Vísir - 04.10.1950, Síða 4

N I H
Miðvikudasinn 4. október 1950
irfsxis.

D * >' B L i 8 ■
Rítstjórar: KristjáD < xuðlaugsson, Hersteuu ^«1**.«»
Skrifston \usturstrætt 7
Otgefandi: BLaÐAOTGAFAN VISIB H/i
Afgreiðsla: Hverfisgon i 2 Símar 1660 i tuim uðuj- j
Lausasala 60 aurar.
FélagsprentsEQÍðjan h.l
Þegar krosstrén bregðasi
Svo sem viðskiptamálaráðherra, Björn Ólafsson, sýndi
fram á í útvarpsræðu þeirri, sem hann flutti nýlega
og fjallaði um viðskiptamál þjóðarinnar og afkomu, eftir
að gcngislækkunin hefur verið framkvæmd, hefur hækkun
á verðlagi orðið meiri en ráð var fyrir gert. Ber þar til
í'yrst og fremst að erlendar afurðir, sem flytja þarf inn,
hafa liækkað stórlega í verði og hefur það leitt af styrjöld-
inni, sem nú er háð í Asíu og menn gera ráð fyrir að
breiðist um heim allan fyrr enn varir. Matvörur, vefnaðar-
vörur, málmvarningur allur og flestar aðrar nauðsynjar
hafa hækkað stórlega í verði, cn islenzkar útflutnings-
v.örur njóta ekki nema að litlu leyti góðs af slíkum hækk-
unum á erlendum markaði. Ull og gærur hafa hækkað mjög
í verði, sama sá segja um lýsi og olíur, mjöl og fóðuryörur.
Eykur þetta verðmæti íslenzks útflutnings, að svo miklu
leyti, sem slílcar vörur hafa ekki verið seldar fyrirfram á
föstp verði.
Þótt óáran hafi verið í landinu síðustu árin
og mjög liafi dregið úr útflutningi, sennilega bæði að þvi
er verð og magn útflutnings afurðanna snertir, fer því
víðs fjarri að nokkur ástæða sé til að örvæn.ta og ei
heldur til að leggja árar í bát við framleiðslustörfin. Hins-
vegar er ljóst að bylting hefur orðið, að því er varðar
verkun fisks og sjávarafurða yfirleitt, þar sem segja má
að útflutningur ísaðs fisks sé úr sögunni, en framleiðslu-
magn saltfisks og niðursuðuvara liafi hækkað til muna.
Slíkar breytingar hafa örlagaríkar afleiðingar fyrir þjóðar-
búskapinn i heild, enda tekur það vissulega tíma að vinna
nýja markaði fyrir framleiðslúvörurnar, þegar þeir bregð-
ast, sem byggt hefur yerið á, svo sem brezki markaðurinn
hefur gert á þessu ári.
Vegna togaraverkfallsins er nú svo komið, að um ís-
fislcsölur til Þýzkalands verður ekki að ræða á þessu ári,
og þjóðin verður að vera án þeirra nauðsynja, sem þar
hefðu fengist. Stórfelít tap hefur leitt af verkfallinu að
öðru leyti, með því að togaraflotinn hefði að einhverju
leyti getað stundað karfaveiðar og flutt þar björg í bú.
Jafnframt munu ísfiskssölur hafa verið viðunandi á brezk-
um markaði í septembermánuði, eða frá því er ávaxta-
tímanum og sumarhitunum lauk, og yfir vetrannánuðina
hefir brezki markaðurinn ávailt mátt heita tryggur. Bret-
ar hafa nú takmarkað nokkuð það magn, sem hvert skip
má flytja á markað í einni söluferð, cn þrátt fyrir það er
vafalaust talið að sölur á brezkum markaði geti reynzt hag-
stæðar. Þarf því öllu öðru frekar að leysa togaraverkfall-
ið hið bráðasta, en til þess má cngin ráð spara og hvergi
hlífast við.
Nauðsynjaskortur er nú tilfinnanlegur í landinu, enda
fullyrðir ráðherrann að hann miini sjaldan hafa verið
meiri og stafar það af eðlilegum ástæðum, þar sem kaup-
ge.tan er ekki fyrir hendi. Gegn slíkum nauðsynjaskorti
má vinna, ef þjóðin skilur að annarsvegar verður að auka
framleiðsluna og þar má enginn liggja á liði sínu, en hins-
vegar verður að gæta ítrasta sparnaðar og nýtni í öllum
efnum, þannig að verðmætum sé ekki kastað á glæ fyrir
hirðuleysis sakir. Fígúruhátturinn, sem svo mjpg hefur
selt svip sinn á þjóðlíf vort í heild undanfarin ár, vercjur
að hverfa og þjóðin missir einkis í, en ljfir heilbrigðara
lífi. Þjóðin sjálf hefur myndað það ófremdarástand, sern
hún lifir við, — að vísu undir ötulli forystu stjórnmála-
mannanna, — en engin getur fedmað meinin, ef hann nýtur
ekki til þess stuðnings almennings. Tclji menn heppilegt
að efna til verkfalla eða vinnustöðvunar, þegar þjóðar-
nauðsyn krefst að enginn sitji auðum höndum, þá ráða
þeir því áð vísu, sökum þess að við búum við lýðræði i
landinu. En slíkir menn tefla ekki einvörðungu eigin gæfu
í voða, heldur hagsmunum þjóðarinnae í heild, ep. fyrir
slíkt hættuspil eiga þeir enga umbun að hljóta, enda getur
svo farið, að allt athafnalif verði þá að byggja upp á nýj-
liin grunni, — sem vafalaust verður ekki sórsankalaust. !

Þessi mynd er úr ferðalaginu, sem Guðmundur segir frá í
bók sinni. Er hanu þarna staddur á Piazzp di Ferrare
í Genova.
a
„Sumar 6 SuðurEöaidi&iii66
eftir Guð-anund Oaníeísson.
Þegar menn verða fertug-
ir er venjulega ekki talin á-
stæða til þess að geta þess
sérstaklega í blöðunum,
enda þótt um þjóðkunna
menn sé að ræöa. Menn
þykja víst ekki nógu rosknir
til þess að þá sé „staldrað
við og litiö yfir farinn veg“,
þá er svo margt ógert, mann
dómsárin enn framundan.
Þess vegna er ástæóulaust
að hrópa húrra, þó að Guð-
mundur Daníelsson rithöf-
undur sé fertugur í dag,
fjórða október, og til þess
eru línur þessar heldur ekki
ritaðar, aðallega.
En svo ber við, að nú er
komin í bókabúðir alveg ó-
venju skemmtileg ferðabók
einmitt eftir þenna sama
Guðmund Daníelsson, sem
hann hefir nefnt „Sumar í
Suöurlöndum“„
l Þaö er fullkominn óþarfi
| aö kynna Guðmund Ðaní-
elsson sem rithöfund. Hann
| hefir þegar skipað sér á bekk
með beztu rithöfundum
þessa lands, og látið frá sér
fara 15 bækur, skáldsögur,
ljóð og feröaminningar, en
það út af fyrir sig er ærið
afrek ekki eldri manni. Sem
betur fer er Guðmundur ekki
eldri en þetta, enda yrðu
það vinum hans vonbrigði,
ef hann léti hér staðar num-
ið, en á því er varla nein
hætta, ef ég þekki Guðmund
rétt.
Þessi síðasta bók Guð-
mundar er fyrst og fremst
skemmtileg bók. Ferðasögur
eru jafnan kærkomið lestr-
arefni hér á landi, en alveg
sérstaklega ef höfundurinn
kann þá gullvægu list að
kunna aö ferðast, Guðmund
ur Ðaníelsson kann að ferö-
ast. Hann er ekki einungis
þeim kostum búinn að vera
athugull og eftirtektarsam-
ur ferðalangur, sem að sjálf-
sögðu er ómetanlegt, held-
ur er honum svo sýnt um að
setja það fram, sem fyrir
augu og eyru ber, á lifandi
og glaðlegan hátt Fyrirtaks
kímnigáfa hans kemur hon-
um þar áð góöu. haldi, hann
sér hið smáskrítna og spaugi
lega 1 hverjum hlut, án þess
þó að vera illkvittinn, en
sumum húmoristum, sem
ekki kunna með þá gáfu að
fara, hættir allt of oft við.
Smávægileg atvik á ferð
hans verða Guðmundi hið
skemmtilegasta yrkisefni,
og á stundum finnst manni
maður vera meö honum á
labbi á Charnps Elysées í
París, á úrsvölum morgni
í Skotlandi eða undir skugga
sælum hvelfiiigum einhvers
miðaldaklausturs suður á
Ítalíu.
Stíll Gúðmundar í þessari
ferðabók er umfram allt per-
sónulegur. Hann er dásam-
lega laus við allt Baedeker-
snið, sem stundum vill verða
vart hjá ritglöðum mönnum,
sem þykjast hafa feröazt um
allar jarðir, skrifa bók eftir
bók um fjarlæga staði, en
skilja svo aðeins eftir í vit-
und lesandans óljósan grun
um, að flest hafi hann „lesið
á sig“ í túristabæklingum.
Það er unun að því að ferð
ast með Guðmundi um París
og Ítalíu í þessari bók. Leið-
sögn hans er aldrei leiðin-
leg. Hann fitjar alltaf upp á
inhverju nýju, staldrar við
og rabbar og rabbar við lít-
inn dreng í kyrrð San Mich-
1 ele, teygar andrúmsloft þess
yndislega staðar, þar sem
Prainh. á 7 síðu.
> BERGMAL +
Það, sem sagt var um ým-
islegt í sambandi við Mjólk-
ursamsöluna hér í Bergmáli
um dagi;m, hefir vakið npkk-
ura athygli, enda kom það á
daginn, sem eg raunar vissi,
að fleiri eru sama sinnis en
eg í þessum málum. Eg
held nærri því að mér sé
óhætt að fullyrða, að fá
verzlunarfyrjrtæ.ki þessa
lands láti sér jafn-innilega
á sama standa um óskir við-
skiptavina sinna, en ýmislegt
bendir til, að almenningur sé
orðinn langþreyttur á því fá-
dæma sleifarlagi, sem virð-
ist á rekstri þessa fyrirtækis.
*
; Þesgu til spnnunar skal hér
birt bréf, seni mér barst i gær
frá „Húsmóöur“, og hygg eg,
aS hún mæli fyrir munn fleiri.
Bréfið er svona: „Þér spy.rjiS
(pg von er), hv.að Mjólkursam-
salan græði á því aö svíkja v.iS-
skiptavinni sína um pappír- Eg
held, að svariS sé augljóst: Hún
græSir þaö, aS geta náS sér
iiiöri á þeim. Þ.etta grátbros-
lega verzlunarfyi'irtæki yirSist
nefnilegá gaíigá m’eS einhverja
duld (komplex) í garS álntenn-
ins og þurfa íneð öllu hugsan-
legu inóti að yfeyiia .að .klckkja
á fólki. Margir muna enn,
hversu lengi Samsalan þver-
skallaðist við því að setja
mjólk á flöskur og bar viö
„tappaleysi". Síðan loksins var
horfið að ])ví ráði að afgreiða
mjólkina á flöskum þurftu
menn helzt að búa sig út með
bæði flöskur og brúsa undir
teama lítrafjölda af mjólk, eins
og frægt er orðið- Hvaö ætli
Samsalan græði á því?
*
Síðan flöskurnar voru
teknar í notkun (og skorti
þá ekki sjálfhælnina í sam-
tölum viö fréttamenn), hefir
reynzt ómögulegt að aka
þessari stofnun til þess að
afgreiða mjólkina heim til
fólks, 'eins og sjálfsagt þyk-
ir alls staðar annars staðar,
og sjálfsagt þótti í Reykja-
vík áður en Samsölunni var
þröngvað upp á bæjarbúa-
Hvað ætli Samsalan græði á
því ?
*
Þegar loksins tókst að þrúga
þessu fyrirtæki til að taka up,p
skömmtun á mjólk á nef (áðúr
var s.kannntað jaf-nt hverjuin
scm keypti), þá tókst henni méð
naumi11dum iað bjarga skyrinu
undan skömmtun, svo aö hægt
yrði að hafa gamla lagið á því:
afgreiöa þá, sem fyrstir koma
— hinir fá ekkert, tlvað græðir
Samsaían á því ? •— Með dugn-
aði og harðfylgi hefir Samsöl-
unni tekizt að halda í biöraS-
irnar vi'ð MjólkurbúSirnar. Það
fyrirkomulag stelur miklum
tíma af öllum viðskiptavinum
og gerir afgreiijslufólkið
grimmúðugt í skapi- Én þetta
kemur heiin: Samsalan græðir-
Henni tekst að gera viðski’íta-
vininá óánægða. Það er liennar
fyrsta og siöasta boSorö.“
Þetta var þá bréfið frá
„Húsmóður“, Og fleira er til,
hæði bréflegt og eips það,
sem sagt hefir verið við
undirritaðan f síma út af
hinum furðulega rekstrí
þessa „öndvegisfyrirtækis'þ
sem sér íbúum þessa bæjar
fyrir mjólkurafurðum, með
þeim endemum, sem öllum
eru ljós. Ep. þetta verður að
duga að sinni- En gæti apn-
ars hugsast, að Samsalan
reyndi einhvern. tíma a.ð
koma til móts við okkur, sem
verzlum við hana. Eg held
varla, þá hlytu að vera eip-
hver feigðarmórk á, heani.