Vísir - 06.10.1953, Blaðsíða 4

▼ t S I 8
triSjudaginn 6. október 1953.

D A G B L A Ð
Ritstjóri; Hersteinn Pálsson.
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skriístofur: Ingólfsstræti 3.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (fimm iinur),
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Gudmunduf Camalíelsson,
bókssli
Guðmundur
Gamalíelsson
Merkíleg starfsemi.
Hinn árlegi fjáröflunardagur Sambands íslenzkra berkla-
sjúklinga er að vísu liðinn, en samt'er engin ástæða til
þess að láta hjá líða að' minnast hinnar merkilegu starfsemi,
sem sambandið hefur með höndum. Þótt það efni ekki til fjár-
sofnunar nema einn dag. á ári, og veki þá sérstaka athygli á
starfi sí'nu, af eðlilegum ástæðum, vinnur það alla daga ársins
,'jafnt að markmiði sínu, sem er að gera þá, er átt hafa í baráttu
við bei'klana, færa um að taka á ný fullan þátt í störfum
þjóðfélagsins og öðlast þá lífshamingju, sem sjúkdomurinn
sviftir menn að meira eða minna leyti.
Samband íslenzkra berklasjúklinga hefur ekki starfað nema
fá ár, en á þeim skamma tíma hefur því þó tekizt að koma svo
miklu í verk, að óhætt er að nefna Grettistök í því sambandi.
Það hefur ekkí aðeins komið upp einhverri myndarlegustu
byggingu, sem reist hefur verið utan Reykjavíkur, sem er
Reykjalundur, heimili þeirra, sem verið hafa á heilsuhælum
og þarfnast nokkurs tíma til að jafna sig og safna kroítum,
þar til þeir geta tel. i ' . >p þau störf á ný, sem þeir höfðu áður
en sjúkdómurinn baiui uð dyrum. Þar hefur einnig verið komið
upp hinum margvíslegustu verkstæðum og vinnuskálum, þar
sem hver vistmaður getur fengið vinnu við sitt hæfi, svo að
hann verði ekki ómagi á stofnuninni.
En þótt svo miklu hafi verið hrundið í framkvæind, telur
Samband íslenzkra berklasjúklinga engan veginn, að hiutve.rki
þess sé lokið eða öllu heldúr, að nóg hafi verið gert, svo að nú
þurfi aðeins að halda í horfinu. Það er einmitt þeirrar skoðunar,
að það, sem gert hefur verið, sé í raun og veru aðeins grundvöliur
eða undirstaða þess, sem gera þarf á næstu árum. Það verkefni ei
að koma upp nýjum vinnuskálum, svo að enn taetur sé búið að
vistmönnum við vinnu .þeirra en nú er, og hægt verði að taka
-upp meiri og fjölbreyttari framleiðslu en unnt hefur verið
undanfarið. Er þarna um nokkurra ára áætlun að ræða.
Eins og Vísir skýrði frá í gær, hafði sala á merkjum og tíma-
riti SÍBS gengið með ágætum, enda þótt veður hafi engan veg-
dnn verið hagstætt. Er það ljósasti vottur þess, hver ítök sam-
tökin eiga meðal almennings, enda er það sannarlega mál allrar
þjóðarinnar, að barizt sé gegn sjúkdómum og afleiðingum þeirra.
J þeirri baráttu getur engin verið hlutlaus eða látið sér úrslitin
á léttu rúmi liggja.
Á þessu sviði hefur verið vel unnið, og þótt segja megi, að
■öll þjóðin hafi lagt hönd á plóginn, er heiðurinn fyrst og fremst
þeirra manna, er hófu merkí SÍBS fyrst á loft, og hafa ekki
látið það niður falla síðan. Ef þeir hefðu ekki skorið upp herör
á sínum tíma, er allsendis óvíst, hvort nokkuð hefði verið gert í
þessu efni., eða ummerki sézt, þar sem Reykjalundur gnæfir nú.
Það cr þörf fyrir fleiri slík samtök meðal þjóðarinnar. Þótt
hið opinbera geri að sjálfsögðu allt, sem það getur, til þess að
búa sem bezt í haginn fyrir borgarana á öllum sviðum,
verður það þó að dreifa kröftum sínum við mörg verkefni, svo
að hægt miðar við flest. Samtök eins og SÍBS, er helga sig einu
verkefni og öðru ekki, sameina hinsvegar áhuga og krafta þús-
undanna, og átök þeirra eru oft miklu meira virði en það, sem hið
•opinbera hrindir í framkvæmd.
Minning Klettafjailaskáidsins.
■jsiendmgar, bæði austan hafs og vestan, standa í mikilli þakk-
arskuld við Stephan G. Stephansson, bóndann, sem hlotið
hefur nafnið Kléttafjallaskáldið á vörum þjóðarinnar. Á laug-
ardaginn voru liðin hundrað ár Trá íæðingu hans, og vegna
þess hefur hans verið minnzt hér á landi nú í haust, svo og í
sumar. Þá var reistur rninnisvarði norður í Skagafirði, á Arnar-
stapa, þar sem sér vítt yfir það fagra hérað, og síðast liðinn
laugardag heiðraði Háskóli íslands skáldið með því að efna til
virðulegrar samkomu.
Hér skal engu bætt við það, sem sagt hefur verið og skrifað
uni Stephan G. Stephansson að undanförnu, því að þar hafa
fróðustu menn um fjallað. En ekki fer hjá því, að það veki
nokkra eftirtekt, hvernig lítill hópur manna, það er að segja
komm.'.nútar, hafa reynt að eigna sér skáldið, og beita honum
fyrir si§ i. táróðrj, er vitað, að Stephan var róttækur að
mörgu leytij.hann lók ávait svari smælingja og -barðist gegivoí-
beldi í Ijóðum sínum, en hann hefði aldrei verið Moskvu-komm-
únisti, eins og þeir eru til dæmis við Þjóðviljann. Þeir geta því
áldrei tiieinkað sér hann eða anda hans.
bóksali verðnr borinn til
hinztu hvíldar í dag.
Guðmundur lézt í hárri éll'i,
komiim hátt á 83. aldursár, en
var þó ern vel til æviloka,
var andleg'a hress, kvilíur á
fæti og höfðingsbragur á fari
hans öllu. Lát hans bar skyndi-
lega að en nokkurar vanheilsu
hafði að vísu gætt hjá Guð-
mundi hin síðustu árin. en
þrátt fyrir það var hann oft-
ast lrress og kátur og sívinn-
andi öllum stundum þegar
hann gat því við komið.
Guðmundur var fæddur 25-
nóvember 1870 að Hækingsdal
í Kjós. Amiars lágu borgfirzk- j
ar ættir að Guðmundi bæði í'
föður- og móðurætt og bjuggu
foreldrar hans lengst af í Borg-
arfjarðarsýslu.
Átján ára að aldri íluttist
Guðmundur alfarinn frá for-
eldrum og ættmennum hingað
til Reykjavíkur og stundaði hér
tún- og garðyrkju hjá Sehier-
beck landlækni um þriggja ára
skeið. Að þeim tíma liðnum
hófst hið raunverulega ævi-
starf hans: bókbandið. Lærði
Guðmundur hjá Arinbirni
Sveinbjarnarsyni bókbindara,
tók sveinspróf 1895 og sigldi
að því búnu til K.hafnar til
þess að kynna sér betur ýmsar
nýungar í bókbandi og full-
komnari fagvinnu. Eftir margra
ára dvöl í Danmörku tólí hann
sér ferð á liendur til. Þýzka-
lands og Frakklands og kom
til íslands aftur 1901. Eftir að
lieim kom tók Guðmundur til
óspilltra mála við bókband og
vann síðan að því, fyrst hjá
öðrum, en síðar á eigin bók-
bandsvinnustofu lengst af ævi
sinnar. Þótti Guðmundur á því
sviði kunnáttumaður með af-
brigðum og snillingshandbragð
á því, sem hann vandaði sig
með.
Þjóðkunnur varð Guðmund-
ur og fyrir bókaútgáfu sína,
sem hann hóf árið 1904 og hef-
ir rekið allt fram til þessa. Á
tímabili var Guðmundur einn
athafnamesti bókaútgefandi
landsins, stórhuga mjög og
vandaður að útgáfum sínum.
Auk margra merkra bóka al-
menns eðlis, gaf hann út mikið
af kennslubókum og var að
vissu leyti brautryðjandi á því
sviði. Síðustu árin dró að sjálf-
sögðu mjög úr útgáfustarfsemi
hans, en þó má gata þess að
undir stríðslok gaf Guðmundur
út stórmerkilegt æviskrár-
rit „Hver er maðurinn?“ sem
kom út í tveim stórum bindum,
og var þarna um brautryðj-
andastarf að ræða sem þjóðin
öll stendur í óbættri þakkar-
skuld við Guðmund fyrir.
Jafnhliða bókaútgáfu og
bókbandi rak Guðmundur
lengst af bókaverzlun og m. a.
mun hann hafa verið einhver
fyrsti íslendingur sem rak;
fornbókaverzlun hér á landi.
Afskipti Guðmundar af
menningarmálum voru mörg
og skal hér aðeins drepið á lítið
brot. Meða1 annars skal þess
getið aS ISnskólinn í Reykja-
vík á stofnun sína, vö.xt og
viðgang ekkt hvað sízt Guð- F
mundí Gamalíelssyni að þakka. ;
Gúðmundur barðist ótrauðri
baráttu fyrir stofnun hans og
vann síðan af megni fyrir þró-
un hans og velgengni. Og iðn-
aðarmálin í heild lét Guðmund-
ur sig jafnan miJtlu skipta og
var alltaf reiðubúinn að hlaupa
undir bagga og gera þeim það
gagn sem í valdi hans stóð.
Hefir Guðmundur m. a. ritað
fjölda greina um iðnmál og
iðnaðarmenn bæði í íslenzk rit
og erlend. Um afskipti Guð-
mundar af öðrum menningar-
málum má geta þess að hann
átti um skeið sæti í stjórn
Sögufélagsins, Garðyrkjufé-
lagsins og Germaníu. Bindind-
ismaður liafði hann alla ævi
verið og tekið mikinn þátt í fé-
lagslífi Góðtemplara. Hatm
var einnig meðlimur í félögum
Oddfellowa o. fl. og hefir jafn-
an verið hinn nýtasti starfs-
maður og félagi.
Með Guðmundi er hníginn í
valinn einn af ágætustu stað-
genglum gömlu kynslóðarinn-
ar og brautryðjendum aJda-
mótamenningarinnar, ef . svo
mætti að orði komast yfir valtn-
ingartímabil það og þroskaferil,
sem öll okkar menning, at-
hafnalíf og siðgæðisþroski
byggist á í dag. Mannkosta-
maður var Guðmundur, trygg-
lyndur svo af bar, réttsýnn.
grandvar og heiðarlegur. Einn-
ig í því efni var hann staðgeng-
ill gamla tímans og þannig að
vart varð á betra kosið.
Þ. 3.
Pappirspokagsrðin W.
VUcuttg 3. Jtllik. pappirtpokttl
Vcgfarandi sendir Bergmáli
þetta bréf:
„í gærmorgun vár ég á gangi
eftir einni af aðalgötum bæjarins
og sá þá nokkur börn á að gizka
4—5 ára hjóla eítir gangstéttim-
;um á þríiijóluin. ÞaS er í raun og
v'eru ekkcrt óvenjulegt þött börn
á ölium aldri og jafnvel fuilorSn-
ir iíka hjól'i ’cfttr gangstéttnm,
en það sem vákti athýgli mína
í þessu sambandi var það, að
þcssir litlu angar beygðli af og
til út á götima og fóru inikinn.
Gseta ekki aS sér.
Sem betur fór sýndu bílstjór-
arnir, :em þarna áttu leið um,
niestu varkárni svo ekki lilutust
nein slýs af. en það var ein-
vörðungu bílstjórunum aS þakka,
því börnin gáfu ekki uinferðinni
ninn gaum. Þau vöru öll á valdi
leiksins. Þegar þess er gætt, aS
lisefni titiila barna til þess að
meía i'jarlægSir er mjög lítil ■—
hún nær ekki fullum þroska fyrr
n þajj__ru 12—14 ára — má það
merkílegt heita aS foreldrar skuli
sleppa svo ungum börnum eftir-
litslaust út í umferðina, þar sem
þau eiga allt undir gætni ann-
arra vegfarenda.
Leikir á götunum.
Yfirleitt er það mjög áberandi
í Reykjavík, iiversu kærulaus
börn eru í umferðinni og hlýtur
það að stafa af því, að foreldr-
arnir leggja ekki nógu mikla á-
herzlu á að kenna þeim rétta r
umferðarreglur. Það ætti í raun
og veru a'ð vera skiíyrði fyrir
leyfi til hjólreiða, að sá, seni það
gerir, viti, að gangstéttir eru ætl-
aðar gangandi fóllci en ekki hjól-
reiðarmönnum og sýni þessa
nauðsynlegu þekkingii sína i
verki.“
ÞaS vantar samræmi.
Húsmóðir sendir Bergmáli
þessa fyrirspurn:
„Hvað veldur því, að sá, sem
ætlar a'ð kaupa skyr og brauð
sama daginn í sömu búðinni,
verður að gcra sér tvær ferðir
þangað? Skyrið er yfirleitt upp-
selt, ef komið er eftir kl. 11, en
brauðið er ekki komið á markað-
inn fyrr en um hádegi. Erlendis
er það algild regla, að fólk getur
fengið bæði mjólk og brauð sent
heim til sin klukkan 7 árdegis.
Mjólk er dýrari liér en i nokkru
öðru landi, samt er það allt undir
hælinn lagt, livort húsmóðir, sem
á óliægt með að tsanda í biðröð-
um mjólkurbúðanna getur aflað
sér mjólkurafurða, a. m. k. éf
hún þarf brauð líka.“
Bergmál þakkar hréfin. — kr.
Tilkynníng
Að gefnu tilefni eru allir þeip, sem nota þurfa vogir
og mæliáhÖld, hér raéð áminnti'r' um að láta löggilda öll
slík tæki. Ennfremur skulu þeir, sem annast viðgerðir á
vogum, áminntir um að afmá löggildingarmerkin um leið
að viðdagðri ábyrgð samkvæmt íögum. Á það skal bent, að
iöggildingarstofan hefur ein rétt til að löggilda vogir og
önnur mælitæki.
Reykjavik, 6. október 1953
í ii «* f§li /« víh -