Vísir - 26.04.1950, Síða 5

-= MÉSvikuda&inn 2(5. apríl £950
/'ÁUW^.'R
a
Louis BraiiSe^ sonur fransks
söðlasntiðs, fann upp hentug-
asta blindraletrið.
Braillé-kerfið varð hornstemn blindramenntunar í
heiminum. — Þegar fyrir aldámót var nafm höfuridarins
kunnugt' um allan heim og bundið við kerfi háns, og
lipplýsingar um það að finna í helztu orðabókum heims.
‘Á vorum dögum kemúr það jafnvel kínversku, blindu
fölki að notum, og- Braille-bækur og tímarit koma út
mánaðarlega í mörgúm löndum heims.
Brjóstlíkan af Louis Braille hefir verið sett fyrir fram-
an söðlasmíðaVerkstæðið gamla í Coupvray. 1 augum á
flestum brjóstlíkönum virðist ekkert líf. En listámánn-
ihum, sem bjó til líkanið af LoUis Braille, héfir jtekizt
að móta það þannig, að úr þeiin géislar mildi heilags
Franz frá Assisi.
Þa'ð var árið 1812 í franska]
sni;'[|x)rpiini Coupray. Litill
(IrengUr, méð 'brún, skæi*
aujcki; var að leika scr í vinnu-
stöfu föður sirts, en Iiann
var söðlasniiður. Allt í einu
grélp drenguririn tvo odd-
hvassa ali og hljóp lit með
])á, en luinn hnaut á hlaupun-
uni, og meiddist svo alvar-
lega, að hann missti sjón á
Öðru auga — og varð brátt
alblindur.
Þorpsbúar vóru bönurti
góðir. „Þai‘na kemur Louis
lilli," sögðu þeii’, er þeir
heyrðu liann þreifa fvrir sér
með litla prikinu sínu. Þarna
sló hánn méð pfikinu sínu
svo ög svo mörg liögg í tré’ð,
seirt hann sat undir og hvíkli
sig, og svo og svo mörg við
niörg við tjörnina, þar sem
hann sat og vinir lians
' skenimtu sér við léiki. Með
svo og svo mörgum liöggum
gat hann gefið sitt af hverju
til kynna. Þegar hann lörigu
seinna var búinn, eftir langa
bái’áttu og erfiðleika, að
fulíkomna lestrar- og skrift-
arkerfi sitt fyrir blinda, kall-
áði Itann það „kerfi siná-
liöggariria“.
BÍindraletrið
gámla.
Þegar Louis var tiu ára fór
Iiann i blindraskóla í París
(Insíitution Nationale des
Jeunes Aveugles). Stofnandi
liennar, Valenfm Ifauy, einn
af framherjum þeim, sein
lcenndu liinum blindu —-
kenndi Louis stáfrófið, með
]>ví að láta fingur hans þreifa
uin 26 stafi blindrastafrófs-
ins, gerðu úr trjágreinum,
Þegar Louis var búinn að
lærá að þekkja stafina fékk
Tiánn í bendur bækur, sem í
voru stafir úr Iclæði, sem
límdir voru ú blaðsiðurnar.
Ilver stafur var um þriggja
þumlimga liár og tveir á
breidd. Þetta var svo erfitt,
að í rauninni vóru engar von-
ir bundnar um framtíð þessa
feérfis, Ævintýrið um „refinn
Reýnard“ til dæmis var i sjö
þykkuin bindum og vóg liverit
þeirra 8 pund.
Þegar Louis s.'ar 14 ára vár
einn nemandanna að þreifa á
préntuðu spjaldi og fann á
því ójöfnúr, þár sem letrið
bafði grafizt djúpt inn í
pappírinn. Þetta valcti Louis
til umhugsunar og liann
liljóp þegar til kennara síns
og sagði lionum frá þessari
uppgötvun. Og hann bvrjaði
fraiílleiðslu ú])pbækkaðra
bókstafa hreyfánlégs leturs.
En bókstafirnir nrðú áð vera
að minnsta kosli þumlungur
á liæð og það var milcið verk
að búa til „bók“ úr því, og
seinlegt og þreytandi að fást
við lestur þeirra, ekki sízt
fyrir ])á, sejn viídu læra sem
mest, eins og Louis, og á sem
skeinmstum tíma.
Löuis fær
mikla hugmynd.
Þegar Louis ó.x vipp várð
hann æ leiðari yfir vanþekk-
ingu sinni og eitt sinn, er
Iiann lcom lieini, ræddi harin
þetta við föður sinn. „Engir
menn eru eins vansælir og
liiriir blindu,“ sagði hann.
„Ilérna get eg þelclcl fuglana
á lcvalci þéirra og eg get þreif-
Sð mig áfrám áð lmsdyrun-
uni. En gctur béýrn og til-
finning aldrei opnað mér
víddir aukinnar þekkingár?
Aðeins bækur gela leysl bina
blindu úr viðjum. En það éru
elclci nernar bælcur fyrir Trina
blindu, serii noklcurs virði
eru.“
Dag nolckuén félclc liann
mikla bugmynd. ITann æll-
aði að finna upp tálcnmál
fyrir bina blindu. Ilvert tákn
átti að merkja ákveðið orð
eða setningu. Kánnske var
þarna leiðin, svo að hinir
blindu - gætu jafnvel lært að
Skrifa. Hann reyndi að búa
til táknmál, bjó til þríliyrn-
inga, ferhyrninga og hringa
o. s. frv., mi’smunandi á
ýmsa vegu, og livert tálcn
hafði sína merlcingu. Hann
bjó þetta til úr afgangsleðri,
sem bann féklc hiá föður sín-
um. En þetta reýndist ekki
hagkvæmt og framkvæman-
legt.
Louis verður
kennari blindra.
Tíniinn leið og Louis var
orðirin kennari í blindraslcól-
anum í París. Eitt sirin sat
liann í kaffistofu þar í borgr
itíni ásamt vini sínum, og
lilustaði eins og viðnlan á vin
sinn lesa upphátt úr frétta-
blaði. Iíaiiri var að lesa um
höfuðsmann í franslca hern-
úín, sem liafði búið til kerfi
lil skriftar og lesturs, með
upphækkuðrim deplum og
strikum, til að lesa mætti í
myrkri. Þannig mætti senda
orðsendingar, er lesa mætti i
myrkri án þess að kveikja
ljós, — lesa með áþreifun.
Það var eins og BrailTe vakn-
aði af draumi. I lann fór að
berja í borðið með fingur-
gcrinunum og gerðist all
liávær.
„Hcrra Braille, berra Brail-
lc,“ sagði veitingamaðurinn,
sem gengið bafði tii hans,
„þér ónáðið gesti mina.“
„Eg bið afsökunar,“ sagði
Braille auðmjúkur. „En eg
befi leyst gátuna milclu, sem
virlist ólevsanleg, levst liið
mikla vandamál, að
bliridum sýn.“
Ðaginn éftir fór Iiann á-
samt virii sínum á fund hins
franska liöfuðsmanns, Char-
les Bai'bier.
„Viljið þér eklci útskýra
fyrir mér,“ sagði Braille við
hann, „næturlestrarkerfi vð-
ar? Hinír blindu munn ávallt
halda miiíningu vðar í
lieiðri.“
sya1,
ast á mörgum erfiðleikum,
kom fyrsta Braiile-bólcin út.
Á þessum tínia átti Braille
við erfið veilcindi að striða,
fýriir manni, sém ér að
deyja ....“
Og svo sagði hún frá því,
hvernig Bi’aiHé liafði kerint
honni að lesa bæfeur og
nótnabækur.
sem að lolcum drógu hann til
dauða, 43 ára gamlan. Mörg-
um mun finnast, að vegir
forsjónarinnar séu órannsak-
anlegir, er þeir bugleiða, að
við að fulikomna þetta kerfi
sitt notaði ‘Braille al, sama
vérkfærið og blindaði hann,
er hann var drengur. Braille
fann upp 63 tálcn, serii nota
mátti, auk tákna fj’rir livern
Iiókstaf stafrófsins, sem sam-
tengingar
stað stuttra
„og“, „fyrir*
Þegar Braille var 27. ara
Barátta við
þröngsýni.
„Hann hefir elcki aðcins
veitt blindum sýn yfir hinn
bjarta heim bókmenntanna,
hann hefri- lika gert þeim
Ideift að geta iðkað músík,
og gleðjast yfir töfrum rierin-
ar
Og hún sagði frá baíráttu
hans, liverhig allar tilraunir
liaris til að fá kerfið viður-
keririt hefðu straridað á
, þröngsýni og afbrýðisemi,
gremarmerki og i ,v _.. , .
ö eða motspyrnu Jieirra, sem
orða eins
o-.s-.frv.
og
högnuðust á því, áð garrila
kerfið væri áfram notað, en
(1836) ííafði ~ hann~'valið fnnað °,g Mlkomnara
l/nami Bbln í hnófi
kafla úr ritum John Miltons
til að sýna gildi kcrfis síns,
og lannst lionum það yiðeig-
andi, að velja einmitt úr
verkiun Jiessa mikla, blinda
skálds. I fyrirlestri um
kerfi sitt í Blindrastofnun-
inni fyrir kennurum sínum
gefai 0g nemeridum, sýndi bann
Stafír myndaðir
með götum í pappír.
Braille reyndi að útlista,
fyrir honum, að inni í myrlc-
Úr hinna blindu bærist aldi’ei
sú birta, seiri bækurnar veita.
„Þetta er í rauninni degin-
um Ijósara“, ságði höfuðs-
maðurinn, „að þetta gæti
orðið ráð til úrbóta“.
Og svo fór hanri að útlista
fyrir honnm kerfi sitt, sem
var ætlað til þess að koma á-
lram mikilvægum dulmáls-
orðsendingum. Hann sagðist
nota ál og stirigá með hon-
um stafi í þyklcan pappír,
ekki alveg í gegn, en þó svo,
að smáhnúður cftir óddinn
væru áþreifanlegir hinum
meginn. Þannig var búið til
einíalt dulmál, til notkunar
í hernum. Ein stunga mérkti:
Sækið fram, tvær stungur:
Hörfið undan. og svo framv.
Ög höfðusmaðurinn var
elcki frá því, að hægt væri að
byggja á þessu víðtækt lcerfi.
„Það cr gerlegt“, hrópaði
Braille. „Leyfið mér að véra
fyrtur hinna blindu í heim- arfólk
inum til þess að þaklca yður“.
kæriii ekld í þess stað.
Þegar frá þessu Öllu var
sagt í blöðunum várð stjórn
stofnunarinnar að lúta í
lægra haldi, þýí að gremja
almennings var iriikil ýfir
afstöðu hennar. Loks var'þá
sigur unninn. Vinir Braille
lcomu til hans, þar sem hann
u. ....... , , , lá í rúminu, ög scigðu h'on-
hvernig liann gat „sknfað i „ , .... ö ° , r.
■ - , . T .. . . .. imi fra ollu, sem serst hafði
ber iim Inl eins hratt og lesið | ____, . •
var fyl'ir, og því næst las
hann það, sem hann hafði i.
skrifað með sama hraða og i
sjáandi maður les.
Hanit mætir
mótspyrnu.
En félagar hans vo.ru af-
brýðisamir og sögðu, að hanri
liefði lært kaflana úr vcrkum
Mills utan að. Braille lór þvi
næst fram á það við Franslca
Akademíið, að hann fengi að
gera grein fyrir kerfi sínu,
og vonaði hann, að vegna á-
lits þessara menningarstofn-
unár mýndi þáð hafast fram,
að kerfið yrði tckið í notkun
í blmdraskólum almennt. En
beiðni háns var hafnað á
]ieini grundvelli, að hinir
Þétta er í þriðja sirin, sem
eg liefi ekki getáð varizt
gráti,“ sagði hann „í fyrsta1
sinn var það, þegár eg varð
blindur, í annað skipti, er eg
frétti um kerfi böfnðsriianns-
ins, óg nú, er eg veit, að eg
hefi elcki til einskis lifað“.
Marconi-félag-
ið 50 ára.
ínu.
Én neméndurnir í BTindra
Um þessar mundir koma
fulltrúar margra landa sam-
an á fund í London, til þess
að halda hátíðlegt hálfrar
aldar afmæli Marconi-loft-
blmdu iengju uæga þjallun skeytafélagsins, sem frægt er
og menntun méð gánila lcerl- megaj anra sjóferðaþ,jóða.
Það yar í april-mánnði, ár-
i'ð 1900 að MarconiféJagið
stofnuninni báðu Braillc þess var stofnað til þess að ]iag.
með leynd, að hann lceimdi nýta up])finningu, sem ungur,
þeim. Hann gerði það og jfalskur maður, Guglielmo
mcira. Hann Iijó til reikn- Marconi að nafnÍ! ]iafði gert>
ingstákn, og kenndi þcim að en ]ffin átíi eftir að liafa í för
reilcna dæmi. Hann fann þar með sér geysivíðtækar og ó-
næst upp og fullkomnaði fyrirsjáanlegar afleiðingar. Á!
nótnákerfi og lai'ð leikinn grUndvelli uppfinninga Mar-
oíganisti sjáliar. conis liafa síðan þróast firð-
Það var elcki l vrr en liarili
. .Fullkonmun
á fimni árum.
Braillc unni sér engrár
hvíldar, 1‘yrr en hann hafð’.
fullkomnað lcerfi á grurid-
vclli þessarar uppfinningar,
og eftir fimm ára þrotlaust
starf og éftir að liafa sigr-
var að fram kominii, að
hann féldc vitnéskju inn, að
kerfi háns hefði sigrað. Eiiin
nemenda hans, urig fiönsk
stúlka, lélc á píanó fyrir tig'ii-
í París, og í lok
hljómleilcanna ætlaði lófa-
tákinu aldrei að linna. Hún
þreifaði sig áfram fram
sviðið og íyfti hægri hörid
siftni, eins og til þcss að
samhönd nm héim allan,
sjónvarp, radar og niýrida-
sendingar með loftskeýtum
og margt fleira.
Hiu æðsta óisk Marconis
var jafnan sú, að draga sem
mest úr liættum sjófarenda,
enda liefir öryggi þeirra auk-
izt ótrúlega milcið vegna upp-
a finningar hans.
1 dag liafa yfir 12000 skip
Marconi-stöðvar, en iim 200
hiðja menn Uin að hætta nð viðgerðarslöðvar félagsins
lclappa. ! eru f f jölmörgum löndum
„Herrar mínir og dömnr, ]leiriis, lil þess að annast við-
viriir nrinir, eg hið yldcur að gerðir allar og lagfæringar á
klappa ekld fvrr mér, heldnr j Márconi-tælcjum,