf
og siglduin fram lijá f.jölda
tundurdiifla lil Scyðist'jarð-
ar. Er lil Seyðisfjarðar kom
vakli útlit okkar allmikla
eftirtekt. Eg var með alskegg
niður á bryngu, Olöf var í
hvítum geitaskinnsfeldi, en
ferðafélagi okkar Páll Pat-
ursson, sem nú er kongsbóndi
i Kirkjubæ, var i færeyskum
þjóðbúningi. Ameríkani einn
vék sér að mér og spurði
hvort við væruni eklci Rússar.
Eftir mánaðardvöl lieima lél
'eg aftur í haf nieð' færeyskri
skútu, var ]iá farið að dimma
nótt og lýsti skipverjar með
vasaljósum út l’yrir borð-
stokkana að næturlagi til að
forðast tundurduflin.
Færeyjar á stríðsárum.
Þér ldjótið að liafa frá
mörgu að segja, sem íslend-
ingar tiafa aldrei heyrt l'yrst
]>é>- voruð i Færeyjunf öli
stríðsárin? *
Margt gerðist þar semlítt
cr skráð enn, en stikla verður
á stórum dráltum i venjidegu
viðtali.
Eins og eg gat um áður
liernuindu Englendingar
Færeyjar í april 1940, þá
burl'u ljós úr öllum gluggum
og götuljós voru slöklct, og;
birtust þau ckki aftur fyrr
en að stríðinu loknu.
Færeyingar misstu kring
um 50 skip á stríðsárunum
og um 140 menn fórust með
skipunum. Var þeim ýmist
sökkt við Færeyjar eða á leið
milli landa. Þýzkar flugvélar
g'erðu oft árásir á eyjarnar
og voru þær einkum alvar-
legar fyrstu stríðsárin. Þótt
árásir þessar væru einatt
liætUdeg'ar, var sem einhver
óskíranleg heppni héldi jafn-
an blífiskildi yfir Færeying-
um, og skal eg nefna nokkur
dæmi þcss.
Meðal tveggja eða þriggja.
finuskra millilandaskipa sem
Þjóðvcrjar söklclu við Fair-
evjar, var stórt í'arþegaskip
scm hét „Kaloine Thorden".
Var það að fengnu leyfi Þjóð-
verja og Englendinga á teið
til Ameríku með fjölda far-
þega þar á meðal marga ríka
Gyðinga. Er „Karoline Tlior-
den“ var á leið í Nolseyjar-
firðinum varpaði þýzk f'Iug
vél sprengju á skipið, stóð'
]>að brátt í björtu báli, engan.
farþega sakaði, en fáir memx
af skipshöfninni fórust. Fær-
eyskir smábátar björguða
fólkinu úr hinu brennandí
skipi, en er ]ieir voruaðkonm
að hryggju lélu Þjóðverjar
kúlurnar rigna yfir bátana,
en án ]>ess að drepa eða særa
einn einasta. Skolhríðin úr
landvarnarbyssum Englend-
ingar var svo áköf að himin-
inu virlist slanda i björtu.
báli.
Framh. á 7. síðu.
Undirrituö vátryggingarfélög vilja hérmeð vekja
athygii skipaeigenda á því
Að vátryggingar
skipa
cru cigi í gildi nema að iðgjöld séu greidd eða
um þau samið, og jafnfranit tilkynnum vér,
að um gjaldfrest á iðgjöldum, annan cn þann,
sem álcveðið er í vátryggingarskírteinunum
(t.d. ársl jórðungslegar afborganir), verður
bér el tir eigi að r<eða.
Viljum vér scrslaklega bcnda veðhölum á að
atbuga þetta.
Reykjavík, 11. júlí 1949.
Almeimar tryggingar h.L
$ j óvótry ggingarlél a
lsland§ ii.f.