Vísir - 23.12.1952, Blaðsíða 7

Í>riðjudaginn 23. desember 1952
V í S I R
Magni Guðmundsson, hagfr.
Á að fjölga bönkum?
Víínrlegra að fella alla bankana
í einn með fleiri deildum.
Kreppuárin eftir 1930 voru
tímamót að því leýti, að þá
hófst markvís viðleitni lands-
nianna að ráða bót á ýmsum
vandkvæðum efnahagslífsins.
Fram að Alþingishátíðinni mun
mega telja, að nær algert „lais-
sez-faire“ háfi ríkt í atvinnu-
málum. Á kreppuárunum voru
settar beinar gjaldeyrishömlur,
innlendur iðnaður vár efldur o.
s. frv. Við fengum nefndir, sem
höfðu hlutverki að gegna á einu
sviði eða öðru. Nefndunum
fjölgaði eftir því sem á leið, og
náði tala þeirra hámarki í stríð
inu, er fjöldi þeirra var orð-
inn svo mikill, að mönnum
þótti nóg um. Byrjað var að
tala um „nefndafargan“ og
„haftaplágu“. Ekki varð þó
breyting á meginstefnunni að
fela nefndum forsjá mála, held-
ur bættust nýjar í hópinn uud-
ir nafninu ,,ráð“. Þeirra frægust
er f járhagsráð.
Um nefndir eða ráð má segja
líkt og um margt annað, sem við
nemum af nágrannaþjóðunurn,
að hugmyndin sjálf getur verið
góð og nytsöm. Hins vegar má
aldrei gleymast, að framkvæmd
hugmyndarinnar verður að
miða við íslenzkar aðstæður.
Við erum ofur fámennir, eða
álíka margir og íbúar við eina
götu 1 stórborg. Þess vegna er
fráleitt að taka upp eftir millj-
ónaþjóðum fullkomin kerfi,
enda þótt við getum tileinkað
okkur í stórum dráttum aðferð
þeirra við lausn efnahagsvanda-
máls.
Það var einmitt þetta, sem
ég hugleiddi, þegar ég las um
frumvarp ríkisstjórnarinnar
varðandi Framkvæmdabanka.
Verksvið þessa nýja banka er
öflun og veiting lánsfjár í til-
teknar framkvæmdir, verð-
bréfaviðskipti og leiðbeining-
arþjónusta um fjárfestingar-
mál. Þetta er hvorki annað né
meira en fáeinir menn innan t.
d. Landsbankans myndu geta
annast í samvinnu við liag-
fræðideildina. Við þurfum ekki
fleiri bank.a. Þegar Iðnaðar-
bankinn var stofnaður í haust,
var mikill fögnuður með mörg
um. Kaupsýslumenn sögðu, að
næsta skreíið •• a?ri a'5 koma á
fót verzlunarbanka. Þeim, er
þetta ritar, var annað i sinni.
Mér hefði þótt viturlegra að
færa þá tvo banka, sem fyrir
voru, Búnaðarbankann og Út-
vegsbankann, undir Landsbank
ann, enda eru þeir allir starf-
andi með ábyrgð ríkissjóðs. Á
hinum síðast nefnda mátti hins
vegar gera fyrirkomulags-
breytingu þannig, að höfuð-
greinar atvinnulífsins ættu full-
trúa í stjórn hans. Hefði bank-
inn þá landbúnaðardeild, sjáv-
arútvegsdeild, iðnaðardeild og
verzlunardeild, er hver um sig
lyti sérstökum bankastjóra und
ir yfirumsjá eins aðalbanka-
stjóra. Útibú með hagkvæmu
sniði mætti síðan reka á þeim
stöðum, er þurfa þætti. Með
slíkri samsteypu bankanna má
spara þjóðarbúinu rekstrar-
gjöld, er nema miklum fjár-
hæðum.
I okkar landi hefur enginn
banki hið ákveðna hlutverk að
stjórna gervallri peningavelt-
unni (seðlum og útlánum) að
hætti svonefndra miðbanka eða
Central Banks. Seðlabanki
Landsbankans hefur að vísu á-
hrif í þessa átt með því að ráða
vöxtum endurkeyptra víxla; en
þau áhrif ná skammt, eins og
reynslan hefur sýnt. Þegar ég
frétti, að dr. Benjamín Eiríks-
son ynni að endurbótum banka-
löggjafarinnar, taldi ég víst, að
hann undirbyggi tillögur, er
miðuðu að því að efla ítök
Landsbankans og getu í því
efni að treysta verðgildi pen-
inganna. En í staðinn fáum við
nýjan banka, sem leysir Lands-
bankann af hólmi að nokkru
leyti. Nýi bankinn á m. a. að
„verzla með verðbréf“ og
,,kaupa og selja eigin skuida-
bréf“. Er líklegt, að ætlunin
með þessu sé einmitt að orka á
fjármagn í umferð til aukins
jafnvægis í verðlags- og at-
1 vinnúmálum. Iiins vegar er
þessi aðferð, og þó einkum
hækkun og lækkun vaxta á
víxl, nokkuð úrelt. Þýkir heppi
iegra að gera bönkum, spari-
| sjóðum og sparisjóðsdeildum
i'yrirtækja (t. d. kaupfélaga)
| skylt að lögum að geyma hjá
' aðalbanka ákveðinn hundraðs-
hluta sparifjár- og reiknings-
innstæðna sinna. Má þá með
beinni , tilskipun aðalbanka-
stjórnarinnar auka eða minnka
þennan hundraðshluta, eftir
efnahagsástandinu, en slíkt hef-
ur aftur margföld áhrif á lána-
starf semina. Þetta veldur á
vissan hátt minni röskun en
breytingar á vöxtum, en á hinn
bóginn nær kaup og sala verð-
bréfa á frjálsum markaði oft
ekki tilætluðum árangri.
Af greinargerð frumvarpsins
verður ráðið, að höfuðmarkmið
Framkvæmdabankans' sé öflun
lánsfjár frá erlendum aðilum
(t. d. Alþjóðabankanum), er
setji oft skilyrði fyrir lánveit-
ingum. Sé Framkvæmdabank-
inn þannig nauðsynlegur tengi-
liður. Þarna er margs að gæta,
því að erlendum lántökum
fylgir ávallt nokkur hætta fyr-
ir efnalegt sjálfstæði þjóðar.
Er nauðsyn að búa þannig um
hnútana, að með 'hinum nýja
banka sé utanaðkomandi öflum
ekki opnuð leið til of mikilla á-
hrifa á fjármál landsins.
Þess er getið, að hollenzkur
maður hafi lagt á ráðin um
Framkvæmdabankann. Það
mun þó á flestra vitorði, að dr.
Benjamín Eiríksson hafi unnið
að málinu um langan tíma, og
virðist kynlegt, ef öðrum er
eignað afkvæmið. Hins vegar
er ástæða að gefnu tilefni að
átelja hina sífelldu leigumála
íslenzkra stjórnarvalda á er-
lendum sérfræðingum. Jafnvel
Reykjavíkurbær mun hafa beð-
ið bandaríska menn að athuga
reikninga sína og gera tillög-
ur um sparnað í rekstri. Þetta
lýsir furðulegri vanmáttar-
kennd. Við skipum okkur hér
að nokkru leyti á bekk með fá-
kunnandi Asíu- óg Aíríkuþjóð-
um, sem verða a'ð sækja flesta
fagkunnáttu, jafnvel hjúkrun-
arkonur út fyrir landamærfn.
Innlendir hagfræðingar hafa
aflað sér sömu menntunar og
erlendir hagfræðingar (a, Hol-
lendingum meðtöldum), en hafa
að auki þá sérþekkingu ís-
lenzkra aðstæðna og íslenzks
þjóðareðlis, er gerir þá öðrum
hæfari, ef vilji er fyrir hendi, til
að leysa efnahagsvandamál
landsins farsællega.
En meinloka íslenzkra stjórn-
málamanna er sú að gera kerf-
ið of flókið og umfangsmikið.
Saga Alþingis er í stórum
dráttum á þá lund, að samin
eru og samþykkt frumvörp um
nefnd eða ráð eða stofnun, sem
á ao stjórna þessu eða hinu,
eða frumvörp um myndun
sjóðs, sem á að bjarga einu eða
öðru. Afleiðingin er sú, að ná-
lega helmingur þjóðarinnar
„kontrólerar" hinn, en sameig-
inlega sligast landsmenn undan
sköttum og álögum á borð vicS
þjóðir, sem eiga í styrjöld.
Rvík, 15./12. ’52.
Magni Guðmundsson-
Nr. 16/1952.
TilkyniiiiAg
Fjárhagsráð hefur ákveðið að flutuingsgjöld á vörum,
sem fluttar eru til landsins skuli lækka um 5% fi'á
núgildandi farmgjaldatöxtum. Tekur þetta til skipa,
sem koma til landsins frá og með deginum í dag.
Heykjavík, 20. desember 1952.
VerðlagHskrifstofan.
Nr. 14/1952.
Tilkynning
Fjárhagsráð hefur ákveðið eftirfarandi hámarksverð
á benzíni og hráoliu:
1. Benzín hver lítri kr. 1,70
2. Hráolía hver lítri kr. 0,75
Að öðru leyti haldast ákvæði tilkynningar nr. 10/1952
frá 31. maí 1952.
Reykjavík, 20. desem.ber 1952.
Verðlagsskrifstofan.
iioour leiði
'ísl-P' vsJSp
ft
Nýkomnir sérlega fallegir og
sterkir amerískir útigallar á
telpnr og drengi 1—7 ára úr
ui og nælon. — Eiimig stakar
buxisr á börn og unglinga. —
Hentúgar jólagjafir.
i'tga'ÍB* aíÍÞBsasaa';
Amerísk nælon-pils, undirkjólar
og náttkjólar í fallegu úrvah.
Nælonsokkar. Peysur. Skraut-
leg kjólabelti. Snyrtivörur og
ílmvötn o. m. fl.
Ftgrir /serra:
Manchetskyrtur, bindi og bind-
isnælur. Sokkar úr ull og næíon.
Hattar, Treflar. SeSIaveski.
Leðurtöskur meS snyrtiáhöldum
o. m. fl.
©
©
©
röreir “ JFenlllvffðer röror — iPtitjretr r©nir
Vesturg. 4.