Vísir - 07.10.1953, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 7. október 1953-
'yIbIK
TH. SMITH :
JárnAwiurim.
Iðnsýningin mikla á Skólavörðuholtinu í fyrra hefur vafa-
laust fært mörgum heim sanninn um. að íslenzkur iðnaður sé
nú í þann veginn að slía barnsskónum, hafi þehn þá ekki verið
það ljóst fyrr. Sýningin var glöggur og ánægðulegur vottur þess,
að ísienzkar hendur, eða öllu heldur hugur og hönd, geta nú
færst það í fang á sviði iðnaðar, sem engan gat rennt giun í
fyrir tveim áratugum eða svo.
íslenzkur iðnaður hefur að ýmsu leyti átt erfitt uppdráttar,
ekki sízt vegna 'þess, hve margir voru vantrúaðir á getu okkar
í þeim efnum. Að vísu hefur enginn efazt um, að járnsmiðir
okkar, trésmiðir, rafvirkjar og aðrir iðnaðarmenn, stæðu jafn-
fætis erlendum stéttarbræðrum sínum um menntun og hæfni.
Síður en svo. En þeir hafa verið margir, allt fram á þenna dag,
sem hafa sagt sem svo: íslenzkur iðnaður getm- aldrei orðið
samkeppnisfær við erlendan, þegar af þeirri ástæðu, að hér
skortiv til hans flest þau hráefni, sem telja verður grundvöll
stóriðju. Þessi röksemd fellur þegar um sjálfa sig, er við lítum
til Danmerkur, svo að nærtækt dæmi sé valið. Danir eiga engin
kol, ekkerfcjárn eða aðra mikilvæga málma í landi sínu, sem
nauðsynlegir eru til stóriðju. Engu að síður er bað viðurkennd
staðreynd, að danskur iðnaður ér kominn á mjög hátt stig og
nýtur hins mesta trausts hvar sem er í heiminum. Danskar
skipasmíðastöðvar eru löngu heimskunnar, svo og dieselvéla-
íramleiðsla þeirra, að maður tali ekki um háþróaðan rafmagns-
tækjaiðnað, og svo mætti lengi telja.
Ef Danir geta smíðað stálskip, getum við það líka, Og ef
Danir geta smíðað dieselvélar og ryksugur, getiun við það líka.
Skilyrði hér eru sízt verri en í Danmörku, og vafalaust snöggt-
um betri, þegar litið er til hinna miklu vatnsvirkjanamöguleika
hér. Er þetta allt kunnara en frá þurfi að segja.
Meðal íslenzkra iðnaðarstétta er járnsmiðastéttin vafalaust
með hinum þýðingarniestu, enda orðin fjölmenn og fær um að
leysa flest þau verkefni, sem fyrir kunna að koma hér, svo
fremi, að hún fái til þess nauðsynleg tæki. og aðbúnað. — í dag
verður rætt við Sigurjón Jónsson, formann Félags járniðnaðar-
manna, ágætan fulltrúa hinnar duginiklu íslenzku járnsmiða-
stéttar.
Sigutjón Jónsson er fœddur í
Reykjavík hinn 26. marz árið
1909, í austurbœnum, „því er
nú fjárans verr“, segir hann
sjálfur, því að hann hefur
annars alla tíð verið með meiri
háttar K.R.-ingum, en þeir eru,
eins og allir vita, órofa tengdir
vesturbænum, og finnst nœsta
UtifS til okkar hinna koma, sem
vorum svo ólánssamir að líta
dagsins Ijós austan Lœkjarins,
sem nú fellur til sjávar undir
hinni myndarlegu. breiðgötu,
sem ber nafn hans.
En Sigurjón er sem sagt
fœddur í austurbœnum, mjög
greinilega, þvi að vagga hans
stóð á Njálsgötu 13. Foreldfar
hans eru hjónin Þórunn Eyjólfsr
dóttir, ættuð undan Eyjafjöllum
og Jón Jónssons, afgreiðslumað-
ur hjá Esso hér í bœ.
. .Snemma beygðist • krókurinn
til þess, er verða viidi, því að
ekki mun Sigurjón hafa , verið
nema á 2. árij er hann flyzt i
vestufbœinn, en hann ‘elzt upp
á Vesturgötú, í húsi því, sem
Gíslholt heitir, en síðan á Bráð-
fyrir eftirfarandi: Fantasía í c-
dúr fyrir fiðlu og píanó, op. 159
eftir Scliubert, en síðar sama
kvöld fáum við Ossían-forleikinn
op. 1 eftir Niels Gade, l.auny
Gröndahl stjórnar.
Maður skyldi ætla, að kvöld-
dagskrá útvarpsiris sé aðallega
ætluð nemendum Tónlistarskól-
ans, en ekki venjulegu fólki, scm
ætlar að lilustaiá • ntvarp -sér lil
dægrastyttingap.“ • ’ !Í
Bergmál þakkar bréfin, — kr.
ræðisholtinu. Nú þarf varla að
taka það fram, að snemma fer
hann í KR, og ekki fyrir at-
beina Erlendar Ó. Péturssonaf,
því að það gerðist af sjálfu sér,
þar eð allir strákar á þessum
slóðum voru í KR, nema í svo-
litlu hverfi kringum Ás við Sól-
vallagötu, sem voru i Víking.
Sigurjón gengur í Miðbœjar-
skólann, en aðalkennari hans
var Guðrún Blöndal skrift-
arkennari, sem kenndi honum
hina flóknu skriftarlist, ásamt
fröken Guðlaugu Arason síðar,
en flestir Reykvíkingar, sem nú
eru á miðjum aldri eða nálgast
hann, minnast þessara heiðurs-
kvenna frá barnaskóladögunum
við TjÖrnjna. -—
Að sjálfsögðu hlýddi Sigurjón
kaJM tímans, og tók virkan þátt
í hinum tíðu bardögum vestur-
og austurbœinga. Þó greinir Sig-
urjón frá þvífað svo hafi menn
! verið herskáir í vesturbænum,
að þeim hafi ékki nœgt að bérjri
á austurbœingum, heldur vq'iy
öðru hvérjú uppi „prívatstríð“ í
vesturbœnum, en þá börðust i.
d. Brœðraborgarstígsmenn við
Grjótaþorpsbúa, sem þóttu ó-
dœlir og vígfimir. Á þessum ár-
um var einatt meiri „hasar“ í
bœnum en nú er, og átthaga-
ástin staðbundnari. Menn gátu
elskað tilteknar götur, en hatað
aðrar, og allt, sem þeim fylgdi.
Hins vegar stóðu vesturbœingar
fast saman, þegar skorin pv.i.
upp herör gegn erfðafjendunum
austan Lœkjar. Þá gleymdist
innbyrðiskritur, en hver eggjaði
annan til dáða.
En avin líða. Skömmin, sem
Sigur.ión og aðrir góðir vestur-
bæingar höfðu á austurbæing
um, fer dvínandi með vaxandi
vitsmunum og nánari kynnum,
og nú eru hin skæðu stríð hulin
mildri móðu ljúfra minninga.
□
Þú hefir farið
snemma að vinna,
var ekki svo?
Jú, það gerði eg, en það er
þó eftir því, hvernig á það er
litið. Eg var nefnilega í sveit
á hverju sumri fram að ferm-
ingu, og vann þá að sjálfsögðu
öll algeng sveitastörf og undi
mér vel þar.
En upp úr fermingu fór eg
að vinna í fiski hjá íslandsfé-
laginu inni á Kirkjusandi. Þar
vann eg að því að umstafla og
breiða fisk, og var á unglinga-
kaupi. Eg held, að eg hafi fyrst
haft 39 aura á tímann, en það
hækkaði þó fljótlega upp í
krónu, sem þótti ágætt. En
vinnudagurinn var langur. Við
byrjuðum kl. 6, og varð eg því
að fara á fætur um 5-leytið til
þess að komast í vinnuna í tæka
tíð. Svo var unnið tíl kl. 6 á
kvöldin.
Hvenær hefst svo
járnsmíðavinnan?
Árið 1927 fer eg í járnsmíða-
læri hjá Kristjáni Gíslasyni á
Nýlendugötunni. Fyrst var
vínnan aðallega fólgin í því að
„slá á“, sem kallað er, en það
að teygja eða þrykkja járnið
með sleggju, því að engir voru
lofthamrarnir þá. Stundum
notuðum við þrjár sleggjur, en
þá sló hver á eftir öðrum mei
háttbundnu lagi. Við þetta
þurfti nákvæmni og alveg rétt-
an „takt“. Oft unnum við að
skipaviðgerðum í fjörunni við
Steinbryggjuna, þar sem nú er
hafnarbakki og vöruskemmur
Eimskip standa. Þarna voru
skipin tekin upp á flóði, og þar
var skipt um skrúfur á þeim
og aðrar aðgerðir framkvæmd-
ar. Þurfti þá oft snör handtök
til þess að nota fjöruna. Þegar
járnsmíðanámi lauk, tók eg
mig til og fór í vélstjóraskól-
ann hjá M. E. Jessen. Atvinnu-
horfur í járniðnaðinum ’ Voiú
þá heldur ótryggar, og því
fannst mér nokkurt öryggi í
að kunna að fara með vélar.
Tók eg vélstjórapróf, og var
einn mánuð til sjós á Ver'
gamla. Var kyndari þar um
borð, en þannig byrjaði maður.;
Mér líkaði ekki vistin til sjós, |
var hreinlega sjóveikur. Það
þótti mér annars kyndugt, því
að oft hafði eg róið á triílu með
föður mínum til grásléppu og
þess háttar og aldrei orðið sjó-
veikur. En togaralífið olli mér
sem sagt sjóveiki. Síðan hefi eg
alltaf verið í landi.
Þú hefur alla tíð verið
í járniðnaðinum?
Jú. Lengst af hefi eg .verið í
Sindra, en nú vinn eg hjá Al-
þýðusambandinu, en er auk
þess formaður í Fél. járniðnað-
armanna. Járnsmiðastéttinni
hefur mjög vaxið fiskur um
hrygg undanfarin tuttugu ár
eða svo. Eg kom í félagið árið
1933. Þá munu félagar haía
verið um 90, en nú eru þeir um
350. Hér eru ekki með taldir
lærlingar. Sem betur fer er nóg
að gera í stéttinni, og eiginlega
of lítið framboð á mönnum í
hana. Laun hafa breytzt f jarska
mikið á þessum tuttugu árum.
Þá mun vikukaupið hafa verið
um 90 krónur, en nú er það um
840 kr., miðað við 48 stunda
vinnuviku. Hins vegar hefur
járnsmiðjunum ekki fjölgað að
sama skapi, en hins vegar hai’a
þær stækkað gífurlega. Stærst-
ar eru Héðinn, Landssmiðjan og
Hamar. Vélakostur er allur
annar nú en var, og segja má,
að nú sé hægt að inna af hendi
flest þau verkefni, sem hugs-/
anleg eru i sambandi við skipa-
viðgerðir eða vélar. Það háir
okkur, að hér skuli ekki vera
flotkví eða stærri slippur, en
þetta kemur væntanlega. Ann-
ars er óhætt að segja, að með
smíði hins nýja dráttarbáts
hafnarinnar, sem hér verður
smíðaður, sé brotið blað í sögu
íslenzks iðnaðar.
Útlendingar undrast ....
Sigurjón heldur áfram: Hér
á stríðsárunum undruðust
margir útlendingar, hvað ís-
lenzkir járnsmiðir gátu gert,
með svo ófullkonum verkfær-
um. Þeim þótti það merkilegt,
man eg, er hér voru lengd skip
í slippnum, með tiltölulega lé-
legum útbúnaði. Fullyrða má,
að skipaviðgerðir hér séu full-
komlega sambærilegar við' það
bezta, sem gerist annars stað-
ar. Þá má geta þess, til gamans,
að íslenzkir verkfræðingar og
járnsmiðir smíðuðu . stærstu
I sildarpressu, sem til er í heim-
. inum. Þetta er hægt, þegar allii-
leggjast á eitt.
Hver eru svo helztú
hugðarefni þín, auk
vinnunnar?
íþróttir og félagsmál.
Dg
Sigurjón Jónsson hefur
þá fvrst ö*g fremst knattspyrn- *
an. Annars get eg ekki nógsam-
lega lofað íþröttirnar. Eg á ekki
nógu sterk orð til þess. Auðvit-
að líður þeim betur, sem stunda
íþróttir á skynsamlegan hátt,
en jafnframt því er svo almenn
vellíðan, einnig andlega, ef svo
mætti segja. í þessu felst and-
leg uppbygging, og íþróttaiðk-
anir skapa samhyggð og sam-
starfsvilja, sem eg held, að sé
ómetanlegur. Maður vinnur af
kappi fyrir sitt félag, en þetta
hefur í för með sér heilbrigðan
metnað og’ er hið hollasta upp-
eldi. Eg hefi verið í K.R. frá
blautu barnsbeini, og aðallega
stundað knattspyrnu. Eg hefi
verið svo heppinn að verða ís-
landsmeistari í 2. flokld, 1.
flokki og meistaraflokki,
nokkrum sinnum í hinum síð-
ast talda flokki. Um tíma átti
K.R. mjög sterkt lið, sem gaml-
ir knattspyrnumenn enn tala
um, þegar talið berst að slíkum
hlutum. K.R.-tríóið svonefnda
ber oft á góma í hópi gamalla
K.R.-inga og annarra knatt-
spyrnumanna, en í því voru
þeir Gísli Guðmundsson í Hala,
Þorsteinn Einarsson (Mosson)
og Hans Kragh. Eg lék bakvörð
ásamt Sigur'ði Halldórssyni hjá
Haraldi Árnasyni. Hann var
mjög traustur knattspyrnu-
maður, sem gott var að leika
með. Nokkrum sinnum hef eg
farið utan með knattspyrnu-
mönnum. Fyrst til Færeyja
með úrvalsflokki árið 1930. Þá
fór eg sem þjálfari með flokki
til London árið 1946, og í sum-
ar var eg einn fararstjóra með
landsliðinu til Danmerkur og
Noregs. Annars hefi eg talsvert
skipt mér af félagsmálum inn-
an íþróttahreyfingarinnar. Ver-
ið í stjórn K.R. og Knattspyrnu-
ráðs Reykjavíkur og nú í Knatt-
spyrnusambandi íslands.
Hefur þú verið harður
í pólitíkinni?
Ekki get eg sagt það. Eg hefi
aldrei verið mjög pólitískur,
flokkslega séð, en tel hins veg-
ar, að menn eigi að vinna að
hagsmunum og velgengni stétt-
ar sinnar, hver á sínum stað,
án tillits til þess, hvaða lista
menn kunna að kjósa. Eg hefi
alltaf unnið að verkalýðsmál-
úm eftir beztu getu og sam-
kvæmt sannfæringu minni um
það, hvað væri stétt minni fyr-
ir beztu. Annars kæri eg mig
ekki um að ræða neitt um póli-
tík á þessum vettvángi, og eg
býzt ekki við, að þú kærir þig
um það heldur, né þeir, sém
kunna að lesa.þetta. *
:• Stéttai'bræðúf ’ ’ 'míTiTr hafa
sýnt mér traust, sem mér þykir
vsent um. Þeir hafa kjörið mig
í stjórn Félags járniðnaðar-
manna alltaf öðru hverju frá
árinu 1937. en formaður þess ,
hefi eg verið í 5 ár alls.,
HvernigTízt þér á
liúsnæðismálin?
Þessi spurning mín virðist
koma eins og skrattinn úr
sauðarleggnum, en Sigurjón
svarar samt:
Eg held, að heppilegt væri að
halda áfram byggingu verka-
mannabústaða, á svipaðan hátt
og gert var, er „blokkirnar“
voru byggðar á Melunum og í
Lönguhlíðinni., Hitt ssjujist fp<|r
vafasamafa. að. bæjarfélagið
taki á sig að leggja nýjar göt-
Frh. á 4. s. ;