Vísir - 15.12.1950, Blaðsíða 10

10
V I S I R
Föstudaginn 15. desember 1950
Loftur á
og
ara*
Loftui' Guðmundsson bóndi á málefnum heldur Loftur í
Strönd er 75 ára í gær. Hann hófi fram, en leitar því meira
er fæddur að Söndum í Með- eftir áliti þess, er hann ræð-
allandi og þar ólst hann upp.1 ir við. Er eigi ætið Ijóst, hvort
Guðmundur faðir hans var hann hyggst auka með því
bróðir þess víðkunna fræði- skilning sinn, eða pí’ófa þekk-
manns og rithöfundar, Mark-1 ingu viðræðumanns, ’en fund-
úsar í Iljörleifshöfða- Þeii’|VÍs er hann á allar veilur í
bræður voru Loftssynir, Guð- málstaðnum. Elcki verður
mundssonhr í Iiolti í Mýrdal. sagt, að Loftur sé fljóttek-
Loftssonar á Giljum, Ólafs- inn en þó er hann manna
sonar bónda að Ásum í skemmtilegastur heiiri að
Skaftártungu 1728—1771. 'sækja og lætur það að líkum,
Móðir Lofts á Strönd var því að hann er allra manna
Guðrún Magnúsdóttir Nor- minnugastur á það, sem hon-
dahls, Jónssonar prests Nor- um þykir þess vert að gefa
dahl, Magnússonar sýslu- gaum að. Bókgefinn er
manns, Ketilssonar. Móðir Loftur og því fjölfróður og
Magnúsar Ketilssonar var víða heima. Léttmeti les hann
Guðrún systir Skúla fógeta. þó ekki — eins og reifara.
Móðir Guðrúnar á Söndum Hann unir ekki við að lesa'
hét Rannveig Eggertsdóttir það, sem hripar í gegnum
prests. Móðir sr. Eggerts var hugann eins og vatn um
Rannveig dóttir Skúla fógeta.1 grind. Lög og stjórnmál eru
Guðrún á Söndum, móðir Lofti hugstæð viðfangsefni.
Lofts, var tápkona, éin hin Fáa menn veit eg jafnhæfa
mesta, skynsöm, fróð og honum til afskipta um þjóð-
stálminnug. Áttræð fór hún’mál, þó að hlédrægni hans
á hesti austan úr Meðallandi hafi hamlað honum frá veru-
og suður á Reykjanes. I lega áberandi þátttöku í
Eins og sjá má, þá er þeim efnum. 1 rökræðum
Loftur af góðu bergi brotinn kemur vel frain hleypidóma-
og þarf ekki langt að sækja laus gagnrýni hans og í-
þann persónuleika, sém ein- hygli. Hefir margur orðið
kennir mæta menn. ! þingmaður, sem minni hafði
, Ungur að aldri missti hæfileika, en meiri fram-
Iúoftur föður siíin og varð girni- :
hann þá strax að sjá um bú- T „, .. , ,
i, , v Loítur a Strond er íhalds-
ío með moður smm a Sond- , , . . ,
, , ,., , maður i þeirri gomlu og
um, og þar var hann til ars- , v . .
ins 1906, er hann kvasntist «,°?U merkmf' „sl?PPa
Tv-.. ...r eklu iieinu við nvia timann,
Guðfinnu Biornsdottur lios- , , . , _ ,
,. ... n an gagnrvni um það, hvaða
moður, sem latm er fyrir all- .. ‘ v , . ’ TT.
.,,, voru verið cr að Iiioða. Ilins
morgum arum. Fliotlega
, , , ., , , , , vegar er ljost, að svo vitur
lioiu Iiau hion buskap a ° .
c,,..,, ' T ... , maður sem hann, hugsar gott
Strond, þar sem Loftur lief- TT,, ,,
■ ,,,. . ,,, ,. T,■ ■ til íramiara. Velunum íagn-
ír att heima alltaí siðan. Born . v
, . ,., ,, v, ar hann, svo að eríiðmu verði
þeirra hiona eru: ■ Guðlaug ,,,. . , ■ _• • • .
. , _ ‘ lett af bestunum. En fynr
liusíreyja a Strond og Egg- , . . . ,
. , , ,. , ,þeim ber liann nnkla um-
ert busettur i Reykiavik. : . , ■
I hyggju og sænur það vel
Loftur á Strönd hefir átt góðum luestamanni eins og
miklu trausti að mæta í sinni Lofti. Frá blautu barnsbeini
sveit. Oddviti var hann til vandist Loftur Kúðafljöti,
skamms tíma og hafði þá ver- því að Sandar eru í hólma í
ið það nærri fjóra tugi jára. þvi, en Strönd hins vegar á
Mörg störf fleiri hefir liann austurbakká þess. Mun Lofti
haft á hendi fyrir almenning- oft hafa ofboðið þvælingur-
Fáa menn — eða enga — inn, sem leggja varð á liest-
þekki eg, sem leyna eins hæfi- ana í þessu mikla vatnsfalli,
leikum sínum og öllu atgerfi, sem er eitt þáð mesta á Suð-
sem Loftur á Strönd. Að vall- urlandi. Nærfærni hans sem
arsýn er hann naumast með- hesta- og vatnamanns má
almaður, en þó er hann nokkuð marka á því, að
kraftamaður. I fasi er hann hesti hefir hann aldrei lileypt
hægur og fer lítið fyrir hon- á sund um sina daga og fór
um, þar sem hann er meðal(þó ferða sinna eftir áætlun
manna, en þó er hann manna og oft sem fylgdarmaður yf-
snarastur í snúningum, efjir Fljóíið. Loftur var óvenju
til þarf að taka, skjótráður glöggur á hesta og þekkti
og öruggur til úrræða. Vits- alla hesta ferðamanna úr
munir hans og mannkostiiý austursveitum þá tíð, er þjóð-
tiggja ekki á yfirborði frekar leiðin var syðra yfir Kúða-
en annað í fari hans. Brjóta fljót hjá Söndum. Það hefir
þarf til mergjar, og góður því eflaust ekki verið af til-
kjarni er oft varinn harðri viljun, er hann komst yfir
og sterkri skel. Skelin, að til- ]iað skaftfellska reiðhesta-
finningum Lofts gat þolað kyn, er konnt er við Maríu-
stór högg, cn lirast jafnvel bakka. En um þrjá aldar-
frekar fyrir lítilli viðkomu,1 fjórðunga hafa hestar af því
ef barn'átti hlut að máli, eða kyni borið af flestum öðrum.
þeir, sem máttu sín niinna hestum í Skaftafellssýslu —
en meira. Skoðunum sínum á j og sumir verið svo miklír
kjörgripir, að naumast hafa
átt sína líka nokkurs staðar.
Er þessi hrossaætt hreinrækt-
aðri á Strönd en-nú mun ann-
ars staðar að finna. Fjör-
, hesta átti Loftur alltaf og á
enn. Á yngri árum gat hann
jsprett úr spori, en ekki var
honum mikið um það gefið
að lána hesta sína, nema
hann væri sjálfur með í för-
inni eða Eggert sonur lians.
Loftur á Strönd verður
alltaf talinn í hópj skaft-
fellskra merkismanna. Hann
er hófsemdarmaður mesti,
starfssamiir, skapfastur og
jafnlyndur. Munu fáir nú til
dags bera betur vitnisburð
þann, er Haraldur konungur
Sigurðsson gaf Halldóri syni
Snorra goða- En um Halldór
kcmst hann m.a. svo að orði:
^ „Hvort er það var mann-
háski eða fagnaðartíðindi eða
Iivað sem að liendi ícom, þá
var hann eigi glaðari eða ó-
glaðari.“
Lofti háir nú mest sjón-
depra. Að öðru leyti Iiei’
hann aldurinn vel, er Iiann
enn fríðtir sýnum og léttur í
hreyfingum, Síðastliðið sum-
ar'gékk hann að heyverkum
frá morgni til kvölds. Hald-
ist heilsa hans i sama horfi,
getur hann enn uni sinn lagt
hönd að verki og upplýst
inargan til gagns og ganians.
Skólabekk hefir Loftur á
Strönd aldrei setið, en svo
lengi dagar hans eru ekki
allir, ber hann einkenni þess
manns, er mannast hefir vel
i skóla lífsins.
Að síðustu óska eg svo
Lofti til hámingju á þessum
tímamótum aldnrs hans og
árna honum allra heilla um
ókomna ævidaga.
Þ. H.
ir yfir Sprengisand. Aðrir
þættir og ferðasögur eru:
Harðsótt eftirleit eftir Ósk-
ar Einarsson lækni, Úr ferða
bókum Magnúsar Grímsson-
ar, Eftirleit á Arnarvatns-
heiði haustið 1914, eftir
Þorstein Einarsson, Kald-
samt á Kili eftir Sigurö frá
Brún, Um öræfi íslands eft-
ir síra Sigurð Gunnarsson,
Geigs og feigs götur, eftir
Benedikt Gíslason o. fl.
Pálmi Hannesson og Jón
Eyþórsson hafa búið þessa
bók undir prentun, svo sem
hið fyrra bindi og er í alla
staði vel og smekklega frá
utgáfunni gengið.
I€cMI-TIl4f
tt
Sókna- og sýslulýsingar Bókmennta-
félagsins frá 1839 - 73.
Fyrir nokkurum dögum
kom á markaðinn upphafsrit
að stórmerku riísafni, en það
er heildarútgáfa á sýslu- og
sóknalýsingum Bókmennta-
félagsins frá árunum 1839—
1873.
Það er Jónas Hallgríms-
son, okkar ínæla skáld, sem
fyrstur manna kemur fram
með þá liugmynd, að Bók-
menntafélagið gefi út ná-
kvæma lýsingu á íslandi. Til-
laga Jónasar fékk bvr undir
báða vængi og lét Bók-
meiintafélagið senda dreifi-
bréf til allra sóknarpresta og
sýslumanna á íslandi, þar
sem lieitið var á þá til lið-
veizlu og þeim jafnframt
sendar fjölmargar spurning-
ar til leiðbeiningar.
Jónasi Hallgrímssyni var
síðan falið að senija Islands-
lýsinguna, en liann var allra
manna bezt til þess fallinn
vegna náttúr ufræöiþek king-
ar sinnar og gáfna. Jónasar
naut þó skammt svo sem
kunnugt er og þar með féll
þessi íslandslýsing um sjálfa
sig', en drög þau og heimild-
ir, sem sýslumenn og sókna-
nrestar viðuðu að hafa fallið
í geymslu og gleymsku að
mestu leyti þgr til nú.
Það var aðallega fyrir
áeggjan þeirra Jóns Eyþórs-
sonar veðurfræðings og
Pálma Hannessonar rek tors,
að Bókaútgáfan Norðri réð-
ist í útgáfu Sóknalýsinganna
og hafa þeir tekið að sér að
sjá um útgáfu fyrstu bind-
anna hvað sem síðar verður.
Gert er. ráð fyrir, að lýsing
hverrar sýslu verði í sérstöku
bindi og verða þau þá alls
18 að tölu, stór eða smá eftir
atvikum, og gæti jafnvel far-
ið svo, að sunnmi sýslunum
verði skipt í Ivö bindi.
Sólcna- og sýslulýsingarnar
éru og verða heimildarrit
liliðstæð hinum beztu sagn-
fræðiritum okkar eins og
Safni til sögu íslands, Forn-
bréfasafninu o. fl.
Fyrsta bindið fjallar um.
Húnavalnssýslu og hefir Jón
Eyþórsson búið það undir
prentun. Það er röskar 200'
bls. að stærð og nær yfir allar
sókiiir sýshmnar, 15 að tölu.
Næsta bindi ver'ður um
Skaga'fjarðarsýslu ' 'óg sér
Pálmi Hannésson mn útgáfu
þess.
oanpB
nlnga
©g
j ,,Hrakningar og heiða-
vegir“, 2. bindi, er nýkomið
út á vegum Norðraiítgáf-
■ unnar.
j Hrakningar og heið.ayegir
varð metsölubók í fyrra og
sýnir það bezt hve hrakn-
ingasögur er kærkomið lestr
arefni öllum þórra fólks,
enda fátt efni jafn örlaga-
þrungið og stórbrptið, ef vel
er á penna haldið og í stíl
fært„ Kemur enda við fá
tækifæri betur í ljós mann-
dómseinkenni íslendingsins.
hetjubarátta han:s‘og hetju-
lund.
í þessu bindi er m. a. ferða
saga þeirra J. Schythe og
síra Sigurðar Gunnarssonar
á Vatnajökulsvegi sumarið
1840, en það er frásögn um
einhverja verstu hrakninga-
för, sem nokkur ferðamaður
hefir lent 1 hér á landi' að
sumarlagi. Þá er veigamik-
il og bráðvel sögð ferðasaga
eftir Pálma Hannesson um
Brúáröræfi, hrjakriihgáságá
Stefáns frá Möðrudal, rit-
j gerð eftir Einar E.. Sæmund-
sen um fornar leiðir og ferö-
99
Fyrir þremur árum sigldi
norskur fullhugi, Thor Hey-
erdahl, á svokölluðum balsa-
fleka, yfir 8000 km. breitt út-
haf, og er þetta talin ein sú
djarfasta og sérstæðasta
rannsóknarför frá því er
Nansen fór á „Fram“ norður
í höf.
Nú er komin lit á islenzku
bók um þessa ofdirfskufullij
ævintýraferð. Nefnist hún
-Kon-Tiki og er eftir Heyer-
dahl. sjálfan. Jón Eyþórsson
veðurf r æði ngur i slenzkaði;
hana; en Drapnisútgáfan gaf
út.
Tilgaligiirinn með ferðinni
var sá- að sanna þá lilgátu
H'eye'rdahls að Suðurhafseyj-
ar liafi Iiyggzt fvrir atbeina
Inka i Peiú og að þeir hafi
s’glt þangað. á balsaflekum.
Þégar Héyefdabl kom fyrst
•fram með þessa skoðun síná
þótti hún fjarstæða, þar sem
ólmssandi var talið að sigla,
'þviliknm flotholtsferjum yfir
reö'inhaf.
F.n Heverdabl lét þá ekki
standa við orðin tóm, hann
úfbjó sér balsafleka og sigldi
á bonum við sjötta mann, þá .
leið sem liann taldi að Ink-
arnir liefðu farið Ferðin stóð
í 100 daga og var hin ævin-
týralegasta.
Fleka þann, sem Heyerdabl
sigldi á nefndi liann Kon-
Tiki eftir sólguði Suðurhafs-
eyjabúa. Nú er nákvæmt hk-
an af flekanum til sýnis í
Bcíkaverzlun lárusar Blön-
dals á Skólavörðustíg, og eftir
því geta menn ímyndað sér,
hversu giftusamlegt það bef-
ir þótt að leggja á slíkri
fleytu yfir þyert Kyrrahafið.
En förin tókst þrátt fyrir það
vel og fyrir bragöið er bókin
„Kon-Tiki“ til orðin.
, Kon-Tiki“ hefir vakið
gífurlega athvgliý Hún kom
út á þremur Norðurlandamál-
um i fyrra og seldist þá bezt
allra nvrra bóka í þéim lönd-
iiiii, I ár kemiii’ liúú út —
■eða er komin út —- á flestum
belzl.u . þióðhingum lieims,
endá er bókin afburða vel
skfáð og skémniiileg aflestra.
• R'ó'km er 270 bís. að stærð
auk fjölmargra sérprentaðrá
mvnda.