Vísir - 25.03.1953, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 25. marz 1953.
V í SIR
Ðr. BenjamBn Eiríkssoti
og vextir
Aukning innstæðna í sparisjóði stafar
fyrst og fremst af stöðugra verðlagi.
Dr. Benjamín gerir hér grein íyrir áhrifum
vaxtahækkunarinnar á aukningu sparif járs.
Hinn 1. apríl 1952, auglýsti
Landsbanki íslands hæ.kkun
vax-ta af a.lmennu sp.arifé úr
3j/2% í 5%, og tilsvarandi
hækkun vaxta af öðru sparifé.
Aðrar peningastofnanir aug-
lýstu síðan svipaða hækkun.
Síðan hafa orðið nokkrar um-
ræður um áhrif vaxtahækkun-
arinnar á sparifjárinnstæðurn-
ar.
Hinn 17. nóvember s. 1. birt-
ist forsíðugrein í Vísi, sem hét:
„Sparifjáraukningin mun meiri
eftir vaxtahækkunina í vor
en áður“. Síðan er skýrt frá
því, að vöxtur sparifjár hjá
bönkum og sparisjóðum hafi
áttfaldast fyrstu sjö mánuðina
eftir vaxtahækkunina, miðað
við sama tímabil árið á undan.
Blaðið segir Landsbanka íslands
heimild sína. Þá er og dregin
sú ályktun, að vaxtahækkunin
eigi sinn drjúga þátt í aukning-
unni.
Hinn 14. þ. m. birtist foi'síðu-
grein í Tímanum, sem hét:
„Aukning innlána 90 milljónir
á sjö ársfjórðipigum eftir
vaxtahækkun". Hér hefur einu
ári verið bætt við tímabilið;
því aðeins þrír ársfjórðungar
höfðu liðið, um áramótin, frá
því vextirnir voru hækkaðir.
Tímihn bar síðan undir Klem-
burð um aukinn sparnað lands-
manna. Hagstofustjórinn svar-
aði því, að aukningin væri ekki
einhlítur mælikvarði á það.
Fleira kæmi til greina. Vaxta-
hækkun hefði vafalaust leitt
til þess, að menn hefðu fært fé
af hlaupareikningum í spari-
sjóðsbækur, hætt að geyma
heima eins mikið af peningum
og áður tíðkaðist og síður en
áður keypt ný verðbréf í stað
gamalla, er greidd hefðu verið,
og allt þetta hefði orðið til þess
að auka spariféð.
Við sjáum því, að hér er í
tveim blaðagreinum skýrt frá
sama hlut, en dregnar ólíkar á-
lyktanir. í fyrri greininni er
ekki talinn neinn vafi, að það
er fyrst og fremst vaxtahækk-
unin, sem orsakar aukningu
sparifjárinnstæðnanna. í seinni
greininni telur hagstofustjóri,
að aukningin stafi ekki öll af
auknum sparnaði, og er eg hon-
um sammála um það atriði.
Staðreyndimar.
Áður en hægt er að draga á-
lyktanir um áhrif vaxta á spari-
fjársöfnunina, er nauðsynlegt
að gera sér rétta grein fyrir
þeim staðreyndum, sem kunnar
eru. Eftiriarandi tafla sýnir
enz Tryggvason hagstofustjóra, aukningu sparifjár hjá bönkum
hvort líta mætti á aukningu og sparisjóðum undanfarna
sparifjárinnstæðna sem vitni- ársfjórðunga.
SPARIFÉ
(í milljónum króna).
Fyrir vaxtahækkun:
tvenns konar. Fyrst eru þær
orsakir, sem valda því, að pen-
ingar eru fluttir til, án þess um
sé að ræða aukinn sparnað.
Þar mun sú aukning þýðingar-
mest, sem stafar af flutningi
fjár af hlaupareikningum í
sparisjóð. í þessu tilfelli myndi
hækkun vaxta af sparifé vera
orsökin. Við þetta er samt
tvennt að athuga. Annað er
það, að aukningin hófst áður
en vextirnir voru hækkaðir.
Hitt er það, að ekki getur þetta
skýrt áframhaldandi og varan-
lega aukningu sparifjárins, þar
sem sarna féð verður flutt að-
eins einu sinni.
Þá níu mánuði, sem um er að
ræða, minnkuðu hlaupareikn-
ingsinnstæður (aðrar en mót-
virðisfé) um 22 millj. kr. Þá
er einnig þess að gæta, að
hækkun sparisjóðsvaxta veldur
hærri vaxtagreiðslum til spari-
fjáreigenda. Hafi meðalhækk-
unin numið 1(4%, þá nemur
hækkun vaxtagreiðslnanna af
630 millj. kr. í 9 mánuði rúmum
7 millj. kr., sem gera ráð fyrir
að leggist við höfuðstólinn, án
þess þessi upphæð stafi af
breyttum sparnaðarvenjum.
Samtals eru þetta 29 millj. kr.,
eða um helmingur atikningar-
innar (sem var 60 millj. kr.).
Þá má einnig gera ráð fyrir að
eðlilegt hefði verið, að inn-
stæður í hlaupareikningum
hefðu aukizt nokkuð þessa þrjá
ársfjórðunga, en ekki er hægt
að meta, hve sú aukning hefði
átt að vera mikil. Sennilega
hefir því orðið meiri tilfærsla
á hlaupareikningsinnstæðum
en talan hér að framan greinir.
án þess það fyrirbrigði endur-
taki sig. En til þess að spari-
fjársöfnunin haldist þurfa
sparifjárvextir að vera nægi-
lega háir, einkum ef ekki er
lögð áherzla á verðbréfamark-
aðinn.
Þá er einnig sennilegt að
En slík aukning mundi hafa í
för með sér nokkra aukningu
sparifjár, þótt allt annað héld-
ist óbreytt.
Það er þ.ví að sjá, að .aukn-
ing innstæðnanna sé að mestu
leyti tilfærsla á peningum, gera
stafi meðfram af vaxtahækk-
þjóðartekjur hafi farið hægt j uninni, og að nokkru leyti auk-
vaxandi þetta tímabil, vegna inn sparnaður í peningum, er
aukinnar atvinnu, án þess af- [ stafi fyrst og fr.emst af því, að
köst hafi aukizt eða verzlunar- verðlag hefir orðið stöðugra.
kjörin hafi breyzt þjóðinni í vil. j
Austurrískir knattspyrnumenn
sækja Island heins í sumar.
Franz Köhler, austurrískur knafttspyrnu-
fsjálfari, kemur hingað tun páskana.
Austurrískur úrvals-knatt- hinn 4. apríl n. k. kemur hing-
spyrnuflokkur er væntanlegur að austurrískru þjálfari til 6
hingað í sumar á vegum KSI
og KRR.
Formenn KSÍ og KRR, þeir
Sigurjón Jónsson og Ólafur
Jónsson, skýrðu fréttamönnum
frá því í gær, að er sýnt væri,
að ekki fengjust hingað erlend
landslið til keppni hér, hafi
verið reynt að fá hingað aðra
úrvalsflokka, og varð það úr, að
Austurríkismenn senda hingað
flokk í sumar.
Austurríkismenn munu keppa
hér fjóra leiki, væntanlega um
mánaðamótin júní—-júlí. Geta
má þess, að þetta verður úrvals-
flokkur austurrískra áhuga-
manna, en þeir standa mjög
framarlega á knattspyrnusvið-:
inu, og má því gera ráð fyrir,
að sjaldan hafi komið hingað
sterkari lið til keppni.
Þá var skýrt frá því, að um
mánaða dvalar. Heitir hann
Franz Köhler, kunnur þjálfari
og gamall landsliðsmaður Aust-
urríkismanna. Hefur hann síð-
ast þjálfað svissneska knatt-
spyrnumenn, en þar áður var
hann í Noregi, og fór mjög gott
orð af honum. Mega íslenzkir
knattspyrnumenn vænta mikils
af honum, að því.er fróðir menn
telja.
Ullarsokkar
kr. 10,50 parið
ágætis tegund, nýkomin.
GEYSIR H.F.
Fatadeildin
Innlausn verðbréfa.
Þá er sú aukning, sem stafa,r
af því, að menn leggja í spari-
sjóð fé, sem losnar vegna inn-
lausnar verðbréfa. Sem dæmi
Aukning (+)
í lok í sparisjóðum í bönkum Samtals Rýrun (-í-)
1949 des. 120 444 564
1950 marz 119 451 570 + 6 + 17
— júní 120 460 580 + 10
— sept. 121 470 591 * +11
— des. 121 460 591 -HlO
1951 marz 124 479 603 +22
— júní 123 477 600 3 + 15
— sept. 125 473 598 _L_ 2
— des. 128 46.8 596 + 2
1952 marz 131 .498 629 +33
Eftir vaxtahækkmi:
— júní 134 526 600 +31 +93
— sept. 137 532 669 + 9
— des. 142 547 689 +20
Aukningin 1. apríl til 31. inu 1952 (93 milljónir) en
desember, 1952, nam því 60 næstu tvö árin á undan (17 og
milljónum króna. Það er fyrst 15 milljónir), en það er fljót-
Fimbulvetur.
| Fyrir réttum hundrað árum,
’ eða 1853, gengu harðindi yfir
Island, einkum þó norðanvert
jlandið og Múlasýslur. Var þá
má nefna, að síðari hluta árs,á útkjálkum norðanlands
1951, aðallega í nóvember og[sumstagar kominn þvílíkur
desember, voru innleyst skulda- jökull á jörð, að ekki tók aðeins
bréf~*£tofnlánadeildarinnar, að jafnt húsabustum, heldur og
upphæð samtals 15 millj. kr„ 1 víða upp yfir, svo að setja varð
án þess tilraun væri gerð til
þess að bjóða .möiinuni ný bréf
samskonar. Sennilegt er að
þetta fé hafi runnið að tals-
verðu leyti til sparisjóðanna.
og fremst eftirtektarvert við
töfiuna, að aukning sparifjár-
ins er mest ársfjórðunginn á
umlan vaxtahækkuninni. Að
vísu virðist sem aukning eigi
sér stað í byrjun hvers árs, en
talan er miklu hærri ,en sem
þeirri hækkun svarar. Það er
augljóst að aukning sparifjár-
innstæðna í bönkum og spari-
sjóðum er langtum meiri á ár-
Síðan eru þær orsa!
valda auknum sparnaði. Þetta
tíma.bil, sem um er að ræða,
myndi eg fyrst og fremst nefna
brevtingu á verðiagsþróuninni.
Frá 1. janúar 1952 til 1. janúar
1953 hækkaði vísitala frarn-
færslukostnaðar úr 153 í 157,
eða 2.6%. (Hún hafði kömizt
hæst 1. nóvember 1952, í 163,j
sem var 8% hækkun frá 1.
nóvember 1951). Þetta er mikilj
breyting frá þróun undanfar- ,
inna ára. Að svo miklu leyti i
sem um aukningu sparnaðarins
færni að segja að aukningin er að ræða, tel eg sennilegt að
stafi fyrst og fremst af hækkun' þetta muni vera höfuðorsökin. I
vaxta. Það var ýmislegt, sem, Hækkun vaxta af sparifé
mælti með hækkun sparifjár- [ myndi eg telja næst. Sú hækk- j
vaxta í apríl 1952, og óþarft að Un hefir sennilega haft nokkur
staura og.stengur upp úr bæj-
unum til þess að vegfarendur
findu þá.
Þennan sama vetur birti.
,,Þjóðólfur“ kvæði það sem hér
sem fer á eftir. Nefndist það „Fimb-
ul veturinp“ o.g
Halldórsson:
var eftir Björn
leita eftir réttlætingu hennar
eftir á á þenann hátt.
Orsakirnar.
Orsakimar
til auknhigar
áhrif. En líklegt er að áhrif
vaxtahækkunarinnar komi að-
allega fram þegar frá líður.
Stöðvun verðhækkunar hefir
'ó¥t í fof méð sér skyhdilega
„Allt er að sökkva í köldum
í klaka,
Karlar og mevjar, sauðir ær,'
Hamrammir vindar skafla
I skalca,
Skelfur tindur, en hristist bær.
I. - f ■ ■ 7
Gi'enjandi sjórinn landið
lemur
Og lúinn stynur aftur hljótt,"
Náhijóð úr ölium klettum
kemur,
Er króknar jörð á heljarnótt.
Nú ætla flestir finibulvetur
Á ferðum sé um norðurgeim;
Það er líklegt, og því er betur,
þá styttist inn í næsta heim.
Það er víst beti'a þar að lifa,
sparifjárinustæðnanna virðast. aukningu sparifjárinnstæðna,1 Þar festir aldrei snjó á tún;
Gaman mun þá í grasi’ að
skrifa
Á gullnar töflur himin-rún.
Þá verður alira hreta hljómur
Horfinn í liðins tíma dá,
Rétt eins og dauður drafnar
ómuð
í dala skjóli langt frá sjá.
Úr Ögmundargetu.
Arið 1832 kom í Kaupmanna-
höfn út ijóðabók eftir Ögmund
Sívertsen, er nefndist Ög-
mundar-Geta. Skáldskapar-
gildi þótti bókin ekki hafa mik-
ið og aldrei hafa ijóðin náð
hylli almennings. Úr bókinnii
eru eftiffarandi vísur teknar,
sem skáldið hefur oi't um illar
tungur:
„Vammar er sú vond skömm
virðing gefna er myrðir með
firðum,
lýgur æfa, á báða bóga,
bölvaði náfölvi krakkinn
I sem rakkia
hváandi, ljúgandi
í löstunum fljúgandi,
lagsmanna sjúgandi
æru, með eiti'uðum hvoft, í
lævísi púandi í
í lostanum smjúgandi
lasti síspúandi
löðrúnga fær hann því oft.
Látum þetta gjamma greý \
gelt honum aldrei þverri,
sá mun hvítm' innan ei,
sem utan skít er vei'ri.“ .’.-fl