Vísir - 21.01.1953, Blaðsíða 4

4
VISIR
Miðvikudaginn 21. janúar 1953
DAGBLAÐ
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur Ingólfsstræti 3.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Forsetaskiptin í Bandaríkjumim.
Dwight D. Eisenhower, fyrrum hershöfðingi, hefur nú tekið
við forsetaembætti og stjórnartaumunum í Bandaríkjunum.
Er þá lokið tuttugu ára valdatímabili demókrata-flokksins þar
í landi, enda þótt kosningafyrirkomulagið sé þannig, að völd
þess flokks hafi stundum verið all-takmörkuð, þar sem hann
hafði ekki ævinlega meiri hluta í báðum deildum þingsins.
En þótt kjósendur hafi nú hafnað handleiðslu demókrata
um hríð, er ekki að efa, að áhrifa margra stjórnarathafna þeirra
undir forustu Roosevelts og Trumans mun lengi gæta í Banda-
xíkjunum og raunar víða um heim. Á valdatímabili þeirra hefur
það gei'zt meðal annars, að Bandaríkin hafa horfið að fullu og
öllu frá einangrunarstefnu sinni, og snúið svo við blaðinu í
utanríkismálum, að þau hafa tekið að sér forustu lýðræðis-
ríkjanna í baráttu þeirra fyrir friði og frelsi. Á þessu tveggja
áratuga skeiði hafa Bandaríkin og orðið að ganga undir eldskirn
ægilegustu styrjaldar, sem sagan kann frá að greina enda þótt
landið hafi ekki sjálft orðið vígvöllur, og loks hefur þar orðið
að kalla má byltin'1 í félagsmálum og framfarir örari á ýmsum
sviðum tækninnar e . menn mun hafa órað fyrir.
Sumir kunna að segja, að okkur hér úti á íslandi skipti það
ekki miklu máli, hverjir fari með völd hverju sinni í hinum
ýmsu ríkjum heimsins, en þó fer því fjarri, að okkur sé það
með öllu óviðkomandi, því að svo nátengdar eru þjóðirnar nú
orðnar í heiminum vegna viðskipta og tækniframfai'a, að allar
hljóta að synda eða sökkva saman. Það er því ekki úr vegi að
staldrað sé við og athugað, hver áhrif það kann að hafa, að
Bandaríkjamenn hafa nú haft skipti á ú'lokkum í stjórn lands-
mála og — um leið — heimsmála.
Þótt einangrunársinnar í Bandaríkjunum sé nú engan
veginn eins öflugir og þeir voru eftir fyrri heimsstyrjöldiná,
þegar þeir komu í veg fyrir, að Bandaríkin gerðust aðilar að
Þjóðabandalaginu, þótt Woodrow Wilson forseti ætti hug-
myndina að þeim samtökum, eimir þó enn eftir af þeim, og þeir
eiga ýmsa foringja, sem vilja helzt, að Bandaríkin dragi sig
inn í skel sína, og láti heiminn sigla sinn sjó. Þessir menn gerðu
tilraun til þess að ná yfirhendinni á flokksþingi republikana í
sumar, en urðu undir. Má þess vegna fastlega gera ráð fyrir
því, að engin breyting verði á utanríkisstefnu Bandaríkjanna,
en það er raunar hún, sem mestu varðar aðrar þjóðir, og þá
.fyrst og fremst þær, sem eru þannig í sveit settar, að þeim
stafar hætta af skefjalausri valdafíkn kommúnismans og áform-
um hans um að brjóta allan heim undir sig. Það er því happ
hinum vestrænu lýðræðisþjóðum, að Eisenhower varð forseti úr
hópi í’epúblikana, því að hann er gamall og' mikils virt.ur sam-
verkamaður fjölda margra stjórnmálamanna í. þeim löndum,
sem hér er um að ræða, og þekkir manna bezt, hvernig’högum
■er háttað í ríkjum þeim, sem þurfa að njóta stuðnings og
.fulltingis Bandaríkjanna, til þess að bægja ógn kommúnismaps
frá dyrum sínum.
Og þai- sem ísland er í hópi þeirra ríkja, er það einnig mikil-
vægt fyrir okkur, að maður á borð við Eísenhower hefur valizt
til að stjórna í forusturíki lýðræðisþjóð'anna. ísland er að fólks-
fjölda smælingi í hópi þjóðanna, en á ekki síður tilverurétt en
þær, sem stænri eru og auðugri, en vegna smæðar sinnar verður
það að treysta hinum stærri í mörgum efnum, og því er mikil-
vægt að þar sé vel stjórnað og með hag allra fyrir augum.
Valdabaráttan í „alþýðu-
lýSveldunum'
J!
Tjegar stjórnarskipti fara. fram í Bandaríkjunum — og
raunar öllum lýð'ræðisríkjum — er fróðlegt að virða fyrir
sér, hver háttur er á hafður í þeim ríkjum, sem orðið hafa
kommúnismanum að bráð. Kommúnistar vilja fá menn til þess
að trúa því, að þar ríki lýðræði — raunar hið eina sanna lýð-
ræði — en ekki nein skrumskæling eins og fyrirkomulag það,
sem geíið sé sama nafn í öðrúm löndum.
Enn fróðlegra er þó að kynna sér valdabaráttuna í löndum
þessum, því að í þeim efnum ræður hinri sterki, sá sem hefur
flestar byssur að baki sér eða ílesta flugumenn, er ganga með
rýtinginn í erminni, til þess að vega andstæðing, þegar liætta
er,-.á, að áhrif hans fari að verða of mikil. Þar getur enginn
valdam^ður cjregið; sig J hlé ;Og setzt í helgan stein, að góðu'
dagsverki loknu. Þar lýkur starfsferli manna aðeins á einn veg
— með snöggum, válegum dauða — og eftirmælin eru jafnvel
biá| á uridári Hariá'riiílkýnhingunpi.
Allur þorri stúdenta
vill leyfa áfengt öl.
Fjölsóttur Stúdentafélagsfundur ræddi
áfengismáiin s gærkveldi.
Það fer ekki milli mála, að
íslenzkir stúdentar vilja, að her;
sé bruggað áfengt öl, og að
hömlur á sölu og veitingum á-
fengis séu sem niinhstar, ef
dæma má eftir fundi Stúdenta-
félags Reykjavíkur í gærkveldi.
Fundurinn var fjölsóttur, —
Tjarnarbíó nær fullsetið, þegar
flest var. Frummælendur voru
þeir Gústav A. Jónasson ski'if-
stofustjóri, Brynleifur Tobías-
son yfirkennari, Jóhann G.
Möller foi'stjóri og' pi'óf. Björn
Magnússon.
Gústav greindi í ræðu sinni
frá frumvarpi þvi, er hann og
samnefndai'menn hans hefðu
samið að fyrirlagi dómsmála-
ráðherra, en hlotið hefði eftir-
minnilega meðferð af hálfu Al-
þingis, eins og alkunna væri.
Rakti Gústav helztu breytingar
á áfengislögunum, sem fi'um-
varpið gei'ði ráð fyrir, og taldi
það tvímælalaust spor í rétta
átt. Vísaði hann á bug þeim rök
Um, að Góðtemplarar og fleiri
aðilar hefðu ekki fengið að
fjalla um málið.
— Brynl. Tobíasson gerði grein
fýrir afstöðu sinni sem bind-
indismanns í nefndinni, og taldi
hann verkið hafa verið unnið
samvizkusamlega, enda bótt
menn hefðu ekki alltaf verið á
einu máli í nefndinni. Hann
sagði, að bann væri ekki eina
leiðin til þess að efla málstað
bindindismanna, heldur éin af
fleiri.
Jóhann G. Möller kvaðst and
vígur hvers kyns hömlum á at-
hafnafrelsi manna, einnig í á-
fengismálunum, enda sannaði
reynslan, að slíkt væri til ilJs
eins. Flann benti á viðbrögð
Svía og Finna í áfengismálun-
um, .en þeir tækju nú upp brugg
un áfengs öls, sem myndi leiða
til minnkandi ofdrykkju. Taldi
hann eðlilegt, að íslendingar
færðu sér í nyt reynslu þeirra.
Próf Björn Magnússon, sem
er stórtemplar GT-reglunnar
hér, talaði næstur frummæl-
enda og' skýrði málin frá sjóri-
ai-hóli hennai'. Sagði hann af-
dráttarlaust, að góðtemplarar
stefndu að algeru vínbanni, eft-
ir því, sem við ýrði komið. Hins
vegar væi'i ekki sama, hvernig
því banni yrði komið á, og ekki
ætti GT-reglan þátt í þeim ráð
stöfunum, sem gerðar voru um
áramótin. Lýsti hann skaðsemi
áfengis og kvað það menning-
armál að útrýma áfengisneyzl-
unni.
Síðan hófust frjálsar umræð-
ur, og tók fyrstur til máls Guð
brandur Jónsson prófessor. —
Þótti mönnum nú annar blær
fæi'ast yfir umræðurnar, með
því aö Guðbrandur var hinn
hvassyi'tasti, en á köflum bráð-
skemmtilegur, 4,óvæ.ginn en
fundvís á hnyttiyrði. Sagði
hann um áfenga ölið, að ekki
væri mönnum sérstök hætta
búin af þvl, þar eð menn yrðu
fullir af því, áður en þeir yrðu
drukknir, þ. e. maginn rúmaði
ekki næg'ilegt magn af því til
þess að ölvun hlytist af.
Annars veittist liann einkum
að GT-regiunni, sem hann taldi
nú eins konar fjórða vald í
landinu, auk dóms-, fram-
kvæmdar- og löggjafarvalds.
Sagði ræðumaður, að óþolandi
væri með öllu að láta íiltöiulega
fámennan' hóp sem góðtempl-
ara kúga aðra landsmenn, sem
væru margfalt fleiri. Góðtempl
arar gengju svo nærri persónu-
frelsi manna, að slíkt næði engri
átt.
Ennfremur tóku til máls írú
Aðalbjörg Sigurðardóttir og
frummælendur á nýjan leik. -—
Að lokum var samþykkt með
ca 130 atlsv. gegn 10, tillaga frá
Jóhanni Möller o. fl., þar
sem skorað var á Alþingi að
taka aftur upp áfengislaga-
frumvarpið, sem vísað var frá,
strax á næsta þingi, að leyfa
þegar í stað ölbruggun, og að
hafa engar óeðlilegar takmark-
anir á sölu og veitingum áfeng-
is.
— Eisenhower.
Frh. af 1. síðu.
þessu hlutvei'ki, gerir hún sér
fyllilega Ijósan þanh mun, sem
á því er, að taka að sér forystu
á sviði heimsmála og að aðhyll-
ast og framfylgja heimsveldis-
stefnu.“
Eisenhower kvað frjálsu þjóð
irnar, vinaþjóðir Bandaríkj-
anna, mega vita, að Bandaríkja
menn hox’fðust í augu við hvcrja
hættu án ótta og- öngþveitis —
af öryggi og sannfæringu. „Vér
erum frjálsir menn. Vér munum
varðveita frelsi vort. Vér mun-
um aldrei gerast sekir uni þá
höfuðsýnd að skorta örugga tiu
á frelsi þjóðanna."
Eisenhower gerði því næst
gréin fyrir þeim grundyallar-
atriðum sem stefna stjórnar
hans byggðist á og í lok ræð-
unnar minntist hann enn höfuð
hlutverks þjóðarinnar og bað
hana vera hugdjarfa og' lijálp-
sama við framkvæmd þess og
biðja guðs blessunar.
♦ BERGMÁL ♦
„Almenningur ræðir nú tals-
vert ástand það, sem við eigum
við að: búa í áfengismálum,
enda ekki óeðlilegt að mörg-
um finnist úrbóta þörf eins og
þeim er nú komið.“ Bergmál
birtir hér kafla úr bréfi, sem
því hefir borizt varðandi áfeng-
ismálin, en ekki er hægl að
birta í heild.
Hvað
skal gera?
Þegar þessi mál eru rædd
skyldi þess einkum gætt að
benda á þær aðgerðir, sem
dregið geta úr óhóflegri áfeng-
isnautn. Áfengisnotkun hefir
lagt lífshamingju svo margra
manna í rústir, að ekki er nema
eðlilegt að reynt sé að koma í
veg fyrir að menn verði al-
gerir sjúklingar sökum of-
nautnar áfengrá. drykkja.
Bönn koma ekki
að notnm.
Hinsvegar sýnir reynsla
allra þjóða, að bönn koma ekki.
að tilætluðum notum enda er
eðli manna þannig, að þeir
feækjast mest el'tii- því, sem
ekki er auðvelt- að afla. ÁHar-
menningarþjóðir, sem réynt
hafa bann, fva^ „ ,j>4. ,einn-,
ig horfið frá því. Norðmenn
reyna enn þann dag í dag svo-
nefnd héraðsbönn með þeim
vafasama árangri, að afbrot
sökum di'ykkjuskapar eru mest
í bannhéruðunum. Virðast hér-
aðsbönnin því sízt til bóta í
þessu eíni.
Reynsla Svía
og Dana.
Svíar reyndu árum saman að
skammta mönnum áfengi, gátu
menn aðeins keypt sér flösku
af einliverjum sterkum dryltk
gegn því að láta stimpla í sér-
stalía áfengiskaupabók. Þetta
íyrirkomulag var afnumið í
haust og geta. nú Svíar lceypt
áfengi að'vildi.Ein ásta^ðan til
þess að Svíaf hættu við þetta
fyrirkomulag var sú, að þeir
höfðu fjórum sinnum fleiri á-
fngissjúklinga en Danir miðað
við fólksfjölda, én í Danmörku
er sala áfengra drykkja alger-
lega frjáls*. sem kunnugt er og
geta menn keypt sér flösku af
lét.tum eða stei'kum drylíkjum
í hvaða matvörubúð sem vera
skal hvarvetna um landið. Þá
leyfa Danir einnig ölgerðun-
um áð- framleiða. .ftjúffengt^öl
með ör-litlu áfengi í og gefst
sú aðferð mjög vel.
Meira frelsi
er leiðin.
Hvernig' sem núverandi á-
stand í áfengismálum okltar
kann að verða leyst er einsýnt
að ekki tjáir að gera fólki erf-
iðara fyrir við öflun áfengra
drykkja en nú er gert, ef nokk-
ur von á að vera til þess að hægt
verði að draga úr slcaðlegri of-
nautn. Frumvarp það sem Al-
þingi vísaði frá fyrir jólin var
áreiðanlega spor í rétta átt og
væri vel farið að það yrði sem
fyrst tekið til athugunar á ný.“
Væntanlega verða Bergmáli
send önnur bréf um þetta mál,
þar sem gera má ráð fyrir, að
atkvæðagreiðsla faiá fram lrér
í bænum um, hvort loka skuli
áfengissölubúðunum hér. — kr.
Gáta dagsins
Nr. 345.
Upp með garði og niður
með garði og tínir strá,
tuttugu og eitt eru höfuðin á
t.: 1;, ;; - . ;!.
Svar við gátu pr. 344.
Dýrabogi.